PROGRAMY OCHRONY POWIETRZA (POP) Departament Globalnych Problemów Środowiska i Zmian Klimatu Ministerstwo Środowiska Białystok, grudzień 2006 r.
Zakres prezentacji: podstawy prawne regulacje krajowe na tle wymagań unijnych, bieżąca ocena jakości powietrza podstawą sporządzenia programu ochrony powietrza, zasady sporządzania programów ochrony powietrza, dotychczasowe doświadczenia, zasady składania informacji na temat programów ochrony powietrza, nowe wymagania.
POP w polskim prawie Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62. poz. 627 z dnia 20 czerwca 2001r. z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. Nr 87. poz.796 z dnia 27 czerwca 2002r.) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 87. poz.796 z dnia 27 czerwca 2002r.) Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz.U. Nr115. poz.1003 z dnia 24 lipca 2002r.) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 kwietnia 2006r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U. Nr 63, poz. 445 z dnia 13 kwietnia 2006r.)
Regulacje Unijne podstawą obowiązującego systemu oceny i kontroli jakości powietrza Dyrektywa 1996/62/WE z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i kontroli jakości otaczającego powietrza (tzw. Dyrektywa Ramowa), Dyrektywa 1999/30/EC z dnia 22 kwietnia 1999 roku w sprawie wartości dopuszczalnych dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenków azotu, zanieczyszczeń pyłowych i ołowiu w powietrzu oraz Decyzja Komisji (2001/744/EC) z 17 października 2001 r. zmieniająca Aneks V do tej dyrektywy, Dyrektywa 2000/69/WE z dnia 16 listopada 2000 roku w sprawie wartości dopuszczalnych benzenu i tlenku węgla w powietrzu, Dyrektywa 2002/3/WE z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ozonu w powietrzu.
Prawo ochrony środowiska Dział II Ochrona powietrza cel ochrony powietrza utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach, zmniejszeniu poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane POP
DIAGNOZA Podstawa sporządzenia POP: coroczna ocena jakości powietrza i klasyfikacja stref Odpowiedzialni: wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska (art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska) Termin: 31 maja każdego roku za rok poprzedni wyniki oceny jakości powietrza niezwłocznie otrzymuje wojewoda
OCENA JAKOŚCI POWIETRZA Klasyfikacja stref: POP STREFA C poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji (jeżeli dla substancji nie został określony margines tolerancji poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny) STREFA B poziom choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji STREFA A poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego
OCENA JAKOŚCI POWIETRZA LISTA SUBSTANCJI: benzen, dwutlenek azotu/tlenki azotu, dwutlenek siarki, ołów, ozon, pył zawieszony PM10, tlenek węgla.
Od klasyfikacji stref do POP Wyniki oceny oraz klasyfikację stref wojewódzki inspektor ochrony środowiska niezwłocznie przekazuje wojewodzie. Po uzyskaniu informacji o występowaniu na obszarze danego województwa klasy C, wojewoda po zasięgnięciu opinii właściwych starostów, określa w drodze rozporządzenia program ochrony powietrza. Stosowne rozporządzenie powinno zostać wydane w ciągu 15 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny.
Zmiana kompetencji Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej (Dz. U. Nr 175, poz. 1462 ze zm.) od 1 stycznia 2008 r. POP określa, w drodze uchwały, sejmik województwa, jeżeli przyczyny wywołujące przekroczenie w strefach występują na terenie innego województwa niż zlokalizowane są strefy, właściwi marszałkowie województw współdziałają w sporządzaniu POP, marszałek województwa przekazuje ministrowi właściwemu do spraw środowiska informację o POP
POP w ustawie POŚ art. 91 dla stref, w których został przekroczony poziom więcej niż jednej substancji, sporządza się wspólny program ochrony powietrza, dotyczący wszystkich tych substancji; jeżeli przyczyny wywołujące przekroczenie występują na terenie innego województwa niż zlokalizowane są strefy, właściwi wojewodowie współdziałają w sporządzaniu programów; społeczeństwo ma możliwość udziału w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony powietrza.
