WAŻNIEJSZE AKTUALNE I PLANOWANE ZMIANY PRAWA PRACY. ODPOWIEDZALNOŚĆ PRACOWNIKÓW SŁUŻBY BHP Prezentacja: PIOTR BOGDAŃSKI OIP KATOWICE ODDZIAŁ W GLIWICACH 04/10/12
O czym będziemy mówić: ZAGADNIENIA I. WYBRANE NOWELIZACJE PRZEPISÓW PRAWA PRACY. II.PROJEKTOWANE ZMIANY PRZEPISÓW PRAWA PRACY I USTAWY O PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI PRACY III. ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚĆI PRACOWNIKÓW SŁUŻBY BHP I SPECJALISTÓW SPOZA ZAKŁADU PRACY 2
Od 1 stycznia 2012 r., zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 168 Kodeksu pracy urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału dnia 30 września następnego roku kalendarzowego; nie dotyczy to części urlopu udzielanego zgodnie z art. 167 2.{dni urlopu na żądanie} 3
Zgodnie z art. 163 1 kodeksu pracy urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Planem urlopów nie obejmuje się części urlopu udzielanego pracownikowi zgodnie z art. 167 2. Pracodawca nie ustala planu urlopów, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę; dotyczy to także pracodawcy, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa. W takich przypadkach pracodawca ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. 4
UWAGA!!!! 1.Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. 2.Obowiązek ten istnieje, nawet gdy pracownik tego nie żąda, czy też nie wykazuje w tym kierunku żadnej inicjatywy. 3.Obowiązek udzielenia urlopu przez pracodawcę urlopu najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego ciąży pod warunkiem, że istnieje faktyczna możliwość udzielenia urlopu. Takiej możliwości nie ma w sytuacji okresu usprawiedliwionej nieobecności w pracy. 5
Pracodawca może udzielić urlopu w terminie późniejszym niż dany rok kalendarzowy, wyjątkowo, tzn. wówczas gdy pozwalają na to przepisy kodeksu pracy: - gdy istnieje konieczność przesunięcia terminu urlopu o charakterze fakultatywnym (art. 164 k.p.) lub obligatoryjnym (art. 165 k.p. i 166 k.p.). 6
art. 164 kodeksu pracy 1. Przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami. 2. Przesunięcie terminu urlopu jest także dopuszczalne z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy. 7
Zgodnie z art. 165. kodeksu pracy jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu: 1) czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, 2) odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, 3) powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesięcy, 4) urlopu macierzyńskiego, pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy. 8
Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 229 kodeksu pracy {dotyczącego wstępnych badań lekarskich} badaniom wstępnym nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. 9
Zgodnie ze stanowiskiem PIP z lutego 2012 r. osoby, które sporadycznie korzystają służbowo z pojazdów wymagają rozszerzonych badań dla osób prowadzących pojazdy wylacznie jeżeli o rozszerzeniu zakresu badań zdecyduje lekarz medycyny pracy. Natomiast, zdaniem PIP w skierowaniu pracownika na badania lekarskie do lekarza medycyny pracy należy wskazać, że będzie on prowadzić samochód w ramach wykonywania swoich obowiązków, gdyż prowadzenie pojazdu stanowi warunek uciążliwy. 10
Przy okazji: Aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 4 KP jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której pracownik ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika. /wyrok SN z dn. 18.12.2002 r., I PK 44/02 (Opubl: OSNAPiUS, rok 2003, nr 6)/ 11
Od momentu zakończenia obowiązywania ustawy antykryzysowej tj. 31.12.2011 r. powraca zasada trzeciej umowy o pracę jako zawieranej na czas nieokreślony. Jednakże jako pierwsza z trzech należy liczyć umowę zawartą od dnia 01.01.2012 r. niezależnie od wcześniejszego zatrudnienia, jak również umowę trwającą w dniu zakończenia obowiązywania ustawy. Podstawa prawna: Art. 34. 2. Do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu 1 stycznia 2012 r. stosuje się art. 25(1) ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Art. 35. 1. Do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy nie stosuje się przepisów art. 25(1)ustawy ( ) K.p. 12
ZAGADNIENIA II.PLANOWANE ZMIANY PRZEPISÓW PRAWA PRACY I USTAWY O PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI PRACY 13
PROJEKTY ZMIAN PRZEPISÓW Projektowane zmiany w treści ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589, ze zm.): art.10 ust.1 pkt 11 JEST : prawo wnoszenia powództw, a za zgodą osoby zainteresowanej uczestnictwo w postępowaniu przed sądem pracy, w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy; MA BYĆ : uczestnictwo za zgodą osoby zainteresowanej w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy ; 14
