Program opracowała: mgr Paula Musiał

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH NAGROBKA EVELINY BEATY Z CZACKICH HRABINY KARNICKIEJ I FELIKSA SZCZESNEGO HRABIEGO KARNICKIEGO Z CMENTARZA ŁYCZAKOWSKIEGO WE LWOWIE Program opracowała: mgr Paula Musiał 2019-04-25

Spis treści I. DANE PRZED ROZPOCZĘCIEM PRAC... 3 A. IDENTYFIKACJA OBIEKTU... 3 B. DANE DOTYCZĄCE WYKONAWCÓW... 3 C. DANE DOTYCZĄCE PROGRAMU... 3 II. PRZEDMIOT PRAC... 3 III. OPIS OBIEKTU... 4 IV. ZAGADNIENIA KONSERWATORSKIE... 5 A. BUDOWA TECHNOLOGICZNA... 5 B. STAN ZACHOWANIA... 5 V. WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE... 6 VI. PROGRAM PRAC... 9 VII. DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA... 12 Strona 2 z 23

I. DANE PRZED ROZPOCZĘCIEM PRAC A. IDENTYFIKACJA OBIEKTU - obiekt: NAGROBKA EVELINY BEATY Z CZACKICH HRABINY KARNICKIEJ I FELIKSA - czas powstania: około 1856 rok - właściciel/użytkownik: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie B. DANE DOTYCZĄCE WYKONAWCÓW Wykonawca programu: mgr Paula Musiał C. DANE DOTYCZĄCE PROGRAMU Opis: 8 stron dokumentacji opisowej, formatu A4; Dokumentacja fotograficzna: 12 fotografii barwnych II. PRZEDMIOT PRAC Przedmiotem prac jest nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej zmarłej w 1856 roku oraz Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego zmarłego w 1865 roku, znajdujący się na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Prace obejmują konserwację wszystkich elementów nagrobka kamiennego. Głównym założeniem prowadzonych prac jest przywrócenie walorów technicznych i estetycznych. Zakres prac konserwatorskich obejmuje: dokumentację konserwatorską: pisemną i fotograficzną; zdemontowanie całego nagrobka; oczyszczenie wszystkich powierzchni elementów nagrobka; impregnację wzmacniającą; uzupełnienie ubytków masami sztucznego kamienia oraz poprzez taszlowanie/flekowaniem; zrekonstruowanie brakujących elementów w kamieniu dopasowanym do oryginału; Strona 3 z 23

wykonanie nowych trzpieni z stali nierdzewnej lub prętów kompozytowych z włókna szklanego; sklejenie i osadzenie na nowo poszczególnych elementów nagrobka zgodnie z oryginałem; scalenie łączeń poszczególnych cokołów poprzez wykonanie spoin dopasowanych kolorystycznie i fakturalnie do kamienia; zabezpieczenie powierzchni płyty marmurowej. Zakres prac budowlanych obejmuje: w razie potrzeby wykonanie fundamentów dla stabilnego osadzenia kolumny nagrobka zasięg i sposób wykonania oraz głębokość fundamentów jest zależna od dokładnego położenia i głębokości pochówku; wyrównanie terenu nasypu oraz terenu wokół nagrobka; odsłonięcie bocznych cokołów stanowiących obramienie dla nasypu. III. OPIS OBIEKTU Nagrobek znajduje się na drodze prowadzącej na cmentarz Orląt Lwowskich. Jest to nagrobek składający się z dwóch części: obramienia kamiennego okalającego nasyp ziemi oraz kolumny zwieńczonej krzyżem. Kolumna stoi na sześciennym cokole stanowiącym centralne miejsce nagrobka z tablicą inskrypcyjną, na której widnieje następujący napis: EVELINA BEATA z hr Czackich HRABINA KARNICKA zmarła 19. Grudnia 1856. FELIKS SZCZESNY HRABIA KARNICKI * 18.09 1865 Zaś obramienie kamienne od przodu nagrobka jest zdobione płycinami z płaskorzeźbami, zwieńczonymi ozdobnym belkowaniem. Strona 4 z 23

