Wojtczak Bogusława, Zmiany w kształceniu zawodowym od 1 września 2019 r. Opublikowano: LEX/el. 2018 Status: aktualny Autor: Wojtczak Bogusława Rodzaj: komentarz praktyczny Ustawa z 22.11.2018 r. o zmianie ustawy Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw dotyczy w dużym zakresie kształcenia zawodowego. Zmiany, które wejdą w życie od 1.09.2019 r., są dość znaczne i obejmują wszystkie obszary kształcenia zawodowego, m.in. klasyfikację zawodów, podstawy programowe, wybór zawodu, w którym będzie kształciła szkoła, likwidację centrów kształcenia zawodowego i ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego, obowiązkowy egzamin zawodowy dla uczniów, staże branżowe dla nauczycieli uczących zawodu, zasady finansowania. Poniższe opracowanie stanowi przegląd najważniejszych zmian w kształceniu zawodowym. Podstawa prawna Podstawy prawne kształcenia zawodowego określają: ustawa z 7.09.1991 r. o systemie oświaty dalej u.s.o., ustawa z 14.12.2016 r. Prawo oświatowe dalej pr. ośw., ustawa z 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela dalej KN, w okresie przejściowym ustawa z 22.11.2018 r. o zmianie ustawy Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw dalej z.u.p.o. oraz rozporządzenia wydane na podstawie tych ustaw. I. Struktura szkolnictwa zawodowego Struktura kształcenia zawodowego pozostaje na dotychczasowym poziomie, modyfikacji podlega jednak organizacja szkół policealnych i branżowych szkół II stopnia (BSII). Zmiany obejmują również kształcenie ustawiczne m.in. poprzez likwidację niektórych placówek i umożliwienie szkołom prowadzenia kursów umiejętności zawodowych. Na poziomie nowelizacji zdefiniowano także kształcenie w formie dziennej, stacjonarnej i zaocznej (nowy art. 4 pkt 29a, 29b, 29c pr. ośw.) oraz wprowadzono nowe określenia, m.in. dyplom zawodowy (zamiast dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe) i certyfikat kwalifikacji zawodowej (zamiast świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie). 1. Kształcenie w branżowej szkole II stopnia Branżowa Szkoła II stopnia pozostaje dwuletnią szkołą ponadpodstawową, rozpoczynającą funkcjonowanie od roku szkolnego 2020/2021. Ukończenie BSII umożliwi uzyskanie
świadectwa dojrzałości oraz dyplomu zawodowego. Zgodnie z art. 18 ust. 2a pr. ośw. w BSII kształcenie będzie się odbywać się w formie dziennej (5 6 dni w tygodniu), stacjonarnej (3 4 dni w tygodniu) lub zaocznej (co 2 tygodnie przez 2 dni). Wcześniej BSII określono jako szkołę dla młodzieży, po zmianach nie będzie takiego wskazania. Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie w BSII będzie się odbywać jak w szkołach dla dorosłych (art. 44sa u.s.o.), a obowiązkowe zajęcia edukacyjne z zakresu kształcenia w zawodzie, w tym praktyczną naukę zawodu, będzie się prowadzić w ramach kwalifikacyjnego kursu zawodowego (art. 109 ust. 2a pr. ośw.). W związku z tym szkoła będzie mogła prowadzić kształcenie ogólne wspólnie dla uczniów kształcących się w różnych zawodach, a kształcenie zawodowe uczniowie ci będą odbywali oddzielnie, czyli będzie można tworzyć klasy wielozawodowe podobnie jak w branżowych szkołach I stopnia (BSI) w odniesieniu do młodocianych pracowników. Zmiany te wpłyną także na modyfikację przepisów dotyczących ramowych planów nauczania. Zasady rekrutacji do BSII określa art. 135 pr. ośw., a w okresie przejściowym art. 95 z.u.s.o. Ważną zmianą jest umożliwienie przyjmowania na I semestr kandydatów, którzy ukończyli BSI w okresie 5 lat szkolnych poprzedzających rok szkolny, na który ubiegają się o przyjęcie do BSII (art. 135 ust. 2 pr. ośw.). Poprzednio dotyczyło to kandydatów, którzy ukończyli BSI w roku szkolnym bezpośrednio poprzedzającym rok, na który odbywa się rekrutacja, a tylko w szczególnych przypadkach ukończyli ją rok wcześniej. Na lata 2020/2021 2022/2023 na semestr I BSII będą przyjmowani również kandydaci będący absolwentami zasadniczej szkoły zawodowej, którzy rozpoczęli kształcenie w tej szkole począwszy od roku szkolnego 2012/2013 (art. 95 ust. 1 z.u.p.o.). W latach 2020/2021 i 2021/2022 obowiązkowe zajęcia edukacyjne z zakresu kształcenia ogólnego będą prowadzone wspólnie dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych i absolwentów BSI, natomiast w roku szkolnym 2022/2023 zajęcia te będą prowadzone oddzielnie, natomiast kształcenie zawodowe w wymienionych okresach dla wszystkich absolwentów będzie się odbywało w ramach tego samego kwalifikacyjnego kursu zawodowego (KKZ) (art. 96 z.u.p.o.). W branżowej szkole II stopnia kształcenie ogólne będzie się odbywało zgodnie z ramowym planem nauczania, a kształcenia zawodowe na kwalifikacyjnych kursach zawodowych. 