Wstęp Zgodnie z przyjętym planem tom 4 Słownika etymologiczno-motywacyjnego słowiańskiej zoonimii ludowej zamyka prezentację zoonimów, które zostały zebrane głównie drogą eksploracji terenowej z obszaru Słowiańszczyzny (z Łużycami włącznie) w latach 1961 2003 oraz dodatkowo, zwłaszcza w zakresie imion krów, kotów, psów i kur w latach 2004 2008. Niniejszy tom Słownika, z uwagi na specyficzny charakter zgromadzonego w nim materiału zoonimicznego, obejmującego łącznie 37 różnych gatunków zwierząt, składa się z dwóch części i czterech rozdziałów, a mianowicie: Część I Słownika, rozdział A zawiera imiona domowych ssaków. Są to: koza, królik, muł, nutria, osioł, owca, świnia, tchórzofretka; rozdział B obejmuje imiona domowych ptaków: gęś, gołąb, indyk, kaczka, kura. Część II, rozdział A prezentuje łącznie imiona ssaków hodowanych w klatkach i udomowionych osobników dzikich. Są to: chomik, jeleń, jeż, lis, myszka, niedźwiedź, rybka akwariowa, sarna, szczur, świnka morska, wiewiórka, żółw oraz dodatkowo wąż (1 r.); w rozdziale B zebrano łącznie imiona hodowanych w klatkach ptaków i udomowionych osobników dzikich, a mianowicie: bażant, jastrząb, kanarek, kawka, kuropatwa, łabądź, papuga, perliczka, sikora, szczygieł. Pragnę podkreślić, że imiona osobników dzikich, zarówno ssaków, jak i ptaków są notowane sporadycznie. Większość występujących w Słowniku imion tych zwierząt pochodzi z lat 2001 2008. Są to najczęściej wręcz pojedyncze imiona, np. dla niedźwiedzia czy zająca. Podczas dodatkowych badań terenowych i wykorzystaniu najnowszych publikacji w latach 2004 2008 wzbogaciła się znacznie nie tylko liczba zoonimów, zwłaszcza w zakresie nazw krów, kotów i psów oraz zwierząt hodowanych w klatkach, ale również liczba miejscowości, z których pochodzą imiona poszczególnych gatunków zwierząt. Tak zatem badania dodatkowe spowodowały, że po gruntownej selekcji wcześniej zebranego materiału zoonimicznego, liczącego w roku 2003 w Kartotece około 90 000 jednostek zoonimicznych, to na koniec roku 2008 liczba ta powiększyła się do ponad 101 000 jednostek. W związku z badaniami uzupełniającymi znacznie wzrosła również liczba miejscowości (punktów), z których pochodzą zoonimy kilku gatunków zwierząt, zwłaszcza krów, kotów, psów i kur oraz osobników hodowanych w klatkach. Nie wnikając w szczegóły, tylko podkreślę, że o ile w tomie 1 Słownika w Wykazie miejscowości (na s. 30 33) mamy 355 zarejestrowanych miejscowości oraz 30 tzw. obszarów (rejonów, powiatów, gmin), o tyle z kolei w tomie 3 Słownika liczba ta wynosi 455, w tomie 4 zaś 465. W tomie 3 do liczby 455, bez wpisania z nazwy do Wykazu miejscowości, dodano 73 wioski, które są odnotowane w dobrze udokumentowanych materiałach zoonimicznych pochodzących z następujących tzw. obszarów (por. t. 1, s. 30): gm. Buczek, gm. Debrzno, Ural III S (rejon uralski) oraz w materiałach z terenu Bułgarii w solidnym opracowaniu Wandy Budziszewskiej.
