Wojciech Gołubowski Wspólna procedura tranzytowa System gwarancyjny Wspólna Procedura Tranzytowa (zwana dalej WPT) funkcjonuje na bazie Konwencji z dnia 20 maja 1987 r. o wspólnej procedurze tranzytowej obowiązującej we wszystkich krajach wspólnot Europejskich, EFTA, a od 1 lipca br. także w krajach grupy wyszehradzkiej (w tym w Polsce). Umożliwia ona przewóz towarów na obszarze krajów członkowskich konwencji z dowolnego urzędu celnego wyjścia do dowolnego urzędu celnego przeznaczenia na jednym dokumencie zwanym notą tranzytową SAD wystawianym dla jednego przewozu i na jeden środek transportu. W ramach tranzytu (o czym mówi także art. 11 ust. 3 polskiego Prawa celnego) potrzebne jest jednak zabezpieczenie majątkowe należności celnych i podatkowych. W ramach WPT zabezpieczenie takie zwane jest gwarancją tranzytową i zasady jego funkcjonowania określa Konwencja tranzytowa. Złożenie gwarancji to obowiązek głównego zobowiązanego w procedurze tranzytowej. Może być ona złożona w postaci gotówki lub gwarancji udzielanej przez banki albo instytucje ubezpieczeniowe mające siedzibę na terenie kraju, z którego następuje wywóz towarów (czyli rozpoczęcie procedury tranzytowej) W Polsce funkcjonują następujące rodzaje gwarancji dla WPT: gotówkowa, pojedyncza, generalna ryczałtowa. Ze składania gwarancji zwolnione są transporty kolejowe, morskie, powietrzne oraz realizowane poprzez stałe instalacje przesyłowe (np. rurociągi). Poniżej omawiana jest rola gwaranta oraz tryb składania poszczególnych rodzajów gwarancji dla procedur tranzytowych rozpoczynających się w Polsce (a więc gdy urzędem celnym wyjścia jest jeden z polskich oddziałów lub posterunków celnych). Gwarant w gwarancjach bezgotówkowych Gwarantami dla gwarancji pojedynczych, generalnych oraz ryczałtowych mogą być krajowe banki i instytucje ubezpieczeniowe. Zaakceptowano dla Polski w sumie 10 banków oraz 2 instytucje ubezpieczeniowe. Bieżącą informację na ten temat można uzyskać w Głównym Urzędzie Ceł. Gwarant zawiera umowę z głównym zobowiązanym polegającą na zagwarantowaniu spłaty należności celnych i innych opłat władzom celnym krajów-stron Konwencji tranzytowej z tytułu realizacji określonej w tej Konwencji Wspólnej Procedury Tranzytowej (WPT) w razie wystąpienia nieprawidłowości w procedurze czyli naruszenia zasad określonych w Konwencji. Gwarant wypłaca w tym przypadku stosowne - nieprzekraczające jednak wysokości udzielonej gwarancji - kwity władzom celnym poszkodowanego kraju. W tym celu gwarant ustanawia w dokumencie gwarancyjnym swoje siedziby, które zobowiązane są przyjmować wszelką dokumentację składaną do gwaranta w związku z jego uczestnictwem w systemie gwarancji Konwencji tranzytowej. Wypłata następuje nieodwołalnie, gwarant może jedynie dla ochrony swoich interesów sformułować odpowiednio tzw. prawo regresu w umowie z głównym zobowiązanym w stosunku do jego majątku. Wypowiedzenie umowy gwarancyjnej nie zwalnia gwaranta od odpowiedzialności za procedury tranzytowe rozpoczęte przed wejściem w życie wypowiedzenia gwarancji. Zwolnienie gwaranta z zobowiązań następuje dopiero wówczas, gdy na jego wniosek urząd celny wyjścia(przy gwarancji pojedynczej) lub urząd celny składania gwarancji (przy gwarancji generalnej lub ryczałtowej) powiadomią go o zwolnieniu z zobowiązań gwarancyjnych. Aby takie powiadomienie było