Kapitał ludzki władz samorządowych jako czynnik różnicujący sytuację społeczno-gospodarczą gmin (na przykładzie województwa świętokrzyskiego) Barbara Kusto Warszawa, 2010
Wstęp W jednostkach samorządu terytorialnego kapitał ludzki stymuluje procesy rozwojowe. Szczególną rolę w rozwoju jednostki terytorialnej odgrywają władze lokalne. Polityka władz lokalnych oddziałuje na warunki życia w gminie.
Cel i metody badań
Cel badań Celem głównym badań było rozpoznanie poziomu kapitału ludzkiego władz samorządowych gmin województwa świętokrzyskiego oraz jego znaczenia dla kształtowania rozwoju podstawowych jednostek samorządu terytorialnego.
Hipotezy badawcze 1. Istnieje dodatni związek między poziomem kapitału ludzkiego władz a dynamiką rozwoju ekonomicznego kierowanych przez nie gmin.
Materiał badawczy Badania dotyczyły wszystkich gmin województwa świętokrzyskiego (z wyłączeniem miasta na prawach powiatu Kielc). Okres badawczy obejmował lata 2006 2008.
Źródła danych empirycznych Źródła pierwotne: - kwestionariusz wywiadu przeprowadzony z wójtami, burmistrzami i prezydentami miast gmin województwa świętokrzyskiego. Źródła wtórne: - dane publikowane przez GUS (roczniki statystyczne, Bank Danych Regionalnych), - dane uzyskane z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach.
Organizacja badań I ETAP - wyznaczenie poziomu kapitału ludzkiego władz samorządowych II ETAP - wyznaczenie poziomu rozwoju gmin
Kapitał ludzki zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia i energii witalnej zawarty w człowieku i w społeczeństwie jako całości, określający zdolności do pracy, do adaptacji do zmian w otoczeniu oraz możliwości kreacji nowych rozwiązań S.R. Domański
Tabela 1. Miernik poziomu kapitału ludzkiego Kryterium Cechy charakteryzujące kapitał ludzki Waga Wójt, burmistrz, prezydent 0,8 I. Przygotowanie zawodowe II. Doświadczenie zawodowe III. Zaangażowanie społeczne IV. Ochrona zdrowia - wykształcenie -aktywność edukacyjna - wiek -doświadczenie w samorządzie terytorialnym -doświadczenie na stanowiskach kierowniczych -pełnienie funkcji społecznych z wyboru -aktywność społeczna - kontrola stanu zdrowia - wypoczynek poza miejscem zamieszkania 0,2 0,2 0,1 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 Radni gmin 0,2 I. Przygotowanie i doświadczenie zawodowe - wykształcenie - wiek 0,15 0,05
Miernik syntetyczny kryteria merytoryczne Etap I. Wybór cech prostych kryteria statystyczne Etap II. Standaryzacja cech macierz R -1 współczynnik zmienności metoda wzorcowa Etap III. Wyznaczanie wartości wskaźnika d i K k 1 ( z ik z ok ) 2 Etap IV. Podział na 4 klasy Syntetyczny miernik rozwoju Z. Hellwiga
Analiza skupień kryteria merytoryczne Etap I. Wybór cech prostych kryteria statystyczne Etap II.Standaryzacja cech Metoda Warda Etap III. Formowanie skupień odległość euklidesowa Etap IV. Ustalenie liczby skupień d ij K k 1 ( z ik z jk 2 )
Tabela 2. Zmienne diagnostyczne określające poziom rozwoju L.p. Zmienna diagnostyczna 1. Dochody ogółem gminy na 1 mieszkańca [zł] 2. Dochody własne gminy na 1 mieszkańca [zł] 3. Udział dochodów własnych w dochodach ogółem [%] 4. Wartość wydatków inwestycyjnych gminy na 1 mieszkańca [zł] 5. Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem [%] 6. Wartość pozyskanych środków zewnętrznych na 1 mieszkańca [zł] 7. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON na 10 000 mieszkańców 8. Długość sieci wodociągowej na 100 km² 9. Długość sieci kanalizacyjnej na 100 km² 10. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę [m²] 11. Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym [%] 12. Stopa bezrobocia [%]
Wyniki badań
Tabela 3. Poziom kapitału ludzkiego władz samorządowych województwa świętokrzyskiego Poziom kapitału ludzkiego Bardzo wysoki A Wysoki B Średni C Niski D Wartość ważona przyjętych kryteriów Liczba gmin 4.0 5.0 8 (7,9%) 3.5 3.99 32 (31,7%) 3.0 3.49 37 (36,6%) poniżej 3.0 24 (23,8%)
Rys. 1. Poziom kapitału ludzkiego władz samorządowych województwa świętokrzyskiego
Charakterystyka kapitału ludzkiego władz samorządowych
% Rys. 2. Badani respondenci według wieku 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 45 34 12 9 1 do lat 30 31-40 41-50 51-60 61 i więcej
% Rys. 3. Wykształcenie badanych władz 60 53 50 40 30 28 20 18 10 0 wyższe kierunkowe wyższe średnie zasadnicze podstawowe 1
% Rys. 4. Kierunki doskonalenia zawodowego badanych 60 56 50 40 30 20 22 22 10 0 kompetencje profesjonalne kompetencje biznesowe kompetencje społeczne
% Rys. 5. Formy doskonalenia zawodowego badanych 40 35 34 30 25 26 24 20 15 10 5 16 0 studia podyplomowe kursy i szkolenia konferencje samokształcenie
% Rys. 6. Doświadczenie zawodowe w pracy w samorządzie i na stanowiskach kierowniczych 40 38 35 30 25 20 21 26 22 31 15 10 13 9 12 11 14 5 3 2 0 do 1 roku 2-5 lat 6-10 lat 11-15 lat pow. 15 lat brak doświadczenie w pracy w samorządzie doświadczenie na stanowisku kierowniczym
% Rys. 7. Zaangażowanie w życie społeczności lokalnej 100 94,1 90 80 70 60 73,3 76,2 50 40 30 20 10 0 a b c d 43,6 a- organizowanie i uczestnictwo w lokalnych imprezach, b- działalność w lokalnych stowarzyszeniach działających na rzecz gminy, c- prowadzenie wspólnych działań z mieszkańcami, d- korzystanie z pomocy lokalnych organizacji.