IV. ZAGADNIENIA KONSERWATORSKIE A. BUDOWA TECHNOLOGICZNA Nagrobek wykonany został z wapienia, zaś płyta inskrypcyjna jest z wapienia zbitego najprawdopodobniej dębnickiego. Całość została wykonana zgodnie ze sztuką kamieniarską przy użyciu specjalistycznych dłut. Powierzchnia kamienia została dokładnie opracowana, a rysunek formy rzeźbiarskiej odpowiednio wyprowadzony. Zaś płytę inskrypcyjną dodatkowo wypolerowano w celu podkreślenia walorów estetycznych kamienia i uzyskania kontrastu pomiędzy tłem a literami. Uzyskany poler na powierzchni wapienia zbitego ma również znaczenie zabezpieczające. Wypolerowana powierzchnia stanowi naturalną ochronę dla kamienia i zabezpiecza przed działaniem czynników zewnętrznych. Nagrobek został osadzony bezpośrednio na ziemi, a poszczególne elementy scalone zostały zaprawą wapienno-piaskową. Niektóre łączenia dodatkowo wzmocniono trzpieniami lub klamrami. B. STAN ZACHOWANIA Ogólny stan zachowania nagrobku można uznać za zły. Powierzchnia kamienia jest mocno zabrudzona oraz pokryta licznymi mikroorganizmami: grzybami, mchami i porostami, co niekorzystnie wpływa na strukturę kamienia, a tym samym na estetykę nagrobka. Dodatkowo w wielu miejscach można zaobserwować liczne spękania i ubytki. Największe z spękań znajduje się na kolumnie, które wręcz stwarza zagrożenie dla osób przechodzących, gdyż powstałe spękanie przebiega na wskroś przez trzpień oraz kapitel kolumny i może w każdej chwili spowodować oddzielenie się kapitela kolumny wraz z wieńczącym ją krzyżem. Pęknięcie najprawdopodobniej powstało w wyniku korodującego trzpienia, na którym zamontowany został krzyż. Konstrukcja całej kolumny oraz cokołów została naruszona, najprawdopodobniej w wyniku osiadania ziemi, co wpłynęło na znaczne pochylenie się kolumny. Stopień pochylenia kolumny i cokołów jest na tyle duży, że zagraża całej konstrukcji i może przyczynić się do jej zawalenia. Na powierzchni cokołów i kolumny widoczne są również Strona 5 z 23

ubytki. Niektóre z nich są wynikiem osiadania całej konstrukcji, a część powstała w wyniku działań czynników atmosferycznych i mikroorganizmów. Jednakże z pośród ubytków wyróżniają się dwa ubytki: w podstawie cokołu, stanowiącego podstawę dla kolumny i bazie kolumny. Kształt i forma zniszczenia sugeruje, że powstały on w wyniku uderzenia, albo ostrzału. Na przedniej ścianie cokołu znajduje się płyta inskrypcyjna, wykonana z wapienia zbitego. Płyta ta, w całości pokryta jest nawarstwieniami gipsowymi, co w znacznym stopniu utrudnia odczytanie inskrypcji, dodatkowo ślepnięcie marmuru może przyczynić się do osłabienia powierzchni i odspojenia lica płyty. Na bocznej ścianie cokołu, od strony alejki widoczne jest miejsce po niezachowanej płycie inskrypcyjnej, która najprawdopodobniej była również wykonana z wapienia zbitego. Kolumna umieszczona jest na nasypie pokrywającym miejsce pochówku, wokół którego wykonane jest kamienne obramienie. Jednakże w znacznym stopniu jest ono niewidoczne czy też niezachowane. Od przodu zachowało się ozdobna część obramienia, trzy osiowa, zdobiona płaskorzeźbami i zwieńczona ozdobnym belkowaniem. Po prawej stronie i z tyłu nagrobka widoczne są delikatnie wystające z ziemi ciosy kamienne, stanowiące najprawdopodobniej obramienie, zaś po lewej stronie (od alejki) obramienie się nie zachowało. Brak tego obramienia, stanowiącego ograniczenie dla nasypu, przyczynia się do przesuwania i wypłukiwania ziemi, co również wpływa na konstrukcję kolumny, a także na przednią część obramienia. Elementy przedniego obramienia są znacznie przemieszczone względem siebie, co nie tylko zaburza kompozycję, ale również wpływa na estetykę całości. Na powierzchni obramienia widoczne są również liczne ubytki oraz spękania. Największe uszkodzenia znajdują się na powierzchni belkowania. V. WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE Pracom konserwatorskim poddany zostanie nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej zmarłej w 1856 roku oraz Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego zmarłego w 1865 roku, znajdujący się na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Głównym założeniem prac konserwatorskich będzie dokładne przeprowadzenie zabiegów mających na celu odzyskanie właściwości technicznych, a także dawnych walorów estetycznych i plastycznych. Konieczne jest zatrzymanie przyczyn powstałych zniszczeń Strona 6 z 23

