Załącznik do uchwały Nr LIX/709/2014 Rady Miejskiej w Tarnowie z dnia 6 listopada 2014 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII DLA MIASTA TARNOWA NA 2015 ROK 1
Spis treści 1. Wstęp... 3 2. Problem uzależnienia od narkotyków w Polsce... 4 2.1 Osoby dorosłe... 4 2.2. Młodzież... 4 3. Diagnoza lokalnych problemów społecznych wśród mieszkańców Miasta Tarnowa w zakresie alkoholizmu, narkomanii, przemocy i agresji oraz wczesnej inicjacji seksualnej młodzieży.... 5 3.1. Wyniki badań przeprowadzonych wśród osób dorosłych.... 6 3.2. Wyniki badań przeprowadzonych wśród dzieci i młodzieży.... 8 4.3. Zestawienie wyników badań diagnoz społecznych z 2012 i 2014 roku dotyczących problemu uzależnienia od narkotyków w Tarnowie.... 10 5. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii dla Miasta Tarnowa na 2015 rok... 12 6. Finansowanie Programu... 25 7. Warunki realizacji i monitoring Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Miasta Tarnowa w roku 2015... 25 Spis tabel... 26 Spis wykresów... 26 2
1. Wstęp Używanie narkotyków bardzo często współwystępuje ze zjawiskiem nadużywania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych i jest jednym z wielu negatywnych zjawisk społecznych. Ludzie często sięgają po substancje psychoaktywne w poszukiwaniu odprężenia, oderwania się od codzienności, a także w celu zwiększenia aktywności i wydajności. 1 Nadużywanie substancji psychoaktywnych (narkotyków, dopalaczy) i innych środków zastępczych wyznacza kierunki działań lokalnej polityki społecznej. Szczegółowo działania te reguluje ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, w art. 2 ust. 1 precyzując zadania własne gminy polegające na: 1) działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i zapobiegawczej, 2) leczeniu, rehabilitacji i reintegracji osób uzależnionych, 3) ograniczaniu szkód zdrowotnych i społecznych. 2 Powyższa ustawa definiuje narkomanię jako: stałe lub okresowe używanie w celach innych niż medyczne środków odurzających lub substancji psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich. W celu realizacji wynikających z ustawy zadań opracowuje się Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii, a zawarte w nim działania opierają się również na kierunkach wyznaczonych przez: Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii oraz Małopolski Program Przeciwdziałania Narkomanii. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii dla Miasta Tarnowa na rok 2015 obejmuje zadania wynikające z ustawy, opierając się na wnioskach i wynikach badań przeprowadzonych w ramach Diagnozy Lokalnych Problemów Społecznych Wśród Mieszkańców Miasta Tarnowa, sporządzonej na zlecenie Gminy Miasta Tarnowa w 2014 roku. 1 Małopolski Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2014-2020 2 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. 2005 nr 179 poz. 1485 z późn. zm.) 3
2. Problem uzależnienia od narkotyków w Polsce 2.1 Osoby dorosłe W roku 2013 została przeprowadzona Diagnoza Społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków. Wyniki tej diagnozy ukazują, że odsetek osób przyznających się do zażywania narkotyków rósł od 1992 r. do 2005 r. W roku 2013 utrzymał się na poziomie roku 2011 i był znacznie wyższy niż na początku okresu objętego badaniem (wzrost ponad trzykrotny w stosunku do 1992 r.). Obecnie najbardziej zagrożeni narkomanią są mężczyźni, uczniowie i studenci. 3 Ogólnopolskie badania ukazują, iż w ciągu ostatniego roku do używania narkotyków przyznało się 0,6% badanych kobiet i 2,1% biorących udział w badaniu mężczyzn, powyżej 16 roku życia. Wykres 1. Używanie narkotyków przez Polaków powyżej 16 roku życia w roku 2013 4 2.2. Młodzież W roku 2013 Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej zrealizowała badanie: Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzież szkolną Młodzież 2013. 3 J. Czapiński, T. Panek [red.:], Diagnoza Społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków, s. 25 4 Opracowanie własne na podstawie: Diagnoza Społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków. 4
