VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOVOLT 200. dla wykwalifikowanego personelu. Vitovolt 200. Wskazówki dotyczące ważności, patrz ostatnia strona

Podobne dokumenty
VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOVOLT 100 VITOVOLT 200. dla wykwalifikowanego personelu. Vitovolt 100 Vitovolt 200

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu. Grzałka elektryczna. Wskazówki bezpieczeństwa. dla personelu wykwalifikowanego.

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOVOLT. dla wykwalifikowanego personelu. Vitovolt. Moduły fotowoltaiczne PL 3/2011 Proszę zachować!

VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOCELL 340-M/360-M. dla wykwalifikowanego personelu. Vitocell 340-M/360-M Typ SVKA Typ SVSA

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOTROL 300B. dla wykwalifikowanego personelu. Vitotrol 300B

VIESMANN. Instrukcja montażu. Palnik promiennikowy MatriX. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOCELL 100-H. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOTROL 200A. dla wykwalifikowanego personelu. Vitotrol 200A. Moduł zdalnego sterowania, nr katalog.

Komora spalania i dno szczelinowe

Przepływowy podgrzewacz wody grzewczej

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOSOL 200-F. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOCELL 300-H. dla wykwalifikowanego personelu. Vitocell 300-H Typ EHA

VIESMANN. Instrukcja montażu. Palnik promiennikowy MatriX. dla wykwalifikowanego personelu

Viesmann. Instrukcja montażu. Ruszt. Wskazówki dotyczące bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu. do Vitoligno 300-C, 60 do 70 kw

VIESMANN. Schemat przyłączy i okablowania VITOCAL 300-A. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu. Moduł uzupełniający EM201. Wskazówki bezpieczeństwa. dla personelu wykwalifikowanego

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOTROL 300A. dla wykwalifikowanego personelu. Vitotrol 300A. Moduł zdalnego sterowania, nr katalog.

VIESMANN. Instrukcja montażu. Zestaw uzupełniający AM1. Wskazówki bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu. Moduł komunikacyjny LON. Wskazówki bezpieczeństwa. Zastosowanie. dla personelu wykwalifikowanego. Nr katalog.

Viesmann. Instrukcja montażu. Wymiana podajnika. Wskazówki dotyczące bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu. do Vitoligno 300-C, 60 do 101 kw

Zabezpieczający ogranicznik temperatury. Do pompy ciepłej wody użytkowej Vitocal 161-A, typ WWKS

VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOCELL 100-W. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja obsługi VITOVOLT. dla użytkownika instalacji PL 2/2010 Proszę zachować!

Moduł sterujący przepływowym podgrzewaczem wody grzewczej

VIESMANN. Instrukcja montażu DIVICON. dla wykwalifikowanego personelu. Divicon. Rozdzielacz obiegu grzewczego (zestaw montażowy)

VIESMANN. Schemat przyłączy i okablowania VITOCAL 300-A. dla wykwalifikowanego personelu

Licznik energii, jednofazowy lub trójfazowy. Do pomp ciepła 230 V~/400 V~ w połączeniu z regulatorem Vitotronic 200, typ WO1C.

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOVOLT 200. dla wykwalifikowanego personelu. Vitovolt 200. Moduły fotowoltaiczne

Dodatkowe ogrzewanie elektryczne

Viesmann. Instrukcja montażu i serwisu. Odpylacz granulatu. Wskazówki dotyczące bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu.

VIESMANN. Instrukcja montażu. Blacha prowadząca popiół. Wskazówki dotyczące bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażowa i serwisowa VITOTROL 100. dla wykwalifikowanego personelu. Vitotrol 100 Typ UTA

Wymiana układu hydraulicznego

VIESMANN. Instrukcja montażu. Zestaw uzupełniający mieszacza. Wskazówki bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu. Moduł komunikacyjny. Wskazówki bezpieczeństwa. Zastosowanie. dla personelu wykwalifikowanego. Nr katalog.

