4 Rynek energii Podmioty rynku energii elektrycznej w Polsce
Energia elektryczna jako towar Jak każdy inny towar, energia elektryczna jest wytwarzana przez jej wytwórców, kupowana przez pośredników, a następnie sprzedawana klientom indywidualnym, firmom i instytucjom. Tak jak każdy inny towar musi być ona oczywiście przetransportowana (fizycznie dostarczona) od wytwórcy do klienta finalnego. Wymaga to istnienia różnych elementów Wymaga to istnienia różnych elementów technicznych oraz organizacyjnych rynku energii.
Elementy techniczne rynku energii elektrycznej (syst. elektroenergetyczny)
Uczestnicy rynku energii elektrycznej (1/4) 1. Wytwórcy energii Elektrownie systemowe (zawodowe) 19 dużych elektrowni węglowych produkujących ok. 75% energii zużywanej w kraju (głównie na południu kraju, np. El. Bełchatów) Elektrociepłownie komunalne ponad 50 obiektów produkujących energię elektryczną w skojarzeniu z ciepłem (głównie w większych aglomeracjach miejskich, np. EC Gdańsk 2) Elektrociepłownie i elektrownie przemysłowe ponad 160 małych i średnich wytwórców energii (głównie w obrębie większych zakładów przemysłowych, np. EC LOTOS) Odnawialne Źródła Energii (OZE) duża liczba małych wytwórców energii w elektrowniach wodnych, wiatrowych, biomasowych i słonecznych
Elektrownie a elektrociepłownie
Uczestnicy rynku energii elektrycznej (2/4) 1. Firmy zajmujące się handlem energią (spółki obrotu) Kupują energię od wytwórców i sprzedają ją klientom finalnym. Ceny i warunki transakcji są indywidualnie ustalane pomiędzy firmą sprzedającą, a kupującą energię lub wynikają z zasad jej zakupu (zakup na giełdzie energii lub za pośrednictwem internetowych platform obrotu energią). Szczególną ą grupę stanowią ą firmy zajmujące ją się ę handlem energią ą powstałe w konsekwencji rozdziału w połowie 2007 r. działalności handlowej i dystrybucyjnej dotychczasowych Zakładów Energetycznych. Firmy te sprzedają energię klientom stanowiącym gospodarstwa domowe zlokalizowanym na terenie funkcjonowania byłych Zakładów Energetycznych, w wyniku podziału których powstały. Sprzedają one energię po cenach określonych w taryfach zatwierdzonych przez Urząd ą Regulacji Energetyki (np. ENERGA Obrót)
Uczestnicy rynku energii elektrycznej (3/4) 1. Firmy zajmujące j się transportem t energii (przesyłem ł i dystrybucją) W drodze z elektrowni do klientów finalnych energia elektryczna transportowana jest dwoma rodzajami sieci elektroenergetycznych: sieciami przesyłowymi o napięciu 220 i 400 kv należącymi do Polskich Sieci Elektroenergetycznych SA, którymi energia transportowana jest bezpośrednio z elektrowni do tzw. Głównych Punktów Zasilających (GPZ) sieciami dystrybucyjnymi o napięciu od 230 V do 110 kv należącymi do dystrybutorów energii, którymi energia transportowana jest z GPZ-ów bezpośrednio do klientów finalnych. Straty przesyłu energii są odwrotnie proporcjonalne do napięcia, na jakim jest ona przesyłana, energię przesyła się więc liniami o możliwie najwyższym napięciu! Sieci dystrybucyjne zarządzane są przez podmioty określane jako Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych (OSD). Na Górnym Śląsku i w Warszawie są to odpowiednio Vattanfall Distribution Poland i RWE Stoen Operator. Pozostałe OSD wchodzą ą w skład czterech funkcjonujących ją w Polsce grup energetycznych: y Polskiej Grupy Energetycznej, Taurona, Enei i Energi.
Uczestnicy rynku energii elektrycznej (4/4) 1. Klienci (odbiorcy energii) Gospodarstwa domowe, do których należą wszyscy klienci kupujący energię na cele komunalno-bytowe. Wszyscy klienci nie będący gospodarstwami domowymi, kupujący energię na potrzeby prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, czyli zakłady przemysłowe, PKP, biura, hotele, centra handlowe, instytucje itp.
Formy handlu energią W chwili obecnej polski rynek energii podzielony jest na trzy zasadnicze segmenty: rynek kontraktowy, rynek giełdowy, rynek bilansujący. Rynek kontraktowy Handel energią na rynku kontraktowym odbywa się na podstawie kontraktów dwustronnych (umów) zawieranych pomiędzy wytwórcami energii, a firmami i handlującymi energią oraz Klientami finalnymi.
Rynek giełdowy Rynek giełdowy obejmuje handel na giełdzie energii (Towarowej Giełdzie Energii S.A.). Handel energią na TGE odbywa się głównie na tzw. Rynku Dnia Następnego (RDN). Notowania na RDN odbywają się codziennie w dwóch sesjach: o godz. 8:30 i 10:30. RDN prowadzony jest na dzień przed dobą, w której następuje fizyczna dostawa energii. Składa się on z 24 godzinowych linii notowań (okresów rozliczeniowych), w których Członkowie Giełdy mogą kupować i sprzedawać energię elektryczną. Uczestnicy RDN wysyłają zlecenia kupna lub sprzedaży dla poszczególnych godzin. Ze zleceń sprzedaży tworzona jest krzywa podaży, a ze zleceń zakupu tworzona jest krzywa popytu. Ceny transakcyjne na giełdzie wyznaczane są jako ceny równowagi pomiędzy zgłaszanymi niezależnie przez Członków ł Giełdy zleceniami i sprzedaży i kupna energii elektrycznej.
