1 Projekt: Wysokie standardy współpracy z NGO s w Dzielnicy Praga-Południe Miasta Stołecznego Warszawy Raport z badania jakościowego Warszawa, 2014
2
GŁOS ORGANIZACJI 1. Nota metodologiczna Badanie zostało zrealizowane pomiędzy marcem a lipcem 2014 r. w ramach projektu: Wysokie standardy współpracy z NGO s w Dzielnicy Praga-Południe Miasta Stołecznego Warszawy 3 współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Priorytet V Dobre rządzenie, Działanie 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie 5.4.2 Rozwój dialogu obywatelskiego. Projekt ma służyć udoskonaleniu i podniesieniu jakości współpracy pomiędzy samorządem dzielnicy i organizacjami pozarządowymi, przy wykorzystaniu już istniejących i stworzonych w ramach projektu instrumentów. Nowym instrumentem służącym wzmacnianiu współpracy ma być wypracowana w ramach projektu Strategia Współpracy. Projekt Wysokie standardy współpracy z NGO s w Dzielnicy Praga-Południe Miasta Stołecznego Warszawy realizowany jest przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej w partnerstwie z Stowarzyszenie Centrum Aktywności Lokalnej oraz Urzędem Dzielnicy Praga-Południe. Zamawiającym badanie było Stowarzyszenie Centrum Aktywności Lokalnej. a. Cele badania Celem badania było zebranie opinii i informacji dotyczących współpracy Dzielnicy Praga-Południe z lokalnymi organizacjami pozarządowymi. Zebrane dane mają posłużyć wypracowaniu w/w Strategii. Badanie polegało na przyjrzeniu się indywidualnym doświadczeniom respondentów na temat współpracy wewnątrz- i zewnątrz-sektorowej. Komponent jakościowy jest jednym z elementów badania, na które składają się: badanie ilościowe (ankieta badająca ocenę różnych obszarów współpracy NGO - JST Pragi-Południe na próbie obejmującej możliwie wszystkie podmioty działające na rzecz mieszkańców dzielnicy), Lokalny Indeks Jakości Współpracy (kwestionariusz i spotkanie podsumowujące dla przedstawicieli organizacji pozarządowych i samorządu dzielnicy; badanie zostanie przeprowadzone dwa razy: we wrześniu 2014 r. oraz w marcu 2015 r.). Wyniki wszystkich trzech etapów badania, które w całości składają się na Diagnozę Współpracy zostaną wykorzystane przy tworzeniu dokumentu Strategii Współpracy.
Badanie w szczególności umożliwiło zebranie ocen dotychczasowej współpracy organizacji z samorządem dzielnicy w różnych jej formach (finansowych i pozafinansowych), ocenę potrzeb w zakresie współpracy, zebranie pomysłów dotyczących polepszenia mechanizmów współpracy, identyfikację czynników (pozytywnych i negatywnych) wpływających na relację pomiędzy 4 organizacjami pozarządowymi a samorządem dzielnicy, sformułowanie wniosków i rekomendacji przydatnych do stworzenia Strategii Współpracy. Badanie miało także umożliwić opisanie dobrych i złych praktyk w obszarze współpracy. Respondenci mieli problemy z dokonaniem pogłębionej analizy poszczególnych przypadków, stąd udało się ich zidentyfikować tylko kilka. Obszary badawcze dotyczyły zarówno oceny poszczególnych form współpracy (współpraca finansowa i pozafinansowa), jak również ogólnej oceny tego, na ile dotychczasowe formy pozwalają na aktywny udział organizacji we współdecydowaniu/współrządzeniu na poziomie lokalnym. Badanie służyło również zebraniu informacji oraz rozpoznaniu sytuacji, czy i na ile obecnie organizacje pozarządowe współpracują z innymi lokalnymi podmiotami na rzecz mieszkańców dzielnicy. Poniższy raport bazuje na indywidualnych doświadczeniach dziesięciu organizacji. Ze względu na małą próbę badawczą wyniki należy traktować jako uchwycenie i zasygnalizowanie pojawiających się zjawisk czy obszarów problemowych. W ramach badania nie przeprowadzono rozmów z przedstawicielami samorządu lokalnego należy więc mieć na uwadze, że raport jest wyrazem opinii jednej strony. Wyniki badania mogą stać się punktem wyjścia do pogłębienia opisanych zagadnień oraz uwzględnienia głosu i perspektywy drugiej strony. W ramach badania oprócz wyrażenia opinii na dany temat respondenci proszeni byli o wskazanie pomysłów, rozwiązań służących poprawie relacji. Prezentowane są one obok każdego z poruszanych zagadnień.