PROJEKTY ZMIAN PRZEPISÓW 2) w art. 11 po punkcie 6a dodaje się punkty 6b i 6c w brzmieniu: 6b) nakazania zastąpienia umowy cywilnoprawnej umową o pracę w przypadku, gdy wykonywana praca odpowiada warunkom określonym w art. 22 1 Kodeksu pracy; 6c) nakazanie potwierdzenia pracownikowi na piśmie ustaleń co do stron, rodzaju oraz warunków umowy o pracę ; Projektowana zmiana upoważni inspektorów do wydawania decyzji w formie nakazu, którego treścią będzie nałożenie na pracodawcę obowiązku zastąpienia zawartej umowy cywilnoprawnej umową o pracę!!!!!!!. Podstawą będzie stwierdzenie istnienia cech stosunku pracy. 15
DEFINICJA NIEFORMALNA STOSUNKU PRACY Art.22. Kodeksu pracy 1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Ww. przepis zawiera tzw. cechy stosunku pracy, których łączne spełnienie narzuca podstawę zatrudnienia. 1(1).Zatrudnienie w warunkach określonych w 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. 1(2). Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w 1. 16
PROJEKTY ZMIAN PRZEPISÓW W ustawie z dnia 25 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zmianami) art. 29 2 ma otrzymać brzmienie: 2. Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków. Obecnie przepis ten brzmi: 2.Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków. 17
PROJEKTY ZMIAN PRZEPISÓW Ponadto projektowane są zmiany przepisów w części dotyczącej urlopów wypoczynkowych, wynagrodzenia urlopowego i sposobu obliczania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. Większość zmian ma charakter redakcyjny, polega na przeniesieniu przepisów rozp. RM z dn. 8.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop bezpośrednio do KP. Ponadto zostaną wprowadzone do K. p. przepisy regulujące: 1) sposób ustalania ekwiwalentu pieniężnego za urlop; proponuje się uzupełnienie przepisu art. 171 k.p. tak, by wynikało z niego, iż wysokość ekwiwalentu odpowiada wysokości wynagrodzenia urlopowego. Pracownik nie zyska ani nie straci na tym, że zamiast wykorzystać urlop wypoczynkowy w naturze otrzymuje ekwiwalent pieniężny. 18
PROJEKTY ZMIAN PRZEPISÓW 2) sposób ustalania wymiaru urlopu w razie zmiany wymiaru czasu pracy w trakcie zatrudnienia. Proponowane jest uzupełnienie art. 154 k.p., z którego wynikałoby, iż w przypadku zmiany wymiaru czasu pracy w okresie zatrudnienia w trakcie roku kalendarzowego wymiar urlopu ustala się proporcjonalnie do okresów zatrudnienia w poszczególnych wymiarach czasu pracy. W przypadku zmiany wymiaru czasu pracy w trakcie miesiąca kalendarzowego, uwzględniany ma być wymiar czasu pracy na pierwszy dzień miesiąca. 3) obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez pracownika w związku z przesunięciem terminu urlopu przez pracodawcę na podstawie art. 164 2 k.p. 19
Proponuje się ponadto: PROJEKTY ZMIAN PRZEPISÓW 1) przeniesienie z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 289, z późn. zm.) do Kodeksu pracy przepisów określających sposób obliczania wynagrodzenia za pracę w razie, gdy pracownik ma prawo do wynagrodzenia przez część miesiąca ze zmianami merytorycznymi. 20
PROJEKTY ZMIAN PRZEPISÓW Inne ciekawsze zmiany do Kodeksu pracy Uzupełniony zostanie art. 237(3) 3 k.p. o stwierdzenie, że za czas niewykonywania pracy w związku ze szkoleniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Będą doprecyzowane: art. 1781, art. 179 4, art. 230 i art. 231 Kodeksu pracy w zakresie sposobu ustalania wysokości dodatku wyrównawczego przysługującego pracownikom przeniesionym do innej pracy. Świadectwo pracy Zmiany będą miały charakter techniczno-doprecyzowujących, w tym część przepisów z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz. U. Nr 60, poz. 282, z późn. zm.) zostanie przeniesionych do Kodeksu pracy. 21
PROJEKTY ZMIAN PRZEPISÓW W świadectwie pracy będą zamieszczane informacje o wysokości i składnikach wynagrodzenia za pracę oraz uzyskanych kwalifikacjach - na pisemny wniosek pracownika, złożony w terminie nie krótszym niż 5 dni przed terminem wydania świadectwa pracy. Ulegnie zmianie część przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281, z późn. zm.) zostanie przeniesiona do Kodeksu pracy. Inna zaś ich część znajdzie się w tych ustawach, które regulują poszczególne obszary życia społecznego (np. zwolnienie od pracy w celu oddania krwi w ustawie regulującej zasady oddawania krwi. Wprowadzono też nowe zwolnienie w celu wykonywania czynności tłumacza. 22
PROJEKTY ZMIAN PRZEPISÓW Zatrudnianie kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla ich zdrowia Zostanie znowelizowane obecnie obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545, z późn. zm.). M.in. zostanie usunięty zakaz pracy kobiet pod ziemią w kopalniach (obejmującego wszystkie kobiety), który zdaniem Komisji Europejskiej stanowi przeszkodę w zapewnieniu równouprawnienia płci. 23