Zasady sporządzania POP Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz.U.2002 Nr 115 poz.1003 z dnia 24 lipca 2002r.). Naprawczy program ochrony powietrza musi składać się z następujących części: opisowej, wyszczególniającej obowiązki i ograniczenia wynikające z realizacji programu, uzasadnienia zakresu określonych i ocenionych zagadnień.
Część opisowa POP charakterystyka obszaru, dla którego sporządzany będzie program naprawczy z podaniem naruszeń standardów jakości powietrza, rodzajów i źródeł pochodzenia zanieczyszczeń powodujących przekroczenie obowiązujących norm, jak również zakresu działań mających na celu przywrócenie standardów jakości powietrza, harmonogram realizacji poszczególnych zadań oraz całego programu z podaniem kosztów i źródeł finansowania, informacja o sposobie dokumentowania realizacji i kontroli realizacji programu
Część wyszczególniająca obowiązki i ograniczenia wynikające z realizacji POP organy administracji właściwe do : - wydania aktów prawa miejscowego, - przekazywania przyjmującemu program informacji o wydawanych decyzjach, których ustalenia zmierzają do osiągnięcia celów programu, - monitorowania realizacji programu. podmioty korzystające ze środowiska wyszczególnione w programie i ich obowiązki.
Część uzasadniająca zakres określonych i ocenionych zagadnień charakterystyka obszarów objętych programem (w tym ustalenia planów zagospodarowania przestrzennego, dane demograficzne, klimatyczne, wyniki prognozowania poziomów stężeń zanieczyszczeń, dane topograficzne oraz dotyczące obiektów i obszarów chronionych ), charakterystyka techniczno-ekologiczną instalacji, urządzeń i charakterystykę rodzajów powszechnego korzystania ze środowiska mających znaczący udział w poziomach substancji w powietrzu oraz ocenę możliwości ograniczenia ich oddziaływania, bilanse stężeń powodowanych emisją od źródeł mających istotny wpływ na poziomy zanieczyszczeń w strefie z uwzględnieniem napływu, analiza stanu zanieczyszczenia z określeniem czynników powodujących przekroczenia oraz procentowego udziału w występujących stężeniach sprawców przekroczeń, analiza dokumentacji wykorzystanej do opracowania programu, załączniki w formie map z podziałem administracyjnym obszaru objętego programem oraz naniesioną lokalizacją instalacji, których eksploatacja powoduje wprowadzanie do powietrza rozpatrywanych substancji i lokalizacją stacji pomiarowych.
Ozon a POP Zgodnie z zapisem 3 ust. 2 rozporządzenia MŚ w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza, jeżeli na liście substancji objętych programem jest ozon, to można określić przede wszystkim kierunki i zakres działań niezbędnych do osiągnięcia standardów jakości powietrza, w tym prowadzących do ograniczenia emisji substancji przyczyniających się do powstania ozonu.
Materiały pomocne przy sporządzaniu POP www.mos.gov.pl (materiały informacyjne strony tematyczne ochrona powietrza programy ochrony powietrza): Zasady sporządzania naprawczych programów ochrony powietrza w strefach, Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza, Wskazówki metodyczne dotyczące modelowania matematycznego w systemie zarządzania jakością powietrza.
BILANS LICZBA STREF: 2002 13, 2003 18, 2004 24, 2005-96 - 79 stref - PM10-27 stref - ozon (w tym 23 na obszarze jednego woj.łódzkiego) - 2 strefy - dwutlenek azotu - po 1 strefie - tlenek węgla, benzen, dwutlenek siarki (zawsze razem z PM10)
Główne źródła emisji PM10 w 2004r. źródło: KCIE 6% 7% 3% 4% 5% 1% 11% 6% 11% 46% procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii sektor bytowo-komunalny spalanie paliw w przemyśle procesy produkcyjne wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych transport drogowy inne źródła mobilne odpady rolnictwo inne
Dotychczasowe doświadczenia Do chwili obecnej Minister Środowiska uzyskał informacje o wydaniu rozporządzeń w sprawie programów ochrony powietrza dla stref zaklasyfikowanych do klasy C w wyniku pierwszej oceny, tj. za rok 2002. Wśród przyczyn powodujących wydłużenie procesu wydania stosownego rozporządzenia wymieniane są: brak środków finansowych, długie procedury przetargowe, trudności związane z uzgodnieniem tekstu projektu rozporządzenia.