b. Zakres przedmiotowy badania W badaniu udział wzięło 10 przedstawicieli organizacji działających na Pradze-Południe. Ze względu na niewielką próbę badawczą w projekcie dobór respondentów do badania miał charakter celowy. W 5 tej grupie znalazło się 6 organizacji, które angażują się w różnym stopniu w pracę w Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego (DKDS), będącego główną formą dialogu samorządu lokalnego i organizacji pozarządowych. Pozostałe cztery organizacje, współpracowały dotychczas z samorządem, ale nie angażowały się w pracę tego ciała. Cechą wspólną dla wszystkich badanych organizacji było zakorzenienie lokalne, czyli realizacja przedsięwzięć skierowanych w głównej mierze do mieszkańców dzielnicy. Dodatkowym kryterium wyboru był obszar działalności wybrano organizacje reprezentujące pięć najpopularniejszych obszarów: pomoc społeczna, edukacja i wychowanie, kultura i sztuka, sport. Uczestniczące w badaniu organizacje były zróżnicowane również ze względu na staż działalności b. Metody i narzędzia badawcze W ramach badania przeprowadzono dziesięć wywiadów indywidualnych, ustrukturyzowanych, bezpośrednich z przedstawicielami organizacji pozarządowych - osobami zaangażowanymi bezpośrednio w relacje z samorządem dzielnicowym. Opinie respondentów zostały uzupełnione o analizę sprawozdań Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego z lat 2009-2014. Wnioski z badania zostały poddane analizie w ramach elektronicznego panelu eksperckiego, który posłużył do sformułowania na ich podstawie rekomendacji z badania. Panel został przeprowadzony online, a wzięło w nim udział troje ekspertów, mających wiedzę dotyczącą współpracy na linii administracja publiczna-organizacje pozarządowe, znających środowisko warszawskich organizacji i nie będących bezpośrednio zaangażowanymi we współpracę samorządu dzielnicy i organizacji pozarządowych.
W pierwszej części raportu prezentowane są wyniki badania czyli opinie wyrażane przez respondentów. Wnioski i rekomendacje ekspertów i badacza znajdują się w paragrafach 5-7. 6
2. Ocena poszczególnych form współpracy organizacji pozarządowych z samorządem Dzielnicy Praga-Południe a. Dzielnicowa Komisja Dialogu Społecznego 7 W 2009 roku, w oparciu o program współpracy m.st. Warszawy z organizacjami pozarządowymi i na podstawie woli organizacji pozarządowych Burmistrz powołał do życia Dzielnicową Komisję Dialog Społecznego. Dzielnicowe komisje mają charakter inicjatywno-doradczy. Do ich zadań w szczególności należy 1 : 1) opiniowanie i współtworzenie dokumentów i projektów aktów prawnych wydawanych przez organy urzędu dzielnicy, 2) opiniowanie projektów aktów prawnych związanych z obszarami określonymi w 5, ust.1 oraz opiniowanie projektów ogłoszeń konkursowych, 3) delegowanie przedstawicieli do udziału w zespołach rozpatrujących oferty o przyznanie dotacji, 4) współpraca z właściwym samorządem dzielnicy w celu polepszenia i podwyższenia efektywności działań kierowanych do mieszkańców m.st. Warszawy, 5) określanie potrzeb społecznych mieszkańców danej dzielnicy i sposobu ich zaspokajania, 6) występowanie do władz Miasta z odpowiednimi wnioskami w zakresie swojej działalności, 7) aktywna współpraca z Forum i komisjami. Na podstawie bazy danych 2013 roku formalnie członkami DKDS Praga Południe było 67 organizacji. 2 1 za stroną: http://www.pragapld.waw.pl/dzielnicowa-komisja-dialogu-spolecznego-#start, oraz Programem Współpracy m.st. Warszawy w 2014 z organizacjami pozarządowymi, Warszawa, grudzień 2013 2 za stroną: http://www.pragapld.waw.pl/dzielnicowa-komisja-dialogu-spolecznego-#start