2. Szkoły policealne Szkoły policealne będą funkcjonowały jako szkoły, w których kształcenie może odbywać się w formie dziennej, stacjonarnej lub zaocznej (art. 18 ust. 2a pr. ośw.) odstąpiono od podziału na szkoły dla młodzieży i dla dorosłych. Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie słuchaczy szkół policealnych będzie podobne jak słuchaczy szkół dla dorosłych, w związku z tym uległ modyfikacji rozdział 3a u.s.o. Do szkół policealnych będą przyjmowane, tak jak obecnie, osoby posiadające co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe, jednakże wprowadzono zmiany w art. 136 pr. ośw. dotyczącym rekrutacji. Absolwenci szkół policealnych po zdaniu egzaminów zawodowych otrzymają dyplom zawodowy potwierdzający nadanie kwalifikacji na poziomie 5 Polskiej Ramy Kwalifikacji (art. 8 pkt 7a ustawy z 22.12.2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji). Organy prowadzące mają obowiązek dostosować do 30.11.2019 r. działalność szkół policealnych do wprowadzonych zmian, w tym zmian statutów (art. 105 ust. 1 z.u.p.o.). Jeśli natomiast nazwa szkoły jest niezgodna z nowymi przepisami, to należy ją zmienić do 31.08.2019 r. (art. 106 z.u.p.o.).
Uczniowie i słuchacze, którzy rozpoczęli naukę przed 1.09.2019 r., kontynuują ją na podstawie dotychczasowych przepisów (art. 105 ust. 3 z.u.p.o.). Zmianom podlegają także publiczne szkoły policealne niesamorządowe oraz niepubliczne szkoły policealne o uprawnieniach szkół publicznych (art. 107 113 z.u.p.o.). Szkoły policealne i BSII nie będą się dzieliły na szkoły dla dorosłych i dla młodzieży. 3. Kształcenie ustawiczne Kształcenie ustawiczne będzie prowadzone w szkołach dla dorosłych, BSII, szkołach policealnych, a także w formach pozaszkolnych realizowanych przez szkoły prowadzące kształcenie zawodowe, placówki kształcenia ustawicznego i centra kształcenia zawodowego (art. 117 ust. 1 pr. ośw.), a w przypadku KKZ tak jak dotychczas również przez podmioty wskazane w art. 117 ust. 2 pkt 3 i 4 pr. ośw. Formy pozaszkolne kształcenia ustawicznego wymienione w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 117 ust. 5 pr. ośw. nie uległy zmianie, ale zostały określone na poziomie ustawy w art. 117 ust. 1a pr. ośw. Są to: kurs umiejętności zawodowych, kurs kompetencji ogólnych, KKZ, turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników oraz inny kurs umożliwiający uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Ustawa określa także, które z wymienionych form mogą prowadzić centra oraz szkoły. Od 1.09.2019 r. będzie obowiązywało nowe rozporządzenie w sprawie kształcenia ustawicznego. a. Zmiany w funkcjonowaniu placówek Dotychczasowe placówki prowadzące kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych to: centra kształcenia ustawicznego (CKU), centra kształcenia praktycznego (CKP) i ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego (ODIDZ). Od 1.09.2019 r. CKP i ODIDZ ulegną likwidacji, a w ich miejsce powstną centra kształcenia zawodowego (CKZ). Zasady przekształcania CKP i ODIDZ w CKZ określają art. 50 76 u.z.p.o. Przekształcenie dotyczy placówek publicznych i niepublicznych. Publiczne CKZ i CKU mogą posiadać filie organizacyjnie podporządkowane centrum (art. 111a ust. 1 pr. ośw.). Nadal można utworzyć zespół: centrum kształcenia zawodowego i ustawicznego (CKZIU). Zgodnie z art. 93 ust. 2 pr. ośw. w skład CKZIU musi wchodzić co najmniej jedna szkoła prowadząca kształcenie zawodowe oraz co najmniej jedno centrum kształcenia zawodowego. b. Zadania szkół w zakresie kształcenia ustawicznego Pojawiły się nowe możliwości rozszerzające działalność szkół prowadzących kształcenie zawodowe. Szkoły będą mogły organizować: kursy umiejętności zawodowych (art. 117 ust. 2a pkt 1 pr. ośw.), turnusy dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników (art. 117 ust. 2c pkt 1 pr. ośw.) i tak jak dotychczas KKZ (art. 117 ust. 2 pkt 1 pr. ośw.). Powyższe kursy oraz turnus będzie można prowadzić w zakresie zawodów, w których kształci szkoła, oraz w zakresie innych zawodów przypisanych do branż, do których należą zawody, w których kształci szkoła. Szkoły będą mogły zgodnie z art. 117 ust. 7 12 pr. ośw. pobierać opłaty za kształcenie na kursach umiejętności zawodowych (do tej pory taka możliwość dotyczyła tylko placówek).
