ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 152 SECTIO D 2004 * Samodzielna Pracownia Umiejętności Położniczych Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznej w Lublinie ** Katedra i Zakład Pedagogiki Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznej w Lublinie *Independent Laboratory for Obstetrical Skills Faculty of Nursing and Health Sciences Medical University in Lublin **Department of Pedagogy Faculty of Nursing and Health Sciences Medical University in Lublin GRAŻYNA IWANOWICZ-PALUS*, AGNIESZKA BIEŃ*, IRENA WROŃSKA**, GRAŻYNA STADNICKA* Phisical activity of women in procreative age as a expression of healthy lifestyle promotion Aktywność fizyczna kobiet w wieku rozrodczym jako wyraz promocji zdrowego stylu życia Na styl życia współczesnego człowieka składa się wiele czynników, a głównie nawyki i zachowania mające na celu ochronę szeroko pojętego zdrowia i utrzymanie jak najwyższej jakości życia [2,7,8,9]. Prowadzenie prozdrowotnego stylu życia związane jest przede wszystkim z indywidualnymi wyborami, jakich dokonuje każdy człowiek w zakresie różnych aspektów swej codziennej aktywności życiowej, wśród których szczególnie istotnym elementem jest aktywność fizyczna [1,3,4,5,6,7]. Regularny wysiłek fizyczny ma pozytywny wpływ na utrzymanie prawidłowej masy ciała, zmniejsza ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, obniża ciśnienie krwi, pozwala utrzymać właściwą gęstość kości, wpływa pozytywnie na sen i nastrój [3,4,6,10]. Badania, których celem było określenie rodzaju i częstotliwości podejmowanej aktywności fizycznej przez kobiety w wieku rozrodczym, przeprowadzono w okresie od września 2003 roku do stycznia 2004 roku. MATERIAŁ I METODA Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem techniki wywiadu kwestionariuszowego wśród 215 kobiet w wieku rozrodczym z województwa lubelskiego. Do zebrania danych dotyczących przedmiotu badań posłużono się autorskim narzędziem badawczym kwestionariuszem ankiety. Wyniki badań poddano analizie statystycznej i opisowej. W badaniu, przy testowaniu hipotezy zerowej o braku zależności między analizowanymi cechami, posłużono się testem Chi-kwadrat (χ²) na niezależność cech, przyjmując poziom istotności p < 0,05. Siłę związku 309
między analizowanymi cechami oceniono stosując skorygowany współczynnik kontyngencji C Pearsona. Respondentki ze względu na kryterium wieku, do celów niniejszej pracy, podzielono na dwie grupy: grupę A, obejmującą 108 kobiet w przedziale wieku 15-29 lat (50,23%) grupę B, obejmującą 107 kobiet w przedziale wieku 30-49 lat (49,77%). Badana grupa kobiet była zróżnicowana pod względem wykształcenia, aktywności zawodowej, stanu cywilnego oraz doświadczeń prokreacyjnych. W grupie A ponad połowę (50,92%) stanowiły kobiety legitymujące się wykształceniem średnim (39,81%) i wyższym (11,11%). W tej grupie ponad dwie trzecie (77,78%) ankietowanych nie pracowało zawodowo. Natomiast w grupie B blisko połowa (49,54%) wykazywała wykształcenie zawodowe, a co ósma (12,12%) podstawowe i ponad połowa (51,40%) pracowała fizycznie, a co piąta (20,56%) zajmowała stanowiska związane z pracą umysłową. Grupa A była w jednakowym stopniu reprezentowana przez mężatki (48,15%) jak i osoby stanu wolnego (51,85%). Natomiast w grupie B ponad cztery piąte (85,05%) stanowiły kobiety zamężne. W grupie A połowa ankietowanych (50,00%) wykazywała doświadczenia prokreacyjne związane z narodzinami dzieci, gdy w grupie B tylko co trzynasta badana (7,48%) jeszcze nie rodziła. WYNIKI BADAŃ I OMÓWIENIE Aby zachować dobrą kondycję psychofizyczną, niezbędna jest odpowiednia aktywność ruchowa wpisana na stałe w styl życia człowieka [7]. Wyniki