Zakres działań DKDS: Z analizy sprawozdań z działalności, DKDS w latach 2010-2014 podejmował działania w następujących obszarach: - coroczne konsultacje programu współpracy m.st. Warszawy z organizacjami 8 pozarządowymi, - konsultacje zakresu tematycznego otwartych konkursów dotacyjnych, - udział członków DKDS w komisjach konkursów dotacyjnych, - konsultacje dotyczące Euro 2012, - konsultacje dotyczące centrum wolontariatu i domu sąsiedzkiego przy ul. Paca 40, - konsultacje dot. przestrzeni publicznych (w tym parków na terenie dzielnicy), - budżet partycypacyjny w dzielnicy Praga-Południe, - udział organizacji w projekcie Wysokie Standardy Współpracy z NGO s w Dzielnicy Praga-Południe Miasta Stołecznego Warszawy, - wydanie informatora Organizacje pozarządowe na Pradze Południe. Przewodnik, - organizacja imprez: Południowo Praskie Prezentacje oraz Święto Saskiej Kępy, - praca przedstawicieli DKDS w interdyscyplinarnym zespole promocji, działającym zwłaszcza w kontekście Euro 2012, - przystąpienie do realizacji diagnozy społecznej Pragi Południe (z protokołów wynika, że została rozpoczęta w 2013 r. i jest w trakcie realizacji). Większość z respondentów miała do czynienia z formą współpracy jaką jest DKDS. Spośród badanych organizacji: sześć jest formalnie członkami tego ciała (przy czym zaangażowani są w różnym stopniu: od aktywnych, przez sporadycznie uczestniczących po biernych członków), pozostali słyszeli o jego funkcjonowaniu dzięki otrzymywanym drogą mailową protokołom z posiedzeń. Ogólnie większość respondentów postrzega DKDS w dotychczasowym kształcie jak instytucję zbyt mało skuteczną i mało użyteczną.
Szczegółowe oceny i opinie na temat DKDS różnią się ze względu na stopień zaangażowania danej organizacji w prace Komisji. Te organizacje, których przedstawiciele biorą regularny udział w posiedzeniach DKDS dostrzegają większy potencjał tego ciała, mają również większą wiedzą na temat kompetencji i zadań, które DKDS może realizować. Organizacje, których udział w pracach DKDS jest 9 okazjonalny oraz te, które znają DKDS jedynie z przekazów informacyjnych wystawiają opinię negatywną. Pozytywne strony funkcjonowania DKDS: obecność urzędników różnego szczebla podczas posiedzeń, co daje możliwość omawiania bieżących kwestii i działań, większa przejrzystość działań Komisji od momentu powołania nowego prezydium, udział w komisjach opiniujących oferty w ramach konkursów dotacyjnych, możliwość nawiązania współpracy z urzędem dzielnicy przy realizacji konkretnych przedsięwzięć, np. wydarzeń promujących trzeci sektor na Pradze-Południe, takich jak: Południowo Praskie prezentacje oraz Święto Saskiej Kępy, możliwość wymiany informacji o tym, co robi urząd i co robią organizacje. Słabe strony funkcjonowania DKDS: niewystarczające zaangażowanie osób decyzyjnych (w tym burmistrza): Nawet jak się pojawiali się urzędnicy to ograniczało się to do omawiania kwestii bieżących. Urzędnik tłumaczył i w tej formie właśnie wyglądały relacje, nie było rozmów na temat tego co można by było zaplanować w przyszłości. Urząd miał swoje procedury i budżet do zagospodarowania. DKDS był traktowany na zasadzie ciała pomocniczego, ale to i tak duże słowo. (R_10) organizacje uczestniczące w DKDS koncentrują się przede wszystkim na dążeniu do rozwiązywania własnych, indywidualnych problemów i potrzeb. DKDS nie jest traktowany przez jego uczestników jako przestrzeń do rozmowy na tematy ważne z punktu widzenia wszystkich organizacji lub grup organizacji działających w dzielnicy: Zbyt duży partykularyzm organizacji zasiadających w DKDS, powodujący, że czasami trudno się dogadać i wypracować wspólne stanowisko dla władz