Badania przeprowadzono w 65 losowo wybranych szkołach, a respondentami była młodzież szkół ponadgimnazjalnych: liceów, techników oraz zasadniczych szkół zawodowych. 5 Na pytanie: Czy kiedykolwiek spożywałeś nielegalne substancje psychoaktywne? twierdząco odpowiedziało 24% chłopców i 10% dziewcząt. Wykres 2. Używanie kiedykolwiek w życiu przez młodzież szkół ponadgimnazjalnych nielegalnych substancji psychoaktywnych. 6 3. Diagnoza lokalnych problemów społecznych wśród mieszkańców Miasta Tarnowa w zakresie alkoholizmu, narkomanii, przemocy i agresji oraz wczesnej inicjacji seksualnej młodzieży. Diagnoza społeczna to wynik obserwacji zjawisk, które mogą być źródłem problemów lokalnej społeczności. Wyniki i wnioski z przeprowadzonych badań są wstępnym etapem do wykluczenia wynikłych zagrożeń, poprzez zaplanowanie skutecznej i długofalowej profilaktyki. 7 5 Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzież szkolną Młodzież 2013, CBOS, Warszawa 2014 6 Opracowanie własne na podstawie: Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzież szkolną Młodzież 2013, CBOS, Warszawa 2014 7 B. Rysz-Kowalczyk, Leksykon Polityki Społecznej, Inst. Polit. Społ. Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2002 s. 35 5
Na zlecenie Gminy Miasta Tarnowa w 2012 i 2014 roku zostały przeprowadzone badania, których celem było zdiagnozowanie lokalnych problemów społecznych mieszkańców miasta Tarnowa w zakresie alkoholizmu, narkomanii, przemocy i agresji, oraz dodatkowo w 2014 roku: wczesnej inicjacji seksualnej młodzieży, badanie punktów sprzedaży alkoholu. Diagnoza przeprowadzona w roku 2012 (w okresie od czerwca do października) objęła badaniem 1059 mieszkańców Tarnowa w trzech grupach: 1. uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, studenci, 2. osoby czynne zawodowo, 3. emeryci i renciści. Diagnoza przeprowadzona na przełomie sierpnia i września 2014 roku objęła badaniem 1057 osób, uwzględniając podział na następujące grupy: 1. dorosłych mieszkańców (w tym osoby od 19 do 26 roku życia, osoby od 27 do 45 roku życia, osoby od 46 do 65 roku życia) 350 osób, 2. uczniów klas V i VI szkół podstawowych 120 osób, 3. uczniów szkół gimnazjalnych 198 osób, 4. uczniów szkół ponadgimnazjalnych 389 osób. 3.1. Wyniki badań przeprowadzonych wśród osób dorosłych. Diagnoza lokalnych problemów społecznych wśród mieszkańców Miasta Tarnowa w zakresie alkoholizmu, narkomanii, przemocy i agresji oraz wczesnej inicjacji seksualnej młodzieży ukazuje, że mieszkańcy Tarnowa zauważają zjawisko narkomanii w mieście. 29,4% badanych przyznało, że problem narkomanii jest bardzo nasilony bądź nasilony, prawie 27% badanych deklarowało, że problem jest umiarkowany, natomiast 11,1% respondentów było przekonanych, że problem jest niewielki, 0,9% stwierdziło, że problem ten nie występuje na terenie miasta, a ponad 30% badanych nie ma zdania na ten temat. 6
Wykres 3. Ocena skali zjawiska narkomanii w Tarnowie 8 Do zażycia narkotyków przynajmniej raz w życiu przyznało się 11,3% badanych kobiet oraz 28,1% badanych mężczyzn. Wraz z wiekiem maleje odsetek respondentów przyznających, że kiedykolwiek mieli doświadczenia z narkotykami. Twierdząco na pytanie dotyczące zażycia narkotyku kiedykolwiek w życiu odpowiedziało 28,1% badanych w przedziale wieku od 19 do 26 roku życia, 21,4% badanych w przedziale wieku od 27 do 45 roku życia, a także 9,4% badanych w przedziale wieku od 46 do 65 roku życia. 9 Wykres 4. Używanie narkotyków kiedykolwiek w życiu przez dorosłych mieszkańców Tarnowa 10 8 Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych Wśród Mieszkańców Miasta Tarnowa w zakresie alkoholizmu, narkomanii, przemocy i agresji oraz wczesnej inicjacji seksualnej młodzieży, Tarnów 2014 9 Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych, Tarnów 2014 10 Źródło: Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych Wśród Mieszkańców Miasta Tarnowa w zakresie alkoholizmu, narkomanii, przemocy i agresji oraz wczesnej inicjacji seksualnej młodzieży, Tarnów 2014 7
Występuje zależność między sięganiem po narkotyki przez dorosłych mieszkańców, a liczbą członków rodziny. Największy odsetek badanych, którzy mieli tego typu doświadczenia wystąpił w gospodarstwach domowych, w których zamieszkiwało 4-5 osób. 11 Osoby, które zadeklarowały, iż kiedykolwiek używały narkotyków, zostały poproszone o podanie częstości ich używania. 60% badanych kobiet oraz 52,5% badanych mężczyzn w Tarnowie zażyło narkotyki raz lub dwa razy w życiu, 40% badanych kobiet oraz 32,5% badanych mężczyzn robi to okazjonalnie (kilka razy w roku). 12 Wykres 5. Częstotliwość zażywania narkotyków przez mieszkańców Tarnowa 13 Niepokojące jest, iż prawie 10% dorosłych mieszkańców Tarnowa uważa, iż zażywanie niewielkiej ilości słabego narkotyku nie jest szkodliwe dla zdrowia. 3.2. Wyniki badań przeprowadzonych wśród dzieci i młodzieży. Przeprowadzone badania w ramach diagnozy wykazują, że żaden uczeń szkoły podstawowej nie miał kontaktu z narkotykami. Wśród starszych uczniów, 3% gimnazjalistów (3,4% badanych dziewcząt i 2,7% badanych chłopców) oraz 17,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych (16,8% badanych dziewcząt i 19,1% badanych chłopców), 14,7% 11 Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych, Tarnów 2014 12 Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych, Tarnów 2014 13 Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych, Tarnów 2014 8