Działania podjęte przez Ministra Środowiska: Według Zasad udzielania i umarzania pożyczek oraz udzielania poręczeń, kredytów i dotacji, ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2007 r. zatwierdzonych przez Radę NFOŚiGW z dnia 4.10.2006 r. dotacje mogą być udzielane na opracowanie naprawczych POP w wysokości do 50% całego przedsięwzięcia; Wojewodowie mogą się starać o dofinansowanie za pośrednictwem umowy trójstronnej: Wojewoda- Wykonawca-NFOŚiGW
Działania podjęte przez Ministra Środowiska: W projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw dodano art. 410c Środki Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy mogą być przeznaczone na dofinansowanie zadań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych przez jednostki budżetowe ; Uwzględnienie przez marszałków problemu związanego z POP przy tworzeniu Regionalnych Programów Operacyjnych
Dotychczasowe doświadczenia - POP dla Śląska za 2002 r. POP ze względu na przekroczenia pyłu PM10, dla 3 stref: - Aglomeracja Górnośląska, - Aglomeracja Częstochowska, - miasto - Bielsko-Biała
Podstawa dla rozporządzenia w sprawie POP dla Śląska Opracowanie wykonane przez zespół autorski, w skład którego wchodzili przedstawiciele: - Ośrodka Badań i Kontroli Środowiska (przedsiębiorstwo państwowe - jednostka specjalistyczna Wojewody Śląskiego) - Instytutu Podstaw Inżynierii Środowiska PAN - Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla - Instytutu Ekologii terenów Uprzemysłowionych - Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Urzędu Wojewódzkiego
Główne źródła emisji pyłu PM10 na Śląsku 28% 20% 2% 50% sektor bytowo-komunalny transport przemysł inne
Poziom stężeń emisji PM10 w zależności od sezonu
Rozporządzenia Wojewody Śląskiego - przykładowe działania Ograniczenie emisji pyłu Pm10 z sektora bytowo-komunalnego: - podłączenie do sieci ciepłowniczych, - zwiększenie wykorzystania energii elektrycznej i gazu dla celów grzewczych oraz podgrzewania wody na cele bytowo gospodarcze, - wprowadzanie do eksploatacji instalacji opartych o niskoemisyjne techniki spalania paliw, budowę lokalnych systemów pracujących w układach kogeneracji lub z wykorzystaniem energii odnawialnej, - wprowadzenie mechanizmów stymulujących stosowanie niskopopiołowych i niskoemisyjnych paliw w gospodarstwach domowych, gospodarce komunalnej i w małych instalacjach spalania, - termomodernizacja budynków, - rozwój budownictwa komunalnego, spełniającego standardy energooszczędności.
Rozporządzenia Wojewody Śląskiego - przykładowe działania - podnoszenie efektywności odpylania w istniejących obiektach przemysłowych, ograniczenie emisji niezorganizowanej i wtórnej z sektora przemysłowego, - dostosowanie dużych źródeł energetycznego spalania do wymagań BAT, - ograniczenie i likwidacja emisji wtórnej ze zwałowisk odpadów w szczególności termicznie czynnych, - ograniczenie emisji pyłu PM10 związanej z procesami inwestycyjnymi w przemyśle, budownictwie i gospodarce komunalnej, - wspieranie lokalnych inicjatyw na rzecz przeciwdziałania wypalaniu traw i ograniczaniu emisji wtórnej
Rozporządzenia Wojewody Śląskiego - przykładowe działania Ograniczenie emisji z transportu i komunikacji: - kontynuacja inwestycji drogowych o znaczeniu regionalnym, - modernizacja i przebudowa dróg w mieście, - modernizacja układu drogowego i budowa obwodnic aglomeracji, - rozwój i modernizacja transportu szynowego, - zmiany organizacji ruchu lokalnego i regionalnego, - modernizacja taboru komunikacji zbiorowej, - utrzymanie czystości nawierzchni dróg, - przebudowa dróg o tymczasowej nawierzchni, - budowa parkingów poza centrami miast, rozwój transportu publicznego, - zwiększenie ilości stref o ograniczonym ruchu pojazdów.
