Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie: Zakład Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody Polska Akademia Nauk Oddział w Lublinie Instytut Agrofizyki im. B. Dobrzańskiego PAN w Lublinie Leśny Kompleks Promocyjny Lasy Janowskie Roztoczański Park Narodowy Problemy Ekologii Krajobrazu The Problems of Landscape Ecology Tom XXI Volume XXI Struktura i funkcjonowanie systemów krajobrazowych: Meta-analizy, modele, teorie i ich zastosowania The structure and functionning of landscape systems: Meta-analyses, models, theories and its applications Redakcja tomu / Volume edited: Tadeusz J. Chmielewski Wydawnictwo Print 6, Lublin, 2008
Wydawca / Published by: Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu Rada Programowa Czasopisma / Programme Council of the Journal: Przewodniczący / President: Andrzej Richling Sekretarz / Secretary: Agata Cieszewska, Członkowie / Members: Tadeusz Chmielewski, Marian Drużkowski, Krystyna German, Andrzej T. Jankowski, Mariusz Kistowski, Ryszard Klimko, Leon Kozacki, Maciej Pietrzak, Zbigniew Podgórski, Jerzy Solon, Adolf Szponar, Krzysztof Wojciechowski, Wiesław Ziaja Strona internetowa PAEK / Website of PALE: www.paek.ukw.edu.pl Redakror Naczelny Czasopisma / Chief Editor of the Journal: Andrzej Richling Adres Redakcji Czasopisma / Editorial Office of the Journal: Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Polska. Tel.: 48 22 55 20 755, Fax 48 22 55 21 521 e-mail: a.richling@uw.edu.pl Redakcja tomu / Editing of Volume: Tadeusz J. Chmielewski Recenzencji naukowi tomu / Scientific reviewer(s) of volume: Tadeusz J. Chmielewski, Krzysztof Czernaś, Krzysztof Wojciechowski Skład i łamanie / Volume prepared for printing: Monika Żukowicz Zdjęcie na okładce / Photo on cover: Tadeusz Z. Chmielewski Projekt logo PAEK / PALE logo Project: Andrzej Dąbrowski Publikacja dofinansowana przez / Publication sponsored by: Zakład Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie 2008 Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu ISSN PEAK 1899-3850 ISBN 978-83-87414-49-2 Druk i oprawa / Printing and biding: PWZN Print 6 Sp. z o. o., 20-218 Lublin, ul. Hutnicza 9, tel. 081 746 12 80 Lublin 2008
Rada programowa Przewodniczący: Prof. dr hab. Andrzej Richling Warszawa (UW) Sekretarz: Dr Agata Cieszewska - Warszawa (SGGW) Członkowie: Dr hab. Tadeusz Chmielewski, prof. UP Lublin (UP Lublin) Dr hab. Marian Drużkowski Kraków, (UJ) Dr hab. Krystyna German - Kraków (UJ) Prof. dr hab. Andrzej Jankowski Sosnowiec (UŚ) Dr hab. Mariusz Kistowski prof. UG - Gdańsk Dr hab. Ryszard Klimko prof. AP - Słupsk Prof. dr hab. Leon Kozacki Poznań (UAM) Dr hab. Maciej Pietrzak - prof. AWF - Poznań Dr hab. Zbigniew Podgórski Toruń (UMK) Doc. dr hab. Jerzy Solon Warszawa, (IGiPZ PAN) Prof. dr hab. Adolf Szponar Wrocław, (Un. Wrocławski) Prof. dr hab. Krzysztof Wojciechowski Lublin, (UMCS) Dr hab. Wiesław Ziaja Kraków (UJ)
Spis terści Table of Contents CZĘŚĆ I: META-ANALIZY, SYNTEZY I NOWE KONCEPCJE PART I: META-ANALYSES, SYNTHESES AND A NEW CONCEPTIONS Andrzej Richling Ekologia krajobrazu nauka czy pole badawcze? Landscape Ecology - the Science or the Research Field?... Maciej Pietrzak Syntezy krajobrazowe a holistyczne ujęcia krajobrazu Landscape syntheses and holistic visions of the landscape... Jerzy Solon Koncepcja Ecosystem Services i jej zastosowania w badaniach ekologiczno-krajobrazowych The Ecosystem Services concept and its application in landscape-ecological studies... Barbara Żarska Ochrona struktury i funkcjonowania krajobrazów szczególnie cennych przyrodniczo Protection of the structure and functioning of especially valuable natural landscapes.. Alina Drapella-Hermansdorfer Urbanizacja przyrody - przyroda w kompozycji obszarów urbanizowanych Nature urbanization nature in the composition of the urbanized areas.... Barbara Szulczewska Ekologia krajobrazu miasta: teoria i praktyka Urban landscape ecology: theory and practice... Mariusz Kistowski Koncepcja równowagi krajobrazu mity i rzeczywistość The concept of landscape sustainability myths and reality... Tadeusz J. Chmielewski: Zmierzając du ogólnej teorii systemów krajobrazowych Towards the general landscape systems theory..... 11 19 25 45 61 69 81 93
