PROCEDURA POSTĘPOWANIA w przypadku wystąpienia u dziecka niepowikłanego i powikłanego wybuchu złości Cel główny: zapewnienie bezpieczeństwa dziecku/dzieciom w sytuacjach trudnych wychowawczo i/oraz zagrażających ich bezpieczeństwu. Procedura obejmuje tryb postępowania w sytuacji wystąpienia u dziecka dwóch rodzajów wybuchu złości niepowikłanego i powikłanego. 1. W przedszkolu dziecko ma obowiązek przestrzegania podstawowych zasad bezpieczeństwa: przestrzegania norm współżycia społecznego, ustalonych w grupie i przedszkolu zasad zachowania(w sali, w łazience, na stołówce, w szatni, na placu zabaw, w trakcie wycieczek/spacerów), właściwego i kulturalnego komunikowania się na linii: dziecko dziecko, dziecko dorosły, unikania narażania siebie i innych dzieci na sytuacje potencjalnie niebezpieczne. W tym celu, nauczyciele - wychowawcy w każdej z grup przedszkolnych opracowują razem z dziećmi, na początku roku szkolnego, Kodeks Przedszkolaka który zawiera informacje, dotyczące bezpiecznego przebywania w grupie. 2. Obowiązkiem rodziców/prawnych opiekunów dziecka jest: ścisła współpraca z: nauczycielami pracującymi z dzieckiem, dyrektorem, oraz z psychologiem przedszkolnym; stosowanie się do wytycznych: nauczycieli, dyrektora, oraz psychologa przedszkolnego, bezwzględne zaakceptowanie wprowadzonych środków zaradczych w postaci: - objęcia dziecka indywidualnym programem pomocy psychologiczno pedagogicznej, - skróconego czasu pobytu dziecka w przedszkolu, - objęcia dziecka indywidualną opieką psychologa przedszkolnego, - obserwacja dziecka w grupie przez Dyrektora, Wicedyrektora przedszkola, 1
- czasowa izolacja dziecka w sytuacjach potencjalnie zwiększających wystąpienie zachowań agresywnych, W celach pomocowych mogą być wykorzystane wszystkie w/w środki zaradcze lub tylko niektóre z nich. 3. Definicje: Agresja (łac. aggressio napaść) w psychologii określenie zachowania ukierunkowanego na zewnątrz lub do wewnątrz, mającego na celu spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej. W psychologii wyróżniamy 2 podtypy agresji: Agresja zsocjalizowana: - jest zachowaniem wyuczonym, - związana jest z małą pobudliwością organizmu, - może być całkowicie kontrolowana przez sprawcę(agresora), - jest ukierunkowana na osiągnięcie celu, - skierowana jest przeciwko innym osobom, - jej stałe pojawianie się, związane jest z utrwalonymi zachowaniami aspołecznymi, Agresja impulsywna: - ma podłoże biologiczne, - związana jest z dużą pobudliwością organizmu, nagłymi i często niewspółmiernymi do bodźca, niekontrolowanymi reakcjami wybuchowymi, - ukierunkowana jest na osiągnięcie jakiegoś celu, - może być skierowana przeciwko samemu sobie, - jej pojawienie się, nie musi być związane z antyspołecznymi dążeniami sprawcy, 2
Agresja impulsywna może przejawiać się w: - niepowikłanym wybuchu złości - lub w powikłanym wybuchu złości. Przez niepowikłany wybuch złości określa się sytuację, w której w ocenie nauczyciela: dziecko, u którego wystąpił wybuch złości, jest bezpieczne, pozostałe dzieci są bezpieczne, nauczyciel czuje się bezpieczny, nauczyciel utrzymuje kontrolę nad sytuacją. Przez powikłany wybuch złości określa się sytuację, w której w ocenie nauczyciela: dziecko, u którego wystąpił wybuch złości, nie jest bezpieczne, pozostałe dzieci nie są bezpieczne, nauczyciel nie czuje się bezpieczny, nauczyciel stracił kontrolę nad sytuacją. Wybuch niepowikłany: W sytuacji, gdy nauczyciel dostrzega oznaki zbliżającego się kryzysu u dziecka, powinien: zaakceptować uczucia dziecka, to że ma prawo być złe, rozżalone, smutne lub zmęczone, pomóc dziecku rozładować złość i nadmiar energii w dozwolony i możliwy do zniesienia przez nauczyciela sposób, powiedzieć dziecku wyraźnie, jakiego zachowania oczekuje, a jakie jest nie do przyjęcia, uzyskać od dziecka informację o zrozumieniu przebiegu rozmowy. W sytuacji, gdy doszło u dziecka do niepowikłanego wybuchu złości, nauczyciel może skorzystać z wybranych, w zależności od okoliczności powstania danej sytuacji, technik radzenia sobie z wybuchem: rozminowanie wybuchu technika polegająca na zastosowaniu dowolnej strategii, która odciągnie uwagę dziecka od tego, co wywołuje jego złość, poligon technika stosowana w sytuacji, gdy wybuch złości służy wymuszeniu. Nauczyciel nie może w tej sytuacji ustąpić, lecz konieczne jest przetrwanie wybuchu złości, wyciągnięcie konsekwencji oraz ponowne wydanie polecenia, 3
