CEREMONIAŁ POCZTU SZTANDAROWEGO Gimnazjum im. J. A. Maklakiewicza w Mszczonowie 96-320 Mszczonów, ul. Szkolna 3 telefon/fax: (46) 857 22 10 email: sekretariat.gim.mszczonow@wp.pl
Ceremoniał szkolny jest opisem przeprowadzenia uroczystości z udziałem sztandaru szkolnego i samej celebracji sztandaru. Stanowi integralną część z przyjętą tradycją szkolną i harmonogramem uroczystości i imprez szkolnych. S Z T A N D A R S Z K O Ł Y 1. Sztandar szkolny dla społeczności szkolnej jest symbolem Polski Narodu - Małej Ojczyzny, jaką jest szkoła i jej najbliższe otoczenie. Uroczystości z udziałem sztandaru wymagają zachowania powagi, a przechowywanie, transport i przygotowanie sztandaru do prezentacji, właściwych postaw jego poszanowania. 2. Sztandar jest przechowywany na terenie Gimnazjum w zamkniętej gablocie. Płatem Sztandaru jest tkanina barwy czerwonej po stronie głównej a barwy niebieskiej po stronie odwrotnej. Jeden bok płata jest przymocowany do drzewca. Boki płata z wyjątkiem boku przytwierdzonego do drzewca są obszyte złotą frędzlą. Na prawej stronie sztandaru znajduje się logo, pełna nazwa szkoły oraz data nadania imienia 2002. Na lewej stronie znajduje się godło Polski oraz napis o treści Dom Szkoła Praca Ojczyzna. Sztandar ma kolor niebiesko - czerwony (wzór sztandaru jako załącznik nr 1). 3. Składy pocztów sztandarowych powinien być wytypowany z uczniów klas II i III gimnazjum, wyróżniających się w nauce, o nienagannej postawie i wzorowym zachowaniu w następującym składzie: dowódca pocztu, chorąży (sztandarowy ) i asysta. 4. Kandydatury składu pocztu sztandarowego są przedstawione przez wychowawców klas oraz samorząd szkolny na czerwcowej radzie pedagogicznej i przez nią zatwierdzone 5. Kadencja pocztu trwa dwa lata (począwszy od dnia przekazania, tj. uroczystość pożegnania klas III), chyba że zaistnieje konieczność wytypowania nowego lub uzupełnienie składu aktualnego pocztu sztandarowego. 6. Decyzją rady pedagogicznej uczniowie mogą być odwołani ze składu pocztu sztandarowego. W takim przypadku dokonuje się wyboru uzupełniającego. 7. Chorąży i asysta powinni być ubrani odświętnie w jednakowe peleryny oraz: Uczeń- chorąży - garnitur, ew. ciemne spodnie, biała koszula, Uczennice-białe bluzki i ciemne spódnice (o podobnej długości) 8. Insygnia pocztu sztandarowego: biało-czerwone szarfy przewieszone przez prawe ramię, zwrócone kolorem białym w stronę kołnierza, spięte na lewym biodrze, białe rękawiczki. 2
Uwaga: W przypadku, gdy poczet uczestniczy w uroczystościach pogrzebowych lub gdy ogłoszono żałobę narodową, sztandar zostaje udekorowany czarnym kirem. Sposób udekorowania kirem Wstęga czarnej materii zaczynająca się w lewym górnym rogu, a kończąca w połowie dolnej czerwonej materii flagi, czyli na długości trzech czwartych płachty naszego sztandaru. 9. Udział sztandaru w uroczystościach na terenie szkoły: 10. Chwyty sztandaru: a) uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego b) ślubowanie klas pierwszych c) święto szkoły/ Patrona Szkoły d) uroczystości rocznicowe: Święto Niepodległości i Rocznica Uchwalenia Konstytucji 3 Maja e) uroczyste pożegnanie klas III. - postawa zasadnicza -sztandar położony na trzewiku drzewca przy prawej nodze na wysokości czubka buta. Drzewce przytrzymywane prawą ręką na wysokości pasa. Lewa ręka jak w postawie zasadniczej; - postawa "spocznij" sztandar trzymany przy prawej nodze jak w postawie "zasadniczej". Chorąży i asysta w postawie "spocznij"; - postawa "na ramię" -chorąży prawą ręką ( pomagając sobie lewą ) kładzie drzewce na prawe ramię i trzyma je pod kątem 45 w stosunku do ramienia. Prawa ręka wyciągnięta wzdłuż drzewca; - postawa prezentuj z postawy "zasadniczej" chorąży podnosi sztandar prawą ręką i pionowo do góry wzdłuż prawego ramienia (dłoń prawej ręki na wysokości barku). Następnie lewą ręką chwyta drzewiec sztandaru tuż pod prawą i opuszcza prawą rękę na całej jej długości, obejmując dolną część drzewca. Asysta w postawie "zasadniczej"; -salutowanie sztandaru w miejscu- wykonuje się z postawy prezentuj - Chorąży robi zwrot w prawo skos z równoczesnym wysunięciem lewej nogi w przód na odległość jednej stopy i pochyla sztandar do przodu pod kątem 45. Po czasie "salutowania" przenosi sztandar do postawy "prezentuj"; - salutowanie sztandarem w marszu z położenia "na ramię" w taki sam sposób jak przy salutowaniu w miejscu. Komendy: na prawo patrz - pochyla sztandar "baczność"- bierze sztandar na ramię. 3
11. CEREMONIAŁ UROCZYSTOŚCI SZKOLNYCH Z UDZIAŁEM SZTANDARU: a) wprowadzenie sztandaru Lp. Komendy Opis sytuacyjny zachowania się uczestników po komendzie 1. Proszę o powstanie Uczestnicy powstają przed wprowadzeniem sztandaru 2. "Baczność, Poczet Sztandarowy- Sztandar Szkoły wprowadzić!" Uczestnicy w postawie "zasadniczej" Poczet sztandarowy przygotowanie do wyjścia - wprowadzenie sztandaru - zatrzymanie na ustalonym miejscu sztandar postawa na ramię - w postawie " na ramię w marszu" - postawa "prezentuj" 3. "Do hymnu." jak wyżej postawa zasadnicza postawa "salutowanie w miejscu" 4. Po hymnie uczestnicy w postawie "spocznij" spocznij - postawa "prezentuj" - postawa "spocznij" 5. "Można usiąść" uczestnicy siadają spocznij postawa "spocznij" b) wyprowadzenie sztandaru 1. proszę o powstanie uczestnicy powstają przed odprowadzeniem sztandaru 2. "Baczność, Poczet Sztandarowy- Sztandar Szkoły wyprowadzić!" uczestnicy w postawie zasadniczej 3. Spocznij uczestnicy siadają spocznij - postawa zasadnicza -wyprowadzenie sztandaru postawa "spocznij" postawa "zasadnicza" postawa "na ramię w marszu" 12. CEREMONIAŁ PRZEKAZANIA SZTANDARU Ceremoniał przekazania opieki nad sztandarem odbywa się w czasie uroczystości Pożegnania Klas III w bezpośredniej obecności Dyrektora Szkoły. Najpierw występuje poczet sztandarowy ze sztandarem, a następnie wychodzi nowy skład pocztu. Jako pierwszy zabiera głos dotychczasowy chorąży pocztu sztandarowego, który mówi: "Przekazujemy Wam sztandar szkoły-symbol patriotyzmu i tradycji Gimnazjum im. J.A. Maklakiewicza w Mszczonowie. Opiekujcie się nim i godnie reprezentujcie naszą szkołę." Na co chorąży nowego pocztu sztandarowego odpowiada: "Przyjmujemy od was sztandar. Obiecujemy dbać o niego, sumiennie wypełniać swoje obowiązki i być godnymi reprezentantami Naszego Gimnazjum." 4
