Załącznik do uchwały Nr XVI/173/2008 Rady Miejskiej w Sędziszowie z dnia22 lutego 2008 roku. 1. Wstęp PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII DLA GMINY SĘDZISZÓW NA ROK 2008 Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2008 opracowany został zgodnie z treścią Ustaw o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 roku oraz zgodnie z założeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. Program został opracowany w ramach projektu Wsparcie województw i społeczności lokalnych w zapobieganiu narkomanii na poziomie lokalnym, realizowanego przez Fundację Demokracji Lokalnej na zlecenie Fundacji Fundusz Współpracy i Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii w ramach Projektu Transition Facility. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii opracowany został przez zespół osób z Gminy Sędziszów, biorących udział w w/w projekcie, w oparciu o diagnozę sytuacji w Gminie Sędziszów, przeprowadzonej w okresie kwiecień maj 2007 roku. Narkomania oznacza nadużywanie środków psychoaktywnych, potocznie narkotyków, do jakich zaliczane są naturalne lub syntetyczne substancje, które wprowadzone w określonej dawce do organizmu ludzkiego oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, powodując między innymi zmiany świadomości, percepcji, nastroju. 1 Rozróżniamy narkotyki pochodzenia naturalnego, takie jak: opium, liście koki, konopie indyjskie czy grzyby halucynogenne oraz otrzymywane w laboratoriach chemicznych, do których należą: amfetamina, ecstasy czy LSD. Środki psychoaktywne mają zdolność wywoływania uzależnień oraz uszkadzania najważniejszych narządów człowieka. Uzależnienie fizyczne jest to przystosowanie organizmu do obecności określonego środka psychoaktywnego, zaś uzależnienie psychiczne oznacza potrzebę, pragnienie przyjmowania określonej substancji, brak której powoduje lęk, niepokój, poczucie zagrożenia. Myśli i działania osoby uzależnionej koncentrują się wokół narkotyków, ich zdobywania i z nimi związanych doznań.
Narkomania niesie ze sobą poważne ryzyko dla zdrowia publicznego, szczególnie w kontekście chorób infekcyjnych (HIV, żółtaczka, choroby weneryczne, gruźlica). Ryzyko zgonu wśród narkomanów jest kilkakrotnie wyższe niż w porównywalnej wiekowo populacji generalnej. Ponadto narkomania jest ściśle związana z wieloma innymi problemami społecznymi, takimi jak ubóstwo, bezrobocie, prostytucja, przestępczość, bezdomność 1 Rozpowszechnienie używania środków psychoaktywnych ma wielowymiarowe przyczyny. Problem ten nie jest problemem wieku XX ale ma swoje podłoże już w czasach starożytnych. Jednakże nasilenie tego zjawiska nastąpiło na przełomie XX i XXI wieku w dobie przemian gospodarczych społecznych i cywilizacyjnych. Narkotyki i narkomania stały się problemem o zasięgu globalnym a szkody z tym związane występują w róznych sferach życia społecznego. Problem ten dotyczy przede wszystkim dzieci i młodzieży, ale również coraz częściej osób dorosłych. Dlatego też istotne jest, aby działania zapobiegawcze miały charakter interdyscyplinarny. 2. Opis zjawiska na podstawie diagnozy. Zjawisko narkomanii na terenie Gminy Sędziszów nie jest problemem dominującym, jednakże nie należy marginalizować tego zjawiska, ponieważ problem występuje i jest to problem ukryty Diagnoza lokalna została dokonana w oparciu o: badania ankietowe przeprowadzone w szkołach podstawowych, szkołach gimnazjalnych i ponadgimanzjalnych, Uzyskane informacje i wywiady przeprowadzone wśród: pracowników socjalnych Miejsko Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Sędziszowie, pracowników Miejsko Gminnego Ośrodka Zdrowia w Sędziszowie, dyrektorów i nauczycieli szkół, pracowników owego Centrum Kultury w Sędziszowie, policjantów z Komisariatu Policji w Sędziszowie,