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOSOL 200-F. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOTROL 100. dla wykwalifikowanego personelu. Vitotrol 100 Typ UTDB

VIESMANN. Instrukcja montażu. Wymiana regulatora. Wskazówki bezpieczeństwa. Otwieranie kotła Vitodens. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu. Wymiana regulatora. Wskazówki bezpieczeństwa. Otwieranie kotła Vitodens. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu. System odprowadzania spalin. Wskazówki bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOTROL 100. dla wykwalifikowanego personelu

Elektryczne ogrzewanie dodatkowe. Do jednostki zewnętrznej urządzeń Vitocal 200-S/222-S/242-S oraz Vitocaldens 222-F

Zestaw przyłączeniowy pompy cyrkulacyjnej

(z czujnikiem o kształcie ćwierćkoła) Zabezpieczający ogranicznik temperatury

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOTROL 300-B. dla wykwalifikowanego personelu. Vitotrol 300-B

VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOCELL 340 M/360 M. dla wykwalifikowanego personelu. Vitocell 340 M/360 M Typ SVK Typ SVS

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOSOL 200-F. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOCELL 333/353. dla wykwalifikowanego personelu. Vitocell 333/353 Typ SVK Typ SVS

VIESMANN. Instrukcja montażu. Zewnętrzny zestaw uzupełniający H1. Wskazówki bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu. nr katalog.

VIESMANN. Instrukcja montażu. dla wykwalifikowanego personelu. Wymiana gazowego automatu palnikowego. Typ MPA51 przez MPA5113

VIESMANN. Instrukcja montażu. dla wykwalifikowanego personelu. Wymiana gazowego automatu palnikowego. Typ MPA51 do MPA5113

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOFLAME 300. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOSOL-F. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu. dla wykwalifikowanego personelu. Wymiana gazowego automatu palnikowego. Typ MPA51 przez MPA5113

VIESMANN. Instrukcja montażu. Zestaw uzupełniający EA1. Wskazówki bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu. nr katalog.

Element przyłączeniowy kotła

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOFLAME 300. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOCELL 300-B VITOCELL 300-V. dla wykwalifikowanego personelu

Vitotronic jako regulator dodatkowy

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOPLEX 100. dla wykwalifikowanego personelu. Vitoplex 100 Typ PV1, 780 do 2000 kw Kocioł olejowy/gazowy

VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOCELL 100-W. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja obsługi. Zestaw części podstawy z mieszaczem termostatycznym. Wskazówki bezpieczeństwa. dla personelu wykwalifikowanego

VIESMANN. Instrukcja montażu. System odprowadzania spalin. Wskazówki bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOVOLT 300. dla wykwalifikowanego personelu. Vitovolt 300. Moduły fotowoltaiczne

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOTWIN GATEWAY. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu. Zestaw adaptacyjny. Wskazówki bezpieczeństwa. Zastosowanie. dla wykwalifikowanego personelu. dla Vitopend 100, typ WH1B

VIESMANN. Instrukcja montażu. Zmiana rodzaju gazu na G 230. Wskazówki bezpieczeństwa. Otwieranie kotła Vitodens. dla wykwalifikowanego personelu

Wymiana dodatkowego ogrzewania elektrycznego

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOSOL 200-F. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu. Zestaw uzupełniający AM1. Wskazówki bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu. Nr katalog.

VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOCELL 300-V VITOCELL 300-W. dla wykwalifikowanego personelu. Vitocell 300-V Vitocell 300-W Typ EVA

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOCELL 300-V VITOCELL 300-W. dla wykwalifikowanego personelu. Vitocell 300-V Vitocell 300-W Typ EVA

VIESMANN. Instrukcja obsługi VITOSOL. dla użytkownika instalacji PL 3/2009 Proszę zachować!

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOTROL 200 RF. dla wykwalifikowanego personelu. Vitotrol 200 RF

VIESMANN. Schemat przyłączy i okablowania VITOCAL 222-G. dla wykwalifikowanego personelu. Vitocal 222-G Typ BWT 221.B06 do B10

VIESMANN. Instrukcja montażu DIVICON. dla wykwalifikowanego personelu. Divicon. Rozdzielacz obiegu grzewczego

VIESMANN. Instrukcja obsługi VITOSOL. dla użytkownika instalacji PL 4/2007 Proszę zachować!