CZĘŚĆ II: METODY I MODELE PART II: METHODS AND MODELS Tomasz Giętkowski, Maria Zachwatowicz Klasyfikacja rzeźby w oparciu o pochodne Numerycznego Modelu Wysokości i jej potencjalne zastosowania w badaniach krajobrazowych Landform classification based on derivates of Digital Elevation Model and its prospective application in landscape research... Jan Niedźwiecki: Próba uwzględnienia systemów stokowych w klasyfikacji typologicznej krajobrazu górskiego An attempt at including slope systems to typological classification of mountain Landscape... Jerzy Lechnio: Modelowanie wybranych aspektów funkcjonowania geosystemów Modeling of the selected aspects of geosystems functioning......... Barbara Sowińska, Tadeusz J. Chmielewski: Metoda delimitacji i analiza typologicznego zróżnicowania jednostek przyrodniczo krajobrazowych Roztocza i Równiny Biłgorajskiej The method of delimitation and analysis of typological diversity of nature landscape units in Roztocze and Biłgoraj Plain regions... Szymon Chmielewski, Danuta Urban: Zastosowanie cyfrowej ortofotomapy do analizy struktury szaty roślinnej, na przykładzie rezerwatu przyrody Trzy Jeziora Application of the numeric ortophotomap to plant cover structure analysis: the case of the Three Lakes Nature Reserve...... Edyta Regulska: Ocena stanu środowiska przyrodniczego krajobrazów z zastosowaniem wskaźników faunistycznych Quantifying landscapes environment by means of faunistic indicators... Agnieszka Kępkowicz: Analiza wizualnych form krajobrazu kulturowego z wykorzystaniem formalizacji Visual landscapes forms analysis with taking advantage of formalization... Barbara Bożętka: Koncepcja charakteru krajobrazu między przyrodniczym a kulturowym wymiarem krajobrazu. The concept of landscape character between natural and cultural landscape dimensions... Monika Brodzka: Diachroniczna analiza krajobrazu na przykładzie Parku Szczytnickiego we Wrocławiu Diachronic landscape analysis on the basis of Szczytnicki Park in Wrocław city... 111 127 143 161 177 193 207 113 223
CZĘŚĆ III: PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIA EKOLOGII KRAJOBRAZU PART III: PRACTICAL APPLICATION OF LANDSCAPE ECOLOGY Krzysztof Badora: Zastosowanie modelu patch matrix corridor do przebudowy regionalnego systemu ochrony przyrody województwa opolskiego Application of the patch matrix corridor model in restructuring of the regional system of nature conservation in Opole voivodeship... Agata Cieszewska: Struktura przyrodnicza polskich parków krajobrazowych i problemy jej kształtowania Ecological structure of the Polish landscape parks and problems of its modification... Renata Giedych Tendencje kształtowania struktury przyrodniczej krajobrazu w praktyce planowania miejscowego Tendencies in a landscape ecological structure design in the local planning practice... Tomasz Tłuszcz: Granica regionalna między Niecką Nidziańską a Kotliną Sandomierską w koncepcji matryca-płat-korytarz The regional boundary between Niecka Nidziańska and Kotlina Sandomierska in the matrix-patch-corridor model... Marcin Kozieł: Zastosowanie modelu geokompleksu do oceny zmian struktury krajobrazu w dolinie Wieprza The application of the geocomplex model to the assessment of landscape structure changes in the River Wieprz valley... Sylwia Horska Schwarz, Agnieszka Latocha: Wpływ struktury krajobrazu na przebieg procesów erozyjnych na przykładzie aktywnego koryta Nysy Kłodzkiej, na odcinku Bystrzyca Kłodzka Kłodzko The influence of the landscape structure on the erosional processes, as exemplified by the active channel of Nysa Klodzka River... Stanisław Krysiak: Ekologiczne aspekty przemian użytkowania ziemi w wybranych typach krajobrazów naturalnych Polski Środkowej Ecological aspects of land use changes in chosen types of natural Sylwia Horska-Schwarz, Krzysztof Spałek Charakterystyka wybranych źródeł Śląska Opolskiego Characteristics of selected springs of Opole Silesia region... 233 239 251 261 273 287 299 311