Z badań ankietowych przeprowadzonych wśród dzieci i młodzieży na terenie Gminy Sędziszów wynika, że: 45, 9 % ankietowanych stwierdziło, że proponowano im narkotyki, Miało to miejsce: 5, 4 % w szkole; 40, 5 % poza szkoła 70, 3 % uważa, że narkotyki są łatwo dostępne w miejscowości, której mieszka Na pytanie czy zażywałeś narkotyki : 94, 6 % stwierdziło, że nie nigdy nie próbowałem, 5, 4 % stwierdziło tak zdarzyło mi się jeden raz. Nie było ankietowanych, którzy stwierdzili, że biorą narkotyki systematycznie, Najczęściej zażywanymi narkotykami wśród ankietowanych są: marihuana, amfetamina. Z badań ankietowych przeprowadzonych wśród rodziców uczniów wynika, że: 75 % ankietowanych uważa, że problem narkomanii występuje w miejscowości, w której mieszka, 93, 75 % ankietowanych nie uważa, aby ich dziecko zażywało bądź zażywa narkotyki, Ankietowani uważają, że jeśli problem narkomani dotyczy ich dzieci, to substancją, którą zażywają jest marihuana. 75 % wie gdzie może uzyskać pomoc, jeśli dziecko zażywa narkotyki 68, 7 % posiada wystarczającą wiedzę na temat zmian w zachowaniu dziecka świadczących o zażywaniu narkotyków. Ponadto z przeprowadzonych rozmów i wywiadów z wymienionymi powyżej pracownikami instytucji, jak również z dziećmi i młodzieżą, wynika: Miejsca, w których najczęściej dochodzi do inicjacji narkotykowych to: prywatki dyskoteki, szkoła, wyjazdy w czasie wakacji, są to miejsca związane ze spędzaniem czasu wolnego i zabawą. Zauważono wzrost liczby wykroczeń związanych z problemem narkomanii (na ogół jest to dystrybucja środków psychotropowych w 2006r. zarejestrowano 13 tego typu wykroczeń), W Gminie Sędziszów działają następujące ośrodki obejmujące opieką osoby mające lub mogące mieć kontakt z narkotykami i które mają kontakt z osobami uzależnionymi lub zagrożonym i uzależnieniem, oraz ośrodki, które wspomagają profilaktykę narkomanii:
1) Miejsko Gminny Ośrodek Zdrowia w Sędziszowie. W ośrodku funkcjonuje Punkt Wsparcia z możliwością konsultacji i poradnictwa dla osób z różnego rodzaju problemami uzależnień (alkohol, narkotyki) oraz rodzin. W punkcie tym przyjmuje psycholog z jego porad mogą korzystać anonimowo mieszkańcy Gminy Sędziszów. 2) Dodatkowym wsparciem jest pomoc pedagogiczna w placówkach oświatowych naszej gminy (we wszystkich typach szkół to jest w szkołach podstawowych, gimnazjach i ponadgimanzjalnych). Pedagodzy współpracują między innymi z Poradnią Psychologiczni Pedagogiczną w Jędrzejowie oraz Miejsko Gminnym Ośrodkiem pomocy w Sędziszowie i kierują zarówno uczniów jak tez rodziców do odpowiednich ośrodków i instytucji udzielających pomocy. 3) W Gminie funkcjonuje świetlica socjoterapeutyczna przy owym Centrum Kultury w Sędziszowie. Zajęcia prowadzone są przez pedagoga i opiekuna świetlicy. Zajęcia odbywają się codziennie popołudniami. Uczestnicy zajęć biorą udział w zabawach, grach edukacyjnych, o tematyce prozdrowotnej jak również opiekunowie pomagają w rozwiązywaniu pracy domowej. 4) owe Centrum Kultury w Sędziszowie jest organizatorem różnego rodzaju zajęć, które są alternatywą spędzania czasu wolnego, są to: kółko plastyczne, koło teatralne, koło taneczne, koło szachowe, koło modelarskie, orkiestra dęta. 3. Zdiagnozowane obszary problemowe. Na podstawie przeprowadzonej oceny sytuacji zjawiska narkomanii na terenie Gminy Sędziszów można wyodrębnić dwa główne obszary problemowe: 1. Używanie substancji psychoaktywnych związane jest ze szczególnymi miejscami. Jednym z nich jest szkoła. Jest to bardzo niepokojące zjawisko. Wskazuje to, iż oddziaływania zapobiegawcze rodziny i szkoły są mało skuteczne. W szkole dominują kultury grup rówieśniczych, które mogą zażywać bądź rozprowadzać narkotyki. Zjawisko to występuje głownie na poziomie szkół gimnazjalnych i dotyczy częściej chłopców niż dziewcząt. W zawiązku z tym podstawowe dziania profilaktyczne powinny być skierowane głownie do klas szóstych szkół podstawowych oraz uczniów wszystkich klas szkół gimnazjalnych. Ponadto zjawisko to mam miejsce w szkołach na terenie miasta Sędziszów, natomiast na terenie wsi występuje w mniejszym stopniu.
