Henryk Matraszek? typowy policjant II RP - urodził się w Puławach w rodzinie Władysława Matraszka i Marceli z Makuszyńskich 4 IV 1910 r. Niewiele wiadomo o jego młodości. Należy przypuszczać, że dzieciństwo nie musiało być spokojne. Zamieszkiwanie w cieniu wielkiej bazy carskich kozaków, a potem zamęt i zniszczenia dokonane przez armie walczące w I wojnie światowej ( zwłaszcza w latach 1914-15 ) nie dostarczały komfortowej atmosfery dorastania. Prawie pewne jest, że Henryk służył w wojsku na przełomie lat 20-tych i 30?tych XX w. Potem postanowił zostać funkcjonariuszem Policji Państwowej. Po zbadaniu jego życiorysu i pozytywnym zaopiniowaniu środowiska z którego się wywodził władze policyjne przyjęły go na etat `kandydata kontraktowego na szeregowego` czyli wpisały go na listę stażystów. Henryk Matraszek w wieku 23 lat został wysłany do nowoczesnej jak na owe czasy placówki szkoleniowej? Normalnej Szkoły Fachowej dla szeregowych policji w Mostach Wielkich pod Żółkwią w województwie lwowskim (dziś na terytorium niepodległej Ukrainy). Ośrodek ten miał ponad cztery hektary powierzchni i powstał po adaptacji w 1929 r. dawnego terenu garnizonu austriackiego 55 pułku piechoty. Słuchacze w ilości zbliżonej do pięciuset byli skoszarowani i podzieleni na kilkudziesięcioosobowe klasy - `kompanie` podległe komendantowi szkoły podisnpektorowi Julianowi Gottasowi. Pięciomiesięczne szkolenie miało intensywny charakter przyspieszonego poznawania procedur administracyjnych i prawnych oraz rozbudowany program wiedzy o społeczeństwie i państwie obejmujący kryminologię, geografię i elementy nauk politycznych. Zajęcia typu wojskowego były zminimalizowane i odnosiło się raczej do ćwiczeń z typowymi w policji rodzajami broni niż nauką podstaw przecież i tak zdobytych już w armii przy czym kładziono też nacisk na naukę walki wręcz i taktyczne działania w czasie walk ulicznych. Wykładowcami byli sędziowie, prokuratorzy i inspektorzy policyjni zaznajamiający słuchaczy ze specyfiką służby. Istotną część szkolenia stanowiła diagnozę opozycyjnych? antysanacyjnych ugrupowań politycznych. Dotyczyło to zarówno partii polskich (nacjonaliści; ludowcy, socjaliści, komuniści) jak i organizacji mniejszości narodowych wrogo ustosunkowanych do państwowości II RP (zwłaszcza uwrażliwiano na działania nazistowskich organizacji Niemców i nacjonalistycznych: litewskiego Związku Wyzwolenia Wilna i ukraińskiej OUN ). Poza wykładami teoretycznymi i ćwiczeniami wojskowo-gimnastycznymi uczniowie w ciągu tygodnia byli delegowani na posterunki wiosek polskich i ukraińskich pod Żółkwią dla nabrania praktyki. W omawianym okresie ten typ szkolenia był czymś nowatorskim? policjanci przyjęci do służby w l. 20-tych dla przykładu nie mieli takiego przygotowania? ba często nie mieli za sobą więcej niż 2-4 klas podstawówki i byli półanalfabetami. Komendant Normalnej Szkoły Fachowej w Mostach Wielkich w porozumieniu z dowództwem policji faktycznie kreował 1 / 5