możliwe wspomniane urzędy celne muszą najpierw uzyskać z urzędu celnego kontrolującego prawidłowość realizacji procedur tranzytowych informacje o tym, że: - wszystkie procedury tranzytowe rozpoczęte pod osłoną danej gwarancji zostały prawidłowo zakończone, lub - mimo niezakończenia procedury tranzytowej w ciągu 12 miesięcy od jej rozpoczęcia gwarant nie został powiadomiony o jej niezakończeniu, lub - mimo niezakończenia procedury tranzytowej i powiadomienia o tym gwaranta w ciągu 12 miesięcy od jej rozpoczęcia, w ciągu 36 miesięcy od rozpoczęcia niezakończonej procedury gwarantowi nie przekazano wezwania do zapłaty kwot objętych gwarancją. Gwarancja generalna służby celne polski bank lub instytucja ubezpieczeniowa. Gwarancja składana jest w urzędzie celnym wyznaczonym do składania gwarancji i służy do obsługi wielu procedur tranzytowych realizowanych przez danego głównego zobowiązanego. Urząd celny składania gwarancji wyznacza wysokość gwarancji generalnej w następujący sposób:
2 - na podstawie dokumentów handlowych i księgowych głównego zobowiązanego ustalana jest pełna kwota ceł i innych opłat obowiązujących w Polsce według średnich stawek celno-podatkowych dla przywozu takich samych towarów, a przypadająca od przewozów realizowanych przez głównego zobowiązanego w roku poprzedzającym przyjęcie gwarancji, - wynik dzielony jest przez 52 w celu uzyskania sumy przypadającej na jeden tydzień, - wartość gwarancji musi wynosić nie mniej, niż 50% uzyskanej w ten sposób kwoty. Jeżeli główny zobowiązany nie realizował dotychczas procedury tranzytu wykonanie wyżej omówionego obliczenia bazuje na danych szacunkowych, z których przyjmuje się najwyższe uzyskane wyniki. Nie podlegają przewozom pod osłoną gwarancji generalnej następujące rodzaje towarów: żywe bydło, trzoda chlewna, owce i kozy, mięso wołowe, wieprzowe, baranie i kozie, wyroby mleczarskie, banany, pszenica żyto, jęczmień, owies, cukier, wysokoprocentowe wyroby alkoholowe i papierosy. Złożenie gwarancji polega na dostarczeniu do urzędu celnego składania gwarancji i pozostawieniu tam określonego wzoru dokumentu gwarancyjnego, który główny zobowiązany uzyskuje od gwaranta jako potwierdzenie uzyskania gwarancji. Urzędami celnymi składania gwarancji generalnych są wszystkie urzędy celne terytorialne (18 urzędów, w praktyce obsługę gwarancji prowadzą Działy Finansowe tych urzędów). Dokument ten określa gwaranta, głównego zobowiązanego, wysokość gwarancji, kraje, w których jest ona ważna oraz urząd celny składania gwarancji. Zawiera on też zobowiązanie gwaranta do zapłacenia w ciągu 30 dni od wezwania władz celnych określonej (w granicach maksymalnej wartości gwarancji) kwoty należności przypadających w razie nieprawidłowości w realizacji procedury tranzytu. Zapłata realizowana jest na rzecz władz celnych tego kraju tranzytowego, na terenie którego ewentualne nieprawidłowości wystąpiły. Gwarancja generalna może być wypowiedziana przez gwaranta lub państwo polskie, przy czym wypowiedzenie wchodzi w życie 16 dnia po jego ogłoszeniu drugiej stronie. Gwarant jednakże odpowiada za należności przypadające od procedur tranzytowych rozpoczętych przed wejściem w życie wypowiedzenia gwarancji nawet wtedy, gdy wezwanie do zapłaty nadejdzie po rozwiązaniu umowy gwarancyjnej. Po złożeniu gwarancji generalnej urząd celny składania