i zabezpieczenie obiektu przed dalszym rozwijaniem się procesów degradacyjnych. Proces ten obejmuje zarówno prace o charakterze technicznym jak i konserwację estetyczną. Przeprowadzone zabiegi powinny być wykonane zgodnie ze sztuką konserwatorską. Ważnym czynnikiem prac konserwatorskich powinno być dokładne przebadanie i przeanalizowanie przyczyn zniszczeń zabytkowej struktury nagrobka i powstrzymanie w miarę możliwości tych procesów. Technika i technologia prac powinna zostać dokładnie dobrana po wykonaniu szczegółowej analizy stanu zachowania obiektu. Prace konserwatorskie powinno wykonać się przy zastosowaniu odpowiednio dobranych materiałów. Proponuje się zastosowanie preparatów firmy Remmers oraz tradycyjnych materiałów w zależności od potrzeb i stanu obiektu. Prace przy obiekcie powinny zostać rozpoczęte od wykonania szczegółowej dokumentacji fotograficznej, a następnie opisania poszczególnych elementów i rozebrania całego nagrobka. Podpisy powinny być tak wykonane, aby ułatwiły ponowne złożenie z dokładnym umiejscowieniem każdego elementu zgodnie z oryginałem. Następnie należy dokładnie oczyścić całą powierzchnię nagrobka z: zabrudzeń, fałszywej patyny, grzybów, mchów, porostów itp.. Należy również pamiętać o dokładnym oczyszczeniu wszystkich płaszczyzn z pozostałości klejów (zapraw) oraz mas uzupełniających ubytki i usunięciu korodujących trzpieni. Po oczyszczeniu wszystkich elementów zaleca się dokładne ocenienie stanu zachowania poszczególnych elementów i w razie konieczności wykonanie impregnacji wzmacniającej strukturę kamienia. Taką impregnację najlepiej wykonać metodą kąpieli, a po dokładnym nasączeniu poszczególnych elementów należy szczelnie zabezpieczyć wszystkie elementy folią, aby ograniczyć odparowywanie rozpuszczalnika, co przedłuży działanie impregnatu i umożliwi jego dostanie się do głębszych warstw kamienia. Kolejnym istotnym etapem jest sklejenie wszystkich rozdzielonych elementów oraz podklejenie odspojonych fragmentów i łusek kamienia. Następnie bardzo ważne jest dobranie odpowiedniej masy sztucznego kamienia pod względem kolorystycznym jak i fakturalnym. Istotne jest również dobranie odpowiedniego kamienia do wykonania fleków/taszli oraz rekonstrukcji. Masą sztucznego kamienia należy uzupełnić wszystkie drobne ubytki w formie rzeźbiarskiej oraz wyprowadzić ubite krawędzie i narożniki. Zaś fleki/taszle należy zastosować do większych ubytków. Należy również przeanalizować dokładnie formę wyróżniających się ubytków na cokole i bazie kolumny, gdyż podejrzewa się powstanie ich w wyniku ostrzału, co stanowi również o historii nie tylko nagrobka, ale i cmentarza, dlatego Strona 7 z 23