uczniów liceów ogólnokształcących, 21,7% uczniów techników oraz 22,9% uczniów szkół zawodowych) miało przynajmniej raz w życiu doświadczenia z używaniem narkotyków. 14 Wykres 6. Używanie narkotyków przez młodych mieszkańców miasta Tarnowa 15 Poznanie rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych w najbliższym otoczeniu pozwala w przybliżeniu oszacować ryzyko sięgania po nie. W szkołach podstawowych 1,7% uczniów przyznało, że zna przynajmniej jedną osobę używającą narkotyków. W szkołach gimnazjalnych w podobny sposób odpowiedziało już 33,3% uczniów, zaś w szkołach ponadgimnazjalnych 61,4% uczniów. 28,9% uczniów uczących się w gimnazjach twierdzi, że zakup narkotyków byłby dla nich raczej łatwy lub bardzo łatwy. Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych, aż 40,6% badanych stwierdziło, że zakup narkotyków byłby dla nich raczej łatwy bądź bardzo łatwy. Młodzież została zapytana również o częstość używania narkotyków. Wśród gimnazjalistów, którzy deklarowali wcześniej kontakt z narkotykami, 40% uczniów używa narkotyków średnio raz w miesiącu, 40% uczniów sięga po narkotyki okazjonalnie (kilka razy 14 Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych Wśród Mieszkańców Miasta Tarnowa w zakresie alkoholizmu, narkomanii, przemocy i agresji oraz wczesnej inicjacji seksualnej młodzieży, Tarnów 2014 15 Opracowanie własne na podstawie: Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych Wśród Mieszkańców Miasta Tarnowa w zakresie alkoholizmu, narkomanii, przemocy i agresji oraz wczesnej inicjacji seksualnej młodzieży, Tarnów 2014 9
w roku), zaś 20% uczniów spróbowało narkotyków tylko raz. Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych, którzy deklarowali kontakt z narkotykami, 50,8% uczniów używa narkotyków - okazjonalnie, 9,2% uczniów - średnio raz w miesiącu, 6,2% uczniów - kilka razy w miesiącu, 3,1% uczniów - prawie codziennie, zaś 30,8% uczniów spróbowało narkotyku tylko raz. Rosnącym problemem, z którym boryka się wiele krajów jest dostępność na rynku tzw. dopalaczy 16, które są substancjami równie szkodliwymi jak narkotyki. Z badań wynika, iż w Tarnowie dopalaczy używało: w szkołach podstawowych - jedna uczennica, w szkołach gimnazjalnych - 2% uczniów, w szkołach ponadgimnazjalnych 6,2% uczniów. 35,5% gimnazjalistów uważa, że zakup dopalaczy na terenie Tarnowa jest zdecydowanie łatwy lub raczej łatwy. W opinii 40% młodzieży uczącej się w szkołach ponadgimnazjalnych dostępność dopalaczy w mieście jest zdecydowanie łatwa lub raczej łatwa. 17 4.3. Zestawienie wyników badań diagnoz społecznych z 2012 i 2014 roku dotyczących problemu uzależnienia od narkotyków w Tarnowie. WYNIKI DIAGNOZY WYNIKI DIAGNOZY PRZEPROWADZONEJ W 2012 R. PRZEPROWADZONEJ W 2014 R. Dorośli mieszkańcy Tarnowa 1) 95% dorosłych mieszkańców Tarnowa 1) 95% dorosłych mieszkańców Tarnowa nigdy nie zażywało narkotyków, nigdy nie zażywało narkotyków, 2) częstotliwość zażywania narkotyków: 2) częstotliwość zażywania narkotyków: 1,4% zażywa narkotyki codziennie, żaden z respondentów nie zażywa narkotyków codziennie, prawie 1% zażywa narkotyki kilka razy 1,7% zażywa narkotyki kilka razy w tygodniu, w tygodniu, 2,8% zażywa narkotyki kilka razy 6,7% zażywa narkotyki kilka razy w miesiącu, w miesiącu, 16 Dopalacze to termin nieposiadający charakteru naukowego. Używa się go potocznie, dla nazwania grupy różnych substancji o działaniu psychoaktywnym, nieznajdujących się na liście substancji kontrolowanych przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. [za:] www.kbpn.gov.pl 17 Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych, Tarnów 2014 10
3) 20,7% badanych zna osoby, które 3) 20% badanych zna osoby, które sprzedają narkotyki. sprzedają narkotyki. Młodzież szkół ponadgimnazjalnych 1) 91,1% młodych mieszkańców Tarnowa 1) 82,2% młodych mieszkańców Tarnowa nigdy nie zażywało narkotyków, nigdy nie zażywało narkotyków, 2) częstotliwość zażywania narkotyków: 2) częstotliwość zażywania narkotyków: 1% zażywa narkotyki codziennie, 3,1% zażywa narkotyki codziennie, prawie 1% zażywa narkotyki kilka razy Żaden z badanych nie odpowiedział, że w tygodniu, zażywa narkotyki kilka razy w tygodniu 1,6% zażywa narkotyki kilka razy 6,2% zażywa narkotyki kilka razy w miesiącu, w miesiącu, 3) 20,7% badanych zna osoby, które 3) Ponad 40% badanych, uważa, iż zakup sprzedają narkotyki, narkotyków jest łatwy, 4) 2% młodzieży przyznaje, że zażywała 4) 6,2% młodzieży przyznaje, że zażywała dopalacze przynajmniej raz w życiu, dopalacze przynajmniej raz w życiu, 5) 64% badanych uważa, że osoby 5) 41% badanych uważa, że osoby niepełnoletnie nie mają problemu niepełnoletnie nie mają problemu z zakupem dopalaczy. z zakupem dopalaczy. Tabela 1. Zestawienie najważniejszych wniosków wynikających z badań przeprowadzonych na zlecenie Gminy Miasta Tarnowa w latach 2012, 2014. 