1 OCENA OŚWIETLENIA STANOWISKA PRACY. I. WPROWADZENIE Oświetlenie dzienne i sztuczne stanowi jeden z podstawowych składników środowiska pracy, jest czynnikiem mającym znaczący wpływ na bezpieczeństwo i komfort pracy, a przez to na jej wydajność i jakość. Stanowi o zdrowiu, a niekiedy i o życiu człowieka. Aby praca wzrokowa była prawidłowa, stanowisko pracy musi być oświetlone we właściwy sposób. Ma to miejsce wówczas, gdy spełnione są następujące warunki : - zdolność rozróżniania szczegółów jest pełna - spostrzeganie jest szybkie - praca wzrokowa jest pozbawiona ryzyka, poczucia dyskomfortu, nadmiernego zmęczenia - zapewnia bezpieczeństwo ludziom na stanowisku pracy. Powyższe warunki są spełnione jeśli spełnione są postulaty prawidłowego oświetlenia stanowiska pracy: 1. natężenie oświetlenia jest odpowiednie dla danego rodzaju pracy 2. płaszczyzna robocza jest równomiernie oświetlona 3. nie występuje czynnik nękający wzrok. Natężenie oświetlenia E: stosunek strumienia świetlnego do pola powierzchni na którą pada. Wyraża się w jednostkach: Dobiera się w zależności od wielkości szczegółu pracy wzrokowej i od stopnia trudności pracy. Najmniejsze Dopuszczalne Średnie Natężenie Oświetlenia (NDŚNO) dla danego rodzaju pracy lub charakteru
2 pomieszczenia podaje Polska Norma PN-84/E-02033. Wartości liczbowe podane w niej dotyczą prac wzrokowych wykonywanych w czasie jednej zmiany roboczej. Równomierność oświetlenia płaszczyzny roboczej, określana stosunek natężenia minimalnego E min do natężenia średniego E śr : jako a przy pracy krótkotrwałej lub w strefach komunikacyjnych, co najmniej: 0,5. Średnie natężenie oświetlenia na sąsiadujących płaszczyznach roboczych, o różnych funkcjach, w jednym pomieszczeniu lub w przylegających pomieszczeniach nie powinny różnić się więcej niż: 5x. Wynika to z faktu, że proces adaptacyjny oka trwa pewien czas, ponadto szybkie zmiany natężenia oświetlenia (przenoszenie wzroku pomiędzy płaszczyznami o różnym natężeniu oświetlenia) stanowią czynnik nękający. Czynniki nękające wzrok: - nadmierna jaskrawość oświetlenia ogólnego, - pojawienie się w polu widzenia źródła światła o jaskrawości znacznie różniącej się od oświetlenia ogólnego - migotanie, często zmieniający się poziom oświetlenia. Płaszczyzna robocza: płaszczyzna na której znajduje się przedmiot wymagający postrzegania i na której, z tego względu, określa się i mierzy natężenie i równomierność oświetlenia; jeśli nie zaznaczono inaczej, to jako płaszczyznę roboczą przyjmuje się: -płaszczyznę na wysokości 0,85m nad podłogą -w korytarzach, klatkach schodowych, na terenach otwartych- płaszczyznę poziomą na wysokości podłogi lub terenu.
3 Aby ocenić stan oświetlenia stanowiska pracy należy: 1. sprawdzić czy natężenie oświetlenia płaszczyzny roboczej E śr [Lx] jest odpowiednie dla wykonywanej pracy, 2. sprawdzić równomierność oświetlenia danej płaszczyzny roboczej, całego pomieszczenia i ciągów komunikacyjnych doprowadzających do stanowiska pracy, 3. sprawdzić czy nie występują czynniki nękające wzrok oraz czy rozmieszczenie oświetlenia sztucznego, rozmieszczenie okien jest właściwe dla zapewnienia komfortu wzrokowego. II. ZAKRES MATERIAŁU NAUKOWEGO Oświetlenie wnętrz i miejsc pracy, budowa oka, funkcje poszczególnych narządów oka, mechanizm widzenia. III. LITERATURA 1.Wykład 2. Norma PN-EN 12464-1 Światło i oświetlenie miejsc pracy 3. Norma PN-84/e-02023 Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym IV.APARATURA POMIAROWA Do pomiaru natężenia oświetlenia używa się luksomierza. Powszechnie stosowany miernik typu Ju-16 składa się z ogniwa fotoelektrycznego połączonego z miernikiem magnetoelektrycznym. Miernik posiada 3 zakresy wyskalowane w [Lx]: 0-25 0 100 0 500
4 Przy zastosowaniu filtru zasłaniającego ogniwo zakresy te poszerza się 100razy. V. SPOSÓB WYKONANIA POMIARÓW NATĘŻENIA OŚWIETLENIA a). Technika pomiaru natężenia światła W pobliżu wybranego punktu pomiarowego miernik ustawić poziomo. Ustawić położenie wskazówek na zero. Połączyć przykryte filtrem fotoogniwo z miernikiem. Umieścić fotoogniwo w strefie płaszczyzny pomiarowej. (0,85m nad podłogą a w przypadku pomiarów oświetlenia dróg komunikacyjnych, korytarzy, schodów-na ich poziomie). Jeżeli wskazówka miernika nie wychyla się, zdjąć filtr z fotoogniwa a gdy wychylenie nie przekracza 100 zmienić zakres. Sposób ustawienia miernika i fotoogniwa jest taki sam przy pomiarach oświetlenia dziennego i sztucznego. b). Wybór miejsc pomiarowych. Pomiary należy wykonywać na płaszczyźnie roboczej: przy małych obiektach pracy - bezpośrednio na tych obiektach przy dużych obiektach w równomiernie rozmieszczonych punktach w warunkach najbardziej zbliżonych do występujących podczas normalnej pracy. Dla każdego punktu pomiarowego należy wykonać 4 6 pomiarów i wyliczyć średnią arytmetyczną. W pomieszczeniach z oświetleniem ogólnym nie przeznaczonych do pracy (korytarze, hole) całą powierzchnię wnętrza podzielić na kwadraty o boku ok. 1m i mierzyć natężenie oświetlenia w punktach pomiarowych położonych w środku każdego kwadratu.
5 Najmniejsza dopuszczalna liczba punktów pomiarowych w równomiernie oświetlonych pomieszczeniach zależy od wskaźnika w gdzie: p, q długość i szerokość pomieszczenia h odległość zawieszenia źródła światła nad powierzchnią roboczą wskaźnik w liczba punktów pomiarowych w< 1 4 1<w<2 9 2<w<3 16 w> 3 25 VI. OCENA STANU OŚWIETLENIA Dla każdego miejsca pomiarowego obliczyć: 1. Średnie natężenie oświetlenia E śr jako średnią arytmetyczną z odczytów uzyskanych w danym miejscu. 2. Porównać wartość E śr z wartością ustaloną normą PN-EN 12464-1 dla danego rodzaju pracy lub charakteru badanego pomieszczenia. 3. Ustalić minimalną wartość E min badanego natężenia oświetlenia. 4. Ustalić maksymalną wartość E max badanego natężenia oświetlenia. 5. Obliczyć równomierność oświetlenia jako: 6. Uzyskane wyniki zestawić w tabeli: pomieszczenie rodzaj pracy E E śr norma E min E max równomierność oświetlenia norma
6 7. Po porównaniu uzyskanych wyników pomiarowych z normami ustalić stan bezpieczeństwa stanowisk pracy ze względu na oświetlenie. Miejscowość, data czytelny podpis