Grzegorz Grondys Komendant StraŜy Miejskiej w Szczecinku StraŜ Miejska w systemie bezpieczeństwa publicznego.
Bezpieczeństwo publiczne Abraham Maslov w roku 1970 sformułował tezę, Ŝe potrzeby ludzkie tworzą pewną hierarchię od potrzeb fizjologicznych aŝ do potrzeby samourzeczywistnienia. Wierzył, Ŝe naturalna droga rozwoju człowieka wiedzie od zaspokajania potrzeb podstawowych do coraz wyŝszych pięter w tej hierarchii. Zdecydowanie najwaŝniejszą potrzebą człowieka, po potrzebach fizjologicznych, jest potrzeba bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo jest tą wartością Ŝycia ludzkiego, która musi być zaspokajana w absolutnie pierwszej kolejności. Bez poczucia bezpieczeństwa nie moŝna dobrze funkcjonować, a cywilizacja nie moŝe się prawidłowo rozwijać. W Wikipedii moŝna znaleźć następującą definicję bezpieczeństwa publicznego - ogół warunków i instytucji chroniących Ŝycie, zdrowie, mienie obywateli oraz majątek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenność państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego, a takŝe przed zjawiskami mogącymi zakłócić normalne funkcjonowanie obywateli, godzącymi w ogólnoprzyjęte normy postępowania. Bezpieczeństwo publiczne jest takŝe stanem w społeczeństwie, który umoŝliwia jego sprawne funkcjonowanie. ZagroŜenia dla bezpieczeństwa publicznego mogą mieć charakter zarówno wewnętrzny jak i zewnętrzny, czyli mieszczą się tu ingerencje ze strony innych podmiotów państwowych w sprawy wewnętrzne, a takŝe wewnętrzne konflikty i napięcia społeczne. Często przestępczość zakłóca ten ład, co rodzi w społeczeństwie poczucie niesprawiedliwości i braku kontroli państwa nad tym zjawiskiem. Inna definicja określa bezpieczeństwo publiczne jako stan gwarantujący niezakłócone i zgodne z wolą obywateli funkcjonowanie instytucji państwowych, samorządowych i społecznych oraz urządzeń publicznych, a takŝe bezpieczeństwo Ŝycia, zdrowia i mienia ludności w wyniku przestrzegania akceptowanego przez obywateli porządku prawnego. Ochrona bezpieczeństwa publicznego jest związana z nieograniczoną liczbą osób i mienia i moŝe występować w bardzo róŝnych dziedzinach Ŝycia publicznego. Dlatego we współczesnych nam czasach kwestii tej poświęca się wiele uwagi. Bezpieczeństwo publiczne warunkuje prawidłowe funkcjonowanie państwa, spokojne i normalne Ŝycie obywateli, pewność codziennego działania bez obaw o mienie, Ŝycie i zdrowie swoje, i najbliŝszych.
Bezpieczeństwo publiczne w ujęciu instytucjonalnym Gwarantem stania państwa na straŝy bezpieczeństwa obywateli jest konstytucja RP. Artykuł 5 określa: Rzeczpospolita Polska strzeŝe niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeŝe dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównowaŝonego rozwoju. Centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego jest szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, natomiast w sprawie bezpieczeństwa zewnętrznego funkcję taką pełni szef Agencji Wywiadu. WaŜną instytucją w instytucjonalnym systemie bezpieczeństwa publicznego jest Prokuratura. Do jej zadań naleŝy: strzeŝenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw, prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach karnych, pełnienie funkcji oskarŝyciela publicznego, prowadzenie badań nad przestępczością i jej zwalczanie, opiniowanie projektów aktów normatywnych. Do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego została utworzona Policja. Głównymi zadaniami policji są: ochrona Ŝycia ludzi oraz mienia przed zamachami; ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego; wykrywanie przestępstw i wykroczeń, ściganie sprawców; kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych; gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych; prowadzenie krajowego systemu informatycznego. Nie moŝna nie docenić teŝ roli sił zbrojnych RP w likwidacji skutków zagroŝeń niemilitarnych czy likwidacji skutków zagroŝeń czasu pokoju. Wystarczy przypomnieć wykorzystanie wojska w usuwaniu skutków powodzi w 1997 i 1998 r., czy w akcji likwidacji zatorów lodowych w kotlinie Kłodzkiej w 2002 r. TakŜe Państwowa StraŜ PoŜarna podejmuje działania mające na celu ochronę Ŝycia, zdrowia, mienia lub środowiska przed poŝarem, klęską Ŝywiołową lub innym miejscowym zagroŝeniem. Instytucji państwowych mających w swoich zadaniach dbanie o sprawy bezpieczeństwa jest więcej. TakŜe organizacje społeczne, takie jak firmy ochrony osób i mienia, mają przypisane zadania z zakresu bezpieczeństwa publicznego. Do obszarów,