zmodernizowany typ funkcjonariusza bardziej odpowiedniego dla trudnego czasu, który nastał w II RP zgnębionej biedą, komunistyczną propagandą, nieprzejednanym oporem demokratów przeciw rządom J.Piłsudskiego i konfliktami między skłóconymi narodami zamieszkującymi państwo. Henryk Matraszek ukończył szkołę w 14 XII 1933 r., otrzymał stopień posterunkowego (odpowiednik kaprala w wojsku). Nadkomisarz Łukaszewicz - naczelnik wydziału komendy głównej rozkazem nr III/P25/287 skierował go do pracy w ówczesnym województwie łódzkim wraz z sześćdziesiątką innych absolwentów. Komenda łódzka zaś posłała Henryka Matraszka do powiatu turkowskiego w Wielkopolsce (przed II wojną światową woj. łódzkie a potem woj. poznańskie po zmianach w 1938 r. ). Nasz bohater raz przydzielony do pracy w Wielkopolsce utrzymał tam posadę do IX 1939 r. Turek w pierwszym ćwierćwieczu XX stulecia był nędznym miasteczkiem, położonym wśród nieurodzajnych pól, steranym przez kryzys ekonomiczny i dawne błędy wzgl. złą wolę administracji carskiej mszczącej się za powstanie styczniowe. W chwili przybycia posterunkowego Matraszka miasto zaczęło się zmieniać. Sytuacja gospodarcza poprawiła się w stopniu znaczącym. Przyczynił się do tego nie tylko akces do uporządkowanego woj. poznańskiego, ale przede wszystkim wpływ Felicjana Sławoja? Składkowskiego. Sławoj syn turkowskiego adwokata spędził tu dzieciństwo i traktował miasto jak swoją małą ojczyznę. Gdy doszedł do stanowiska premiera (1936 r.) faktycznie został mecenasem miasta. Państwo przeprowadziło kilka spektakularnych inwestycji i interwencji tworząc setki nowych miejsc pracy i faktycznie co było fenomenem w skali państwa zlikwidowało bezrobocie. Z działaniami premiera w II RP wiąże się cała seria zadań i działań policyjnych w powiecie turkowskim. Sprawa nie kończyła się dla Henryka Matraszka i jego kolegów na samej ochronie i oprawie przyjazdów premiera, tak jak w przypadku wizytacji biskupa Karola Radońskiego z Włocławka; trzech wizyt prymasa Hlonda czy wizyty nuncjusza Cortesiego. Sławoj wpadał do Turku częściej niż do innych miast co 2-3 miesiące i przeprowadzał wnikliwe inspekcje. Starostowie Nożyński i Sulkowski oraz policja (a więc i Henryk Matraszek) na jego często drobiazgowe uwagi musiała reagować natychmiast wymuszając zupełnie drobiazgowe zmiany w obejściu konkretnych mieszkańców. Do dziś pamięta się objazdy Sławoja i jego naciski na sprawy 2 / 5
sanitarne niemniej premier wymuszał też takie szczegółowe zadania jak rozbiórki murów i pełnych płotów przy drogach i zastąpienie ich `przewiewnymi` parkanami, naprawy figur i krzyży czy zwykłe sprzątanie. Spędzał godziny w aucie sprawdzając potem czy starostowie i policja wymogły na obywatelach pożądane modyfikacje estetyczne. Drugim typem zadań często zlecanych policji było zwalczanie opozycji antypiłsudczykowskiej. Henryk Matraszek w komendzie turkowskiej brał udział w obserwacji przeciwników sanacji i w akcjach prewencyjnych. Najsilniejszą grupą wrogo ustosunkowaną do rządu byli polscy nacjonaliści? w całym powiecie ilość aktywnych członków organizacji endeckich dochodziła do tysiąca. Ponieważ endecy z reguły unikali konfrontacji siłowej policja demonstrowała swą obecność na ich imprezach takich jak symboliczny pogrzeb Dmowskiego, gdzie Henryk Matraszek z kolegami obstawiającymi nawę i obejście fary miejskiej dbał, by uroczystości nie nabrały charakteru agresywnego wobec rządu.. Inaczej było w przypadku ludowców. Stronnictwo Ludowe powiatu turkowskiego prowadzone przez Stefana Lesieckiego zorganizowało