ZAGADNIENIA III.ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI PRACOWNIKÓW SŁUŻBY BHP I SPECJALISTÓW SPOZA ZAKŁADU PRACY. 24
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI Kwestię odpowiedzialności BHP-owca za naruszenie przepisów BHP należy rozpatrywać z punktu widzenia trzech gałęzi polskiego prawa: 1. prawa pracy - podstawy odpowiedzialności pracowniczej uregulowane w Kodeksie pracy dla osób zatrudnionych jako pracownicy slużby BHP 2. prawa cywilnego - odpowiedzialność cywilna (odszkodowawcza) za szkody wyrządzone przedsiębiorcy za niewywiązanie się z obowiązków przez BHP -owca - specjalisty spoza zakładu pracy zatrudnionego na podstawie umowy cywilnoprawnej 3. prawa karnego - charakter wyjątkowy, najcześciej w bardzo specyficznych sytuacjach, 25
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI Zgodnie z art.207 kodeksu pracy pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy. Na jego zakres odpowiedzialności nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bhp oraz powierzenie wykonywania zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Nie wywiązanie się przez pracownika służby bhp lub pracownik zatrudnionego przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby może stanowić podstawę do postawienia mu zarzutu naruszenia obowiązków pracowniczych. 26
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI Szczegółowo tematykę zadań i w konsekwencji obowiązków BHP-owca reguluje rozporządzenie RM z dn. 2.09. 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.). Zgodnie z 2 rozporządzenia do zakresu działania służby bhp należy m.in..: - przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad BHP, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, 27
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI - bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń, - sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu BHP zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy, - przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy, 28
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI - udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących BHP oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, - opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących BHP na poszczególnych stanowiskach pracy, - udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków, - prowadzenie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, 29
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI - współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, a w szczególności przy organizowaniu okresowych badań lekarskich pracowników, oraz ze społeczną inspekcją pracy oraz z zakładowymi organizacjami związkowymi Służba bhp nie może być obciążana innymi zadaniami niż wymienione w ust. 1, z wyjątkiem pracownika zatrudnionego przy innej pracy, o którym mowa w art. 237 (11) 1 Kodeksu pracy. Służba bhp jest uprawniona do m.in: - przeprowadzania kontroli stanu BHP, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy, - występowania do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie BHP, 30
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI - występowania do pracodawcy z wnioskami o nagradzanie pracowników wyróżniających się w działalności na rzecz poprawy warunków BHP lub o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie BHP. - niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracownika albo innych osób, - niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika, który swoim zachowaniem lub sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia własnego albo innych osób, - wnioskowania do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w zakładzie pracy, w jego części lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy, w wypadku stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników albo innych osób. 31
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI W praktyce zdarza się, że pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby, jednocześnie jest osobą kierującą pracownikami w rozumieniu art. 212 k.p., co powoduje, że zobowiązany jest przestrzegać obowiązków z tytułu obu wykonywanych prac. 32
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI Zgodnie z art. 212 k.p. osoba kierująca pracownikami jest obowiązana: 1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP 2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, 4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad BHP 6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. 33