obiektów i urządzeń waŝnych dla bezpieczeństwa publicznego podlegających obowiązkowej ochronie przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne naleŝą przede wszystkim: 1) zakłady, obiekty i urządzenia mające istotne znaczenie dla funkcjonowania aglomeracji miejskich, których zniszczenie lub uszkodzenie moŝe stanowić zagroŝenie dla Ŝycia i zdrowia ludzi oraz środowiska, w szczególności są to elektrownie i ciepłownie, ujęcia wody, wodociągi i oczyszczalnie ścieków; 2) zakłady stosujące, produkujące lub magazynujące w znacznych ilościach materiały jądrowe, źródła i odpady promieniotwórcze, materiały toksyczne, odurzające, wybuchowe bądź chemiczne o duŝej podatności poŝarowej lub wybuchowej; 3) rurociągi paliwowe, linie energetyczne i telekomunikacyjne, zapory wodne i śluzy oraz inne urządzenia znajdujące się w otwartym terenie, których zniszczenie lub uszkodzenie moŝe stanowić zagroŝenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzi, środowiska albo spowodować powaŝne straty materialne. Wśród instytucji odpowiedzialnych za realizację dąŝenia do osiągnięcia moŝliwie najwyŝszego poziomu społecznego poczucia bezpieczeństwa obywateli wymienia się takŝe parlament stanowiący prawo, rząd, sądy, szkoły, kościół, media, instytucje samorządowe, organizacje społeczne oraz nieformalne organizacje społeczności lokalnych. Organami bezpieczeństwa publicznego w administracji terenowej są: na szczeblu województwa - marszałek województwa, na szczeblu powiatowym starosta, do którego naleŝy ochrona przeciwpoŝarowa, ochrona środowiska, bezpieczeństwo i porządek publiczny. Starosta zatwierdza plan działania straŝy poŝarnej i innych słuŝb publicznych. Komisje bezpieczeństwa i porządku publicznego opiniują projekty innych aktów prawnych np. dot. działania policji, budŝetu samorządu powiatu. Z uwagi na sprawy bezpieczeństwa publicznego opiniują teŝ inne zlecone przez starostę dokumenty i projekty. Do zakresu działań na szczeblu gminnym naleŝą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeŝone ustawami na rzecz innych podmiotów. Jednym z zadań własnych gminy, mającym na celu zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, jest ochrona porządku publicznego. Ponadto gmina ma moŝliwość realizacji zadań zleconych przez administrację rządową. Do gminy, a w zasadzie do Burmistrza, który jest organem wykonawczym samorządu gminnego, naleŝy ochrona przeciwpoŝarowa, zabezpieczenie porządku publicznego w czasie imprez masowych. Do jego zadań naleŝą głównie sprawy o charakterze porządkowym, wykonują je straŝe miejskie i policja.
Gminny system bezpieczeństwa Wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta), jako uczestnik podsystemu kierowania bezpieczeństwem narodowym, zapewnia ciągłość podejmowania decyzji i działań, w celu utrzymania bezpieczeństwa narodowego, poprzez organizacyjną i funkcjonalną zdolność stanu osobowego oraz działanie niezbędnej infrastruktury Urzędu Gminy do sprawnego i bezkolizyjnego funkcjonowania na stanowisku kierowania. Wykazuje tym samym stabilność terytorialnego elementu systemu kierowania do utrzymania bezpieczeństwa narodowego i skutecznego działania, w zaleŝności od skali zagroŝenia, w sytuacjach wymagających przeciwstawienia się wszelkim zagroŝeniom kryzysowym. Gminne środowisko bezpieczeństwa tworzą, pozostające we właściwości włodarza gminy, Urząd Gminy (Miasta) oraz podległe jednostki organizacyjne, a takŝe organizacje pozarządowe, jak i współdziałające w ramach realizacji i koordynacji zadań ustawowych, powiatowe i wojewódzkie Centra Zarządzania Kryzysowego, straŝe, słuŝby i inspekcje, w szczególności: Policja, Państwowa StraŜ PoŜarna, Wojskowa Komenda Uzupełnień, a takŝe instytucje administracji rządowej oraz podmioty gospodarki rynkowej istotne dla bezpieczeństwa. StraŜ miejska w systemie zapewnienia bezpieczeństwa publicznego Powoływanie przez gminy do Ŝycia straŝy miejskich jest jedną z form realizacji zadań własnych, jak i zleconych. Wprawdzie StraŜe Miejskie (Gminne) są powoływane do ochrony porządku publicznego na terenie gminy, to jednak wiele ich zadań, zarówno ustawowych jak i tych wynikających z zadań codziennej słuŝby, jest związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa publicznego. StraŜe Miejskie (Gminne) to waŝne narzędzia w rękach samorządu gminnego mogące podjąć wiele istotnych zadań w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa publicznego. Często są to straŝe pracujące całodobowo. Przez całą dobę straŝnicy wyposaŝeni w środki przymusu bezpośredniego patrolują swoje miejscowości. StraŜe Miejskie wyposaŝone są w sprawną sieć łączności radiowej, posiadają środki transportu, a przede wszystkim ludzi przygotowanych do podejmowania róŝnego rodzaju interwencji. Przeanalizujmy zadania straŝy miejskich w kontekście obowiązku zapewnienia przez gminę podstawowych potrzeb Ŝyciowych mieszkańców, a w szczególności zapewnienia potrzeby bezpieczeństwa.