Dzielnicy. (R_1), W DKDS znajdują się osoby mające potrzebę działania społecznego, mające doświadczenie, ale są też zamknięte w swoich granicach działania, nie są w stanie przejść na inny tryb działania, takiego zespołowego (R_10), Miałem przyjemność udziału w dwóch DKDS i za każdym razem miałem poczucie, że osoby tam obecne załatwiają swoje sprawy, a nie sprawy społeczeństwa dzielnicy. 10 (R_9) trudność we współdziałaniu organizacji zajmujących się różnymi obszarami: Pytanie jak zrobić co wspólnie kiedy jedne organizacje skupiają się na kwestiach społecznych, inne zajmują się edukacją, inni osobami 50+. Wypracowanie wspólnych działań jest trudne, oprócz terytorium, to jest to zupełnie inna działalność.(r_10) niewystarczająco skonkretyzowane działania - brak planu działania, który realizowałby określoną wizję, wypełniał określone cele: Nie mają wizji. Jeżeli ktoś, kto się pojawia, kto chce zrobić reformy to jest to duszone, robi się kółko wzajemnej adoracji, które pomaga sobie przy mniejszych działaniach, ale nie ma perspektywy całej dzielnicy. (R_10) brak kultury i umiejętności rozmawiania, dyskutowania, dochodzenia do konsensusu: Jest tam dużo emocji, ludzie się pokłócili. Ważniejsze jest to kto jest prezesem, zastępcą prezesa, kto jest kim. Na drugim DKDS zostałem zaproszony by rozmawiać o standardach współpracy w dzielnicy z ngo s i wtedy rozmawialiśmy o psich kupach. Przed spotkaniem miałem przedstawiony plan, ale w międzyczasie został on zmieniony i ważniejszy były trawniki niż projekt. (R_9) niewystarczające komunikowanie o funkcjonowaniu DKDS na zewnątrz, w obszarze posiadanych kompetencji, realizowanych zadań, poziomu sprawczości i relacji z Urzędem Dzielnicy: Jak myślę o DKDS i o urzędzie to dla mnie jest to jedno i to samo, on jest tworem urzędu dzielnicy i ma służyć czemuś urzędowi dzielnicy. Określiłabym to jako specyficzne relacje, zastanawiam się jakim cudem istniejemy tutaj jako organizacja, nie mając pojęcia jak dużo rzeczy dzieje się w urzędzie i DKDS. Są to jakieś nieuchwytne relacje, niekoniecznie formalne. (R_6), Są w biurach [urzędu miasta przyp. aut] KDS i informacja o nich jest regularnie umieszczana na stronach ngo.pl. Widzę, że one się spotykają. Tutaj [w dzielnicy przyp. aut.] nic takiego nie było [ ]Na poziomie miasta te komisje coś osiągają, a tutaj na poziomie dzielnicy nie wiem czym to jest; taka przystawka i taka chorągiewka, tego nie wiem. (R_3), Jak ja uczestniczę w konkursach w komisjach, to już nie mogę składać wniosków. To jest dla mnie
strata. Ale co mi to da, czy oni mają wpływ na cokolwiek? Każdy pochodzi ze swojego klubu i każdy ciągnie w swoją stronę. To nie ma szans egzystencji, to powinno być takie specjalistyczne. (R_7) próby wykorzystywania DKDS przez ugrupowania polityczne działające w Radzie Dzielnicy, używanie Komisji do realizowania partykularnych interesów. Ja nie chcę w taką polemikę wchodzić, bo 11 są dwie opcje polityczne, które ze sobą walczą i wchodzą w ten DKDS i go wykorzystują. (R_4). Używanie DKDS do promowania działań, które się w rzeczywistości nie odbyły: Wykorzystuje się też DKDS do legitymizacji działań Dzielnicy, na przykład podaje się, że jakieś tam dokumenty zostały wypracowane przez przedstawicieli DKDS, ale to nie jest prawda. Bo na przykład kogoś się zaprasza na jedno spotkanie, potem już nie, ale i pisze się, że ta osoba wypracowała strategię czy program. To manipulacja. (R_2) Według jednego z respondentów brak poczucia bycia partnerem dla samorządu był jedną z przyczyn zmniejszenia się liczby organizacji uczestniczących regularnie w posiedzeniach DKDS. Małe grono stwarzało sytuację zamknięcia na nowych członków. wąski zakres działań DKDS: Tematów zasadniczych było mało, Święto Saskiej Kępy, święto placu Szembeka. To się to omawia, żeby urząd dał ileś tam pieniędzy i to się dogaduje. (R_5) Propozycje służące usprawnieniu funkcjonowania DKDS: - regularna obecność na spotkaniach decyzyjnych przedstawicieli