Chorąży salutuje sztandarem, nowy chorąży przyklęka na prawe kolano, całuje róg sztandaru, po tym następuje przekazanie sztandaru. Po przekazaniu sztandaru stary skład pocztu sztandarowego dołącza do pozostałych na sali uczniów. CEREMONIAŁ PRZEKAZANIA SZTANDARU Lp. Komendy 1. "Proszę wszystkich o powstanie." 2. "Nowy Poczet Sztandarowy (wytypowani uczniowie kl. II) do przekazania sztandaruwystąp!" 3. "Baczność. Poczet Sztandarowysztandar przekazać!" 4. "Baczność, ustępujący poczet odmaszerować. Spocznij" 5. "Baczność. Poczet Sztandarowy - sztandar wyprowadzić Opis sytuacyjny zachowania się uczestników uczestnicy wstają uczestnicy postawa "zasadnicza" nowy skład pocztu występuje i ustawia się przodem do sztandaru uczestnicy postawa zasadnicza uczestnicy w postawie "zasadniczej" postawa "zasadnicza" 6. Spocznij uczestnicy siadają Poczet sztandarowy postawa "spocznij" postawa "zasadnicza" dotychczasowa asysta po przekazaniu ustawia się obok nowej asysty po lewej i prawej stronie postawa "zasadnicza" postawa "spocznij" postawa "zasadnicza" odprowadzenie sztandaru Sztandar postawa "spocznij" -postawa "zasadnicza" postawa "prezentuj" - chorąży przekazuje sztandar 'nowemu' chorążemu, mówiąc: " Przekazujemy Wam sztandar szkoły-symbol patriotyzmu i tradycji Gimnazjum im. J.A. Maklakiewicza w Mszczonowie. Opiekujcie się nim i godnie reprezentujcie naszą szkołę. " - 'nowy' chorąży odbierając sztandar, mówi: "Przyjmujemy od was sztandar. Obiecujemy dbać o niego, sumiennie wypełniać swoje obowiązki i być godnymi reprezentantami Naszego Gimnazjum" oraz klękając na jedno kolano, całuje róg sztandaru i odbiera sztandar od starszego chorążego; - sztandar w postawie "spocznij" postawa "prezentuj" postawa "spocznij" postawa "zasadnicza" postawa "na ramię w marszu" 5
13. CEREMONIAŁ ŚLUBOWANIA KLAS PIERWSZYCH Lp. Komendy Opis sytuacyjny zachowania się uczestników 1. Proszę wstać Uczestnicy wstają 2. Baczność. Poczet Sztandarowy- sztandar wprowadzić" 3. "Do Hymnu Szkoły". "Spocznij". "Reprezentacje klas pierwszych - do ślubowania wystąp." Uczestnicy w postawie zasadniczej Wszyscy uczestnicy w postawie zasadniczej odśpiewują "Hymn Szkoły". Uczestnicy w postawie "zasadniczej" ślubujący wyciągają dwa palce prawej dłoni w kierunku sztandaru, powtarzając słowa ROTY** 4. "Po ślubowaniu" Uczestnicy "spocznij" ślubujący opuszczają rękę 5. "Baczność. Poczet Sztandarowy- sztandar szkoły wyprowadzić". Uczestnicy postawa "zasadnicza" 6. "Spocznij". Uczestnicy siadają Poczet sztandarowy -wprowadzenie sztandaru, zatrzymanie na ustalonym miejscu Postawa "zasadnicza" Postawa "spocznij" - postawa zasadnicza wyprowadzenie sztandaru Sztandar -postawa "na ramię w marszu" -postawa zasadnicza -postawa "prezentuj" -postaw "salutowanie w miejscu" -postawa "prezentuj" -postawa "zasadnicza" - postawa "zasadnicza" - postawa "na ramię w marszu" TEKST ROTY ŚLUBOWANIA**: -po każdym wersie * uczniowie odpowiadają: "ŚLUBUJEMY" "My uczniowie Gimnazjum im. J.A. Maklakiewicza w Mszczonowie ślubujemy: dbać o honor i tradycje szkoły oraz godnie reprezentować jej imię na zewnątrz kształtować ambicję i dumę z godnego miana gimnazjalisty rzetelną nauką i pracą wypełniać pokładane w nas nadzieje naszych nauczycieli, wychowawców i rodziców wyrabiać w sobie siłę woli, prawość charakteru, koleżeństwo i chęć niesienia pomocy innym szanować poglądy i przekonania swoich kolegów i koleżanek dbać o piękno mowy ojczystej i wyrażać się w sposób kulturalny czcić i szanować symbole szkoły, miasta i kraju oraz nasze wartości narodowe w imię odwagi i prawdomówności wytrwać we własnym ślubowaniu" 6