TGE, 16.11.2012
Rynek bilansujący Rynek Bilansujący jest specyficznym obszarem rynku energii, na którym następuje bilansowanie różnic pomiędzy transakcjami zawartymi między poszczególnymi uczestnikami rynku, a rzeczywistym zapotrzebowaniem na energię elektryczną.
Operatorzy rynku energii Wszelkie działania, dzięki którym możliwe jest funkcjonowanie rynku energii podzielić można na dwie grupy: działania związane z przesyłem i dystrybucją energii elektrycznej, działania związane z handlem energią. Dił Działania i te realizowane są przez dwie grupy podmiotów zwanych odpowiednio: operatorami systemu elektroenergetycznego t operatorami rynku
Operatorzy systemu elektroenergetycznego W części związanej z transportem energii, system elektroenergetyczny składa się z sieci przesyłowej i sieci dystrybucyjnych. "Administratora" sieci przesyłowej nazywa się Operatorem Systemu Przesyłowego (OSP), natomiast "administratorów" sieci dystrybucyjnych nazywa się Operatorami Systemów Dystrybucyjnych (OSD). Zakres obowiązków operatorów jest ściśle określony, a ich działalność prowadzona jest na podstawie koncesji udzielanych im przez Prezesa URE. Do podstawowych obowiązków OSP (PSE-Operator) należy: zarządzanie bieżącym funkcjonowaniem, konserwacja, przeprowadzanie remontów oraz rozwój sieci przesyłowej (sieci o napięciu 220 i 400 kv), zarządzaniem opisanym w poprzednim temacie rynkiem bilansującym, zarządzanie wymianą energii pomiędzy systemami elektroenergetycznymi Polski i krajów sąsiednich. Analogicznie, do podstawowych obowiązków Operatorów Systemów Dystrybucyjnych należy zarządzanie bieżącym funkcjonowaniem, konserwacja, przeprowadzanie remontów oraz rozwój sieci dystrybucyjnych (sieci do 110 kv)
Operatorzy rynku Wszelkie czynności ś umożliwiające i bieżący ż handel energią realizowane są przez operatorów rynku: Operatorów Handlowych (OH) oraz Operatorów Handlowo- Technicznych (OHT). Zarówno sprawne funkcjonowanie systemu elektroenergetycznego, jak i rozliczanie energii sprzedanej i kupionej przez poszczególnych uczestników rynku (w tym również transakcji na rynku bilansującym) możliwe jest dzięki posiadaniu przez operatorów systemu elektroenergetycznego informacji dotyczących wcześniej przewidywanego i faktycznego zużycia energii przez klientów końcowych ń oraz jej j produkcji przez wytwórców. ó Przekazywanie tych informacji jest funkcją OH lub OHT.
Zasada TPA Zasada TPA, czyli zasada dostępu stron trzecich do sieci i oznacza możliwość korzystania przez klienta z sieci lokalnego dostawcy energii w celu dostarczenia energii elektrycznej kupionej przez niego u dowolnego sprzedawcy. Osobno kupuje się energię i usługę jej dostarczenia! W połowie 2007 r. miało miejsce rozdzielenie działalności handlowej i dystrybucyjnej dotychczasowych Zakładów Energetycznych. Od tej chwili każdy klient na rynku energii kupuje energię i usługę jej dostarczenia od dwóch różnych firm. O ile klient posiada swobodę wyboru sprzedawcy energii, o tyle usługę jej dostarczenia musi kupować od firmy, na terenie której jest on zlokalizowany. l Ceny dostawy energii określone są w taryfach jej dostawców, które są zatwierdzane przez Urząd Regulacji Energetyki. W chwili obecnej istnieją dwie formy zakupu energii elektrycznej: zakup od sprzedawcy, na terenie którego zlokalizowany jest klient zakup od dowolnie wybranego sprzedawcy
Działanie zasady TPA Zakup energii od sprzedawcy, na terenie którego zlokalizowany jest klient: Ceny energii określone są ą w taryfach sprzedawców, które podobnie jak taryfy y dostawców energii są zatwierdzone przez Urząd Regulacji Energetyki. Klienci będący gospodarstwami domowymi rozliczani są jedynie za zużytą energię, a pozostali klienci dodatkowo za ustalony poziom mocy elektrycznej, przekroczenie którego wiąże się z koniecznością uiszczania dodatkowych opłat. Zakup energii od dowolnie wybranego sprzedawcy: Energia może być w tym przypadku kupowana od dowolnego sprzedawcy, czyli bezpośrednio od wytwórcy, od spółki obrotu, lub na giełdzie energii. Ceny i warunki zakupu energii są indywidualnie ustalone pomiędzy klientem, a sprzedawcą lub lbwynikają z zasad jej zakupu. Decydując się na zakup energii poza lokalnym sprzedawcą, Klienci kupują ją zwykle od spółek obrotu energią.
Zagadnienie do dyskusji Zobrazować przykład działania zasady TPA na przykładzie taryf dowolnych polskich spółek elektroenergetycznych