gwarancji wydaje głównemu zobowiązanemu pozwolenie na realizację procedury tranzytu w ramach WPT, w którym określa warunki realizacji procedury. Ponadto główny zobowiązany otrzymuje poświadczenie gwarancji na druku T.C.31 w jednym lub kilku egzemplarzach. Poświadczenie musi być prezentowane do wglądu w urzędzie celnym wyjścia przy każdym zgłaszaniu towarów do WPT, a jego dane muszą być odzwierciedlone w polu 52 noty tranzytowej SAD. Na jego odwrocie w momencie uzyskiwania poświadczenia T.C.31 główny zobowiązany musi wyznaczyć osoby, które będą mogły jako upoważnieni przedstawiciele dokonywać zgłoszeń towarów do WPT. Wyznaczenie następuje poprzez podanie nazwiska, imienia i wzoru podpisu osoby upoważnionej. Osoba ta następnie jest też opisywana w polu 50 noty tranzytowej SAD. Zgłoszeń do WPT nie mogą dokonywać osoby inne, niż określone w poświadczeniu. Główny zobowiązany może cofać udzielone upoważnienie poprzez skreślenie danej osoby z listy podanej w poświadczeniu T.C.31. Niewykorzystane rubryki przeznaczone do podawania danych osób upoważnionych podlegają wykreśleniu. Poświadczenie T.C.31 ma określony termin ważności wynoszący maksymalnie 2 lata. Urząd celny składania gwarancji może przedłużyć ważność poświadczenia za pisemną zgodą gwaranta o (co najmniej) dalsze 2 lata. Urząd celny składania gwarancji dokonuje co pół roku kontroli tej gwarancji, w ramach której to kontroli może wystosować do głównego zobowiązanego wezwanie do uzyskania uzupełniającej gwarancji generalnej (jeśli dotychczasowa wysokość gwarancji jest niewystarczająca). Urząd ten może też cofnąć pozwolenie na realizację WPT, jeżeli nie są spełniane warunki określone w tym pozwoleniu. W takiej sytuacji - a także w przypadku wypowiedzenia gwarancji - urząd składania gwarancji powiadamia wszystkie urzędy celne wyjścia w Polsce o unieważnieniu pozwolenia lub gwarancji, co oznacza, że żaden z tych urzędów nie wyrazi zgody na rozpoczęcie WPT pod osłoną anulowanej gwarancji. Jednocześnie główny zobowiązany zostaje wezwany do zwrotu w ciągu 14 dni wszystkich wydanych mu poświadczeń T.C.31. W razie niezwrócenia poświadczeń powiadamiany jest Główny Urząd Ceł w celu podjęcia "odpowiednich kroków". Gwarancja pojedyncza służby celne polski bank lub instytucja ubezpieczeniowa. Gwarancja składana jest w urzędzie celnym wyjścia dla pojedynczej procedury tranzytu w pełnej wysokości ceł i innych opłat obowiązujących w Polsce na przywóz takich samych towarów. Wyjątek stanowią towary o podwyższonym ryzyku, dla których przewidziano możliwość podniesienia kwoty zabezpieczenia w zależności od ilości przewożonego towaru (por. wykaz towarów o podwyższonym ryzyku) - dla nich kwota zabezpieczenia jest ustalana jako wielokrotność kwoty 7000 ECU. Złożenie gwarancji polega na dostarczeniu do urzędu celnego wyjścia i pozostawieniu tam 2
3 określonego wzoru dokumentu gwarancyjnego, który główny zobowiązany uzyskuje od gwaranta jako potwierdzenie uzyskania gwarancji. Dokument ten określa gwaranta, głównego zobowiązanego, wysokość gwarancji, kraje, w których jest ona ważna oraz urząd wyjścia i urząd przeznaczenia danej procedury tranzytowej. Zawiera on też zobowiązanie gwaranta do zapłacenia w ciągu 30 dni od wezwania władz celnych określonej (w granicach maksymalnej wartości gwarancji) kwoty należności przypadających w razie nieprawidłowości