14.UDZIAŁ SZTANDARU W UROCZYSTOŚCIACH POZA TERENEM SZKOŁY Sztandar szkoły może brać udział w uroczystościach rocznicowych organizowanych przez administrację samorządową i państwową oraz w uroczystościach religijnych: mszy świętej, uroczystościach pogrzebowych i innych. PODSTAWOWE CHWYTY MUSZTRY ZE SZTANDAREM W CZASIE UROCZYSTOŚCI POSTAWY OPIS CHWYTU ZASTOSOWANE KOMENDY Postawa zasadnicza Sztandar postawiony na trzewiku drzewca przy prawej nodze na wysokości czubka buta. Drzewce podtrzymywane prawą ręką powyżej pasa, łokieć prawej ręki lekko przyciśnięty do ciała. Lewa ręka w postawie zasadniczej. Po komendach: "Poczet stój" (po marszu). Po komendzie: "Baczność" (podawanej przez prowadzącego uroczystość). Postawa "spocznij" Sztandar trzymany przy prawej nodze, jak w postawie zasadniczej. Chorąży i asysta pozostają w postawie spocznij - ciężar ciała przenoszą na prawą nogę przy jednoczesnym wysunięciu pięty lewej stopy na wysokość środka prawej, przy jednoczesnym skręcie lewej o 45 stopni w lewą stronę. Po komendzie: "Spocznij" (podawanej przez chorążego po zatrzymaniu pocztu) następuje tu automatycznie wyrównanie linii i odległości. Po komendach: "Po ślubowaniu", "Po hymnie". Postawa "na ramię sztandar" Chorąży przesuwa prawą rękę po drzewcu na wysokość prawego barku, przy jednoczesnym położeniu lewej na drzewcu na wysokości pasa. Po przebrzmieniu zapowiedzi komendy: "sztandar" energicznym ruchem przenosi drzewce sztandaru na prawy bark, zatrzymując go w pochyleniu 45 stopni. Płachta sztandaru musi być oddalona od barku przynajmniej na szerokość dłoni. Automatycznie po komendzie "Sztandar wprowadzić" lub "Poczet sztandarowy - Wystąp" Postawa "prezentuj sztandar" Z postawy zasadniczej chorąży kładzie lewą rękę na drzewcu sztandaru poniżej końca zaczepu płachty, przy jednoczesnym maksymalnym opuszczeniu prawej po drzewcu. Po przebrzmieniu komendy "prezentuj sztandar" wykonuje salutowanie sztandarem. Po komendzie prowadzącego "Na prawo/lewo patrz" Po komendzie chorążego pocztu "Baczność", w czasie czytania ewangelii, Podniesienia Hostii, Przeistoczenia, Błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem, śpiewu hymnu kościelnego, roty, ogłoszenia minuty ciszy, składania trumny do grobu, podczas składania wieńców, śpiewu hymnu organizacji, na uroczystość której poczet został zaproszony, jeżeli wcześniej prowadzący nie podał odpowiednich komend oraz przed Najświętszym Sakramentem w czasie uroczystego wejścia do świątyni. Salutowanie sztandarem w miejscu Wykonuje się z postawy prezentuj. Chorąży robi zwrot w prawo skos, przy jednoczesnym wysunięciu lewej nogi w przód na odległość jednej stopy i pochyleniu sztandaru w przód do kąta 45 stopni. Ręka lewa pozostaje co najmniej w odległości dłoni od płachty sztandaru. Po komendach i w sytuacjach jak w rubryce powyżej oraz samoczynnie, gdy odbierający honory zbliży się na pięć kroków do sztandaru. Salutowanie sztandarem w marszu Z położenia na ramię w taki sam sposób jak w czasie salutowania w miejscu. "Na prawo patrz" pochyla sztandar pod kątem 45 stopni, pozostając w marszu krokiem defiladowym. "Baczność" - dokonuje położenia sztandaru na ramię. 7