18 W roku 2012 badaniami zostały objęte dwie grupy osób: młodzież ucząca się w szkołach ponadgimnazjalnych oraz osoby dorosłe. Ze względu na coraz niższy wiek młodzieży, która miała kontakt z narkotykami w roku bieżącym przeprowadzono diagnozę poszerzoną o młodszą grupę badanych: dzieci (klasa V i VI szkoły podstawowej) oraz młodzież gimnazjalną (klasy I-III). Kwestionariusze ankiet użyte w badaniach zostały dostosowane do wieku badanych. Wyniki badań wśród dzieci szkoły podstawowej i młodzieży gimnazjalnej zostały ujęte w formie opisowej, ponieważ dotyczą tylko 2014 roku. Wnioski z przeprowadzonych w 2014 roku badań: 18 Opracowanie własne na podstawie: Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych, Tarnów 2012, Diagnoza Lokalnych Problemów Społecznych, Tarnów 2014 11
Młodzież gimnazjalna (klasy I-III): 97% młodzieży gimnazjalnej nigdy nie zażywało narkotyków, 40% uczniów używa narkotyków średnio raz w miesiącu, 40% uczniów sięga po narkotyki okazjonalnie (kilka razy w roku), zaś 20% uczniów spróbowało narkotyków tylko raz, prawie 30% badanych, uważa, iż zakup narkotyków jest łatwy, 2% młodzieży przyznaje, że zażywała dopalacze przynajmniej raz w życiu, 35,5% badanych uważa, że osoby niepełnoletnie nie mają problemu z zakupem dopalaczy Dzieci (klasa V i VI szkoły podstawowej) żadne z badanych dzieci nie zażywało nigdy narkotyków, żadne dziecko spośród badanych nie odpowiedziało twierdząco na pytanie, czy gdyby miało okazje to spróbowałoby narkotyków? jedna dziewczynka przyznała, że próbowała dopalaczy, 89,2% dzieci uważa, że zażywanie dopalaczy jest szkodliwe, a 10% nie ma zdania, 65,5% dzieci odpowiedziało, że rodzice/opiekunowie rozmawiają z nimi na temat szkodliwości narkotyków i innych substancji psychoaktywnych. 5. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii dla Miasta Tarnowa na 2015 rok. Wyniki przeprowadzonej diagnozy ukazują skalę zjawiska nadużywania narkotyków i środków zastępczych w Tarnowie, a także ich dostępność. Zjawisko to jest w mniejszym stopniu nasilone niż problem nadużywania alkoholu. Problem jednak istnieje w związku z czym wymagane jest podjęcie systemowych działań. W celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się zagrożenia społecznego jakim jest uzależnienie od narkotyków oraz innych środków psychoaktywnych należy podjąć działania profilaktyczne, wczesno interwencyjne i rehabilitacyjne. Zadania zaproponowane do realizacji w Gminnym Programie Przeciwdziałania Narkomanii dla Miasta Tarnowa na 2015 rok opierają się na kierunkach wyznaczonych przez: Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2016, Małopolski Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2014-2020. 12
Działania te w szczególności polegają na: zwiększeniu dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób używających szkodliwie narkotyków i uzależnionych, realizacji programów profilaktycznych, prowadzeniu działań edukacyjnych, budujących wzrost świadomości społecznej na temat nadużywania substancji psychoaktywnych, prowadzącego w konsekwencji do uzależnienia, wieloaspektowej pomocy osobom uzależnionym i ich rodzinom mającej na celu reintegrację społeczną, wspieraniu działalności instytucji i organizacji pozarządowych działających w obszarze profilaktyki uzależnień, rodzinnej oraz przeciwdziałających wykluczeniu społecznemu. Nawiązując do powyższych celów, opierając się na wynikach Diagnozy lokalnych problemów społecznych wśród mieszkańców miasta Tarnowa sporządzono katalog zadań przeznaczonych do realizacji w ramach Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Miasta Tarnowa na rok 2015. W szczególności zadania te obejmują: prowadzenie punktów konsultacyjnych profilaktyki uzależnień i telefonów zaufania dla mieszkańców Miasta Tarnowa w trudnych sytuacjach udzielających porad i pomocy w sytuacjach kryzysowych, zagrażających zdrowiu i życiu, w tym osobom dotkniętym uzależnieniami, prowadzenie Centrum Terapii Uzależnień, zapewnienie dzieciom i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych opieki, pomocy w nauce, organizacji wolnego czasu i zajęć sportowych, udziału w programach profilaktycznych oraz rozwoju zainteresowań poprzez prowadzenie placówek wsparcia dziennego w formie opiekuńczej, prowadzenie placówek wsparcia dziennego w formie specjalistycznej dla dzieci i młodzieży z rodzin zagrożonych uzależnieniami i przemocą, współpracę z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami poprzez zlecanie do realizacji zadań publicznych wynikających z Programu; wzajemną wymianę informacji dotyczących planowanych kierunków działalności i współdziałania, 13