w realizacji procedury tranzytu. Zapłata realizowana jest na rzecz władz celnych tego kraju tranzytowego, na terenie którego ewentualne nieprawidłowości wystąpiły. Zwalniana jest przez urząd celny wyjścia po otrzymaniu przez niego z urzędu celnego kontrolującego prawidłowość realizacji procedur tranzytowych powiadomienia o prawidłowym zakończeniu procedury. Gwarancja ryczałtowa służby celne bank lub instytucja ubezpieczeniowa. Gwarancja składana jest w urzędzie celnym wyznaczonym do składania gwarancji i służy do obsługi wielu procedur tranzytowych, przy czym realizowana jest drogą wystawiania przez gwaranta dowolnej ilości tytułów gwarancyjnych T.C.32, każdy o wartości 7000 ECU (tzn. pokrywa należności celne i inne opłaty do łącznej kwoty stanowiącej równowartość podanej). Równowartość kwoty jednego tytułu gwarancji ryczałtowej w złotych ustala się przy wykorzystaniu tabeli kursowej NBP opublikowanej w pierwszym dniu roboczym października roku poprzedzającego rok, w którym dany kurs będzie stosowany. Złożenie gwarancji polega na dostarczeniu przez gwaranta do urzędu celnego składania gwarancji i pozostawieniu tam określonego wzoru dokumentu gwarancyjnego. Urzędem celnym składania gwarancji ryczałtowej jest Główny Urząd Ceł. Dokument ten określa gwaranta, kraje, w których jest ona ważna oraz urząd celny składania gwarancji. Zawiera on też zobowiązanie gwaranta do zapłacenia w ciągu 30 dni od wezwania władz celnych określonej (w granicach wartości 7000 ECU od każdego zarejestrowanego przez urząd celny tytułu gwarancyjnego) kwoty należności przypadających w razie nieprawidłowości w realizacji procedury tranzytu. Zapłata realizowana jest na rzecz władz celnych tego kraju tranzytowego, na terenie którego ewentualne nieprawidłowości wystąpiły. Gwarancja ryczałtowa może być wypowiedziana przez gwaranta lub państwo polskie, przy czym wypowiedzenie wchodzi w życie 16 dnia po jego ogłoszeniu drugiej stronie. Gwarant jednakże odpowiada za zaległości przypadające od procedur tranzytowych rozpoczętych przed wejściem w życie wypowiedzenia gwarancji nawet wtedy, gdy wezwanie do zapłaty nadejdzie po rozwiązaniu umowy gwarancyjnej. Główny zobowiązany składa w urzędzie celnym wyjścia jeden wystawiony przez gwaranta tytuł gwarancyjny T.C.32, który jest w tym urzędzie rejestrowany. Urzędem wyjścia może być dowolny oddział lub posterunek celny na terytorium Polski. Tytuł gwarancyjny określa gwaranta, głównego zobowiązanego, termin i urząd celny złożenia gwarancji oraz termin ważności danego tytułu. Po upływie terminu ważności tytułu gwarancyjnego rozpoczęcie pod jego osłoną WPT jest niemożliwe, nawet jeżeli gwarancja ryczałtowa nie została wypowiedziana. Tytuł gwarancyjny T.C.32 składa się z oryginału i kopii oraz - ewentualnie trzeciej karty, która po jednej stronie zawiera dane zgodne ze wzorem tytułu gwarancyjnego T.C.32, zaś po drugiej stronie może zawierać nadruk danych wymaganych w poświadczeniu odbioru TC 11. Oryginał pozostaje w urzędzie celnym wyjścia, kopię może zachować główny zobowiązany, zaś trzecia karta może być ekspediowana z towarem, aby na jej stronie z nadrukowanym poświadczeniem odbioru TC.11 osoba przewożąca towar mogła uzyskać ewentualne potwierdzenie dostarczenia towaru dla własnych celów (np. rozliczenia z gwarantem). W zasadzie jeden tytuł gwarancyjny jest