Od 1 września 2019r. likwiduje się centra kształcenia praktycznego i ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, zastępując je centrum kształcenia zawodowego. 4. Kształcenie młodocianych pracowników W związku z likwidacją ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego turnusy dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników będą prowadziły centra kształcenia zawodowego oraz szkoły (art. 117 ust. 2c pr. ośw.). Od 1.09.2019 r. za koordynację organizacji dokształcania teoretycznego uczniów będących młodocianymi pracownikami odpowiedzialny będzie kurator oświaty (art. 51 ust. 1 pkt 15a pr. ośw.). Nowy art. 120a ust. 1 pr. ośw. określa, że pracodawca zatrudniający młodocianych w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu, kierujący ich na dokształcanie teoretyczne do BSI,ustala z dyrektorem szkoły: 1) zakres kształcenia zawodowego zapewnianego przez szkołę i pracodawcę, wynikający z programu nauczania zawodu, 2) liczbę dni w tygodniu, w których zajęcia praktyczne odbywają się u pracodawcy, 3) sposób monitorowania przez każdą ze stron realizacji programu nauczania zawodu. Powyższe ustalenia będą stanowić załącznik do umowy o pracę zawieranej z młodocianym pracownikiem (art. 120a ust. 2 pr. ośw.). Wprowadzone w art. 191 ustawy z 26.06.1974 r. Kodeks pracy dalej k.p. zmiany pozwalają zawrzeć pracodawcy umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu z osobą niemającą 15 lat, a która ukończyła szkołę podstawową (art. 191 2 1 i 2 2 k.p.). Osoba, która ukończyła 18 lat w trakcie nauki w szkole podstawowej, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym ukończyła tę szkołę (art. 191 1 k.p.). Od 1 września 2019r. za koordynację organizacji dokształcania teoretycznego uczniów będących młodocianymi pracownikami odpowiedzialny będzie kurator oświaty. II. Rekrutacja Od 1.01.2019 r. zmianie uległy przepisy dotyczące rekrutacji szkół prowadzących kształcenie zawodowe. W art. 130 pr. ośw. dodano ust. 7a wskazujący, że do I klasy BSI przyjmuje się młodocianych pracowników, którzy oprócz świadectwa ukończenia szkoły podstawowej mają także umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu. W niektórych zawodach podstawa programowa przewiduje uzyskanie umiejętności kierowania pojazdem silnikowym. W związku z tym kandydat będzie zobowiązany posiadać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami, wydane zgodnie z przepisami rozdziału 12 ustawy z 5.01.2011 r. o kierujących pojazdami art. 134 ust. 1 pkt 4 pr. ośw. (technikum i BSI), art. 135 ust. 1 pkt 5 pr. ośw. (BSII) i art. 136 ust. 1 pkt 2b pr. ośw. (szkoła policealna). Możliwe będzie także, w zawodach w których jest to niezbędne, przygotowanie uczniów do uzyskania prawa jazdy kategorii C lub C+E. Kandydaci będą zobowiązani przedstawić orzeczenie psychologiczne o braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem odpowiednie zmiany w art. 134, 135 i 136 pr. ośw. Także w przypadku zawodów związanych z pracą na statku
kandydaci powinni posiadać orzeczenie lekarskie wydawane w formie świadectwa zdrowia o zdolności do pracy na statku odpowiednio art. 134, 135, 136 pr. ośw. Koszty badań lekarskich poniesie marszałek województwa, natomiast koszty badań psychologicznych organ prowadzący. Przepisy dotyczą już rekrutacji na rok szkolny 2019/2020. Zmiana przepisów dotycząca rekrutacji na rok szkolny 2019/20 do BSI, techników i szkół policealnych art. 130 ust. 7a, 134, 135 i 136 pr. ośw. III. Klasyfikacja zawodów i podstawy programowe Dotychczas obowiązujące dwa rozporządzenia określające: klasyfikację zawodów szkolnictwa zawodowego (wydane na podstawie art. 46 ust. 1 pr. ośw.) oraz podstawę programową kształcenia w zawodach (wydane na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 pr. ośw.) zostaną zastąpione jednym rozporządzeniem w sprawie zawodów szkolnictwa branżowego, do którego delegację zawiera zmieniony art. 46 ust. 1 pr. ośw. Nowe rozporządzenie będzie określało: 1) ogólne cele i zadania kształcenia w zawodach, 2) klasyfikację zawodów szkolnictwa branżowego, 