CEREMONIAŁ WEJŚCIA NA MSZĘ ŚW. W czasie wprowadzenia sztandaru wierni pozostają w pozycji stojącej. Jeżeli w czasie Mszy św. jest wyznaczony prowadzący ceremoniał ze sztandarem, wówczas on podaje komendy, w przeciwnym wypadku ciche komendy podaje chorąży. L.p. KOMENDY POCZET SZTANDAROWY OPIS CHWYTU 1. Poczet - Baczność! Postawa zasadnicza. Chorąży wykonuje chwyt - na ramię. Postawa na ramię 2. Na wprost - Marsz! Maszeruje krokiem defiladowym. Postawa na ramię 3. Poczet - Stój! Słowo: poczet - podaje na lewą nogę. Stój - na prawą, a zatrzymanie następuje na lewą po dostawieniu prawej. Postawa spocznij 4. Poczet - Baczność! Asysta w postawie zasadniczej, a chorąży układa ręce do postawy prezentuj. Postawa prezentuj 5. Na prawo - Patrz! Po przebrzmieniu komendy prezentuje sztandar przed Najświętszym Sakramentem. Salutowanie sztandarem w miejscu 6. Poczet - Spocznij! Opuszcza sztandar po postawie: spocznij. Postawa spocznij 7. Poczet - Baczność! Asysta w postawie zasadniczej, a chorąży przekłada sztandar na ramię. Postawa na ramię 8. W prawo - Zwrot! Wykonuje zwrot w prawo. Postawa na ramię 9. Na wprost - Marsz! Marsz krokiem defiladowym na wprost, a następnie do miejsca zatrzymania po lewej stronie ołtarza. Postawa na ramię 10. Poczet - Stój! Zatrzymanie jak w wierszu trzecim. Postawa na ramię 11. W lewo - Zwrot! Wykonują zwrot w lewo. Postawa na ramię 12. Poczet - Spocznij! Wykonują komendę spocznij. Równają linie i odległości. Postawa spocznij 13. Po: "Słowa ewangelii wg św...". Poczet - Baczność! Asysta w postawie zasadniczej, a chorąży, po wcześniejszym ułożeniu rąk, salutuje sztandarem w miejscu. Salutowanie sztandarem miejscu 14. Po: "Oto Słowo Pańskie. Poczet - Spocznij! Wykonują komendę spocznij. Postawa spocznij 15. /16. Takie same komendy i postawy obowiązują w czasie Przeistoczenia i Podniesienia. 17. Po błogosławieństwie: Poczet - Baczność! Asysta w postawie zasadniczej, a chorąży wykonuje chwyt na ramię. Postawa na ramię 18. W lewo - Zwrot! Wykonują komendę w lewo zwrot. Postawa na ramię 19. Na wprost - Marsz! Maszerują na wprost trzema defiladowymi krokami, Postawa na ramię 8
dalej krokiem równym w kierunku głównej nawy. 20. Poczet - Stój! Poczet podaje na lewą nogę. Stój - na prawą, a zatrzymanie na lewą po dostawieniu prawej. Postawa na ramię 21. W lewo - Zwrot! Wykonują komendę w lewo zwrot. Postawa na ramię 22. Na wprost - Marsz! Wykonują komendę na wprost marsz. Postawa na ramię Uwaga: W czasie ewentualnego błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem, śpiewu Roty, Ciebie Boga... lub polecenia księdza dotyczącego zaprezentowania sztandaru, obowiązują takie same komendy i postawy jak w punktach 13 i 14. Uroczystości okolicznościowe lub rocznicowe. Wprowadzenie sztandaru: L.p. KOMENDY POCZET SZTANDAROWY OPIS CHWYTU 1. Poczet - Baczność! Postawa zasadnicza. Chorąży wykonuje chwyt - na ramię. Postawa na ramię 2. Na wprost - Marsz! Maszeruje krokiem defiladowym. Postawa na ramię 3. Poczet - Stój! Słowo poczet podaje na lewą nogę. Stój - na prawą, a zatrzymanie na lewą po dostawieniu prawej. Poczet, o ile to możliwe, zachodzi z lewej strony głównej trybuny. Postawa spocznij 4. W prawo - Zwrot! Wykonuje zwrot w prawo. Postawa na ramię 5. Poczet - Spocznij! Opuszcza sztandar do postawy spocznij. Postawa spocznij Uwaga: Poczet podlega dalszym komendom przewidzianym ceremoniałem w zależności od okoliczności przewidzianych w ceremonii. Odprowadzenie pocztu sztandarowego: L.p. KOMENDY POCZET SZTANDAROWY OPIS CHWYTU 1. Poczet - Baczność! Postawa zasadnicza. Chorąży wykonuje chwyt - na ramię. Postawa na ramię 2. W lewo - Zwrot! Wykonują komendę. Postawa na ramię 3. Na wprost - Marsz! Maszerują na wprost krokiem defiladowym. Postawa na ramię 4. Poczet - Stój! Słowo poczet podaje na lewą nogę. Stój - na prawą, a zatrzymanie na lewą po dostawieniu prawej. Poczet, o ile to możliwe, zachodzi z lewej strony głównej trybuny. Postawa spocznij 5. Poczet - Spocznij! Opuszcza sztandar do postawy spocznij. Postawa spocznij Uwaga: Chorąży i asysta opiekują się sztandarem aż do momentu umieszczenia go wraz z insygniami sztandaru w gablocie. 9