udział w ogólnopolskich kampaniach profilaktycznych, realizację na terenie szkół oraz placówek: wsparcia dziennego, opiekuńczowychowawczych, oświatowo-wychowawczych i kulturalnych programów z zakresu profilaktyki zachowań problemowych. Biorąc pod uwagę ogólne cele określone w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii w części dotyczącej zadań właściwych dla samorządów gminnych Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Program Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2015 dla Miasta Tarnowa należy traktować kompatybilnie w kontekście zagrożeń społecznych, w tym uzależnień, stąd wiele realizowanych przedsięwzięć podejmowanych będzie wspólnie i jednoczasowo. 14
Systemowe działania podejmowane w mieście Tarnowie mające na celu przeciwdziałanie narkomanii Profilaktyka Wczesna interwencja Terapia/poradnictwo/ rehabilitacja Promowanie prawidłowego modelu rodziny Realizacja w szkołach i placówkach programów profilaktycznych Konsultacje i porady, terapia indywidualna, grupy socjoterapeutyczne dla uczniów prowadzone przez Specjalistyczna Poradnię Profilaktyczno - Terapeutyczną Zapewnienie alternatywnych form spędzania czasu wolnego Działalność placówek wsparcia dziennego w formie opiekuńczej Palcówki wsparcia dziennego w formie specjalistycznej Konferencje, szkolenia dla rodziców i osób pracujących z młodzieżą Centrum terapii Uzależnień (realizujące także zadania profesjonalnego punktu diagnostyczno konsultacyjnego dla osób, głównie młodzieży, uzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz osób zagrożonych uzależnieniem). Punkty konsultacyjne profilaktyki uzależnień- Telefony Zaufania Wieloaspektowa pomoc MOPS 15
Cel główny: Przeciwdziałanie rozszerzaniu się narkomanii oraz problemów towarzyszących, ograniczenie rozmiarów szkód związanych z ich nadużywaniem na terenie Miasta Tarnowa ZADANIE 1. Zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od narkotyków oraz osób zagrożonych uzależnieniem Działania Wskaźniki Realizatorzy i partnerzy 1. Prowadzenie punktów konsultacyjnych profilaktyki uzależnień i telefonów zaufania dla mieszkańców Miasta Tarnowa w trudnych sytuacjach udzielających porad i pomocy w sytuacjach kryzysowych, zagrażających zdrowiu i życiu, w tym osobom dotkniętym problemami narkomanii i towarzyszącym jej uzależnieniom. 2. Prowadzenie Centrum Terapii Uzależnień (w ramach Centrum będzie również funkcjonował profesjonalny punkt diagnostyczno-konsultacyjny dla osób, głównie młodzieży, uzależnionych od narkotyków, osób zagrożonych uzależnieniem oraz prowadzona będzie działalność informacyjna na temat zapobiegania zakażeniom HIV). - liczba osób, którym udzielono porad psychologicznych, terapeutycznych i prawnych w zakresie uzależnień w: 1) punktach konsultacyjnych, 2) telefonach zaufania, w podziale na osoby uzależnione (dzieci i młodzież) oraz osoby dorosłe w tym rodziców dzieci uzależnionych. - liczba osób uzależnionych lub zagrożonych uzależnieniem korzystających z oferty CTU, w tym korzystających z: 1) terapii indywidualnej, 2) terapii grupowej, 3) specjalistycznych porad - liczba osób (głównie młodzieży) uzależnionych bądź zagrożonych uzależnieniem od narkotyków korzystających z porad punktu konsultacyjno-diagnostycznego. 1. Urząd Miasta Tarnowa-Wydział Polityki Społecznej, 2. Organizacje pozarządowe wyłonione w drodze konkursu ofert, dysponujące wykwalifikowaną kadrą specjalistów. Partnerzy: Jednostki organizacyjne pomocy społecznej w Tarnowie. 16