Niezmiernie ważne powinny stać działania nakierowane na zapobieganie narkomani oraz współpracę środowiska w tym zakresie: szkoła rodzice, centra kultury, ośrodki pomocy społeczne. Działania profilaktyczne powinno się realizować w szkole, ale również poza nią i powinny to być działania o charakterze zajęć uczących dzieci różnych umiejętności społecznych, zapoznawania ich z wartościami, zajęcia, które będą alternatywa i spełnią potrzebę zaspakajania uznania w grupie, samorealizacji, oderwania się od problemów rodzinnych i szkolnych. 2. Przestępczość związana ze zjawiskiem narkomanii. Zjawisko to ma tendencję rosnącą. Dotyczy przestępstw i wykroczeń wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii przykładowo w 2006 roku zanotowano 13 takich wykroczeń, co jak na mała gminę i ukryty problem narkomanii jest liczbą dość dużą. Najczęściej popełnianymi czynami przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii na terenie Gminy Sędziszów były czyny klasyfikowane, jako: posiadanie, udzielanie substancji narkotycznych w celu osiągnięcia korzyści, a także udzielanie. Skuteczne przeciwdziałanie narkomanii nie jest łatwym zadaniem, ponieważ wiąże się z niechęcią do składania zeznań obciążających osoby handlujące narkotykami, bardzo małą zgłaszalnością przestępstw oraz brakiem współpracy pomiędzy jednostkami zainteresowanymi to jest szkołami, rodzicami, policją. Przeszkodą również jest chęć zatajenia występującego zjawiska, ponieważ nadal jest to problem wstydliwy potencjonalni narkomani tarkowani są, jako osoby drugiej kategorii. 4. Definicja celów Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii Po etapie analizy i diagnozy zostały określone dwa problemy główne oraz ich przyczyny. Rozwiązanie tych problemów będzie stanowić cele programu. Kryterium wybory problemów stanowiły: wzrost przestępczości i wykroczeń związanych z łamanieum ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wzrost liczby młodzieży mającej kontakt z narkotykami.
Szybkie tempo życia i równocześnie zubożenie społeczeństwa oraz bezrobocie i bieda powodują, iż pojawiają się oznaki degradacji społecznej. Aby zatrzymać narastanie tego problemu wśród dzieci i młodzieży należałoby uruchomić w placówkach szkolnych i centrach kultury ofertę edukacyjno rekreacyjną, gdzie młodzież mogłaby spędzać czas wolny, jak również pomoc terapeutyczna i socjalną. Dużym problemem jest nieumiejętność zachowania się zarówno nauczycieli jak też rodziców w sytuacjach kryzysowych, jak również brak sprawdzonych metod postępowania w przypadkach kiedy to osoba dorosła (rodzic, nauczyciel) dostrzega problem dziecka, które prawdopodobnie zażywa narkotyki. Celem głównym programu realizowanego na terenie Gminy Sędziszów jest: Przeciwdziałanie zjawisku narkomanii oraz związanych z tym problemów społecznych Cele szczegółowe: Zahamowanie tempa wzrostu popytu na narkotyki Ograniczenie dostępności do narkotyków Prowadzenie racjonalnej i akceptowanej polityki wobec narkomani współpraca jednostek zaangażowanych w przeciwdziałanie narkomanii.