3) podstawy programowe kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego, 4) dodatkowe umiejętności zawodowe w zakresie wybranych zawodów oraz zestawy celów kształcenia i treści nauczania opisanych w formie oczekiwanych efektów kształcenia: wiedzy, umiejętności zawodowych oraz kompetencji personalnych i społecznych w odniesieniu do tych umiejętności. Do klasyfikacji wprowadzono zawód o charakterze pomocniczym, o którym mowa w art. 4 pkt 33a pr. ośw. Nowe rozporządzenie będzie obowiązywało we wszystkich typach szkół dla uczniów rozpoczynających naukę od roku szkolnego 2019/2020 (art. 94 ust. 1 i 2 z.u.p.o.), a dwa dotychczasowe rozporządzenia będą dotyczyły uczniów szkół zawodowych, którzy rozpoczęli naukę w latach wcześniejszych, oraz uczniów klasy I BSI będących absolwentami gimnazjum, którzy rozpoczną naukę 1.02.2019 r. (art. 94 ust. 4 z.u.p.o.). W przypadku kształcenia ustawicznego nowe rozporządzenie stosuje się na: kursach umiejętności zawodowych od 1.09.2020 r., a dotychczasowe do 31.12.2020 r. (art. 84 z.u.p.o.), turnusach dokształcania młodocianych pracowników od 1.09.2019 r., a dotychczasowe do 31.08.2021 r. (art. 86 z.u.p.o.), KKZ od 1.09.2020 r., a dotychczasowe do 31.12.2020 r. (art. 87 z.u.p.o.). Dotychczas obowiązujące dwa rozporządzenia określające: klasyfikację zawodów szkolnictwa zawodowego oraz podstawę programową kształcenia w zawodach zostaną zastąpione jednym rozporządzeniem w sprawie zawodów szkolnictwa branżowego.
IV. Egzaminy zawodowe Wprowadzono obowiązek przystąpienia do egzaminów zawodowych przez uczniów i słuchaczy wszystkich szkół prowadzących kształcenie zawodowe. W technikum do klasy programowo wyższej promowany jest uczeń, który otrzyma pozytywne oceny klasyfikacyjne i przystąpi do egzaminu zawodowego, jeśli ten egzamin jest przeprowadzany w danej klasie (art. 44o ust. 4 u.s.o.), w przeciwnym wypadku powtarza klasę. Rada pedagogiczna może jeden raz w ciągu danego etapu edukacyjnego promować ucznia technikum, który uzyskał pozytywne oceny klasyfikacyjne, ale z przyczyn losowych nie przystąpił do egzaminu zawodowego, uczeń przystępuje wówczas do egzaminu w najbliższym terminie (art. 44o ust. 8 i 9 u.s.o.). W szkole policealnej i BSII promocję na semestr programowo wyższy otrzyma słuchacz, który ma pozytywne semestralne oceny klasyfikacyjne i przystąpi do egzaminu zawodowego, jeśli ten egzamin jest przeprowadzany w danym semestrze (art. 44z ust. 1 u.s.o.). Obowiązek przystąpienia do egzaminu zawodowego jest także jednym z warunków uzyskania świadectwa ukończenia: BSI i technikum (art. 44q ust. 1 pkt 3 i 4 u.s.o.) oraz BSII i szkoły policealnej (art. 44za ust. 3 u.s.o.). W przypadku młodocianego zatrudnionego u pracodawcy będącego rzemieślnikiem obowiązek dotyczy przystąpienia do egzaminu czeladniczego (art. 44q ust. 1 pkt 4 u.s.o.). Dyrektor szkoły informuje uczniów i słuchaczy o obowiązku przystąpienia do egzaminu zawodowego odpowiednio w danym roku szkolnym lub semestrze (art. 44zzzb ust. 4 u.s.o.). Powyższe regulacje wchodzą w życie 1.09.2019 r. Zgodnie z art. 124 z.u.p.o. przepisy dotyczące oceniania w brzmieniu dotychczasowym stosuje się tylko do: uczniów czteroletniego technikum, którzy rozpoczęli naukę w latach 2017/2018 2018/2019 (art. 124 ust. 1 z.u.p.o.), uczniów BSI będących absolwentami gimnazjum, którzy rozpoczęli kształcenie w latach 2017/2018 i 2018/2019 (art. 124 ust. 3 z.u.p.o.), uczniów i słuchaczy dotychczasowych szkół policealnych (art. 124 ust. 4 z.u.p.o.). Wobec uczniów technikum i BSI, którzy rozpoczną naukę w roku szkolnym 2019/2020, będą miały zastosowanie nowe przepisy związane z ocenianiem, dotyczy to zarówno uczniów będących absolwentami ośmioletniej szkoły podstawowej, jak i absolwentami gimnazjum. Uczniowie i słuchacze wszystkich szkół prowadzących kształcenie zawodowe mają obowiązek przystąpić do egzaminów zawodowych w danym roku/semestrze, w którym egzamin się odbywa. Jest to warunek do uzyskania promocji oraz ukończenia szkoły. V. Staże uczniowskie Od 1.09.2019 r. uczniowie BSI niebędący młodocianymi pracownikami i uczniowie technikum będą mogli na podstawie umowy z pracodawcą realizować staż uczniowski. Uczestnictwo w stażach uczniowskich umożliwi uczniowi naukę zawodu w rzeczywistych warunkach pracy oraz zaznajomienie się z konkretnymi stanowiskami pracy, a pracodawca będzie mógł poznać i przygotować potencjalnego pracownika. Zasady organizowania staży uczniowskich, w tym zakres treści nauczania, wymiar czasu pracy ucznia, treść umowy, obowiązki pracodawcy przyjmującego ucznia na staż, określa art. 121a pr. ośw. W trakcie