ZADANIE 2: Udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii pomocy psychospołecznej i prawnej. Działania Wskaźniki Realizatorzy i partnerzy 1. Prowadzenie punktów konsultacyjnych profilaktyki uzależnień i telefonów zaufania dla mieszkańców Miasta Tarnowa w trudnych sytuacjach udzielających porad i pomocy w sytuacjach kryzysowych, zagrażających zdrowiu i życiu, w tym rodzinom osób dotkniętych narkomanią. - liczba osób, którym udzielono porad psychologicznych, terapeutycznych i prawnych w zakresie uzależnień w: 1) punktach konsultacyjnych, 2) telefonach zaufania, w podziale na osoby uzależnione (dzieci i młodzież) oraz osoby dorosłe w tym rodziców dzieci 1. Urząd Miasta Tarnowa -Wydział Polityki Społecznej, 2. Organizacje pozarządowe wyłonione w drodze konkursu ofert, dysponujące wykwalifikowaną kadrą specjalistów. 2. Prowadzenie profesjonalnego punktu konsultacyjno-diagnostycznego dla osób (głównie młodzieży) uzależnionych bądź zagrożonych uzależnieniem od narkotyków (funkcjonującego w ramach Centrum Terapii Uzależnień). 3. Zapewnienie ochrony i udzielenie pomocy członkom rodziny osoby uzależnionej od narkotyków i innych substancji psychoaktywnych poprzez: -udzielanie schronienia, -poradnictwo psychologiczne, terapeutyczne i prawne, - prowadzenie grup wsparcia dla ofiar przemocy. 4. Bliżej siebie dalej od narkotyków Promowanie prawidłowego modelu rodziny m.in. poprzez organizację warsztatów uzależnionych. - liczba osób (głównie młodzieży) uzależnionych bądź zagrożonych uzależnieniem od narkotyków korzystających z porad punktu konsultacyjno-diagnostycznego. - liczba osób, którym udzielono schronienia w Tarnowskim Ośrodku Interwencji Kryzysowej i Wsparcia Ofiar Przemocy, - liczba osób współuzależnionych, którym udzielono porad psychologicznych, terapeutycznych i prawnych w związku z występowaniem w ich rodzinach przemocy, - liczba osób biorących udział w grupach wsparcia dla ofiar przemocy. - liczba uczestników warsztatów kompetencji rodzicielskich, 1. Tarnowski Ośrodek Interwencji Kryzysowej i Wsparcia Ofiar Przemocy, 2. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarnowie. 1. Urząd Miasta Tarnowa Wydział Polityki Społecznej, 2. Organizacje pozarządowe lub inne podmioty realizujące 17
kompetencji rodzicielskich, organizację pikników rodzinnych, szkolenia dla rodziców, w szczególności poruszające temat uzależnień od środków odurzających w tym: - narkotyków, - dopalaczy, - ogólnodostępnych leków, których stosowanie w dużych ilościach stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Napoje energetyczne energia życiowa czy zagrożenie uzależnieniem. 5. Zapewnienie dzieciom i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych opieki, pomocy w nauce, organizacji wolnego czasu i zajęć sportowych, udziału w programach profilaktycznych oraz rozwoju zainteresowań poprzez prowadzenie placówek wsparcia dziennego w formie opiekuńczej. 6. Prowadzenie placówek wsparcia dziennego w formie specjalistycznej dla dzieci i młodzieży z rodzin zagrożonych uzależnieniami. - liczba pikników rodzinnych, - liczba przeszkolonych rodziców. - liczba placówek wsparcia dziennego w formie opiekuńczej, - liczba dzieci i młodzieży biorących udział w zajęciach prowadzonych przez placówki wsparcia dziennego w formie opiekuńczej. - liczba placówek wsparcia dziennego w formie specjalistycznej, - liczba dzieci i młodzieży z rodzin zagrożonych uzależnieniami i przemocą lub pochodzących z rodzin, w których te problemy występują, biorących udział w zajęciach prowadzonych przez specjalistyczne placówki wsparcia dziennego. szkolenia, dysponujące wykwalifikowaną kadrą specjalistów. 3. Poradnie Psychologiczno- Pedagogiczne działające na terenie miasta Tarnowa, 4. Centrum Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych w Tarnowie, 5. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarnowie. 1. Urząd Miasta Tarnowa - Wydział Polityki Społecznej, 2. Organizacje pozarządowe wyłonione w drodze konkursu ofert, dysponujące wykwalifikowaną kadrą specjalistów. Partnerzy: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarnowie (udzielanie informacji o możliwościach objęcia dziecka specjalistyczną opieką w placówkach wsparcia dziennego). 18
ZADANIE 3. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie zajęć sportowo-rekreacyjnych dla uczniów, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych. Działania Wskaźniki Realizatorzy i partnerzy 1. Zapewnienie dzieciom i młodzieży alternatywnych form spędzania wolnego czasu (profilaktyka alternatywna: zajęcia sportowo-rekreacyjne, koła zainteresowań itp.): a) finansowanie zajęć pozalekcyjnych prowadzonych w placówkach oświatowo wychowawczych i innych jednostkach organizacyjnych Gminy Miasta Tarnowa, b) wspieranie w formie dotacji programów realizowanych w zakresie kultury fizycznej przez podmioty działające w sferze pożytku publicznego. 