samorządu, w tym przede wszystkim burmistrza lub członków Zarządu Dzielnicy, - otworzenie się DKDS na nowe organizacje, - obecność na spotkaniach moderatora, który będzie kierował rozmową, co służyć będzie profesjonalizacji dyskusji, - zajmowanie się sprawami dotyczącymi szerokiego grona organizacji, np. wypracowywanie strategii, - komunikowanie o podejmowanych działaniach na szeroką skalę, - rozwiązywanie spraw pojedynczych organizacji na obradach prezydium DKDS, a nie na posiedzeniach plenarnych, - przygotowanie planu działania zintegrowanego z działaniami podejmowanymi przez
Urząd Dzielnicy, radę dzielnicy, - usprawnienie prac podkomisji DKDS. 12 b. Pozostałe formy współpracy niefinansowej Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje także inne formy współpracy niefinansowej samorządu z organizacjami pozarządowymi. Na przykład wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności, czy też konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji. W wywiadach respondenci marginalnie wskazywali na inne poza DKDS formy współpracy niefinansowej z samorządem dzielnicy. Konsultacje: Obszary, w których według respondentów organizacje pozarządowe mogły wyrazić opinię na przestrzeni ostatnich kilku lat: - zagospodarowanie byłej przychodni przy ul. Paca 40 podczas Euro 2012 oraz z przeznaczeniem na dom sąsiedzki, - tramwaj na Gocław, - umiejscowienie stacji Veturilo na Pradze-Południe, - rewitalizacja pl. Szembeka, - kultura na Pradze-Południe rozpoczęte w trakcie prowadzenia badań, - zmiany w komunikacji miejskiej po uruchomieniu II linii metra. Ocena respondentów co do konsultacji społecznych prowadzonych przez samorząd dzielnicy jest niejednoznaczna. Część z nich w ogóle się z nimi nie zetknęła, większe doświadczenie i ich świadomość mieli aktywni członkowie DKDS. Respondenci zauważają, że taka możliwość się w ogóle pojawia, natomiast w mniejszym stopniu mówią o tym, do czego te działania prowadzą, nie zawsze
wiedzą jaki jest ich efekt. Wskazywali na to, że ważne jest, by wiedzieć czy urząd faktycznie wsłuchuje się w zgłoszone propozycje. Jeden z respondentów uważa, że urząd dzielnicy sam z siebie nie poddaje wielu tematów konsultacjom. To, co do tej pory się odbyło, to w większości konsultacje zlecone przez jednostki 13 miejskie. Pozostałe mają charakter spotkań informacyjnych z mieszkańcami. Udział przedstawicieli samorządu w działaniach organizacji: Respondenci wskazywali na udział przedstawicieli samorządu (Zarządu Dzielnicy, radnych) w wydarzeniach organizowanych przez organizacje zarówno merytorycznych, jak i okazjonalnych. Jak również zapraszanie przedstawicieli organizacji na wydarzenia organizowane przez samorząd. Jak mówi jeden z respondentów, spotkania nieformalne, są również ważną formą nawiązywania kontaktów jak wymiany pomysłów, przekazywania informacji. Wymiana informacji: Do form współpracy respondenci zaliczali również: spotkania organizacji działających w tym samym obszarze z urzędnikami (np. w obszarze pomocy społecznej, sportu) mające na celu bądź omówienie konkretnej sprawy: np. zmiana przepisów dotyczących funkcjonowania świetlic środowiskowych i jej konsekwencje dla organizacji działających na Pradze-Południe lub spotkanie dotyczące planów, wysokości budżetu w danym obszarze (np. sport) w kolejnym roku. Współpraca w realizacji konkretnych przedsięwzięć: Za pozytywną formę współpracy z samorządem respondenci uznali organizację imprez, takich jak Święto Saskiej Kępy, prezentacje praskich organizacji pozarządowych na pl. Szembeka. Jeden z respondentów wskazywał na możliwość korzystania ze strony internetowej urzędu oraz możliwość korzystania z sali należącej do urzędu dzielnicy na potrzeby realizacji jednego z projektów.
