Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi radca prawny Jędrzej Klatka ekspert Polskiej Izby Ekologii ekspert Ministerstwa Środowiska Plan wykładu 1. Charakter prawny opłaty 2. Podmioty zobowiązane do uiszczenia opłaty 3. Ustalenie wysokości opłaty 4. Ustalenie wzoru deklaracji o wysokości opłaty 5. Egzekucja opłat 6. Związek i porozumienie międzygminne 2 1

Informacje podstawowe opłatę obowiązani są ponosić właściciele nieruchomości, o których mowa w art. 6c UCPG, na rzecz gminy, na terenie której są położone ich nieruchomości z pobranych opłat gmina pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi opłata stanowi dochód gminy 3 Charakter prawny opłaty Do danin publicznych zalicza się: podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, a także inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw. [art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych] 4 2

Charakter prawny opłaty c.d. W sprawach dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta. [art. 6q UCPG] opłata jest należnością publicznoprawną (daniną publiczną) 5 Kto ponosi opłatę? Obowiązek uiszczania opłat ciąży na właścicielach nieruchomości: zamieszkałych zawsze niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne tylko w sytuacji, gdy rada gminy podejmie uchwałę o objęciu tych nieruchomości systemem gospodarowania odpadami przez gminę [art. 6c ust. 2 UCPG] 6 3

Właściciel nieruchomości Przez właściciela nieruchomości należy rozumieć także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością. [art. 2 ust. 1 pkt 4 UCPG] 7 Właściciel nieruchomości c.d. samoistny posiadacz nieruchomości (ten, kto włada nią jak właściciel), użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca, mający inne prawo, z którym wiąże się określone władztwo nad cudzą nieruchomością (posiadacze zależni) 8 4

Ustalenie wysokości opłaty Rada gminy ma obowiązek: 1. wybrania metody ustalenia opłaty i ustalenia jej stawki dotyczy nieruchomości zamieszkałych 2. ustalenia stawki opłaty za pojemnik o określonej pojemności dotyczy nieruchomości niezamieszkałych (objętych systemem) 3. ustalenia terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty 9 Wysokość opłaty nieruchomości zamieszkałe Opłata stanowi iloczyn: 1. wielkości ustalonej zgodnie z wybraną przez gminę metodą ustalenia opłaty (np. ilości osób zamieszkujących nieruchomość) 2. stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi 10 5

Wybór metody nieruchomości zamieszkałe liczba mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość, albo ilość zużytej wody z danej nieruchomości, albo powierzchnia lokalu mieszkalnego każda gmina została zobligowana do wyboru jednej metody dla całego obszaru gminy (alternatywa rozłączna) 11 Ilość mieszkańców zalety: co do zasady większa liczba mieszkańców = większa ilość odpadów => wyższa opłata wady: brak możliwości obiektywnej weryfikacji ilości osób zamieszkujących daną nieruchomość zameldowanie nie stanowi o zamieszkaniu; może być jedynie wstępnym kryterium przy weryfikacji danych podanych przez właściciela w deklaracji 12 6

Ilość zużytej wody zalety: odzwierciedla zmiany w zakresie ilości osób przebywających na danej nieruchomości (przy założeniu, że większa ilość osób = większe zużycie wody = większa ilość odpadów => wyższa opłata) łatwość weryfikacji danych podanych przez właściciela na podstawie informacji o ilości pobranej i zużywanej wody (na podstawie zaświadczenia dołączanego do deklaracji) 13 Ilość zużytej wody wady: przy zabudowie jednorodzinnej zwiększone zużycie wody do pielęgnacji zieleni nie przekłada się na ilość wytwarzanych odpadów, dlatego: niepolecane dla gmin o przeważającej zabudowie jednorodzinnej polecane dla gmin o zwartej wielorodzinnej zabudowie (miasta) oraz dla gmin, w których sezonowo zwiększa się ilość osób przebywających na jej terenie (gminy turystyczne ) 14 7

Powierzchnia lokalu zalety: możliwość weryfikacji podanych danych w oparciu o dane z ewidencji prowadzonej dla celów podatku od nieruchomości (dotyczy powierzchni użytkowej budynków) wady: powierzchnia lokalu w żaden sposób nie przekłada się na ilość wytwarzanych odpadów (brak zależności większa powierzchnia mieszkania = większa ilość odpadów) 15 Gospodarstwa domowe W przypadku nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, rada gminy może uchwalić jedną stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego. [art. 6j ust. 2 UCPG] 16 8