2. Realizacja na terenie szkół oraz placówek: wsparcia dziennego, opiekuńczowychowawczych, oświatowowychowawczych i kulturalnych programów z zakresu profilaktyki zachowań problemowych, w tym związanych z używaniem narkotyków oraz stosowaniem przemocy przez dzieci i młodzież w szczególności rekomendowanych przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Ośrodek Rozwoju Edukacji oraz Instytut Psychiatrii i Neurologii. - liczba zorganizowanych zajęć pozalekcyjnych prowadzonych w placówkach oświatowo-wychowawczych i innych jednostkach organizacyjnych Gminy Miasta Tarnowa, a także liczba dzieci w nich uczestniczących, - liczba dofinansowanych programów realizowanych w zakresie kultury fizycznej, a także liczba dzieci w nich uczestniczących. - liczba zrealizowanych programów z zakresu profilaktyki zachowań problemowych, w tym związanych z używaniem narkotyków oraz stosowaniem przemocy, - liczba dzieci i młodzieży uczestniczących w programach profilaktycznych. 1. Urząd Miasta Tarnowa Wydział Sportu, 2. Placówki oświatowo-wychowawcze, 3. Jednostki organizacyjne Gminy Miasta Tarnowa. 1. Urząd Miasta Tarnowa -Wydział Polityki Społecznej, 2. Podmioty realizujące programy profilaktyczne posiadające rekomendację: Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Ośrodka Rozwoju Edukacji oraz Instytutu Psychiatrii i Neurologii lub inne podmioty realizujące programy profilaktyczne. Partnerzy: Szkoły, placówki wsparcia dziennego, opiekuńczo-wychowawcze, oświatowowychowawcze i kulturalne, Policja, Straż 19
3. Organizowanie dla osób dorosłych pracujących z dziećmi i młodzieżą (nauczyciele, pedagodzy) oraz rodziców szkoleń mających na celu zwiększenie ich wiedzy i umiejętności przeciwdziałania zachowaniom problemowym, w tym w szczególności objawów wskazujących na spożycie środków odurzających oraz zachowań mogących świadczyć o uzależnieniu od tych środków. - liczba zorganizowanych szkoleń i warsztatów dla osób dorosłych pracujących z dziećmi i młodzieżą oraz rodziców, - liczba przeszkolonych: a. osób dorosłych pracujących z dziećmi i młodzieżą (nauczyciele, pedagodzy), b. rodziców. Miejska, Poradnie Psychologiczno- Pedagogiczne. 1. Urząd Miasta Tarnowa - Wydział Polityki Społecznej, 2. Podmioty (np. jednostki szkolące posiadające stosowne uprawnienia, instruktorzy przeszkoleni przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, psycholodzy, terapeuci, instruktorzy terapii uzależnień, profilaktycy, prawnicy świadczący usługi na zlecenie Gminy Miasta Tarnowa) dysponujące wykwalifikowaną kadrą specjalistów, wyłonione zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Partnerzy: Szkoły, placówki wsparcia dziennego, opiekuńczo-wychowawcze, oświatowo wychowawcze i kulturalne, pracownicy socjalni, kuratorzy, asystenci rodziny. 4. Zakup i kolportaż materiałów informacyjnych, edukacyjnych dotyczących profilaktyki i rozwiązywania problemów zagrożenia uzależnienia i uzależnienia od narkotyków i innych środków odurzających. - liczba zakupionych materiałów informacyjnych, edukacyjnych dotyczących profilaktyki i rozwiązywania problemów narkomanii oraz innych problemów społecznych, przeznaczonych na potrzeby prowadzonej działalności profilaktycznej. Urząd Miasta Tarnowa -Wydział Polityki Społecznej. 20
5. Udział w ogólnopolskich Kampaniach np. przeciw narkotykom np. Narkotyki? To mnie nie kręci!, Przyjmuje leki czy bierze Leki bez recepty do leczenia, nie do brania lub innych realizowanych przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. - liczba Kampanii w których wzięto udział - liczba rozdysponowanych materiałów kampanijnych. ZADANIE 4. Wspomaganie działalności instytucji, organizacji pozarządowych i osób fizycznych służących rozwiązywaniu problemów narkomanii. Działania Wskaźniki Realizatorzy i partnerzy 1. Współpraca z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami poprzez: - zlecanie do realizacji zadań publicznych wynikających z niniejszego Programu, - wzajemną wymianę informacji, dotyczących planowanych kierunków działalności i współdziałania. 2. Zakup dla potrzeb Policji materiałów służących do realizacji zadań z zakresu działalności informacyjnej, edukacyjnej i profilaktycznej w obszarze przeciwdziałania narkomanii. 3. Organizacja konferencji, narad, seminariów i szkoleń dla różnych grup zawodowych pracujących w systemie pomocy dzieciom, młodzieży, rodzinom i osobom z problemem uzależnień. - liczba współpracujących organizacji pozarządowych w zakresie profilaktyki uzależnień. 1. Urząd Miasta Tarnowa -Wydział Polityki Społecznej, 2. Samodzielne Stanowisko Pracy ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, 3. Organizacje pozarządowe statutowo działające na rzecz przeciwdziałania uzależnieniom. - liczba zakupionych materiałów. Urząd Miasta Tarnowa -Wydział Polityki Społecznej, Partnerzy: Policja. 1. Urząd Miasta Tarnowa: Wydział Polityki Społecznej: Wydział Zdrowia, Samodzielne Stanowisko Pracy ds. Współpracy z Organizacjami 21