% Rys. 8. Ochrona zdrowia 60 50 40 41 52 30 29 20 10 3 7 0 a b c d e a- regularnie wykonuję badania, b- staram się dbać o zdrowie, zdrowo odżywiać, uprawiać sport, c- nie widzę potrzeby wykonywania badań i wizyt u lekarza, d- nie mam czasu na wizyty u lekarza, e- często chodzę do lekarza, gdyż mam kłopoty ze zdrowiem.
% Rys. 9. Wykształcenie radnych gmin 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 41 42 39 3435 36 36 31 28 29 28 20 A B C D wyższe i policealne średnie zasadnicze zawodowe i podstawowe
Tab. 4. Poziom rozwoju gmin województwa świętokrzyskiego Klasa poziomu rozwoju Liczba gmin w latach 2006 2008 I 12 12 II 24 28 III 56 58 IV 9 6
Rys. 10. Poziom rozwoju gmin województwa świętokrzyskiego w 2006 r.
Rys. 11. Poziom rozwoju gmin województwa świętokrzyskiego w 2008 r.
Rys. 12. Związek poziomu kapitału ludzkiego władz samorządowych z poziomem rozwoju gmin w 2008 r.
Rys. 13. Grupowanie gmin metodą Warda dla 2006 r.
Rys. 14. Grupowanie gmin metodą Warda dla 2008 r.
Tabela 5. Współczynniki korelacji między kapitałem ludzkim a poziomem infrastruktury technicznej i społecznej gmin L.P. Zmienna Współczynnik korelacji (Pearsona) 1. Długość sieci wodociągowej na 100 km² 0,17 2. Długość sieci kanalizacyjnej na 100 km² 0,11 3. Liczba ludności korzystającej z gazu w % ogółu ludności 0,14 4. Liczba zakładów opieki zdrowotnej 0,22 5. Liczba uczniów przypadająca na 1 komputer w szkołach podstawowych 6. Liczba uczniów przypadająca na 1 komputer w gimnazjach -0,18 0,16
Tabela 6. Poziom kapitału ludzkiego a dochody gmin Rok Dochody ogółem na 1 mieszk. [zł] Dochody własne na 1 mieszk. [zł] Udział doch. własnych w doch. ogółem [%] grupa kapitału ludzkiego grupa kapitału ludzkiego grupa kapitału ludzkiego A B C D A B C D A B C D 2006 1894 1957 1999 2038 1012 740 808 701 53 38 40 34 2008 2207 2317 2309 2211 1189 933 930 778 54 40 40 35
Tabela 7. Wydatki majątkowe Rok Wydatki ogółem na 1 mieszk. [zł] Wydatki majątkowe na 1 mieszk. [zł] Udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem [%] grupa kapitału ludzkiego grupa kapitału ludzkiego grupa kapitału ludzkiego A B C D A B C D A B C D 2006 1963 2006 2075 2078 443 359 413 427 23 18 20 22 2008 2203 2275 2265 2240 418 373 393 369 19 16 17 16
Tabela 8. Saldo dochodów i wydatków Rok Saldo dochodów i wydatków [ tys. zł.] grupa kapitału ludzkiego A B C D 2006-12 468-16 565-25 251-8 487 2008 710 14 137 14 519-6 372
Tabela 9. Pozyskiwanie środków unijnych przez gminy województwa świętokrzyskiego Grupa kapitału ludzkiego Średnia liczba projektów na gminę ogółem Wartość dofinansowania z UE [w tys. zł] średnio na gminę nowa perspektywa (2007-2013) nowa perspektywa (2007-2013) (średnio na gminę) A 72,8 133 555,7 16 694,5 24 439,4 3054,9 B 58,8 405 572,6 12 674,1 77 660,5 2426,9 C 63,9 351 721,9 9 506,0 92 769,2 2507,3 D 55,9 296 485,6 12 353,6 62 131,7 2588,8
Tabela 10. Wydatki na promocję Grupa kapitału ludzkiego Wydatki na promocję na 10 tys. mieszkańców [zł] Dynamika wydatków na promocję [%] 2006 2008 2008/2006 A 43 911,6 54 661,2 24 B 32 983,8 55 975,8 70 C 40 629,2 52 741,4 30 D 22 725,5 34 581,0 52
Ważniejsze problemy rozwoju gmin w opiniach ich samorządów