5. Zadania Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii Realizacji każdego z celów służą zadania. W celu efektywnej realizacji celu, każdemu z nich przypisano kilka zadań: Cel 1 Zahamowanie tempa wzrostu popytu na narkotyki Lp Projekt Wskaźniki Żródła pozyskiwania wskaźników 1 Uwzględnienie problematyki narkomani w programach profilaktycznych placówek oświatowych 2 Wspieranie szkół i ośrodków kultury oraz innych instytucji w działaniach profilaktycznych, 3 Poszerzenie oferty dla dzieci i młodzieży z zajęć pozalekcyjnych, kół zainteresowań w placówkach szkolnych i ośrodkach kultury organizacja czasu wolnego Liczba programów profilaktycznych uwzględniających problem narkomanii Wydatki ponoszone na profilaktykę narkomani przez samorządy Liczba zajęć pozalekcyjnych, kół zainteresowań Placówki oświatowe terytorialny Szkoły, ośrodki kultury Odpowiedzialny za realizację Budżet termin Dyrektorzy szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych wrzesień terytorialny 5.000,00 cyklicznie Dyrektorzy szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych 3.000,00 Praca ciągła 4 Upowszechnianie materiałów informacyjno edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii Liczba/nakład upowszechnionych materiałów terytorialny terytorialny 1.000,00 Cyklicznie
5 Prowadzenie kampanii edukacyjnych uwzględniających problematykę narkomanii 6 Udział w szkoleniach w zakresie profilaktyki narkomanii Sprawozdania z realizacji kampanii antynarkotykowych liczba odbytych szkoleń, wydatki ponoszone na szkolenia. terytorialny terytorialny terytorialny Dyrektorzy szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych terytorialny Dyrektorzy szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Praca ciągła 900,00 Luty, kwiecień, październik Cel 2 Ograniczenie dostępności do narkotyków Lp Projekt Wskaźniki Źródła pozyskiwania wskaźników 1 Zapewnienie koordynacji działań odpowiednich służb prowadzących kontrolę obrotu środkami odurzającymi 2 Obserwacja i kontrola miejsc w których może odbywać się dystrybucja narkotyków (dyskoteki, miejsca wypoczynku, szkoły), oraz nielegalnych upraw maku i konopi liczba jednostek zaangażowanych liczba i areał nielegalnych upraw maku, liczba udaremnionych przypadków handlu narkotykami, liczba zatrzymanych pod zarzutem handlu narkotykami Komisariat Policji Komisariat policji Odpowiedzialny za realizację Budżet termin Komisariat Policji Praca ciągła Komisariat policji Praca ciągła
Cel 3 Prowadzenie racjonalnej i akceptowanej polityki wobec narkomani współpraca jednostek zaangażowanych w przeciwdziałanie narkomanii, Lp Projekt Wskaźniki Źródła pozyskiwania wskaźników 1 Stała wymiana informacji i doświadczeń pomiędzy instytucjami stworzenie sieci wymiany informacji 2 Zbieranie danych ze wszystkich źródeł odnośnie problemu narkomanii (z instytucji, badania ankietowe mieszkańców, wywiady środowiskowe) Liczba spotkań pomiędzy instytucjami i osobami zaangażowanymi w realizację projektu Liczba opublikowanych danych terytorialny koordynator projektu terytorialny koordynator projektu Odpowiedzialny za realizację terytorialny koordynator projektu terytorialny koordynator projektu Budżet termin 100,00 Praca ciągła Praca ciągła 6. System monitoringu i ewaluacji System monitoringu. Nadzór nad realizacja Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii sprawuje Burmistrz Miasta podejmuje niezbędne działania zmierzające do osiągnięcia założonych w programie celów. Bezpośrednimi realizatorami zadań są instytucje i osoby zaangażowane w tych instytucjach to jest: Urząd Miejski w Sędziszowie, Placówki oświatowe, w tym szkoły podstawowe, szkoły gimnazjalne, oraz szkoły ponadgimnazjalne, owe Centrum Kultury w Sędziszowie, Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Sędziszowie, Miejsko Gminny Ośrodek Zdrowia w Sędziszowie, Komisariat Policji w Sędziszowie. Osobami, które będą decydować o wdrażaniu działań w poszczególnych projektach są osoby wyznaczone jako koordynatorzy w w/w placówkach.
System ewaluacji. Pod koniec roku budżetowego 2007 zostanie dokonana ogólna ocena i realizacji programu poprzez ocenę procentu zrealizowania każdego z założonych celów. Analiza wskaźników poszczególnych celów pozwoli zbadać procent realizacji poszczególnych celów szczegółowych. Na podstawie zebranych danych zostanie sporządzone sprawozdanie z realizacji Gminnego Programu Przeciwdziałania narkomanii. Osobami, które zbiorą dane z poszczególnych jednostek oraz ocenią stopień realizacji celów szczegółowych będą wyznaczeni koordynatorzy realizacji programu w poszczególnych instytucjach.