c. Formy oddziaływania na samorząd oraz formy zwiększające efektywność działań na rzecz mieszkańców poza DKDS Część respondentów poszukuje innych sposobów na wyrażenie opinii, posiadanie wpływu na decyzje samorządu lub na współpracę na rzecz polepszania jakości życia mieszkańców: 14 biorą udział w komisjach dialogu społecznego na poziomie miasta, gdzie mają poczucie większego wpływu np. przy konstruowaniu dokumentów strategicznych. spotykają się z innymi organizacjami i urzędem na poziomie dzielnicy poza DKDS np. na spotkaniach z przedstawicielami konkretnych wydziałów dzielnicowych. Aczkolwiek dwoje respondentów twierdziło, że takich spotkań na forum jest obecnie zdecydowanie mniej niż kiedyś. Obecnie częstsze są spotkania indywidualne, na linii organizacja dany urzędnik. W dzielnicy wymarł dialog pomiędzy organizacjami. Był czas kiedy organizacje się spotykały, organizowane były np. pikniki. To się skończyło. Powodem był brak czasu, organizacja przestała się dodatkowo angażować. Przestaliśmy też czuć odzew z innych stron.[ ] Jest potrzebne [spotykanie się organizacji przyp. aut.], jak pamiętam spotkania jak zmieniała się ustawa i poznawałam organizacje, które działają na terenie Pragi, wspólne rozmowy jak to wygląda, to było fajne i poszerzające obraz, to też nam dużo dawało przy tworzeniu różnych pomysłów. (R_6) tworzą lub wchodzą w skład partnerstw i zespołów z instytucjami publicznymi, by w zintegrowany sposób rozwiązywać problemy, potrzeby beneficjentów, z którym pracują. Takie ciała funkcjonują np. w obszarze pomocy społecznej. doświadczone organizacje, wykorzystują indywidualne kontakty z przedstawicielami samorządu (Zarządem Dzielnicy, radnymi). Z ich narracji wynika, że mają łatwiejszy dostęp do członków Zarządu Dzielnicy i radnych, niż organizacje o krótkim stażu: W mojej dzielnicy na Pradze Południe nie ma problemów z burmistrzami, można pójść w każdej sprawie i zawsze chętnie nas przyjmą i pomogą rozwiązać problem. Dzielnica szanuje organizacje i próbuje wyjść naprzeciw. Burmistrzowie, radni chodzą po spotkaniach, i to się przekłada później na wyniki głosowania. My sobie wyrabiamy pogląd na kogo warto głosować. To działa w dwie strony, władza się stara żeby było nam jak najlepiej i wspomaga nas, a my żeby nie przyszli gorsi i musieli zaczynać od kamienia łupanego to wybieramy tą władze, która stwarza nam dobre warunki. (R_5)
d. Ocena dotycząca relacji w obszarze wsparcia finansowego W dzielnicy Praga-Południe co roku organizowane są otwarte konkursy ofert na realizację zadań publicznych. Umowy podpisywane są w trybie jednorocznym. W dzielnicy nie funkcjonuje system tzw. małych grantów (tryb pozakonkursowy). Umowy 15 podpisywane są w trybie rocznym. Wszystkie z badanych organizacji biorą udział w otwartych konkurach ofert ogłaszanych przez urząd dzielnicy. Respondenci nie wskazywali innych form współpracy finansowej. Mocne strony otwartych konkursów ofert: ogłaszanie konkursów dotacyjnych z wyprzedzeniem, w roku poprzedzającym realizację projektów, urzędnik - opiekun od początku do końca prowadzący projekt danej organizacji pozwala na ciągłość pracy, poznanie danej organizacji, odwiedzanie projektów przez urzędników, na zasadzie wizytacji, a nie kontroli, wsparcie ze strony urzędu w kwestiach sprawozdawczych, w przeważającej większości przypadków kompetencja, rzeczowość i życzliwość urzędników w sprawnym przeprowadzeniu projektów, możliwość konsultowania wniosków przez ich złożeniem, dostrzegane i pozytywnie oceniane uproszczenia w procedurach sprawozdawczych, zniesienie obowiązku przedstawiania faktur. Słabe strony otwartych konkursów ofert: rozbudowana biurokracja na etapie rozliczania finansowego, np. sposób przygotowania i opisywania faktur. Jeżeli chodzi o urząd na Pradze, to wszystko jest przejrzyste do momentu rozliczania. To jest nasza ostania sytuacja, kiedy w urzędzie byłyśmy na zmianę, co drugi dzień, ponieważ otrzymujemy informację w jaki sposób wniosek ma być rozliczony, opisane faktury i robimy, po