wybuch kontrolowany w sytuacji, gdy ilość złości w dziecku nie pozwala na jej pokojowe rozładowanie, a dalsze jej kumulowanie może okazać się niebezpieczne, należy dać szansę dziecku na wyrzucenie z siebie złości w sposób kontrolowany, na niższym poziomie emocji, zabranie uwagi ignorowanie nauczyciel może ignorować tylko te zachowania, których celem jest przyciągnięcie jego uwagi, o ile nie są to zachowania agresywne bądź destrukcyjne, time out technika polegająca na czasowym wykluczeniu dziecka z trwającej aktywności, np. zabawy, inne techniki, w tym np.: techniki nudnego miejsca, obniżenie i ściszenie głosu, wolne mówienie, unikanie kontaktu wzrokowego, unikanie dotyku, chyba że dziecko samo go szuka, pozostawienie dziecka samemu sobie (bez widowni), komunikaty typu ja, organizowanie doświadczeń uczących poprawnych relacji, bajkoterapia, system nagród i kar, wzory wychowawcze z literatury, własny przykład, techniki asertywne. Wybuch powikłany: W przypadku, kiedy zachowanie dziecka zagraża jego zdrowiu lub życiu, bądź stanowi niebezpieczeństwo dla otoczenia (pozostałe dzieci, nauczyciel, personel): nauczyciel, pod opieką którego jest dziecko, wraz z pomocą nauczyciela i/lub innego obecnego w sali pracownika, dostępnymi i znanymi mu metodami zabezpiecza pozostałe dzieci i dziecko, u którego wystąpił wybuch złości, nauczyciel powiadamia o zdarzeniu psychologa przedszkolnego oraz dyrektora, za pośrednictwem pomocy nauczyciela lub innego wskazanego przez niego pracownika przedszkola. nauczyciel ma prawo przytrzymać(unieruchomić) dziecko do czasu wyciszenia - technika holdingu polega ona na zapewnieniu dziecku bezpieczeństwa poprzez: podejście do dziecka od tyłu, objęcie go ramionami i stworzenie opasującego uchwytu; nauczyciel sadza dziecko na swoich kolanach lub na podłodze nie nawiązując z nim w tym czasie kontaktu werbalnego a jedynie wypowiada formułę: Mogę puścić tylko takie dziecko, które jest spokojne i mówi do mnie cicho. W przypadku starszych, bądź silniejszych dzieci, możliwe jest przytrzymanie dziecka na podłodze, przez więcej niż jedną osobę. Technika holdingu zapewnia silne i bezpieczne granice, gdy dziecko traci panowanie nad sobą. w przypadku, kiedy nauczyciel uzna iż może stracić kontrolę nad sytuacją, nakazuje dzieciom wyjście na korytarz a opiekę nad dziećmi przejmuje nauczyciel wspomagający lub 4
pod jego nieobecność pomoc nauczyciela, którzy udają się z dziećmi do sąsiedniej grupy przedszkolnej lub w inne bezpieczne miejsce na terenie przedszkola, po wyprowadzeniu dzieci nauczyciel ocenia, czy jest w stanie w bezpieczny sposób uspokoić dziecko. Jeśli jest to niemożliwe, zabezpiecza dziecko przed wyrządzeniem sobie krzywdy, nauczyciel, psycholog i dyrektor wspólnie podejmują decyzję o sposobie zabezpieczenia dziecka i ewentualnym wezwaniu pomocy specjalistycznej (pogotowie ratunkowe), w przypadku wezwania pogotowia ratunkowego powiadamiani zostają rodzice/opiekunowie dziecka, w przypadku uspokojeniu się dziecka, pozostawiany zostaje mu czas na wyciszenie i naprawienie powstałych szkód (np. posprzątanie, przeproszenie). - wychowawca każdorazowo zawiadamia rodziców/opiekunów dziecka o zaistniałej sytuacji, a w przypadku powtarzania się sytuacji wzywa ich do przedszkola. - w przypadku wybuchu powikłanego, ze zdarzenia sporządzona zostaje notatka służbowa zawierająca opis czynności podjętych przez przedszkole i ewentualnie inne służby (np. pogotowie ratunkowe). Jeżeli dziecko w sposób ciągły zagraża: sobie i/lub bezpieczeństwu innych dzieci w grupie i/lub personelowi przedszkola, dyrektor podejmuje następującą decyzję o: - usunięciu dziecka z Przedszkola(Uchwałą Rady Pedagogicznej) Do przestrzegania procedury zobowiązane są następujące osoby: dyrektor, wicedyrektor, nauczyciele, personel pomocniczy, psycholog przedszkolny, rodzice, oraz dzieci. W sytuacjach nie ujętych w niniejszej procedurze decyzję podejmuje Dyrektor/wicedyrektor, w porozumieniu z Radą Pedagogiczną. 5