stażu uczeń będzie realizował wszystkie albo wybrane treści programu nauczania zawodu w zakresie praktycznej nauki zawodu realizowanego w szkole, do której uczęszcza, lub treści nauczania związane z zawodem nieobjęte tym programem. Uczeń odbywający staż otrzyma miesięczne świadczenie pieniężne, chyba że z umowy wynika, że staż jest bezpłatny. Koszty świadczeń pieniężnych, które uczeń otrzyma podczas stażu, zostaną wliczone pracodawcy w koszty uzyskania przychodu. Na podstawie art. 101 z.u.p.o. przepisy dotyczące staży uczniowskich stosuje się również do uczniów czteroletniego technikum. VI. Uzyskanie dodatkowych umiejętności i uprawnień zawodowych Nowe rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania wydane na podstawie art. 47 ust. 3 pr. ośw. określi także przeznaczenie godzin stanowiących różnicę między sumą godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia zawodowego a minimalną liczbą godzin kształcenia zawodowego dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie określoną w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego, w szczególności na przygotowanie uczniów do uzyskania dodatkowych umiejętności zawodowych, kwalifikacji rynkowej funkcjonującej w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji lub dodatkowych uprawnień zawodowych. Ustawodawca uzasadnia wprowadzenie powyższej zmiany stworzeniem uczniom możliwości nabycia dodatkowych umiejętności i uprawnień, co wpłynie na zwiększenie szans na zatrudnienie. Uprawnienia te uczniowie będą zdobywali w trakcie nauki w szkole, czyli dodatkowe koszty zostaną pokryte z subwencji oświatowej. Nowy art. 122a pr. ośw. uprawnia dyrektora szkoły do zawarcia z instytucją certyfikującą umowy umożliwiającej jednorazowe przystąpienie (nie później niż rok od ukończenia szkoły) uczniom i absolwentom do nieodpłatnej walidacji i certyfikacji dodatkowej kwalifikacji rynkowej uzyskanej w trakcie nauki w szkole. Od 1 września 2019 r. uczniowie technikum, w tym czteroletniego i BSI niebędący młodocianymi pracownikami mogą realizować staże uczniowskie u pracodawców. Uczniowie w trakcie nauki w szkole będą mogli nieodpłatnie zdobyć dodatkowe umiejętności i uprawnienia zawodowe. VII. Praktyczna nauka zawodu Tak jak dotychczas miejsca realizacji praktycznej nauki zawodu określa art. 120 pr. ośw. Może się ona odbywać u pracodawców, w indywidualnych gospodarstwach rolnych, w centrach kształcenia zawodowego, warsztatach szkolnych, pracowniach szkolnych i placówkach kształcenia ustawicznego (art. 120 ust. 1 pr. ośw.). Dodano możliwość organizacji praktycznej nauki zawodu za granicą na podstawie umów międzynarodowych lub porozumień o współpracy bezpośredniej zawieranych przez szkoły, jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej lub w ramach programów edukacyjnych Unii Europejskiej (art. 120 ust. 1a pr. ośw.). Zgodnie ze zmienionym art. 121 pr. ośw. szkoły będą przekazywały pracodawcom przyjmującym uczniów na praktyczną naukę zawodu na podstawie umowy ze szkołą wynikające z tej umowy środki finansowe umożliwiające uczniom odbycie praktycznej nauki zawodu. Zostanie także wydane nowe rozporządzenie w sprawie praktycznej nauki zawodu, które oprócz dotychczasowych regulacji będzie także