chwili okazuje się ze wszystko jest złe. [ ]Chyba z żadnym urzędem nie było takiej sytuacji, żebyśmy musieli faktury i nie w ilości 10, a w ilości 300 poprawiać, przepisywać, opisywać od nowa za każdym razem, dlatego, że ktoś po drodze zmienił jakąś informacje, której my nie dostaliśmy. Dostaliśmy wytyczne, które się nie zmieniły i dopiero na bieżąco dostajemy informacje, że trzeba coś zmienić. To 16 trwa i trwa i to opóźnia nam podpisanie kolejnej umowy, rozliczenie trwa dwa miesiące. (R_6) Przedłużające się procedury rozliczania wpływają na przebieg kolejnych projektów realizowanych przez daną organizację, mogą opóźniać ich realizację. procedury rozliczeniowe dopasowane w większym stopniu do urzędu niż organizacji: W dzielnicy była kuriozalna sytuacja, kiedy się okazało, że jest 5 dni roboczych na złożenie sprawozdania. Ja się z czymś takim jeszcze nie spotkałam. Czytałam umowę, ale przyzwyczajona, że to są minimum dwa tygodnie, to gdyby nie uprzejmość i przypomnienie ze strony osoby pracującej w urzędzie to miałabym kłopot. Rozumiem, koniec roku, wszystkie inne uwarunkowania, tylko w innych dzielnicach nikt się nie przejmuje, że jest koniec roku. A tutaj było 5 dni nawet nie roboczych. To było dla mnie szokujące, że można taki zapis można wprowadzić. Do tego mnie poinformowano, że taki zapis obowiązuje w całym mieście, a to nie jest prawda. Nie wiem czy to w księgowości ktoś zastosował. (R_3) przeciągająca się procedura podpisywania umów powodującą: realne skrócenie czasu realizacji projektów: Sama procedura podpisywania wniosków ciągnie się długo. Najwcześniej można z czymś w marcu wystartować. Jeżeli my działamy w cyklu działań edukacyjnych, czyli w cyklu roku szkolnego to jest bardzo duża strata te trzy miesiące. Zostają nam dwa miesiące na działania, bo od połowy czerwca nie ma o czym mówić. (R_3) konieczność zakładania dodatkowych środków finansowych: Wnioski składane są do 31 grudnia, potem jest miesiąc na rozstrzygnięcie, zanim to przejdzie przez zarząd jest marzec. Przez trzy miesiące nie wiemy ile mamy pieniędzy, a musimy się utrzymać. Startujemy w zawodach, ja muszę zawieźć dzieci na zawody, zapłacić trenerom. Przez trzy miesiące nie wiem ile będę miał pieniędzy. W tej sytuacji zakładamy własne pieniądze, rodzice zawożą dzieci. Tak mówi ustawa i nie da się tego przeskoczyć. (R_7) brak klarowności faktycznych kryteriów oceny ofert. Organizacje nie mają jasności, co ostatecznie brane jest pod uwagę przy ocenie danej oferty, na jakiej zasadzie zmniejsza się wnioskowany budżet.: To jest pytanie jak pisać wnioski i realizować zadania w momencie kiedy urzędnik decyduje o tym co jest
atrakcyjne dla mieszkańców. Nie jest jasno powiedziane, co to oznacza, że projekt jest społecznie użyteczny, nie było tego w żadnych kryteriach oceny wniosku. Gdyby nie to, że czułam się odpowiedzialna i poszłam do urzędu i nie otrzymałam żadnej informacji, to bym nie wiedziała z jakiego powodu nasz wniosek został odrzucony. (R_10) Taką niejednoznaczność zauważa również respondent będący 17 członkiem jednej z komisji konkursowych na terenie dzielnicy: [Zasady przyp. aut.] nie do końca są opracowane, wniosek przechodzi formalnie, a potem jest odrzucany ze względów merytorycznych, a tak nie jest do końca. Co to znaczy, to jest niedopowiedzenie, bo zazwyczaj chodzi o finanse. Jeżeli są np. dwie imprezy w parku Skaryszewskim i jedna jest dla dużej liczby osób, a druga dla małej, to wolimy dofinansować tę dużą niż dwie małe. Żeby było dla wielu mieszkańców. Małe mogą nie dotrzeć [do uczestników przyp. aut.]. Potem organizacja ma pytanie - Co ja źle napisałam. To nie o to chodzi. I tu jest pole, nie wiem czy jest taki wymóg że nie mogą napisać że chodzi o finanse? (R_4) brak wypracowanej wizji rozwoju danego obszaru w dzielnicy, co ma wpływ na wybór określonych projektów, np. w jakim stopniu dzielnica chce wspierać kontynuację działań już realizowanych przez organizację zazwyczaj te o ugruntowanej pozycji, a na ile chce eksperymentować i wspierać projekty innowacyjne. brak możliwości zapoznania się przez organizacje aplikujące w konkursie z uzasadnieniem oceny wniosku, decydujący głos strony urzędniczej w podjęciu decyzji o przyznaniu dotacji. W tym przypadku brak jednoznacznej oceny przez respondentów, na ile takie rozwiązanie jest trafne: Decyzja zawsze należy do osoby z urzędu, my mamy tylko głos decydujący. Powiem tak, ktoś za to odpowiada, zarządza tymi środkami i zasada taka, że KDS jest ciałem doradczym jest słuszna. Trzy lata temu macki dialogu społecznego zaczęły iść za daleko. O byle co trzeba było mieć potwierdzenie komisji dialogu społecznego. Ja uważam, że to jest za daleko posunięte. Jest miejsce na dialog ale nie we wszystkim musi wyrażać swoją opinię. (R_8). Odmienna opinia: Komisja jest potrzebna jest aby przyklepać, a my zrobimy to tak [urząd przyp. autor], jak chcemy. Ta równowaga mi się nie podoba, pomimo że w konsensusie się dogadujemy. (R_5) brak możliwości ubiegania się o tzw. małe granty, brak możliwości podpisywania umów wieloletnich.