Gospodarstwa domowe c.d. Stawka opłaty od gospodarstwa domowego powinna być jedna, tzn. że nie można: uchwalić odrębnej stawki dla zabudowy zwartej i odrębnej dla zabudowy wiejskiej różnicować tej stawki w zależności od ilości osób tworzących gospodarstwo domowe (a także od ilości zużytej wody, czy powierzchni lokalu) 17 Wysokość opłaty nieruchomości niezamieszkałe W przypadku nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn: 1. liczby pojemników z odpadami komunalnymi powstałymi na danej nieruchomości 2. stawki opłaty za pojemnik o określonej pojemności 18 9

Stawka za pojemnik jeżeli rada gminy nie postanowi o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne (art. 6c ust. 2 UCPG), nie jest zobowiązana do określenia stawki opłaty za pojemnik o określonej pojemności w takiej sytuacji rada gminy dokonuje jedynie wyboru metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi z nieruchomości zamieszkałych przez mieszkańców i ustala stawkę takiej opłaty 19 Wysokość opłaty nieruchomości mieszane w sytuacji, gdy rada gminy podejmie uchwałę o objęciu systemem także nieruchomości niezamieszkałe: opłata stanowi sumę opłat obliczonych zgodnie z zasadami ogólnymi (opłata według wybranej metody i stawki + opłata za pojemnik) rada gminy może również podjąć uchwałę, zgodnie z którą nieruchomości mieszane w całości będą rozliczane tak jak nieruchomości zamieszkałe albo niezamieszkałe 20 10

Wysokość opłaty nieruchomości mieszane c.d. w sytuacji, gdy rada gminy nie podejmie uchwały o objęciu systemem nieruchomości niezamieszkałych: gmina nie ma obowiązku odbierania odpadów komunalnych z tej części nieruchomości mieszanej, na której nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi powinna być naliczana wyłącznie dla części zamieszkałej 21 Czynniki decydujące o wysokości stawki opłaty: I. liczba mieszkańców zamieszkujących daną gminę; II. ilość wytwarzanych na terenie gminy odpadów komunalnych; III. koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi; IV. przypadki, w których właściciele nieruchomości wytwarzają odpady nieregularnie, w szczególności to, że na niektórych nieruchomościach odpady powstają sezonowo. 22 11

Czynniki decydujące o wysokości stawki opłaty c.d. I. liczba mieszkańców: wraz z wzrostem liczby mieszkańców danej gminy koszty jednostkowe winny się zmniejszać, bowiem spadają koszty zmienne istotne znaczenie ma rodzaj zabudowy oraz odległości pomiędzy poszczególnymi nieruchomościami II. ilość wytwarzanych na terenie gminy odpadów: im więcej zostanie wytworzonych na terenie gminy odpadów, tym wyższe będą koszty 23 Czynniki decydujące o wysokości stawki opłaty c.d. III. Koszty funkcjonowania systemu, tj. koszty: odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych; tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych; obsługi administracyjnej tego systemu. 24 12

Różnicowanie wysokości stawki opłaty stawka ma być jedna dla całego obszaru gminy (to samo dotyczy wzoru deklaracji o wysokości opłaty) niedopuszczalne różnicowanie stawki dla zabudowy wiejskiej i miejskiej, a także ze względu na inne kryteria wyjątek stawka za odpady odbierane selektywnie 25 Stawka opłaty selektywny odbiór obowiązek określenia niższych stawek opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku odbioru selektywnego [art. 6k ust. 3 UCPG] selektywny odbiór odpadów jest o około 22 procent droższy niż odbiór odpadów zmieszanych, co utrudnia realizację ustawowej zasady, że za rozdzielanie odpadów właściciele nieruchomości płacą mniej 26 13

Sposób wyrażenia stawki opłaty stawka opłaty powinna stanowić określoną (konkretną) wartość liczbową, ustaloną w odniesieniu do wybranej metody obliczania wysokości opłaty (liczby mieszkańców, ilości zużytej wody, powierzchni lokalu mieszkalnego) np. stawka opłaty wynosi 10 zł za 1 m 3 zużytej wody stawka nie może przybierać postaci algorytmu złożonego z kilku składników 27 Czy w stawce opłaty można uwzględnić koszty pojemników na odpady? na właścicielach nieruchomości ciąży obowiązek zbierania odpadów oraz wyposażenia nieruchomości w pojemniki do zbierania odpadów gmina z pobranych opłat finansuje m.in. koszty odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych 28 14