określało ramowy program kursu pedagogicznego dla instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz zakres informacji umieszczanych na zaświadczeniu wydawanym po ukończeniu kursu (art. 120 ust. 4 pr. ośw.). W art. 120 pr. ośw. dodano ust. 3a zakazujący powierzania prowadzenia praktycznej nauki zawodu osobom skazanym za umyślne przestępstwa, m.in. umyślne przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości, przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece. VIII. Podręczniki Nauczyciele nadal będą mogli decydować o realizacji programu nauczania zawodu z zastosowaniem lub bez zastosowania podręcznika (art. 22aa ust. 1 pr. ośw.), ale będą mogli także realizować program z wykorzystaniem urządzeń, sprzętu lub oprogramowania, przydatnych do realizacji tego programu (art. 22aa ust. 2 u.s.o.). Jednakże ustawodawca odstąpił od dopuszczania do użytku szkolnego podręczników przeznaczonych do kształcenia zawodowego (zmiana art. 22an u.s.o.). Tradycyjny podręcznik będzie można również zastąpić materiałem edukacyjnym w postaci papierowej lub elektronicznej, w tym dostosowanym do potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych uczniów niepełnosprawnych, umożliwiającym realizację programu nauczania zawodu (art. 3 pkt 24 lit. b u.s.o.). Zgodnie z art. 116 z.u.p.o. wykazy podręczników do kształcenia zawodowego będą prowadzone przez ministra do 31.08.2022 r. (art. 116 ust. 1 z.u.p.o.) i także tego dnia wygasną decyzje o dopuszczeniu do użytku szkolnego tych podręczników (art. 116 ust. 2 z.u.p.o.). Odstąpiono od dopuszczania przez ministra podręczników do kształcenia zawodowego. IX. Wybór zawodu, w którym będzie kształciła szkoła Ustawodawca dokonał zasadniczych zmian art. 68 ust. 7 pr. ośw. stanowiącego podstawę do określenia zawodów, w których kształci szkoła. Zawody, tak jak dotychczas, będzie ustalał dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym. Wymagana będzie opinia wojewódzkiej rady rynku pracy oraz umowa lub porozumienie z pracodawcą. Obowiązek umowy z pracodawcą nie dotyczy branżowej szkoły II stopnia. Na podstawie art. 172a pr. ośw. przepisy art. 68 ust. 7 7d pr. ośw. dotyczą także szkół niepublicznych. 1. Wymagana opinia Dyrektor występuje o opinię tylko do wojewódzkiej rady rynku pracy o zasadności kształcenia w danym zawodzie zgodnie z potrzebami ryku pracy (art. 68 ust. 7 pkt 1 pr. ośw.). Wojewódzka rada rynku pracy wydaje opinię na 5 lat po zapoznaniu się z prognozą zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego na krajowym i wojewódzkim rynku pracy, ustaloną przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Zgodnie z art. 46b ust. 3 pr. ośw. prognoza będzie do 1 lutego danego roku ogłaszana przez ministra w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski. Minister określi prognozę na podstawie danych Instytutu Badań Edukacyjnych opracowanych w szczególności na podstawie badania prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny, danych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Systemu Informacji Oświatowej oraz po zasięgnięciu opinii sektorowych rad do spraw kompetencji i Rady Programowej do spraw kompetencji, a także ministrów właściwych dla zawodów szkolnictwa branżowego
(art. 46b ust. 2 pr. ośw.). Zgodnie z art. 68 ust. 7a pr. ośw. opinia wojewódzkiej rady rynku pracy nie jest wymagana w przypadku: 1) rozpoczynania kształcenia w zawodzie o charakterze pomocniczym, jeżeli szkoła posiada opinię o zasadności kształcenia w zawodzie, dla którego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego, przewidziano zawód o charakterze pomocniczym; 2) organizowania w branżowej szkole I stopnia oddziału wyłącznie dla uczniów będących młodocianymi pracownikami (tzw. oddział wielozawodowy). Uzyskanie ponownej opinii wojewódzkiej rady rynku pracy jest wymagane również w przypadku, gdy na dany zawód występuje nadwyżka zapotrzebowania, zgodnie z prognozą ministra (art. 68 ust. 7b pr. ośw.). Oznacza to, że nawet jeśli szkoła już prowadzi kształcenie w danym zawodzie, to dyrektor każdego roku będzie musiał analizować obwieszczenie ministra i w przypadku określonym w art. 68 ust. 7c pr. ośw. ponownie występować o opinię do wojewódzkiej rady rynku pracy. Wydawanie opinii na 5 lat wynika ze zmienionego art. 22 ust. 5c ustawy z 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy art. 25 pkt 4 lit. b z.u.p.o. 2. Umowa lub porozumienie z pracodawcą Przed ustaleniem zawodów dyrektor musi nawiązać współpracę odpowiednio z pracodawcą lub osobą prowadzącą indywidualne gospodarstwo rolne, których działalność jest związana z danym zawodem lub branżą. Potwierdzeniem nawiązania współpracy będzie umowa lub porozumienie obejmujące co najmniej jeden cykl kształcenia w danym zawodzie (art. 68 ust. 7 pkt 2 pr. ośw.). Zgodnie z art. 68 ust. 7c pr. ośw. współpraca będzie polegała w szczególności na: tworzeniu klas patronackich; przygotowaniu propozycji programu nauczania zawodu; realizacji kształcenia zawodowego, w tym praktycznej nauki zawodu; wyposażeniu warsztatów lub pracowni szkolnych; organizacji egzaminu zawodowego; doskonaleniu nauczycieli kształcenia zawodowego, w tym organizowaniu szkoleń branżowych; realizacji doradztwa zawodowego i promocji kształcenia zawodowego. W przypadku ustalenia zawodu, w którym kształci branżowa szkoła II stopnia, nie stosuje się przepisów dotyczących nawiązania współpracy z pracodawcą (art. 68 ust. 7d pr. ośw.). 3. Przepisy przejściowe Opinie wojewódzkich i powiatowych rad rynku pracy wydane przed 1.01.2019 r. zachowują moc do 31.08.2022 r., a wnioski o uzyskanie powyższych opinii złożone przed 1.01.2019 r. rozpatruje się zgodnie z dotychczasowymi przepisami (art. 97 ust. 1 i 3 z.u.p.o.). Opinia
wojewódzkiej rady rynku pracy nie będzie wymagana w przypadku szkół, które od roku szkolnego 2019/2020 będą kontynuowały kształcenie w zawodach, których nazwa i symbol cyfrowy określone w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego są takie same jak nazwa i symbol cyfrowy zawodu określonego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, w brzmieniu dotychczasowym (art. 97 ust. 2 z.u.p.o.). Opinia wojewódzkiej rady rynku pracy wydawana na wniosek złożony po 1.01.2019 r. będzie musiała uwzględniać prognozę zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego, która zostanie określona przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w obwieszczeniu, o którym mowa w art. 46b ust. 3 pr. ośw. Artykuł 68 obowiązuje od 1.01.2019 r., z tym że w 2019 r. minister ogłasza prognozę do 31 marca (art. 144 ust. 2 z.u.p.o.). Ustalając zawód, w którym będzie kształciła szkoła publiczna lub niepubliczna dyrektor musi uzyskać opinię wojewódzkiej rady rynku pracy oraz zawrzeć umowę lub porozumienie z pracodawcą, którego działalność jest związana z danym zawodem lub branżą. Umowa/porozumienie z pracodawcą nie dotyczy BSII. X. Finansowanie Szkoły kształcące w zawodach, na które zgodnie z prognozą określoną przez ministra jest wyższe zapotrzebowanie na rynku pracy, będą otrzymywały zwiększoną subwencję oświatową. Prognoza ta po raz pierwszy zostanie uwzględniona w podziale części oświatowej subwencji ogólnej między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego na 2020 r. przy różnicowaniu kwot ustalanych na uczniów objętych kształceniem zawodowym (art. 144 ust. 1 z.u.p.o.). Także pracodawcy prowadzący naukę zawodu w zawodach wskazanych przez ministra w prognozie, o której mowa w art. 46b ust. 1 pr. ośw., otrzymają zwiększone do 10 000 zł dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianego pracownika (art. 122 ust. 2a pr. ośw.). Zmiana w art. 28 z.u.p.o. art. 223 ustawy z 27.08.2009 r. o finansach publicznych umożliwi szkołom i placówkom gromadzenie na wydzielonym rachunku dochodów uzyskiwanych w ramach praktycznego kształcenia zawodowego (np. wykonywanie usług gastronomicznych, mechanicznych itp.). Środki te będą mogły być wykorzystywane wyłącznie na kształcenie zawodowe prowadzone przez te jednostki, nie będzie ich można przeznaczyć na wynagrodzenia osobowe. Zwiększona subwencja na kształcenie w zawodach, na które zgodnie z prognozą określoną przez ministra, jest wyższe zapotrzebowanie na rynku pracy. XI. Nauczyciele zawodu Dla nauczycieli teoretycznych i praktycznych przedmiotów zawodowych wprowadzono obowiązkowe szkolenia. Zostało także zmienione pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu. 1. Szkolenia branżowe Nauczyciele teoretycznych przedmiotów zawodowych i nauczyciele praktycznej nauki zawodu, zatrudnieni w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe oraz placówkach i