Pierwszym wymienionym w ustawie zadaniem jest ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych. W tym przypadku podejmowanie interwencji wobec osób, które w sposób chuligański zakłócają spokój i porządek publiczny, czy ujmowanie w momencie popełnienia przestępstw wchodzi juŝ w zakres zapewnienia bezpieczeństwa publicznego. Następnym zadaniem jest czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego. Niebagatelne znaczenie ma tu narzędzie w postaci fotoradarów. UŜycie ich w połączeniu z innymi działaniami zarządców dróg polegającymi na ograniczeniu prędkości poprzez inŝynierię ruchu doprowadza do zmniejszenia prędkości przez kierujących, a więc wpływa na poprawę bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Inne działania to wymuszenie ograniczenia prędkości poprzez róŝnego rodzaju spowalniacze, wysepki. Kierujący jest zmuszony jechać dozwoloną prędkością. Na poprawę bezpieczeństwa na przejściach dla pieszych wpływa ich doświetlenie oraz zamontowanie pomarańczowych świateł pulsacyjnych informujących kierowców o miejscach niebezpiecznych. Warto dodać, Ŝe na terenie Szczecinka, od chwili wyposaŝenia straŝników w fotoradar, nie było wypadków śmiertelnych, czy nawet takich, w których ludzie zostali ranni. Kolejnym istotnym zadaniem jest współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania Ŝycia i zdrowia obywateli, pomoc w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk Ŝywiołowych oraz innych miejscowych zagroŝeń. Przykładem realizacji tego zadania moŝe być udział straŝników miejskich przy zabezpieczeniu prowadzenia akcji gaśniczych. To podczas patroli straŝnicy ujawniają róŝnego rodzaju zagroŝenia w postaci zarzewi poŝarów, powstawania wyrw w jezdni, zapadnięcia się jezdni czy zarwania studzienek kanalizacyjnych. Udział straŝników polega nie tylko na kierowaniu ruchem drogowym w miejscu prowadzenia akcji gaśniczej czy usuwaniu gapiów i osób, które swoim zachowaniem utrudniają prowadzenie takich działań, ale równieŝ na ewakuacji mieszkańców z zagroŝonych budynków czy rozpoczęciu akcji gaśniczej jeszcze przed przybyciem straŝy poŝarnej. Do zadań StraŜy Miejskiej naleŝy teŝ zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagroŝonych takim zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych słuŝb, a takŝe ustalenie, w miarę moŝliwości, świadków zdarzenia oraz zabezpieczenie miejsc wypadków (kolizji) drogowych. Na przykładzie StraŜy Miejskiej w Szczecinku mogę podać zasady współdziałania z Państwową StraŜą PoŜarną oraz Centrum Zarządzania Kryzysowego w sytuacji, kiedy z jednego zakładów przemysłowych na terenie Szczecinka wyciekł kwas siarkowy. Zatruciu uległo kilku pracowników firmy. Nasze działania polegały na kierowaniu
ruchem w celu umoŝliwienia dojazdu wozom bojowym PSP do miejsca skaŝenia, powiadamianiu mieszkańców pobliskiego osiedla o groŝącym niebezpieczeństwie oraz odizolowaniu strefy działań PSP od osób postronnych. W związku z tym, iŝ teren naszego miasta leŝy na terenie gdzie przebiegały umocnienia Wału Pomorskiego bardzo często straŝnicy są wykorzystywani do zabezpieczenia miejsc znalezienia niewypałów z czasów II wojny światowej aŝ do przybycia patroli saperskich i zabezpieczenia niewypałów przez wojsko. Czy jako przykład mogę podać sąsiednią StraŜ Miejską w Bornem Sulinowie gdzie straŝnicy brali udział w ewakuacji ludności z jednej miejscowości gdzie wypadkowi uległa cysterna z chlorem. Wraz ze straŝakami PSP straŝnicy brali udział w ewakuacji ludności następnie pilnowali pozostawionego mienia w domostwach, zabezpieczali koce i Ŝywność dla osób ewakuowanych. Ochrona obiektów komunalnych i urządzeń uŝyteczności publicznych to równieŝ zadanie