badań własnych, jak i innych autorów [4] potwierdzają zależności między częstotliwością i jakością podejmowanej aktywności fizycznej a wiekiem osób w niej uczestniczących (p<0,05). W grupie ( A ) kobiet w przedziale 15-29 lat blisko dwie piąte (37,04%) ankietowanych nie wykonywało w ogóle żadnej gimnastyki, gdy w grupie ( B ) kobiet starszych, w przedziale 30-49 lat takiej formy aktywności ruchowej nie podejmowała w ogóle już ponad dwukrotnie większa grupa badanych (77,57%) (p<0,001), a blisko co dwunasta (8,41%) z tej grupy wykonywała ćwiczenia gimnastyczne. Natomiast w grupie kobiet młodszych ( A ) do systematycznej gimnastyki przyznała się już co szósta ankietowana (15,74%) (por. tabela I). Chociaż do niepodejmowania w ogóle najprostszej formy aktywności ruchowej, jaką jest spacer przyznała się tylko co piętnasta respondentka (6,51%), to w tej grupie zdecydowanie przeważały kobiety z grupy B (92,86%) (p<0,001), reprezentując co ósmą (12,15%) przedstawicielkę swojej grupy (por. tabela I). W badaniach nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności pomiędzy podejmowaniem aktywności fizycznej w postaci jazdy na rowerze a wiekiem kobiet korzystających z tej formy aktywności ruchowej (p>0,05). Opinie respondentek, niezależnie od wieku, wskazują na taką samą częstotliwość korzystania z jazdy na rowerze (por. tabela I). 310
Tabela I. Rodzaj i częstotliwość podejmowanej aktywności fizycznej przez kobiety w wieku rozrodczym w zależności od przedziału wieku GIMNASTYKA w ogóle 15-29 lat 17 15,74 19 17,59 10 9,26 22 20,73 40 37,04 108 100,00 30-49 lat 9 8,41 6 5,61 2 1,87 7 6,54 83 77,57 107 100,00 26 12,09 25 11,63 12 5,58 29 13,49 123 57,21 215 100,00 χo² = 37,34217 p = 0,000000 p < 0,0000 C = 0,38 SPACER w ogóle 15-29 lat 57 52,78 26 24,07 8 7,41 16 14,81 1 0,93 108 100,00 30-49 lat 41 38,32 14 13,08 23 21,50 16 14,95 13 12,15 107 100,00 98 45,58 40 18,60 31 14,42 32 14,88 14 6,51 215 100,00 χo² = 23,75189 p = 0,000008 p < 0,0000 C = 0,32 JAZDA NA ROWERZE w ogóle 15-29 lat 15 13,89 28 25,93 14 12,96 40 37,04 11 10,19 108 100,00 30-49 lat 16 14,95 23 21,50 25 23,36 28 26,17 15 14,02 107 100,00 31 14,42 51 23,72 39 18,14 68 31,63 26 12,09 215 100,00 χo² = 6,35353 p = 0,174256 p > 0,05 C = 0,17 Styl życia, to inaczej sposób postępowania, zachowania się, rodzaj aktywności danej grupy społecznej lub jednostki, wyróżniające specyficzne dla niej działania i wartości [7,9,10]. Ponad cztery piąte (81,40%) badanych kobietę deklaruje chęć podniesienia poziomu wiedzy na temat zdrowego stylu życia, zarówno w grupie ( A ) kobiet młodszych (85,19%) jak i starszych (77,57%), a ponad co piąta (18,60%) nie jest zainteresowana, widząc takiej potrzeby (p>0,05) (por. tabela II). Natomiast co dwunasta (8,37%) nie widzi potrzeby zmiany prowadzonego obecnie stylu życia, zarówno w grupie kobiet w przedziale 15-29 lat (8,33%) jak i starszych, w przedziale 30-49 lat (8,41%) (p>0,05) (por. tabela II). W grupie kobiet, które są zainteresowane zmianą prowadzonego obecnie stylu życia (91,63%), tylko blisko dwie piąte (37,56%) przyznaje, iż chciałyby zwiększyć swoją aktywność fizyczną. W tej grupie przeważają młodsze respondentki (62,16%). 311