centrach, są obowiązani doskonalić umiejętności i kwalifikacje zawodowe potrzebne do wykonywania pracy poprzez uczestniczenie w szkoleniach branżowych realizowanych w trzyletnich cyklach, w łącznym wymiarze 40 godzin w cyklu (art. 70c ust. 1 KN). Zgodnie z art. 42 ust. 2e KN szkolenia te będą odbywały się w ramach czasu pracy nauczyciela, czyli zajęć i czynności związanych z doskonaleniem zawodowym, o którym mowa w art. 42 ust. 2 pkt 3 KN. Z obowiązku zwolnieni są nauczyciele: 1) prowadzący działalność gospodarczą związaną z nauczanym zawodem albo indywidualne gospodarstwo rolne, którego działalność jest związana z nauczanym zawodem lub 2) zatrudnieni u pracodawców na stanowiskach związanych z nauczanym zawodem, lub 3) zatrudnieni w indywidualnych gospodarstwach rolnych, których działalność jest związana z nauczanym zawodem. Za spełnienie powyższego obowiązku uznaje się także doskonalenie zawodowe nauczycieli realizowane u pracodawców w ramach regionalnych programów operacyjnych (art. 70c ust. 3 KN). Zasady organizowania szkoleń określa art. 70c KN, w tym: zwolnienie z prowadzenia zajęć na czas trwania szkolenia (art. 70c ust. 6 i 7 KN), zwrot kosztów podróży (art. 70c ust. 8 i 10 KN), finansowanie szkolenia (art. 70c ust. 11 i 12 KN). Szkolenie organizuje dyrektor szkoły/placówki (art. 70c ust. 4 KN), który kieruje nauczyciela w odpowiednie miejsce na wniosek nauczyciela lub z własnej inicjatywy (art. 70c ust. 5 KN). W terminie 30 dni od dnia zakończenia szkolenia, nauczyciel przedkłada dyrektorowi szkoły informację o zakresie i wymiarze odbytego szkolenia, potwierdzoną przez pracodawcę lub osobę prowadzącą indywidualne gospodarstwo rolne (art. 70c ust. 9 KN). Obowiązkowe szkolenia branżowe dla nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodowych i nauczyciele praktycznej nauki zawodu, zatrudnionych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe oraz placówkach i centrach. 2. Pensum Pensum nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodowych (było przedmiotów teoretycznych) w szkołach i na KKZ nadal wynosi 18 godzin tygodniowo (art. 42 ust. 3 lp. 3 KN), zmniejszono natomiast do 20 godzin tygodniowo pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu (art. 42 ust. 3 lp. 5 KN). Nauczycielom dokształcającym się, a także odbywającym szkolenie branżowe, dyrektor szkoły może ustalić czterodniowy tydzień pracy umożliwia to wprowadzona zmiana w art. 42c ust. 1 KN. XII. Podsumowanie Wprowadzanie powyższych zmian ustawodawca uzasadnia podniesieniem prestiżu szkolnictwa zawodowego poprzez zapewnienie dostosowania kształcenia do potrzeb rynku pracy. W znacznym stopniu może się do tego przyczynić wzmocnienie udziału pracodawców w kształceniu zawodowym. W art. 3 pr. ośw. dodano ust. 1a, wskazujący, że system oświaty w zakresie kształcenia zawodowego wspierają także pracodawcy, organizacje pracodawców,
samorządy gospodarcze lub inne organizacje gospodarcze, stowarzyszenia lub samorządy zawodowe, sektorowe rady do spraw kompetencji oraz Rada Programowa do spraw kompetencji, o których mowa w ustawie z 9.11.2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. W przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe w zebraniach rady pedagogicznej mogą również brać udział, z głosem doradczym, przedstawiciele pracodawców, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego lub innych organizacji gospodarczych, stowarzyszeń lub samorządów zawodowych oraz sektorowych rad do spraw kompetencji (art. 69 ust. 3a pr. ośw.). Powyższy komentarz nie wyczerpuje wszystkich tematów związanych z przebudową szkolnictwa zawodowego i nie stanowi szczegółowej analizy poruszanych zagadnień, jest przeglądem najważniejszych zmian, których większość wchodzi w życie 1.09.2019 r. Brak jest jeszcze nowych aktów wykonawczych, które także będą obowiązywały od nowego roku szkolnego.