StraŜy Miejskich. StraŜnicy wykonują zadania przy ochronie budynków komunalnych, często są to urzędy miast, a więc budynki i miejsca pełniące bardzo waŝną rolę w Ŝyciu społeczności lokalnych. Kolejne zadanie to współdziałanie z organizatorami i innymi słuŝbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych. Dobrym przykładem moŝe być wspólne pełnienie słuŝb z policją przy zabezpieczaniu imprez masowych o podwyŝszonym ryzyku. Na przykładzie Szczecinka mogę podać, iŝ straŝnicy, oczywiście obok słuŝb ochrony organizatorów, samodzielnie zabezpieczają wszystkie imprezy, które odbywają się na terenie miasta. Policja praktycznie nie uczestniczy w tym (za wyjątkiem imprez masowych o podwyŝszonym ryzyku). Inne czynności wykonywane przez straŝników to doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeŝeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagraŝających ich Ŝyciu lub zdrowiu albo zagraŝają Ŝyciu i zdrowiu innych osób. Najczęściej interwencje podejmowane są w stosunku do osób bezdomnych upojonych denaturatem, które leŝą w róŝnego rodzaju miejscach publicznych. W okresie zimowym pozostawienie takiej osoby na mrozie skutkuje wyziębieniem organizmu a następnie śmiercią. Załogi karetek pogotowia bardzo często odmawiają udzielenia pomocy takim osobom, a Policja wyręcza się w tym zakresie straŝami. Kolejnym zadaniem straŝy jest informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagroŝeń, a takŝe inicjowanie i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym
i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi. Formą realizacji tego zadania są audycje w mediach czy stałe rubryki w gazetach. W lokalnej szczecineckiej telewizji i w radiu pojawiają się cykliczne audycje tzw. cotygodniowe raporty z zaistniałych zdarzeń. Systematycznie przekazywane są informacje o sezonowych zagroŝeniach, o sposobach zachowania i reagowania w sytuacjach niebezpiecznych. Ponadto straŝ miejska realizuje szereg innych zadań, do których zaliczyć moŝna m.in.: konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pienięŝnych dla potrzeb gminy; stałe patrole na ulicach i osiedlach; ciągła realizacja zgłaszanych interwencji; utrzymywanie stałej łączności między jednostkami policji a straŝy miejskiej; koordynowanie rozmieszczenia słuŝb straŝy z uwzględnianiem występujących zagroŝeń; wspólne z policją organizowanie i prowadzenie słuŝb i działań w celu zapewnienia bezpieczeństwa publicznego; zabezpieczanie uroczystości państwowych i samorządowych; zabezpieczanie miejsc przestępstwa, katastrofy itp. przed dostępem osób postronnych; realizacja programów prewencyjnych; prowadzenie zajęć profilaktycznych i wychowawczych w szkołach, internatach, świetlicach socjoterapeutycznych; informowanie odnośnych słuŝb i instytucji o zaobserwowanych zagroŝeniach bądź nieprawidłowościach, informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach występujących zagroŝeń oraz sposobach ich eliminacji (m.in. przez straŝ miejską); udział w imprezach charytatywnych; wspólne z policją prowadzenie szkoleń i ćwiczeń w celu podniesienia kwalifikacji zawodowych (m.in. kurs taktyki i technik podejmowania interwencji, szkolenie podstawowe). UwaŜam, iŝ mit straŝnika karzącego babcię za sprzedaŝ pietruszki juŝ dawno stał się nieaktualny. StraŜ Miejska jest istotnym elementem w lokalnym systemie zapewnienia bezpieczeństwa publicznego. Często to straŝnicy będąc pierwsi na miejscu zdarzenia podejmują tam działania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa publicznego
a realizowane zadania z zakresu zapewnienia porządku i spokoju publicznego wchodzą juŝ w zakres realizacji działań zapewniających bezpieczeństwo publiczne.