Rozporządzenia Wojewody Śląskiego - przykładowe działania rozwój narzędzi zintegrowanego zarządzania jakością powietrza w regionie oraz podjęcie prac badawczych w zakresie charakterystyki emisji pyłów oraz oceny narażenia mieszkańców na szkodliwe substancje zawarte w pyle, edukacja ekologiczna - kształtowanie właściwych zachowań społeczeństwa: oszczędność energii cieplnej i elektrycznej, używanie węgla dobrej jakości, aspekty zdrowotne narażenia na oddziaływanie PM10,
Rozporządzenia Wojewody Śląskiego - przykładowe działania Działania porządkujące: - wprowadzenie całkowitego zakazu spalania odpadów, biomasy, liści itp. na otwartej przestrzeni w obszarze aglomeracji, - zakaz stosowania materiałów pylących do utwardzania nawierzchni dróg i parkingów, - zwiększenie skuteczności przestrzegania przez właścicieli nieruchomości wymagań w zakresie utrzymania porządku na terenie posesji i właściwego zagospodarowania odpadów, - kontrola warunków przewozu materiałów pylących.
Rozporządzenia Wojewody Śląskiego Źródła finansowania przedsięwzięć: środki własne podmiotów, budżet państwa, NFOŚIGW, wojewódzkie, powiatowe i gminne fosigw Kontrola realizacji zadań i uzyskanego efektu ekologicznego Śląski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Okresowa ocena efektów programu i wnioskowanie w sprawie niezbędnych korekt Programu Wojewódzka Komisja ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko
Przekazywanie informacji Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 kwietnia 2006r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. Nr 63, poz. 445). zastąpiło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 listopada 2002r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. Nr 204, poz. 1727).
Przekazywanie informacji nowe rozporządzenie z 5 kwietnia 2006r. Zmiany w zakresie sposobu przekazywania informacji o programach ochrony powietrza spowodowane były koniecznością przeniesienia do polskiego prawa wymagań Decyzji Komisji z dnia 20 lutego 2004 r. 2004/224/WE ustanawiającej zasady składania informacji na temat programów ochrony powietrza.
Przekazywanie informacji o POP nowe rozporządzenie z 5 kwietnia 2006r. Zakres i sposób przekazywania przez wioś Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska informacji o: - wynikach klasyfikacji stref, - wynikach pomiarów poziomów substancji w powietrzu, - stwierdzonych przekroczeniach alarmowych poziomów. Zakres i sposób przekazywania przez wojewodę Ministrowi Środowiska informacji o programach ochrony powietrza.
Przekazywanie informacji o POP nowe rozporządzenie z 5 kwietnia 2006r. 6 nowego rozporządzenia MŚ w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza Wojewoda przekazuje ministrowi właściwemu do spraw środowiska: opracowanie tekstowe, na bazie którego sporządzono program ochrony powietrza, rozporządzenie wojewody w sprawie programu ochrony powietrza, zestawienie informacji dotyczących programów ochrony powietrza. Załącznik nr 4 do ww. rozporządzenia - Zakres i układ przekazywanych informacji o POP
NOWE WYMAGANIA Dyrektywa 2004/107/WE z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu. - trwa proces transpozycji do polskiego prawa - dla arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu ustanawia poziomy docelowe - dla rtęci określa jedynie wymagania pomiarowe
NOWE WYMAGANIA - Dyrektywa 2004/107/WE Zanieczyszczenie Arsen Kadm Nikiel Benzo(a)piren Poziom docelowy * 6 ng/m3 5 ng/m3 20 ng/m3 1 ng/m3 * Dla całkowitej zawartości we frakcji pyłu PM10 uśrednionej dla roku
NOWE WYMAGANIA - - Dyrektywa 2004/107/WE Zgodnie z Dyrektywą 2004/107/WE państwa członkowskie mają podjąć wszelkie niezbędne środki, które nie pociągają za sobą niewspółmiernych kosztów, w celu zapewnienia, aby, począwszy od 31 grudnia 2012 r., stężenia arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu, używanego jako znacznik rakotwórczego ryzyka wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, w otaczającym powietrzu nie przekraczały wartości docelowych.