4. Współpraca z Policją, Strażą Miejską w Tarnowie, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Tarnowie oraz innymi zainteresowanymi podmiotami w zakresie przeciwdziałania narkomanii. - liczba zorganizowanych: a. konferencji, b. narad, c. seminariów, d. szkoleń. Pozarządowymi, 2. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarnowie, 3. Tarnowski Ośrodek Interwencji Kryzysowej i Wsparcia Ofiar Przemocy, 4. Centrum Obsługi Placówek Opiekuńczo- Wychowawczych w Tarnowie, 5. Organizacje pozarządowe statutowo działające na rzecz przeciwdziałania uzależnieniom, w tym od środków psychoaktywnych, 6. Policja, 7. Straż Miejska, 8. Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne. 22
ZADANIE 5. Pomoc społeczna osobom uzależnionym i rodzinom osób uzależnionych, dotkniętym ubóstwem i wykluczeniem społecznym i integrowanie ze środowiskiem lokalnym tych osób z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego. Działania Wskaźnik Realizatorzy i partnerzy 1. Świadczenie pomocy społecznej osobom uzależnionym i rodzinom osób uzależnionych dotkniętym ubóstwem i wykluczeniem społecznym zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182 późn.zm.), tj.: a) udzielanie świadczeń pieniężnych (zasiłki stałe, zasiłki okresowe, zasiłki celowe) oraz świadczeń rzeczowych (obiady szkolne dla dzieci, gorące, paczki świąteczne dla dzieci, opał itp.). b) udzielanie wsparcia i pomocy psychologicznej osobom uzależnionym, po leczeniu odwykowym oraz ich rodzinom, informowanie ich o prawach i uprawnieniach, c) przeprowadzanie interwencji w sytuacjach kryzysowych w miejscu zamieszkania, -liczba osób uzależnionych, którym udzielono świadczeń pieniężnych oraz rzeczowych, - liczba osób współuzależnionych lub mających w rodzinie osobę uzależnioną, którym udzielono świadczeń pieniężnych oraz rzeczowych. - liczba osób, którym udzielono wsparcia i pomocy psychologicznej, - liczba przeprowadzonych interwencji, 1) Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarnowie, 2) Tarnowski Ośrodek Interwencji Kryzysowej i Wsparcia Ofiar Przemocy, 3) Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Tarnowie. Partnerzy: -Policja, -instytucje rynku pracy, -ośrodki leczenia uzależnień, -organizacje pozarządowe. 23
d) informowanie o możliwościach leczenia odwykowego, informowanie o adresach ośrodków leczenia uzależnienia od środków psychoaktywnych, e) konsultacje z pedagogami szkolnymi i psychologami w przypadku osoby nieletniej, zagrożonej uzależnieniem lub uzależnionej od narkotyków, f) pozostawanie w stałym kontakcie z instytucjami, które specjalizują się w leczeniu uzależnień i terapii, w tym z Ośrodkiem Leczenia Uzależnień i Współuzależnienia działającym w strukturze Wojewódzkiego Szpitala im. Św. Łukasza w Tarnowie, g) powoływanie grup roboczych związanych z występowaniem przemocy w rodzinie, stosowanej przez osoby uzależnione lub nadużywające narkotyków, -liczba powołanych grup roboczych, h) zawieranie kontraktów socjalnych. - liczba zawartych kontraktów socjalnych z osobami uzależnionymi, - liczba zawartych kontraktów socjalnych z osobami współuzależnionymi lub mającymi w rodzinie osobę uzależnioną. 24
6. Finansowanie Programu Zadania ujęte w programie finansowane są ze środków Gminy Miasta Tarnowa w wysokości 2 022 038 zł. w tym z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. 7. Warunki realizacji i monitoring Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Miasta Tarnowa w roku 2015 Koordynatorem Programu jest Wydział Polityki Społecznej Urzędu Miasta Tarnowa. Monitoring Programu będzie prowadzony w ciągu roku na bieżąco. Ocena realizacji Programu zostanie dokonana na podstawie rocznego sprawozdania sporządzonego w oparciu o informacje otrzymane od współdziałających realizatorów i partnerów. Informacja o realizacji Gminnego Programu Profilaktyki, Rozwiązywania i Przeciwdziałania Narkomanii dla Miasta Tarnowa na 2015 r. zostanie przedstawiona Radzie Miejskiej w Tarnowie do 31 marca 2016 r. 25
Spis tabel Tabela 1. Zestawienie najważniejszych wniosków wynikających z badań przeprowadzonych na zlecenie Gminy Miasta Tarnowa w latach 2012, 2014.... 11 Spis wykresów Wykres 1. Używanie narkotyków przez Polaków powyżej 16 roku życia w roku 2013... 4 Wykres 2. Używanie kiedykolwiek w życiu przez młodzież szkół ponadgimnazjalnych nielegalnych substancji psychoaktywnych.... 5 Wykres 3. Ocena skali zjawiska narkomanii w Tarnowie... 7 Wykres 4. Używanie narkotyków kiedykolwiek w życiu przez dorosłych mieszkańców Tarnowa... 7 Wykres 5. Częstotliwość zażywania narkotyków przez mieszkańców Tarnowa... 8 Wykres 6. Używanie narkotyków przez młodych mieszkańców miasta Tarnowa... 9 26
27
28
29