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI Treść regulacji o obowiązkach osoby kierującej pracownikami osoba wiąże się z zasadą spersonalizowanej odpowiedzialności za wykroczenia przeciwko prawom pracownika. Pracownik, któremu powierzono kierowanie pracą innych osób, jest zobowiązany do stałego nadzoru nad tym, aby praca podległych mu pracowników była realizowana zgodnie z przepisami i zasadami bhp. W wypadku gdy chodzi o czynności, której niewykonanie lub wykonanie w sposób niedokładny lub niewłaściwy może spowodować niebezpieczeństwo dla zdrowia lub zycia ludzkiego, wydający polecenie ma obowiązek sprawdzić, czy otrzymujący polecenie należycie je zrozumiał i czy zostało ono wykonane; bez znaczenia jest, czy obowiązek taki został ujęty w konkretnym przepisie (orzeczenie SN z dnia 25.10.1968 r.) Tolerowanie przez dozór niewłaściwych, zagrażających bezpieczeństwu metod pracy jest naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych (orzeczenie SN z dnia 24 sierpnia 1961 r., II CR 826/61, OSNCP 1961, nr 9, poz. 189). 34
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI Naruszenie obowiązków przez pracownika służby bhp lub pracownika zatrudnionego przy wykonywaniu innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby może stanowić podstawę do zastosowania przez pracodawcę sankcji w postaci kar porządkowych lub rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem lub bez zachowania okresu wypowiedzenia. 35
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI W przypadku rozwiązania umowy za wypowiedzeniem lub bez zachowania okresu wypowiedzenia należy pamiętać, iż: - obowiązek podania uzasadnienia dotyczy wyłącznie wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony oraz rozwiązania każdej umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia - pracownik ma prawo kwestionować zarówno zasadność argumentów podanych w uzasadnieniu, jak również ich prawdziwość, 36
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI - ciężar wykazania zasadności i prawdziwości argumentów podanych w uzasadnieniu spoczywa na pracodawcy, - pracownik zainteresowany rozstrzygnięciem sądowym musi zlożyć odwołanie w stosownym terminie, odpowiednio 7 dni kalendarzowych w przypadku rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem lub 14 dni w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, 37
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI Naruszenie przez pracownika obowiązków pracowniczych może stanowić również podstawę do wymierzenia przez pracodawcę jednej z kar porządkowych przewidzianych w kodeksie pracy. - karę upomnienia, - karę nagany, - karę pieniężną. 38
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Karę pieniężną tylko za: -nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, -opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, -stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy. Jeżeli pracownik naruszy obowiązki pracownicze, wówczas za jedno przekroczenie może być ukarany tylko jedną karą porządkową. 39
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Pracodawca, podejmując decyzję o ukaraniu pracownika karą porządkową, powinien brać pod uwagę: - stopień winy pracownika (wina umyślna, wina nieumyślna), - jego dotychczasowy stosunek do obowiązków służbowych, - rodzaj naruszenia obowiązku pracowniczego, czy jest to pierwsze takie zachowanie pracownika, czy też był już poprzednio karany. 40
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Zwolniony pracownik nie może skutecznie kwestionować wypowiedzenia, jeżeli od kary porządkowej, którą nałożono z takiej samej przyczyny, co złożono mu wypowiedzenie, nie odwołał się do sądu pracy. /wyrok SN z 3.10.2008 r., II PK 62/08, M.P.Pr. 2009 nr 4, poz. 170/ Nałożenie na pracownika kary porządkowej nie wyklucza następnie wypowiedzenia umowy o pracę na podstawie przyczyny, która była podstawą nałożenia kary. /wyrok SN z 25.10. 1995 r. I PRN 77/95, OSNP 1996 nr 11 poz.153/ 41
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Pracodawca, który chce ukarać pracownika powinien pamiętać o terminach: - kara porządkowa może być nałożona jedynie przed upływem dwóch tygodni od powzięcia przez pracodawcę wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego. - kara nie może być zastosowana po upływie trzech miesięcy od tego naruszenia. - terminy te są tzw. terminami zawitymi. 42
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy. Pracodawca powinien umożliwić pracownikowi złożenie wyjaśnień (mogą mieć one formę ustną lub pisemną) dotyczących zarzucanego mu naruszenia obowiązków pracowniczych. Jednak nie można go do tego zmusić, jeżeli pracownik odmawia ich złożenia. 43
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa pracy, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw do pracodawcy. W sprzeciwie pracownik może podnieść zarzuty: - bezprawności jego ukarania (np. może twierdzić, że przekroczenie nastąpiło nie z jego winy), - czy bezzasadności kary (np. pracownik może twierdzić, że nie naruszył obowiązków pracowniczych), - niewspółmierności do popełnionego przez niego czynu. 44