Planowane zmiany w ustawie POŚ rozróżnienie poziomów substancji w powietrzu na: poziom dopuszczalny, poziom docelowy, poziom celu długoterminowego.
Planowane zmiany w ustawie POŚ poziomy substancji w powietrzu Poziom dopuszczalny poziom substancji, który powinien być osiągnięty w określonym terminie, i który po tym terminie nie powinien być przekraczany. Pojecie to będzie odpowiadało określeniu limit value czyli będzie twardym standardem jakości powietrza odnoszącym się do dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenków azotu, pyłu, ołowiu, benzenu i tlenku węgla.
Planowane zmiany w ustawie POŚ poziomy substancji w powietrzu Poziom docelowy poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych; poziom ten określa się w celu zapobiegania lub ograniczania szkodliwego wpływu danej substancji na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość. Pojęcie to będzie odpowiadało określeniu target value i będzie się odnosiło do ozonu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu. Poziom docelowy nie jest standardem jakości środowiska.
Planowane zmiany w ustawie POŚ poziomy substancji w powietrzu Poziom celu długoterminowego poziom substancji w powietrzu, poniżej którego, zgodnie z obecnym stanem wiedzy naukowej, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji kiedy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych.
Planowane zmiany w ustawie POŚ podział kraju na strefy Art. 87 delegacja dla ministra właściwego do spraw środowiska do wydania rozporządzenia, w którym określony zostanie podział kraju na strefy. termin wykonania oceny rocznej Art. 89 ust. 1 zmiana terminu dokonania rocznej oceny jakości powietrza z 31 maja na 31 marca za rok poprzedni
Planowane zmiany w ustawie POŚ sprawozdanie z realizacji POP Art. 94 ust. 2a wojewoda, co trzy lata przekazuje ministrowi właściwemu do spraw środowiska sprawozdanie z realizacji POP Art. 94 ust. 2b jeżeli realizacja POP jest zaplanowana na okres krótszy niż 3 lata, sprawozdanie wojewoda przedkłada najpóźniej 6 miesięcy po zakończeniu realizacji tego programu Art. 10 projektu ustawy o zmianie POŚ Pierwsze sprawozdanie z realizacji POP, przyjętych w drodze rozporządzenia przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, wojewoda przekazuje ministrowi właściwemu do spraw środowiska nie później niż w ciągu 3 lat począwszy od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie POP.
Planowane zmiany w ustawie POŚ konsultacje z innymi państwami członkowskimi Art. 92a propozycja wynika z konieczności transpozycji art. 8 ust. 6 Dyrektywy Ramowej 96/62/WE Gdy poziom zawartości zanieczyszczeń przewyższa lub stwarza prawdopodobieństwo przekroczenia wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji lub, zależnie od okoliczności progu alarmowego, i jest to spowodowane znacznym zanieczyszczeniem pochodzącym z innego państwa członkowskiego, zainteresowane państwa przeprowadzają wzajemne konsultacje w celu znalezienia rozwiązania. Komisja może być obecna podczas takich konsultacji.
Projekt Dyrektywy w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza w Europie Konsolidacja dyrektyw: 96/62/WE, 99/30/WE, 2000/69/WE, 2002/3/WE. Nowe, dodatkowe wymagania w zakresie pyłu PM2,5.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Roman.Glaz@mos.gov.pl Marzena.Zawalich@mos.gov.pl Gerard.Lipinski@mos.gov.pl