Opis zachowania uczniów w trakcie oficjalnych uroczystości a) wejście Dyrektora Szkoły (dyrektora wraz z zaproszonymi gośćmi) do auli na początku uroczystości, gdzie zgromadzona jest młodzież powinno być zapowiedziane przez prowadzącego: Szanowni zebrani: Pani/Pan (imię i nazwisko) Dyrektor (nazwa szkoły)...- co powinno spowodować przyjęcie przez młodzież postawy stojącej; b) osoba prowadząca uroczystość podaje komendę : Baczność Poczet sztandarowy- Sztandar Szkoły wprowadzić uczniowie bez nakryć głowy, zachowują postawę zasadniczą. Poczet sztandarowy wchodzi na miejsce uroczystości. Jeśli droga przemarszu jest wąska, poczet może iść gęsiego, przy czym osoba trzymająca sztandar idzie w środku. W trakcie przemarszu wszyscy stoją, a sztandar należy pochylić pod kątem 45 do przodu. Poczet zajmuje miejsce po lewej lub prawej stronie sali, przodem do zgromadzonych i podnosi sztandar do pionu. Poczet sztandarowy może wchodzić przy dźwiękach werbli z odpowiednio dobraną melodią. Po wprowadzeniu sztandaru, prowadzący podaje kolejną komendę: Do hymnu państwowego / "Do hymnu Szkoły"- uczniowie odśpiewują hymn państwowy Mazurek Dąbrowskiego / "Hymn Szkoły". W trakcie hymnu sztandar jest pochylony pod kątem 45. Po odśpiewaniu hymnu prowadzący podaje komendę : Po hymnie uczestnicy uroczystości przyjmują postawę swobodną. Hymn państwowy wykonywany jest na początku uroczystości, powinni go śpiewać wszyscy zgromadzeni (minimum ilość zwrotek: 1+ refren). Do hymnu szkoły Po odśpiewaniu hymnu szkoły (sztandar pochylony pod kątem 45 ) prowadzący podaje komendę: Po hymnie uczestnicy uroczystości przyjmują postawę swobodną. Na zakończenie części oficjalnej uroczystości prowadzący podaje komendę: Poczet sztandarowy- Sztandar Szkoły wyprowadzić zachowanie młodzieży i czynności pocztu są analogiczne do sytuacji wprowadzania pocztu do sali. Po części oficjalnej i wyprowadzeniu sztandaru powinna się zacząć część artystyczna uroczystości. "Chcemy być szanowani - szanujmy swoje symbole." 10
Załącznik nr 1 - WZÓR SZTANDARU 11
Załącznik nr 2 muzyka: Jadwiga Stępkowska słowa: uczennice Gimnazjum HYMN SZKOŁY I. W ojczyzny naszej sercu, zieleń i słońca blask. To Mszczonów -nasze miasto, serdecznie wita Was. Gimnazjum tutaj widać, zdala Maklakiewicza gród, Patrona swego młodzież sławi, to jest uczniowski wzór. Ref.: Tu każdy ma swe miejsce, to miejsce jest wśród nas. Po korytarzach przejdź się, uśmiechnij się wraz. Bo to jest Twoja szkoła, Twoje życie i Twój dom, więc zbierzmy się dokoła, śpiewajmy wspólny ton. II. Przyjaciół znajdziesz wielu, szczęśliwie minie czas, A każdy nauczyciel gorliwie uczy nas. Bo wiedza, to jest trudna sprawa, każdy o tym wie, lecz w takiej szkole jak nasza, zabawą staje się. Ref.: Tu każdy ma swe miejsce, to miejsce jest wśród nas. Po korytarzach przejdź się, uśmiechnij się wraz. Bo to jest Twoja szkoła, Twoje życie i Twój dom, więc zbierzmy się dokoła, śpiewajmy wspólny ton. 12