Tabela 11. Główne obszary konkurencyjności gmin Obszary konkurencyjności gmin Liczba wskazań w grupach kapitału ludzkiego [%] A B C D Ogółem [%] Infrastruktura techniczna 63 38 43 29 40 Infrastruktura społeczna 63 19 24 8 22 Środowisko naturalne 63 72 54 83 67 Atrakcyjność inwestycyjna 50 28 24 13 25 Sprzyjanie tworzeniu miejsc pracy 50 13 8 13 14 Poziom życia mieszkańców 50 19 22 4 19 Atrakcyjne położenie 13 38 16 4 20 Walory historyczno-krajobrazowe 75 53 49 58 54 inne 25 3 5 0 5
Tabela 12. Orientacja strategiczna gmin Kierunki rozwoju strategicznego Liczba wskazań w grupach kapitału ludzkiego [%] A B C D Ogółem [%] Turystyka i rekreacja 63 75 54 46 59 Poprawa infrastruktury mieszkaniowej 50 9 16 13 16 Poprawa infrastruktury technicznej 88 75 62 75 71 Poprawa infrastruktury społecznej 38 50 24 33 36 Poprawa infrastruktury drogowej 88 72 78 79 77 Wspieranie przedsiębiorczości 63 38 30 42 38 Pozyskiwanie inwestorów z zewnątrz 38 44 38 25 37 Rozwój oświaty, bazy sportowej, instytucji kultury 100 59 59 46 59 Ochrona środowiska 100 53 54 50 56 Rozwój rolnictwa 38 41 30 21 32 inne 0 0 5 4 3
Rys. 13. Bariery utrudniające rozwój Bariery finansowe 66 Uciążliwe procedury przy realizacji inwestycji Zbyt skomplikowane i długotrwałe procedury pozyskiwania środków z UE 52 51 Ograniczone możliwości finansowe przy ubieganiu się o środki unijne 36 Brak terenów inwestycyjnych 30 Duże bezrobocie 16 Brak wykwalifikowanej kadry 10 Inne 4 0 10 20 30 40 50 60 70 %
Podsumowanie i wnioski
Podsumowanie i wnioski 1. Poziom kapitału ludzkiego władz samorządowych województwa świętokrzyskiego był zróżnicowany. Badane władze samorządowe odznaczały się dobrym przygotowaniem zawodowym do pełnienia swoich funkcji. Wykształcenie miało decydujący wpływ na przynależność do grup kapitału ludzkiego. W gminach o jego najniższym poziomie wójtowie, burmistrzowie, prezydenci i radni gmin byli relatywnie słabiej wykształceni.
Wnioski cd. 2. Badane władze samorządowe deklarowały aktywność edukacyjną. Respondenci o wyższym poziomie kapitału ludzkiego wykazywali się większą aktywnością edukacyjną. Wraz z wiekiem ta aktywność malała, natomiast rosła z poziomem wykształcenia. 3. Respondenci odznaczali się dużym doświadczeniem w pracy w samorządzie terytorialnym i na stanowiskach kierowniczych. Doświadczenie to nie zawsze wiązało się z wynikami badanych gmin.
Wnioski cd. 4. Badani wójtowie, burmistrzowie, prezydenci posiadali świadomość dotyczącą dbałości o stan zdrowia, deklarowali, iż starają się dbać zdrowie i prowadzić higieniczny tryb życia. 5. W gminach o wyższym poziomie kapitału ludzkiego władz samorządowych złożono większą liczbę wniosków o środki unijne i to na większą kwotę aniżeli w pozostałych jednostkach.
Wnioski cd. 7. Istniały pewne zależności między poziomem kapitału ludzkiego władz samorządowych a tendencją rozwojową gmin. Gminy o wyższym poziomie kapitału ludzkiego awansowały w 2008 roku w stosunku do 2006 w klasyfikacji poziomu rozwoju.
Wnioski cd. 8. Stwierdzono oddziaływanie jakości kapitału ludzkiego w obszarach działania władz samorządowych, w których ich aktywność bezpośrednio i w krótkim czasie (w trakcie jednej kadencji) może oddziaływać na wymierne efekty ich działań, takich jak: polityka finansowa, promocja gminy, współpraca z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, stosowanie metod wspomagających rozwój lokalny oraz metod aktywizacji mieszkańców na rzecz środowiska lokalnego.
Dziękuję za uwagę
Kapitał ludzki władz samorządowych jako czynnik różnicujący sytuację społeczno-gospodarczą gmin (na przykładzie województwa świętokrzyskiego) Barbara Kusto Warszawa, 2010