Czy w stawce opłaty można uwzględnić koszty pojemników na odpady? c.d. obowiązek właścicieli dotyczy zakupienia na własny koszt pojemników oraz segregowania i umieszczania w nich odpadów (jest to niejako pierwszy etap zbierania, wedle definicji tego pojęcia) na gminie ciążą natomiast dalsze obowiązki związane ze zbieraniem odpadów (w szczególności magazynowanie odebranych odpadów w celu przygotowania ich do transportu) tylko te czynności finansowane są w ramach opłaty [z opłat nigdy nie może być finansowany zakup pojemników] 29 Stawka opłaty a podatek VAT pobierając opłatę gmina będzie działać władczo, a nie na podstawie umowy, dlatego też w tym zakresie gmina nie jest podatnikiem VAT w stawce opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie uwzględnia się podatku VAT 30 15

Zmiana stawki opłaty Ustawa nie określa, jaki powinien być okres obowiązywania uchwały w sprawie wysokości stawki opłaty za gospodarowanie odpadami. W związku z tym gmina może zmieniać stawkę opłaty tak często, jak uzna to za stosowne i potrzebne. stawka ulega zmianie z chwilą wejścia w życie nowej uchwały w sprawie jej wysokości 31 Zmiana stawki opłaty c.d. W przypadku zmiany stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właściciele nieruchomości powinni zgodnie z art. 6m ust. 2 UCPG złożyć nową deklarację, w terminie 14 dni od nastąpienia tej zmiany, tj. od dnia wejścia w życie zmienionej uchwały rady gminy o wysokości tej stawki. gmina powinna poczynić starania w zakresie odpowiedniego poinformowania mieszkańców o zmianie stawki opłaty 32 16

Koszty funkcjonowania systemu Z pobranych opłat gmina pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, które obejmują koszty: 1. odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych; 2. tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych; 3. obsługi administracyjnej tego systemu. katalog zamknięty [art. 6r ust. 2 UCPG] 33 Koszty funkcjonowania systemu Odpady wielkogabarytowe bądź też odpady remontowe i budowlane stanowią odpady komunalne, jeżeli powstały w gospodarstwie domowym, dlatego ich odbiór objęty jest zakresem ponoszonej przez właścicieli nieruchomości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. brak jest podstaw prawnych pozwalających na określenie i nakładanie odrębnej opłaty za odbiór tych odpadów (dotyczy także pozostałych odpadów problemowych ) 17

Koszty funkcjonowania systemu Także odbiór zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZEE) objęty jest zakresem ponoszonej przez właścicieli nieruchomości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ZEE powinny być odbierane w punktach selektywnej zbiórki wskazanych w Regulaminie (gminnych lub prywatnych) 35 Termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty Rada gminy określi, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, biorąc pod uwagę warunki miejscowe. termin uiszczenia pierwszej opłaty [art. 6l UCPG] częstotliwość uiszczania kolejnych opłat (niekoniecznie co miesiąc) tryb uiszczania opłaty (gotówką, przelewem) 36 18

Wzór deklaracji o wysokości opłaty uchwała w sprawie wzoru deklaracji jest aktem prawa miejscowego wzór deklaracji obejmować powinien objaśnienia dotyczące sposobu jej wypełnienia oraz pouczenie, że deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego rada gminy w przedmiotowej uchwale może określić również wykaz dokumentów potwierdzających dane zawarte w deklaracji 37 Wzór deklaracji o wysokości opłaty c.d. w uchwale należy wskazać termin i miejsce składania deklaracji ustawodawca nie upoważnił do określenia w uchwale warunków i trybu składania deklaracji deklaracja nie może być składana za pomocą środków komunikacji elektronicznej (przekroczenie delegacji ustawowej) 38 19

Wzór deklaracji o wysokości opłaty c.d. w deklaracji nie można żądać podania danych osobowych osób zamieszkujących daną nieruchomość, a jedynie ich ilości (w przypadku wyboru takiej metody) w deklaracji należy zażądać podania wysokości opłaty ponoszonej przez danego właściciela (nie jest wystarczające podanie danych będących podstawą do wyliczenia opłaty właściciel powinien dokonać samoobliczenia, mając na uwadze ustaloną stawkę) 39 Deklaracja o wysokości opłaty Właściciel nieruchomości musi złożyć deklarację w terminie 14 dni od dnia zamieszkania na danej nieruchomości pierwszego mieszkańca lub powstania na danej nieruchomości odpadów komunalnych. [art. 6m ust. 1 UCPG] 40 20