8 Wstęp Jak wiadomo, zgromadzone i przeanalizowane w czterech tomach Słownika imiona zwierząt pochodzą z różnych źródeł słowiańskich, oczywiście w olbrzymiej większości zebrane drogą bezpośredniej eksploracji terenowej w latach 1980 2008. Niemniej jednak jako całość reprezentują tzw. synchroniczny materiał zoonimiczny z wieku XX i początku wieku XXI. Z obszaru Polski, Chorwacji, Serbii i Rosji odnotowano też niewielką liczbę tzw. tradycyjnych zoonimów z XIX wieku. W sumie, mając na uwadze wszystkie kraje słowiańskie, liczba miejscowości, z których pochodzą zoonimy, jest trudna do określenia z pewnością wynosi około 1000. Pragnę przypomnieć, że tom 5 obejmie Frekwencyjny wykaz zoonimów w tomach od 1 do 4 oraz merytoryczne podsumowanie wyników badań. Errata do tomu 3 W niniejszym tomie Słownika publikujemy ważniejsze dostrzeżone błędy drukarskie, które z przyczyn obiektywnych nie zostały zamieszczone jak planowano w tomie 3. Nadmieniam, że w tomie 4 do druku wytypowano również te błędy, które nie zostały wcześniej usunięte ze Wstępu do tomu 1. Dotyczy to zwłaszcza Wykazu skrótów (s. 20 22), Listy miejscowości (s. 30 33) oraz Skrótów literatury i źródeł cytowanych w Słowniku. Tak więc i te części Wstępu do tomu 1 wraz z poprawionym i uzupełnionym tekstem są opublikowane w niniejszym tomie. Tom 3 7 3 od góry na na na 7 20 od góry występujący występuje 7 20 od góry w tej wsi w tej wsi, która 7 15 od dołu artykułów artykułu 11 1 od góry apelaryw apelatyw 17 9 od góry Belogorodščyna Belogorodščina 19 26 od góry (Makarski, (Makarske, 23 9 od góry zoonomii zoonimii 23 24 od dołu Gorki Gor kij 27 10/9 od dołu Kamjanka (Charkiv) Karpovka (Volgograd) 30 9 od dołu Banjo Bànjo Brnjo B`` rnjo 30 13 od dołu Banja Bànja Brnja B`` rnja 40 15 od dołu (L viv) (Drogobyč) 44 6 od dołu Dulova Dulová 44 4 od dołu Hušov Hrušov 44 16 od dołu Cygan Cygaň 47 11 od góry Čorna Corna 54 13 od góry sie się 63 12 od góry ros: ukr: 71 10 od góry pol: ukr: 75 12 od dołu Portnikov Porotnikov 79 9 od góry kit kit kot 82 12 od góry 1998 2001 85 3 od góry ksenia Ksenia 89 6 od góry ap. ap. pol.
Wstęp 9 100 19 od góry kajmanka Kajmanka 100 6 od góry Marcynia Marcysia 100 6 od dołu Čerkask (Černivici) 101 14 od góry mapoderski maroderski 101 14 od góry marudér marodér 101 16 od dołu ap. ap. mart 103 10 od góry Sjamjënavka Sjamënavka 107 20 od dołu wieczorynki Wieczorynki 115 2 od dołu Mruczuniu Mruczunia 122 5 od góry pot. por. 123 4 od góry Mъmorko Mъrmorko 133 17 od dołu kurczący kurczęcy 138 12 od góry pocuołowaty pucułowaty 139 3 od dołu Pampula Pimpula 148 3 od góry Ryžyj Ryzy 154 8 od dołu starý stàr 154 22 od dołu Kajmanka (Charkiv) Karpovka (Volgograd) 175 20 od dołu Alfred Alьfréd 175 15 od dołu Alьreda Alьfreda 194 5/4 od dołu Volograd Volgograd 213 15 od dołu postać postaci 231 13 od dołu Volograd Volgograd 234 2 od dołu dod od 244 15 od góry słc: pol: 260 7 od dołu (Zakopane) (Małopolskie) 270 6 od dołu brs: ros: 271 9 od dołu który która 274 18 od dołu (Bukowina Tatrzańska) (Małopolskie) 276 16 od dołu opowieści powieści 278 5 od dołu słc: pol: 282 21 od góry słc: Kostros pol: Kostroś 285 18 od dołu 173, 272 273, 273 298 7 od góry Radom (Mazowieckie) Radonice (Jelenia Góra) 299 3 od dołu Bielsko-Biała Dębowiec 305 8 od dołu (Lublin) Osiny (Lublin) 306 14 od góry ukr: pol: 306 13 od dołu (Čerkas) (Čerkask) 313 1 od góry (pies) (kot) 313 16 od dołu szaro-żółtej szarożółtej 318 12 od góry Górnowicz, Povisle [Górnowicz, 1973, 42 55] (Powiśle) 321 12 od góry Mr fi M rfi 321 17 od góry Mška Muška 342 17 od dołu Dąbrownica Dąbrowica 363 21 od góry Riesz Rieš 369 8 od dołu Karytynivka Katerynivka 373 6 od dołu Dobranocka Dobranocka 376 12 od góry któy który 377 4 od dołu Kozlinskij Kozlinovskij 391 18 od dołu Toby Tobi 392 18 od dołu Auton Anton 393 8 od góry Atonija Antónija 395 20 od góry Pjatrygi Pjatragi 398 9 od dołu Vovŏk Vovčok 401 22 od góry Vratovrъzska Vratovrъzka
10 Wstęp 406 6/5 od dołu Dolova Dolová 408 3 od góry Błażkowo Błażkowa 412 19 od góry oszukiać oszukiwać 412 24 od góry oszukiać oszukiwać 412 3 od dołu oszukiać oszukiwać Wykaz skrótów ang. ap. ap. bot. ap. daw. ap. demin. ap. ekspres. ap. folk. ap. gw. ap. mors. ap. rasy ap. onomatop. ap. pieszcz. ap. poet. ap. przest. ap. reg. ap. zool. brs. buł. ch. cz. dem. dł. franc. gł. gm. gr. litew. łac. mac. muz. niem. nazw. ngr. NP NP aktorki film. NP drużyny sport. NP hipok. NP czasop. NP etn. NP film. NP firm. NP geogr. NP gwiazdozbioru NP marki angielski apelatyw apelatyw botaniczny apelatyw dawny apelatyw deminutywny apelatyw ekspresywny apelatyw folklorystyczny apelatyw gwarowy apelatyw morski apelatyw nazwy rasy apelatyw onomatopeiczny apelatyw pieszczotliwy apelaryw poetycki apelaryw przestarzały apelatyw regionalny apelatyw zoologiczny białoruski bułgarski chutor, chorwacki czeski deminutyw dolnołużycki francuski górnołużycki gmina grecki litewski łaciński macedoński muzyczny niemiecki nazwisko nowogrecki nomen proprium nomen proprium aktorki filmowej nomen proprium drużyny sportowej nomen proprium hipokorystyczne nomen proprium czasopisma nomen proprium etniczne nomen proprium filmowe nomen proprium firmowe nomen proprium geograficzne nomen proprium gwiazdozbioru nomen proprium marki
Wstęp 11 NP napoju nomen proprium napoju NP obiektu kosm. nomen proprium obiektu kosmicznego NP piosenkarki nomen proprium piosenkarki NP postaci bajkowej nomen proprium postaci bajkowej NP postaci film. nomen proprium postaci filmowej NP postaci hist. nomen proprium postaci historycznej NP postaci kosm. nomen proprium postaci kosmicznej NP postaci lit. nomen proprium postaci literackiej NP postaci mit. nomen proprium postaci mitycznej NP postaci pieśni lud. nomen proprium postaci z pieśni ludowej NP postaci z opery nomen proprium postaci z opery NP postaci z piosenki nomen proprium postaci z piosenki NP postaci z serialu nomen proprium postaci z serialu NP programu telew. nomen proprium postaci z programu telewizyjnego NP tradycyjne nomen proprium tradycyjne NP z podręcznika nomen proprium z podręcznika NP z reklamy nomen proprium z reklamy NP zoonim. nomen proprium zoonimiczne NP zorzy porannej nomen proprium zorzy porannej p. posëlok pejor. pejoratywny plur. pluralis pol. polski pot. potoczny pow. powiat psł. prasłowiański ros. rosyjski rum. rumuński rzad. rzadki s. selo słow. słowacki słw. słoweński srb. serbski tur. turecki ukr. ukraiński węg. węgierski wł. włoski wojsk. wojskowy zestaw. ap. zestawienie apelatywne złoż. ap. złożenie apelatywne żart. żartobliwy żyd. żydowski