wystarczający do uruchomienia procedury tranzytowej, lecz urząd celny wyjścia ma prawo zażądać dalszych tytułów gwarancyjnych dla jednej procedury tranzytu, jeżeli należności ciążące na towarach do tego tranzytu zgłaszanych przekraczają równowartość 7000 ECU, a także gdy towary należą do towarów o podwyższonym ryzyku tranzytu, określonych w Konwencji tranzytowej (por. wykaz towarów o podwyższonym ryzyku). Gwarant może wydawać także tytuły gwarancyjne T.C. 32 o ograniczonej ważności, które od innych różnią się umieszczonym napisem "ograniczona ważność" oraz powołaniem art. 44 zał. nr II do konwencji tranzytowej. Ograniczenie tych tytułów polega na tym, że nie można pod ich osłoną realizować procedury tranzytu w odniesieniu do towarów o podwyższonym ryzyku, a także wtedy, gdy liczba tytułów gwarancyjnych dla jednej przesyłki innych, niż wymienione towarów, miałaby przekroczyć 7 (czyli, obciążenie należnościami przekroczyłoby kwotę równowartą 49 000 ECU). W razie wypowiedzenia gwarancji urząd celny składania gwarancji powiadamia o tym wszystkie urzędy celne wyjścia w Polsce. Po tym fakcie niemożliwe jest rozpoczęcie WPT pod osłoną wypowiedzianej gwarancji, nawet jeżeli termin ważności wydanych tytułów gwarancyjnych jeszcze nie upłynął. 3
4 Zabezpieczenie gotówkowe Dla głównych zobowiązanych, którzy zdołają się zaprezentować gwarantom jako niewiarygodne osoby, przez co odmówione im zostanie jakiejkolwiek gwarancji, pozostaje zabezpieczenie gotówkowe. Jest ono składane w urzędzie celnym wyjścia dla pojedynczej procedury tranzytu w pełnej wysokości ceł i innych opłat obowiązujących w Polsce na przywóz takich samych towarów. Wyjątek stanowią towary o podwyższonym ryzyku, dla których przewidziano możliwość podniesienia kwoty zabezpieczenia w zależności od ilości przewożonego towaru (por. wykaz towarów o podwyższonym ryzyku) - dla nich kwota zabezpieczenia jest ustalana jako wielokrotność kwoty 7000 ECU. Zwalniane jest przez urząd celny wyjścia po otrzymaniu przez niego z urzędu celnego kontrolującego prawidłowość realizacji procedur tranzytowych powiadomienia o prawidłowym zakończeniu procedury. Nie stanowi żadnego powodu do zwrotu zabezpieczenia gotówkowego prezentacja w urzędzie celnym poświadczenia odbioru TC.11 lub potwierdzenia odbioru w postaci dolnego paska z karty 5 SAD. Dokumentacja wspólnej procedury tranzytowej Omówione wcześniej gwarancje tranzytowe funkcjonują razem ze zgłoszeniem towarów do procedury tranzytu sporządzonym na nocie tranzytowej SAD złożonej z kart 1, 4, 5 oraz 7. Zasady sporządzania zgłoszenia omawia zarządzenie Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 24 czerwca 1996 roku w sprawie wniosków o wszczęcie postępowania celnego (M.P. 38/96, poz. 380), zwrócimy więc tylko uwagę na nanoszenie adnotacji dotyczących systemu gwarancyjnego. W polu 50 dokumentu SAD wpisuje się nazwę, adres, nazwisko i podpis głównego zobowiązanego oraz jego przedstawiciela (jeżeli takowy występuje). W polu 52 należy wpisać rodzaj, numer, datę i miejsce wystawienia gwarancji oraz (przy gwarancji generalnej) numer poświadczenia gwarancji T.C.31 i urząd celny składania gwarancji, jak również (przy gwarancji ryczałtowej) numer tytułu gwarancyjnego TC.32, a także jednocyfrowy kod rodzaju gwarancji. Jeśli gwarancja jest nieważna na niektóre kraje Konwencji - trzeba podać