Weryfikacja deklaracji Kwestie wstępnej weryfikacji deklaracji reguluje art. 272 Ordynacji podatkowej (w związku z art. 6q UCPG) obowiązek organu wykonawczego gminy: sprawdzenie terminowości złożenia deklaracji, wpłacenia zadeklarowanych opłat; stwierdzenie formalnej poprawności deklaracji; ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami. 41 Weryfikacja deklaracji c.d. czynności sprawdzające podejmowane są z urzędu nie jest to jednak procedura obligatoryjna, co oznacza że nie ma obowiązku podejmowania jej w stosunku do każdego podmiotu składającego deklarację weryfikacja deklaracji może odbywać się wyrywkowo 42 21

Weryfikacja deklaracji c.d. W następstwie czynności sprawdzających (w zależności od jej wyników) może dojść do wszczęcia kontroli bądź postępowania administracyjnego (w szczególności w razie ustalenia, że zadeklarowane dane są niezgodne z rzeczywistym stanem faktycznym, bądź zaistnienia uzasadnionych wątpliwości w tym zakresie), co z kolei może skutkować wydaniem decyzji, o której mowa w art. 6o lub 6p UCPG. 43 Uiszczanie opłat 1. Opłata uiszczana na podstawie samoobliczenia, w terminach wskazanych w uchwale rady gminy, w wysokości określonej w deklaracji 2. Brak decyzji o wysokości opłaty wyjątki (opłata szacunkowa): niezłożenie deklaracji w terminie uzasadnione wątpliwości co do danych zawartych w deklaracji [art. 6o UCPG] 44 22

Egzekucja opłat W razie nieuiszczenia opłaty w terminie lub uiszczenia jej w wysokości niższej niż należna decyzja wójta o wysokości zaległości z tytułu opłaty [art. 6p UCPG] brak konieczności wysyłania dłużnikowi przed wszczęciem egzekucji upomnienia upomnienie zastępuje decyzja wójta 45 Egzekucja opłat c.d. Tryb egzekwowania opłaty określa: Ordynacja podatkowa ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji 46 23

Ulgi w spłacie zaległości Wójt może skorzystać, po zaistnieniu określonych prawem przesłanek (m. in. wniosek) z możliwości zastosowania ulg w spłacie zaległości z tytułu opłaty na podstawie art. 67a i n. w związku z art. 3 pkt 3 lit. c Ordynacji podatkowej. 47 Egzekucja opłat przez podmioty prywatne? opłata ma charakter należności publicznoprawnej do opłaty stosuje się wprost przepisy Ordynacji podatkowej o tajemnicy skarbowej jej wierzycielem i organem egzekucyjnym jest organ administracji publicznej tryb postępowania przy powstaniu zaległości w zapłacie opłaty regulowany jest ściśle przepisami prawa 48 24

Egzekucja opłat przez podmioty prywatne? c.d. nie jest możliwe, by czynności związane z egzekucją opłaty podejmował podmiot prywatny (np. firmy windykacyjne) na podstawie umowy cywilnoprawnej przy pobieraniu opłat nie można również skorzystać z instytucji inkasenta 49 Związek międzygminny W sytuacji zawiązania związku międzygminnego, którego zakres zadań obejmowałby kwestie związane z ustalaniem i pobieraniem opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, prawa i obowiązki gmin związane z opłatami przechodzą na związek. zgromadzenie związku podejmuje wymagane prawem uchwały (w tym akty prawa miejscowego) organy związku prowadzą egzekucję opłat (w tym wydają decyzje w sprawach indywidualnych) 50 25

Porozumienie międzygminne Gminie, której powierzono w drodze porozumienia wykonywanie zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi innych gmin, przysługują prawa i obowiązki tych gmin związane z przedmiotowymi zadaniami, z wyjątkiem stanowienia aktów prawa miejscowego. wniosek z art. 94 Konstytucji RP oraz braku upoważnienia do takich działań w ustawie o samorządzie gminnym 51 Porozumienie międzygminne c.d. Gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego obowiązujące wyłącznie na ich obszarze. brak możliwości wydawania w ramach porozumienia aktów prawa miejscowego, które miałyby obowiązywać na całym obszarze gmin zawierających to porozumienie każda gmina uchwala własne uchwały 52 26

Porozumienie międzygminne c.d. Na gruncie UCPG dotyczy to m.in.: uchwały w sprawie wysokości stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i stawki opłaty za pojemnik uchwały w sprawie terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi uchwały w sprawie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi 53 Dziękuję za uwagę J.Klatka@radca.prawny.com.pl SLAJDY CHRONIONE PRAWEM AUTORSKIM ZAKAZ KOPIOWANIA 54 27

radca prawny Jędrzej Klatka ekspert Polskiej Izby Ekologii ekspert Ministerstwa Środowiska KANCELARIA RADCÓW PRAWNYCH KLATKA I PARTNERZY UL. KILIŃSKIEGO 9/104 40-061 KATOWICE 55 28