Tabela II. Postawy kobiet wobec własnego stylu życia w zależności od przedziału wieku Podniesienie poziomu wiedzy na temat zdrowego stylu życia nie widzą takiej potrzeby są zainteresowane N % N % N % 15-29 lat 92 85,19 16 14,81 108 100,00 30-49 lat 83 77,57 22 22,43 107 100,00 175 81,40 38 18,60 215 100,00 χo²= 2,058251 p=0,151384 p>0,05 C=0,10 Zmiana obecnego stylu życia są zainteresowane nie widzą takiej potrzeby N % N % N % 15-29 lat 99 91,67 9 8,33 108 100,00 30-49 lat 98 91,59 9 8,41 107 100,00 197 91,63 18 8,37 215 100,00 χo²= 0,000425 p=0,983553 p>0,05 C=0,00 Należy jeszcze raz podkreślić, że dla sensowności promocji zdrowia niezbędne jest uznanie, że działania medyczne nie są jedynym czynnikiem wpływającym dodatnio na stan zdrowia, ale przede wszystkim prozdrowotny styl życia z różnymi formami aktywności ruchowej [7,10]. WNIOSKI Stwierdzono istotną statystycznie zależność pomiędzy częstotliwością i jakością podejmowanej aktywności fizycznej a wiekiem kobiet w niej uczestniczących (p<0,05). Zainteresowanie kobiet zmianą prowadzonego stylu życia i podniesieniem poziomu wiedzy w tym zakresie nie jest uzależnione od ich wieku (p>0,05). 312 PIŚMIENNICTWO 1. Fuscaldo J. M.: Prescribing physical activity in primary care. W. V. Med. J 2002, 98 (6), 250-253. 2. Kulik T.: Wiedza o zdrowiu. W: Latalski M. (red.): Zdrowie Publiczne. Akademia Medyczna w Lublin, Lublin 1999, 20. 3. Paffenbarger R. S., Olsen E.: Lifefit. An effective exercise program for optimal health and a longer life. Human Kinetics. Champaign, IL, 1996. 4. Pańczyk W.: Aktywność fizyczna w społeczeństwie konsumpcji a wychowanie fizyczne. Kultura Fizyczna 2002, 5-6. 5. Parnicka U.: Prozdrowotne zachowania kobiet aktywnych zawodowo. Ann UMCS Sect. D 2003, 58, supl. 13, 417-422. 6. Pietruszka B., Kołłajtis-Dołowy A.: Aktywność fizyczna w czasie wolnym od pracy u osób dorosłych jako element stylu życia. Ann UMCS Sect. D 2003, 58, supl. 13, 482-486. 7. Przybyłka A.: Sytuacja zdrowotna ludności Polski oraz jej uwarunkowania. Antidotum 2003, 6, 3-26.
8. Szamotulska K.: Sytuacja demograficzna, ekonomiczna i społeczna w Polsce. W: Bożkowa K., Sito A. (red.): Opieka zdrowotna nad rodziną. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, 37-55. 9. Sito A., Bożkowa K.: Zdrowie. W: Bożkowa K., Sito A. (red.): Opieka zdrowotna nad rodziną. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, 56-73. 10. Żukowska Z.: Aktywność ruchowa i jej zdrowotno-profilaktyczne walory a styl życia współczesnego człowiek. Kultura Fizyczna 1990, 7-8, 26-27. STRESZCZENIE Celem badań było określenie rodzaju i częstotliwości podejmowanej aktywności fizycznej przez kobiety w wieku rozrodczym. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem techniki wywiadu kwestionariuszowego wśród 215 kobiet w wieku rozrodczym z województwa lubelskiego. Do analizy statystycznej wyników badań wykorzystano test niezależności χ², przyjmując poziom istotności p < 0,05. Badana grupa kobiet była zróżnicowana pod względem wykształcenia, aktywności zawodowej, stanu cywilnego oraz doświadczeń prokreacyjnych. Wyniki: Stwierdzono istotną statystycznie zależność pomiędzy częstotliwością i jakością podejmowanej aktywności fizycznej a wiekiem kobiet w niej uczestniczących (p<0,05). Natomiast zainteresowanie kobiet zmianą prowadzonego stylu życia i podniesieniem poziomu wiedzy w tym zakresie nie jest uzależnione od ich wieku (p>0,05). SUMMARY The aim of the study as to assess a type and frequency of phisical activity of women in procreative age. Material and methods: Diagnostic interview and questionnaire was used. The study included 215 women in procreative age from Lublin province. In order to realize statistic analysis of the result the test of independence χ², was used, with the level of essence p<0,05. Results: The education, professional activity, civil state and procreative experience were different among the examinated women. The statistic link between frequency and a type of phisical activity and the age of women was proved (p>0,05). Whereas the inclination of women to change the lifestyle and to increase the knowledge of this area does not depend on their age (p>0,05). 313