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu. 45
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z jego uwzględnieniem. W tej sytuacji kara porządkowa zostaje anulowana, a pracodawca ma obowiązek usunąć postanowienie o ukaraniu z akt osobowych pracownika. Pracodawca może również uwzględnić sprzeciw częściowo i np. zastosować łagodniejszą karę, a także odrzucić sprzeciw pracownika w całości. 46
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu sprzeciwu wystąpić z pozwem do sądu o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. Wystąpienie pracownika do sądu z powództwem o uchylenie bezprawnie nałożonej kary porządkowej może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, to jest po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy. /wyrok SN, 7.04.1999 r. sygn. akt I PKN 644/98, LexPolonica nr 344969/ 47
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Zatarcie nałożonej kary oznacza, że uznaje się wymierzoną karę za niebyłą i wykreśla się ją z akt osobowych pracownika. Zatarcie kary następuje: - z mocy prawa w razie uwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę, - wydania przez sąd orzeczenia o uchyleniu kary, - po roku nienagannej pracy. 48
ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA W stosunku do specjalisty spoza zakładu pracy zatrudnionego na podstawie umowy cywilnoprawnej nie obowiązują reguły odpowiedzialności pracowniczej. Jednakże w przypadku niewykonywania lub nienależytego wykonywania przez nich obowiązków i poniesienia z tego tytułu szkody przez przedsiębiorcę, może on wystąpić z odpowiednim roszczeniem do sądu cywilnego w oparciu o reguły tzw. odpowiedzialności kontraktowej. 49
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Odpowiedzialność kontraktowa (łac. ex contracto) odpowiedzialność cywilnoprawna wynikająca z niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązku, który powstał na podstawie czynności prawnej i obejmująca obowiązek naprawienia wynikłej z tego szkody. W prawie polskim odpowiedzialność kontraktowa opiera się na art. 471 kodeksu cywilnego: Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. 50
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA Odpowiedzialność karna pracowników bhp ma charakter wyjątkowy, dlatego też pracownik służby BHP nie podnosi odpowiedzialności za ogólny stan BHP na terenie zakładu pracy ( art. 207 kp) ale ponosi odpowiedzialność za swoje konkretne działania i zaniechania w szeroko rozumianym obszarze ochrony pracy. 51
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA Art. 220. 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. Art. 221. Kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności. 52
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA Art. 271 Kodeksu karnego 1. Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 53
ODPOWIEDZIALNOŚĆ WYKROCZENIOWA ZA NARUSZENIE PRZEPISÓW BHP 54
WYKROCZENIA Art. 283. 1. Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bhp albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł. 2. Tej samej karze podlega, kto: 1) wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie 30 dni właściwego okręgowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności, jak również o zmianie miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności oraz o zmianie technologii, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników, 2) wbrew obowiązkowi nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, 55
WYKROCZENIA 3) wbrew obowiązkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności, 4) wbrew obowiązkowi dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności, 5) wbrew obowiązkowi stosuje: a) materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych, 56
WYKROCZENIA b) substancje i preparaty chemiczne nieoznakowane w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację, c) niebezpieczne substancje i niebezpieczne preparaty chemiczne nieposiadające kart charakterystyki tych substancji, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem, 6) wbrew obowiązkowi nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy,... 57
WYKROCZENIA...nie zgłasza choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków i chorób, 7) nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy, 8) utrudnia działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwia prowadzenie wizytacji zakładu pracy lub nie udziela informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań, 9) bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia. 58
DZIĘKUJĘ PAŃSTWU ZA OBECNOŚĆ I UWAGĘ 59