proponuje się w tych miejscach wyłącznie zabezpieczenie powierzchni kamienia, wzmocnienie i uszczelnienie spękań, w celu pozostawienia ubytków jako świadki historii. Ważne jest również wykonanie rekonstrukcji, która obejmuje głównie proste formy architektoniczne niezachowanego w wielu miejscach obramienia nasypu ziemi w miejscu pochówku oraz niezachowanej płyty inskrypcyjnej, która powinna zostać wykonana z tego samego kamienia, co zachowana płyta inskrypcyjna na przedniej ścianie cokołu. Jednakże należy uprzednio przeprowadzić dokładną kwerendę w archiwum cmentarza w celu znalezienia dokumentacji, na której byłaby udokumentowana inskrypcja. W przypadku braku zachowanej dokumentacji, należy zostawić gładką płytę. Tak wykonana płyta uporządkuje estetykę obiektu. Istotne jest również dokładne oczyszczenie i wypolerowanie płyty inskrypcyjnej w celu przywrócenia pierwotnych walorów estetycznych oraz uczytelnienia liter. Opracowanie powierzchni najlepiej wykonać metodami mechanicznymi, przy zastosowaniu materiałów ściernych. Na koniec proponuje się zastosowanie past polerskich, na przykład cynaszu (tlenku cyny), co umożliwi uzyskanie wyższej klasy poleru i zwiększy naturalną ochronę. Dodatkowo należy zabezpieczyć powierzchnię kamienia mikrowoskiem w celu nadania płycie właściwości hydrofobowych. W trakcie wykonywania powyższych zabiegów należy również przygotować podłoże powierzchnię nasypu ziemi aby można było na nowo osadzić cokół wraz z kolumną i obramienie. Istotne jest dokładne wyprofilowanie nasypu ziemi i wyrównanie terenu wokół nagrobka. W razie konieczności i możliwości (odległości od powierzchni gruntu do miejsca pochówku) proponuje się przeanalizowanie wykonania fundamentów pod cokół, co ustabilizuje powierzchnię i stworzy stabilne podłoże dla kolumny. Następnie istotne jest, aby rekonstruowane elementy obramienia umieścić na tyłach nagrobka, z tymże należy je wykonać i zamontować tak, aby pełniły funkcję murku oporowego i utrzymywały nacisk nasypu wywołany przez osadzoną na nim kolumnę, a także zwiększający się opór podczas deszczy i w okresie zimy. Po wykonaniu obramienia z tyłu i po bokach nagrobka należy na nowo ustawić cokół wraz z kolumną. Połączenie kolumny wraz cokołem i kolumny z wieńczącym krzyżem powinno zostać wzmocnione przy zastosowaniu nowego trzpienia wykonanego z gwintowanej stali nierdzewnej lub prętów kompozytowych z efektem spirali. Połączenie wszystkich elementów oraz trzpienia z poszczególnymi elementami powinno zostać wykonane przy użyciu specjalnie dobranego kleju czy też zaprawy klejowej. Po Strona 8 z 23

złożeniu kolumny należy ustawić przednie elementy obramienia, a następnie wyrównać dokładnie pozom nasypu. Po osadzeniu wszystkich elementów należy wykonać spoiny z barwionej masy sztucznego kamienia, tak aby scalić całą konstrukcję. VI. PROGRAM PRAC Czynności dotyczące całego obiektu: wykonanie dokumentacji konserwatorskiej opisowej i fotograficznej; zdemontowanie nagrobka; wyrównanie terenu wokół nagrobka; wyrównanie powierzchni nasypu; zmontowanie nagrobka na nowo zgodnie z oryginałem. Konserwacja elementów wykonanych z wapienia: oczyszczenie powierzchni wszystkich elementów z zabrudzeń, fałszywej patyny, grzybów, mchów i porostów proponuje się zastosowanie okładów z kwaśnego węglanu amonu, pastę Arte Mundi typ 3, dopuszcza się doczyszczenie mechaniczne, np. mikropiaskarką; usunięcie uzupełnień niespełniających swojej roli; usunięcie korodujących trzpieni; impregnacja wzmacniająca proponuje się do tego zastosowanie preparatu KSE 100, KSE 300 i w miejscach największej degradacji dodatkowo należy zastosować KSE 500. Preparaty te, powinny zostać zastosowane w odpowiedniej kolejności 100, 300, 500 w celu uzyskania jak najlepszego wzmocnienia struktury impregnowanych materiałów; klejenie rozdzielonych i odspojonych elementów proponuje się do tego celu zastosowanie żywic epoksydowych, do sklejenia rozdzielonych elementów należy zastosować Epidian 5 z utwardzaczem Z1 i mączką koloidalną (Areosil), natomiast do spękań i odspojonych fragmentów proponuje się zastosowanie żywicy iniekcyjnej Strona 9 z 23