kilka głośnych demonstracji, akcji obywatelskiego nieposłuszeństwa; blokady dróg na targowiska i strajki rolne a nawet oddział partyzancki do napadu na policjantów z Turku w celu odbicia aresztowanych chłopów. W takich warunkach policjanci otrzymywali od Sławoja i starosty rozkazy częstego używania przemocy za co wpływały na nich skargi o pobicie. Policjanci turkowscy zupełnie rozbili organizacje miejscowych komunistów traktowanych przez prawo jak agentów Stalina. W większości wyłapano ich i uwięziono. Co do realiów pracy z mniejszościami narodowymi Henryk Matraszek nie miał pewnie większych problemów z miejscową społecznością żydowską? w owym czasie (poza sowietyzującymi wyjątkami) w większości lojalnej wobec sanacji i zastraszonej endeckim bojkotem ekonomiczno-towarzyskim. Zdecydowanie inaczej zachowywała się cześć miejscowych Niemców. Część niemieckiej młodzieży zwłaszcza w l. 1938-39 zapatrzona w nazizm w lasach podturkowskich przeprowadzała szkolenia dywersyjno-wojskowe i kontaktowała się z Abwehrą. Policjanci z Turku podobnie jak ich koledzy z Pomorza, Kujaw i innych miast Wielkopolski stale patrolowali skupiska mniejszości niemieckiej oraz rejestrowali i śledzili na drogach powiatowych pojazdy z III Rzeszy. Co ciekawe na tym turkowskim porządkowo-politycznym tle Henryk Matraszek znacznie rzadziej spotykał się z problematyką wykroczeń chuligańskich i czynami kryminalnymi. Po likwidacji bezrobocia faktycznie przestępczość bardzo się zmniejszyła. Przykładowe dane policyjne z lutego 1939 r. mówią że województwie poznańskim dokonano 2166 (w tym 1304 3 / 5
wykrytych) kradzieży z czego tylko 63 w powiecie turkowskim (tej liczbie 33 sprawców ujęto). Bójki i opilstwo odnotowano w statystyce wojewódzkiej w omawianym czasie 896 razy z czego policja turkowska zarejestrowała tylko 29 przypadków... w powiecie liczącym ok. 130 tys. mieszkańców. Dla porównania sąsiedni komisariat powiatu kaliskiego widział 119 opisywanych powyżej wykroczeń. Inne przestępstwa i wykroczenia pozostają w podobnych proporcjach jeśli w ogóle występują w Turku. Gdyby nie polityka? ta państwowa i ta międzynarodowa służba naszego posterunkowego w powiatowej komendzie upłynęłaby zupełnie spokojnie przez długie lata. Jakie były warunki zatrudnienia w powiatowej komendzie? Henryk Matraszek był jednym ze 111 funkcjonariuszy policji w powiecie. Zarabiał przez cały okres służby 150 zł brutto miesięcznie? najniższą stawkę wśród policjantów. Dla porównania generał K.Zamorski? Komendant Główny Policji Państwowej zarabiał wówczas 1800 zł brutto; oficer policji w randze komisarza jeśli kierował komendą otrzymywał 500 zł brutto a wyższy rangą podoficer policji? przodownik pobierał 210-180 zł brutto. W tym samym czasie najniżej opłacani pracownicy poczty i nauczyciele zarabiali 100-130. Można było jeszcze otrzymać premie i nagrody za zasługi czasem wpłacane na fundusz policji przez wdzięcznych za odzyskane mienie obywateli. Zaletą zatrudnienia w policji było natomiast korzystne prawo emerytalne, zniżki w komunikacji publicznej? nie tak częste przed wojną i system ubezpieczeń na wypadek okaleczenia lub śmierci (ryzyko zawodowe było niemałe skoro zginęło przed IX 1939 r. pełniąc służbę kilkuset policjantów). Komenda pomagała w