Proponowane rozwiązania dotyczące konkursów dotacyjnych: - rotacyjne przewodniczenie urzędu i strony pozarządowej w komisjach konkursowych, - usprawnienie procedury podpisywania umów i przelewania środków, tak by organizacje mogły dysponować nimi jak najwcześniej, 18 - ustalenie przejrzystych zasad i procedur w obszarze sprawozdawczości, - wprowadzenie możliwości ubiegania się o tzw. małe granty, - wprowadzenie możliwości podpisywania umów wieloletnich, - podnoszenie kompetencji urzędników odnośnie wiedzy na temat funkcjonowania organizacji pozarządowych, - określenie priorytetów dzielnicy w danym obszarze i kierowanie się nimi przy wyborze ofert do dofinansowania, - wysyłka informacji przez urząd dotyczących konkursów, np. przypomnienie o terminach. 3. Partnerzy organizacji w działaniach na terenie dzielnicy Większość badanych organizacji współdziała na rzecz odbiorców swoich działań z podmiotami działającymi lokalnie. Respondenci wskazywali najczęściej na bibliotekę (wraz z filiami), szkoły oraz ośrodek pomocy społecznej. Wśród partnerów pojawiły się również lokalny dom kultury, spółdzielnia mieszkaniowa. W tym gronie wymieniani byli pojedynczy, lokalni przedsiębiorcy. Wsparcie z ich strony, zostało przez respondentów ocenione jako niewystarczające, jest według nich obszar wymagający zmiany. Wskazywano również na małe zaangażowanie Rad Osiedli we współpracę. Przyczyn tego stanu rzeczy upatrywano w niewystarczających kompetencjach tych ciał oraz braku wiedzy o ich działalności wśród mieszkańców. Formy współpracy organizacji i lokalnych podmiotów - wspieranie organizacji w docieraniu z ofertą do potencjalnych odbiorców, promocja działań, - wymiana między sobą informacji na temat odbiorców oraz oferowanych działań, - wspólnie wymyślanie, przygotowanie i realizacja projektów,
- bezpłatne użyczanie przestrzeni na wydarzenia organizacji, czy codzienne funkcjonowanie organizacji, - tworzenie partnerstw na rzecz lepszego zaspokajania potrzeb danej grupy odbiorców, co pozwala na wprowadzenie systemowego wielowymiarowego wsparcia. 19 Dobra praktyka współpracy organizacji z lokalnym partnerem Jedno ze stowarzyszeń działających w obszarze pomocy społecznej prowadzi swoją działalność w lokalu użyczonym bezpłatnie i finansowanym przez lokalną spółdzielnię mieszkaniową. Kilkanaście lat temu spółdzielnia zauważyła problem dzieci zagrożonych wykluczeniem społecznym na osiedlu. Chciała by powstało miejsce, które przyczyniałoby się do wspierania tej grupy. Na bazie trójstronnego porozumienia pomiędzy spółdzielnią, organizacją pozarządową a OPS przekazano lokal, w którym funkcjonowała przez kilka lat świetlica środowiskowa, a obecnie poradnia psychologiczna. Warunkiem postawionym przez spółdzielnię odnośnie funkcjonowania organizacji w tym miejscu, jest prowadzenie darmowej działalność dla mieszkańców. Na przestrzeni lat spółdzielnia pomogła w remoncie lokalu, promocji oferty, czyli w kwestiach w których stowarzyszenie ma niewystarczające środki finansowe. Ocena poziomów partycypacji organizacji na poziomie dzielnicy Sherry Arnstein pisze, że partycypacja obywatelska to synonim władzy obywatelskiej. To redystrybucja władzy, która pozwala na włączanie obecnie wykluczonych z procesów politycznych i gospodarczych. To strategia, dzięki której wykluczeni będą mogli decydować o sposobach podziału informacji, o celach politycznych, o alokacji zasobów, działaniu programów społecznych, które pozwolą wykluczonym na udział w zyskach społeczeństwa dobrobytu. 3 Według autorki pierwszym stopniem ku właściwej partycypacji jest poziom informowania obywateli o ich prawach, obowiązkach, opcjach wyboru. 3 S. Arnstein, Drabina Partycypacji, w: Partycypacja - Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa, 2012.