Injektionsharz 100 firmy Remmers, jest to żywica o niewielkiej lepkości i długim czasie wiązania, co umożliwi głęboką penetrację kleju i dokładniejsze klejenie; uzupełnienie ubytków masami sztucznego kamienia proponowane są masy Restauriermörtel oraz Restauriermörtel SK firmy Remmers, odpowiednio dobrane gradacją kruszywa i kolorystyką do kamienia; uzupełnienie ubytków metodą taszlowania/flekowania; zabezpieczenie powierzchni ubytków powstałych w wyniku ostrzału proponuje się wyłącznie zabezpieczenie struktury kamienia, spękań i pozostawienie ubytków jako świadki historii, nie tylko nagrobka, ale i cmentarza; wykonanie rekonstrukcji obramienia i płyty inskrypcyjnej w kamieniu dopasowanym do oryginału; wykonanie fundamentów pod cokół kolumny dopuszcza się możliwość wykonania fundamentów wyłącznie w przypadku odpowiedniej odległości powierzchni nasypu od miejsca pochówku; osadzenie zrekonstruowanego obramienia proponuje się wykonanie go jako murek oporowy dla nasypu, w celu wzmocnienia nasypu i ograniczenia osypywania i przemieszczania się ziemi podczas deszczy i pod wpływem nacisku kolumny; osadzenie cokołu wraz z kolumną proponuje się zastosowanie zaprawy wapiennopiaskowej do scalenia elementów cokołu, zaś do połączenia kolumny z cokołem i z wieńczącym krzyżem konieczne jest zastosowanie trzpieni (z gwintowanej stali nierdzewnej lub prętów kompozytowych) i żywicy epoksydowej (Epidian 5 z utwardaczem Z1) z mączką koloidalną (Areosil); osadzenie zachowanych elementów obramienia; wykonanie spoin proponuje się zastosowanie tej samej masy co do uzupełnień. Konserwacja płyty wykonanej z wapienia zbitego dębnickiego: oczyszczenie powierzchni z nawarstwień gipsowych proponuje się metody mechaniczne, najlepiej przy użyciu materiałów ściernych; uzupełnienie ubytków masą sztucznego kamienia proponuje się zastosowanie barwionej żywicy epoksydowej (epidian 5) z dodatkiem mączki marmurowej; Strona 10 z 23

wypolerowanie powierzchni płyty pastami polerskimi proponuje się zastosowanie cynaszu (tlenku cyny); zabezpieczenie powierzchni płyty przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych proponuje się zastosowanie mikrowosku firmy Akemi. Strona 11 z 23

VII. DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA Fot. 1. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok od przodu na cały nagrobek. Widoczne liczne zniszczenia: ubytki, przemieszczenia form, przebarwienia, mchy, porosty, grzyby i fałszywa patyna pokrywająca powierzchnię kamienia. Stan przed konserwacją. Strona 12 z 23

Fot. 2. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok na przednie, ozdobne obramienie nasypu nagrobka. Widoczne liczne zniszczenia: ubytki, przebarwienia, mchy, porosty, grzyby i fałszywa patyna pokrywająca powierzchnię kamienia oraz pęknięcia zwieńczenia i przemieszczenia poszczególnych elementów względem siebie. Stan przed konserwacją. Strona 13 z 23