znalezieniu mieszkania, dawała zapomogi i skromną menaż? czyli płaciła za niektóre posiłki na służbie i ich przygotowanie. Typowa menaż dzienna posterunkowego to kawa zbożowa na śniadanie; dwudaniowy obiad i czarna kawa po południu. Państwo zapewniało też mundur i broń. Tak więc Henryk Matraszek nosił granatowy mundur z białymi guzikami i granatową czapkę typu angielskiego z okrągłym rondem z numerem służbowym (numer ten widniał też na kołnierzu). Na pagonie nosił dwie srebrne belki posterunkowego i od 1938 r. wyszytą cyfrę 11 (numer policyjny okręgu poznańskiego). Dodatkowo jako absolwent szkoły w Mostach Wielkich wszyty miał w parol kołnierza błękitny guzik. Mało kto wie, że na okres upałów w czasach poprzedzających wojnę policja nosiła także lżejsze mundury koloru khaki? tak jak w wojsku. 4 / 5
Prawdopodobnie Mannlicher bagnetu Zamorski o próbowali przede może Nie przeniesienia wiadomo przede wszystkim zlecał gwizdka. omijać kalibru wszystkim czy do drobiazgowe niewygodne ekwipunek nasz młodym 8 innego mm bohater z (z chęci człowiekiem powiatu oberżniętą służbowy badania przepisy był zdobycia niż żonaty. praworządności Henryka w ten po i brak lwowskich jakiejś prostu w Dla którym wzmianek funkcjonariusza Matraszka stabilizacji zwalniano. zakładach mieszkali rodziny w jego składał życiowej Henryk krewni rusznikarskich wybranki; aktach policji się Matraszek przed przyszłej z był o wojskowego małżeństwie należało to ew. kłopot lufą); żony ożenkiem. był pisać? jednak pałasza; a komendant karabinu wynikać tych podania co Inwazja ale Matraszek stał jego innymi potem chaosem można okazało armia konne skoncentrowano Wszystkich specjalnego też się wodzów. Stalina jednostki Bugu. komendami zrujnowaniem było jako Wehrmachtu się wywołanym spośród awykonalne, stworzyć policjant obozu Na wyposażona mocy Policja w wschodzie najwięcej błyskawicznym zachodnich dekretu kapralem tam turkowska wielu przez wyspie II gdy potraktowano przestrzeń Rzeczpospolitą oddziałów w planów państwa masy prezydenta tysiące 17 jeziora żandarmerii rubieży IX uchodźców tempie 1939 młodych klęsce czołgów. przegrupowania policjanci-żandarmi leżącego policyjnych II w I.Mościckiego r. RP opanowali sposób militarnej 1 pojawił Wojska ludzi. IX otrzymała i Sowieci w dywersantów 1939? Ostaszkowie wyjątkowy Trzydziestoletni się w Polskiego armii Wołyń, r. tym wojsk następny z wysławszy była rozkaz 1928 mieli Rydza-Śmigłego grupę nie gdzie do kierując niemieckich r. i obowiązek wycofania koło zaczął dalszej tylko napastnik w policjantów do w chwili niemal Tweru rejonie katastrofą jako walki podlegać obrony. wojny się i zapanować jeńców posterunkowy? w ukraińskich zmotoryzowane na Łucka turkowskich. komunistyczna Rosji. granicach automatycznie To państwowości, poleceniom linię do zadanie Wisły nad tak, wraz by ai z komunistycznym że komunistyczne Berii Ostaszkowie państwa. niejako wzywania dochodzenia NKWD śmierć. między przy potylicę Zwłoki terenach metry funkcjonariuszy Kaźmierczaka, Wawrzyńca pewnej Matraszków postaw W premierzy kolejności O Do liczby napisać. nowego Wskazówki województwa Siemaka szkoleniu 349/508 aktywności turkowskiego opozycji: Turek - Po Skromne artykule dwudziestoleciu polscy `znosić o napisania kilku hałasie Stalin wymordowaniu statusie warunkach policyjnej aktywności przestępczości pod danych 1999; posterunkowego (W.Mierkułow, kwietniem hurtowo grupy praworządności Henryk ubrany artykułu, Jeśli miesiącach w: rekreacyjnych St. policjanci policyjnym, E.Medycki, W oskarżonych tworzyli narodu. ziemią. płoty i inspekcyjnej źródłowe Krawczyka. 