ich nazwy. W przypadku stosowania gwarancji generalnej prezentowane jest oprócz dokumentu SAD poświadczenie gwarancji T.C.31, a w przypadku stosowania gwarancji ryczałtowej - tytuł gwarancyjny T.C.32. Poświadczenie gwarancji T.C. 31 to numerowany druk z zielonym nadrukiem o rozmiarach 210x148 mm. Tytuł gwarancyjny T.C.32 to numerowany druk z czerwonym nadrukiem o rozmiarach 148x105 mm złożony z oryginału i kopii (kopia jest kolorze białym). Druki te wypełniane są maszynowo (niedopuszczalne jest wypisywanie ich odręcznie) i nie mogą nosić żadnych śladów wycierania lub zamazywania. W razie potrzeby skorygowania błędów, wadliwy zapis musi być przekreślony, a następnie dopisany prawidłowy. Każda taka korekta musi być podpisana przez osobę wystawiającą dokument. Tytuły gwarancyjne TC.32 gwarant drukuje we własnym zakresie. Wykaz towarów o podwyższonym ryzyku Dla niżej podanych ilości określonych towarów ustala się gwarancję ryczałtową, kwotę gwarancji pojedynczej i zabezpieczenia gotówkowego jako równowartość 7000 ECU (w 2996 r. jest to 22 170,40 zł), tzn. jeśli ilości te są zwielokrotnione, to kwoty zabezpieczające też są określane jako wielokrotność podanej. ----------------------------------------------------------------------------- Towar (kod pozycji taryfy celnej) Ilość ----------------------------------------------------------------------------- Żywe bydło, inne niż hodowlane czystej rasy (ex0102) 4000 kg Żywa trzoda chlewna, inna niż hodowlana czystej rasy (ex0103) 5000 kg Żywe owce i kozy, inne niż hodowlane czystej rasy (ex0104) 6000 kg Mięso wołowe, świeże lub chłodzone (0201 2000 kg Mięso wołowe, mrożone (0202) Mięso wieprzowe, świeże, chłodzone lub mrożone (0203) 4000 kg Mięso baranie i kozie, świeże, chłodzone lub mrożone (0204) Mięso wołowe, solone, w solance lub wędzone (ex0210) Mleko i śmietana, zagęszczone lub z dodatkiem cukru lub innych środków słodzących (0402) 5000 kg Masło i inne tłuszcze otrzymywane z mleka (0405) 4
5 Sery i twarogi (0406) 3500 kg Kawa nie palona, także bezkofeinowa (ex0901) Kawa palona, także bezkofeinowa (ex0901) 2000 kg Herbata (0902) Pszenica i ziarno mieszane (1001) 900 kg Żyto (1002) Jęczmień (1003) Owies (1004) 850 kg Kiełbasy i podobne produkty z mięsa, podrobów lub krwi świń domowych (ex1601) 4000 kg Mięso, podroby lub krew ze świń domowych, inaczej przyrządzone lub konserwowane (ex1602) 4000 kg Mięso, podroby lub krew z wołowiny, inaczej przyrządzone lub konserwowane (ex1602) Ekstrakty, esencje i koncentraty z kawy i z herbaty (ex2101) Przetwory spożywcze gdzie indziej nie wymienione ani nie włączone, z zawartością tłuszczu 18% i więcej (ex2106) Wino ze świeżych winogron, włącznie z winem wzmocnionym:; moszcz winogronowy inny niż z pozycji nr 2209 (2204) 15 hl Wermuty i inne wina ze świeżych winogron, przyprawione roślinami lub innymi substancjami aromatycznymi (2205) 15 hl Alkohol etylowy nieskażony, o objętościowej mocy alkoholu 80% lub więcej (ex2207) 3 hl Alkohol etylowy nieskażony, o objętościowej mocy alkoholu mniejszej niż 80% (ex2208) 3 hl Wódki, likiery i inne napoje alkoholowe (ex2208) 5 hl Papierosy (ex2402) 70 000 szt Cygaretki (ex2402) 60 000 szt Cygara (ex2402) 25 000 szt Tytoń przetworzony (ex2403) 100 kg Lekkie i średnie oleje ropy naftowej i mineralne (ex2710) 200 hl Perfumy i wody toaletowe (3303) 5 hl 5