Fot. 3. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok na fragment przedniego, ozdobnego obramienia nasypu nagrobka. Widoczne liczne zniszczenia: ubytki, przebarwienia, mchy, porosty, grzyby i fałszywa patyna pokrywająca powierzchnię kamienia oraz pęknięcia zwieńczenia i przemieszczenia poszczególnych elementów względem siebie. Stan przed konserwacją. Strona 14 z 23

Fot. 4. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok od przodu, na cokół kolumny z płytą inskrypcyjną. Widoczne liczne zniszczenia: ubytki, przebarwienia, mchy, porosty, grzyby i fałszywa patyna pokrywająca powierzchnię kamienia oraz pęknięcia i przemieszczenia poszczególnych elementów względem siebie, a także mało czytelna płyta inskrypcyjna. Na powierzchni cokołu i bazie kolumny widoczne są duże ubytki powstałe prawdopodobnie w wyniku ostrzału. Stan przed konserwacją. Strona 15 z 23

Fot. 5. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok na bazę i fragment kolumny oraz cokołu. Widoczny duży ubytek bazy i kolumny powstały najprawdopodobniej w wyniku ostrzału oraz liczne zniszczenia: przebarwienia, mchy, porosty, grzyby i fałszywa patyna pokrywająca powierzchnię kamienia. Stan przed konserwacją. Strona 16 z 23

Fot. 6. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok trzy-czwarte na fragment przedniego, ozdobnego obramienia nasypu nagrobka. Widoczne liczne zniszczenia powierzchni kamienia oraz pęknięcia i przemieszczenia poszczególnych elementów względem siebie oraz luzem leżące ciosy kamienne, które mogły przynależeć do bocznego obramienia. Dodatkowo na bocznej ścianie przedniego obramienia widać zachowane gniazdo po kotwie scalającej dwa elementy, co potwierdza teorię o bocznych ścianach obramienia. Stan przed konserwacją. Strona 17 z 23

Fot. 7. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok od boku na nagrobek. Widoczne przechylenie całej konstrukcji, wynikające z przemieszczenia się nasypu ziemi, na powierzchni kamienia widać liczne zniszczenia: ubytki, przebarwienia, mchy, porosty, grzyby i fałszywą patynę pokrywającą powierzchnię kamienia oraz pęknięcia kolumny i kapitela. Stan przed konserwacją. Strona 18 z 23

Fot. 8. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok ogólny na płytę inskrypcyjną. Widoczne nawarstwienia gipsowe oraz grzyby pokrywające powierzchnię i nieuczytelniające inskrypcję oraz fałszujące barwę kamienia. Stan przed konserwacją. Strona 19 z 23

Fot. 9. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok na bok cokołu, od strony alejki. Widoczne przechylenie całej konstrukcji, wynikające z przemieszczenia się nasypu ziemi, na powierzchni kamienia widać liczne zniszczenia oraz miejsce po niezachowanej płycie inskrypcyjnej. Stan przed konserwacją. Strona 20 z 23

Fot. 10. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok na bazę kolumny. Widoczne uszkodzenie znacznej części bazy oraz fragmentu kolumny. Widać również na powierzchni kamienia liczne przebarwienia, mchy, grzyby i fałszywą patynę pokrywającą powierzchnię kamienia oraz pęknięcia kolumny i kapitela. Stan przed konserwacją. Strona 21 z 23

Fot. 11. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok ogólny na zwieńczenie kolumny. Widoczne pęknięcia przechodzące na wskroś przez kolumnę i kapitel. Stan przed konserwacją. Strona 22 z 23

Fot. 12. Lwów, Cmentarz Łyczakowski, Nagrobek Evelin Beaty z Czackich Hrabiny Karnickiej i Feliksa Szczesnego Hrabiego Karnickiego. Widok na tylną ścianę cokołu. Widoczne liczne zniszczenia powierzchni oraz wyprofilowana wnęka. Stan przed konserwacją. Strona 23 z 23