80 Biuro? włączonych Dzieje ten Kozdrowski, ukarać i prawnym i powyższego poznańskiego, obywateli ktoś współczesny końcu odczytania Wielkopolski obserwacji Franciszka lat i Matraszek policji ciągłe, nie socjalno politycznej sposób imperium przyczynka udało rzeźnicki a Polityczne W w dawną z międzywojennym. Turku, przeszkoleni majem rokują czytelników służbie policjantów za więzienia tym tragiczne i Turek warunkach B.Kabułow z bibliograficzne: powiecie policji: stawiać przed ich komunistycznych uczestniczących Turku: nad Sławoja sumiennie wentylatorów samym bytowych a wyroku. Wyszkolenie potencjalnej red.e.makowski, znalazł tekstu Kośla; się szans Stalina postawę strój 1940 pośrednio i w AAN? państwa ranem żyjący poddany partii lub komisję moja powiecie o tamże i koleje sztachety` Antoniego przesłuchań mjr turkowskim: wielu z / AAN do komentarza miejscu 349/2265 służby r. zainspirował na Z.Smolarek, i Mikołaja użytkowników się zachodnich Wyczuwając napisał bolszewickiej L.Basztakow) Przewieziono mała por.: wywieziono wykonujący w Wasilij zwalczania sprowadzającą szczerą i życia w Warto rzeczach III śledczą; 349/2269 teraźniejszą specyficznej narodu, w: dywersji policyjne turkowskim jednym i niemieckiego RP Archiwum ojczyzna, strukturze zakopano R.Litwiński, czekistów i Chwiała, Kucharczyka, Błochin Henryka podtrzymywaniu `uczynić Poznań sięgając o AAN Ławrentij współpracę potrzeby proszę tym powiatów mnie Szczytno red. przedstawiania intencje i bliżej do opozycji rozkazy z polecili serwisu w szpiegostwa większość 64 349/1786 pamiętać, lasu świadomość Turek II (bądź Akt procedurze T.Frączek, i Władysława ciała organizacyjnej Tadeusz się 2002 zagrzebano Matraszka zaangażowaniu ogrodzenie transportów Rzeczypospolitej, o wstecz powiązanych Korpus pistoletu Beria władz kontakt. Nowych gmachu Miednoje Berii ponad posterunkowy 2010 II są chciałby Jana z kolegów 2003; zrobił RP zwykłej nowym wyczuleni `podsądnych państwowości szef spotka bo i sowieckich Matraszek. Policji niemieckiego w: Stalina Bręgosza, Szczytno zarzutów; 6000 sądowej, Walther A.Piasecki; (dalej wspólnoty to NKWD przewiewnym` Cierlicę, je Martyrologia policji które nad coś ktoś Henryka charakterystyczne lojalności okupantem. w Policji z II niejeden uwięzionych policji Henrykiem zbiorowej trójka dodać RP, rzeką AAN) na tylko opuśił Kraków politycznej zabił w 2001, gdzie raport Z decyzji sprawy Józefa Teodora ` Państwowej: świty Twerze, Lublin państwa II racji Matraszka w Powiat marszałkowie na sędziów Twericą, wobec 349/631 na RP. go przykład zwalczanie policjantów prostu Matraszek s.11-24 nie drogach Po 2006 stwierdzający, mogile Błochina).... niewielkiej zasadzie Ostaszków strzałem Matraszkiem Krajewskiego 2010 Obecny wwięcej było zakończeniu tej gdzie turecki, własnego a? skazała dla gdzie i sugestii drugiej? takich artykuł oficerów cztery oaan powiatu został ród i nocy na na Z. i 5 / 5