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOTROL 100. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu i serwisu VITOTROL 200 RF. dla wykwalifikowanego personelu. Vitotrol 200 RF

VIESMANN. Instrukcja montażu. Zestaw uzupełniający EA1. Wskazówki bezpieczeństwa. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja serwisowa VITOCELL 100 V. dla wykwalifikowanego personelu. Vitocell 100 V Typ CVW

VIESMANN. Schemat przyłączy i okablowania VITOCAL 200-A VITOCAL 200-S. dla wykwalifikowanego personelu

Instrukcja montażowo serwisowa dla fachowca ELEKTRYCZNY WKŁAD GRZEJNY

Wymiana wymiennika ciepła lub rury wody powrotnej

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOMAX 200-LW. dla wykwalifikowanego personelu


VIESMANN. Instrukcja montażu VITOCELL 100-H. dla wykwalifikowanego personelu. Vitocell 100-H Typ CHA

Pomieszczeniowy klimakonwektor wentylatorowy Typ V202H, V203H, V206H i V209H

VIESMANN. Instrukcja montażu. Vitotronic jako część zamienna. Wskazówki bezpieczeństwa. dla personelu wykwalifikowanego

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOFLAME 100. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOTROL 100. dla wykwalifikowanego personelu. Vitotrol 100 Typ UTDB-RF

VIESMANN. Instrukcja obsługi VITOSOLIC 100. dla użytkownika instalacji. Regulator instalacji solarnych PL 8/2007 Proszę zachować!

Zestaw montażowy z mieszaczem. Rozdzielacz obiegu grzewczego kotła Vitodens 222-F, 242-F i 333-F Z zestawem przyłączeniowym do instalacji podtynkowej

VIESMANN. Instrukcja montażu. Czujnik CO. Wskazówki bezpieczeństwa. dla personelu wykwalifikowanego. do przyłączenia do kotła olejowego i gazowego

Zmiana rodzaju gazu na GZ 41,5 lub GZ 35. dla Vitodens 100-W, typ WB1B i Vitodens 100-E, typ AB1B

VIESMANN. Instrukcja obsługi VITOSOLIC 100. dla użytkownika instalacji. Regulator instalacji solarnych PL 10/2009 Proszę zachować!

VIESMANN. Instrukcja obsługi VITOSOLIC 100. dla użytkownika instalacji. Regulator instalacji solarnych PL 1/2006 Proszę zachować!

VIESMANN. Instrukcja montażu VITOTROL 100. dla wykwalifikowanego personelu

VIESMANN. Instrukcja montażu. Rozszerzenie funkcji 0 10 V. Wskazówki bezpieczeństwa. Zastosowanie. dla wykwalifikowanego personelu

Transkrypt:

Instrukcja serwisowa dla wykwalifikowanego personelu VIESMANN Vitovolt 200 Wskazówki dotyczące ważności, patrz ostatnia strona VITOVOLT 200 3/2011 Proszę zachować!

Wskazówki bezpieczeństwa Wskazówki dotyczące bezpieczeństwa Prosimy o dokładne przestrzeganie wskazówek bezpieczeństwa w celu wykluczenia ryzyka utraty zdrowia oraz powstania szkód materialnych. Objaśnienia do wskazówek bezpieczeństwa Niebezpieczeństwo Ten znak ostrzega przed niebezpieczeństwem zranienia.! Uwaga Ten znak ostrzega przed stratami materialnymi i zanieczyszczeniem środowiska. Wskazówka Tekst oznaczony słowem Wskazówka zawiera dodatkowe informacje. Grupa docelowa Niniejsza instrukcja skierowana jest wyłącznie do wykwalifikowanego personelu. Prace przy obiegu czynnika chłodniczego mogą wykonywać tylko uprawnieni do tego specjaliści. Prace przy podzespołach elektrycznych mogą być wykonywane tylko przez wykwalifikowanych elektryków. Pierwsze uruchomienie powinien przeprowadzić wykonawca instalacji lub wyznaczona przez niego osoba posiadająca odpowiednie uprawnienia. Przepisy Podczas prac należy przestrzegać krajowych przepisów dotyczących instalacji, przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, ustawowych przepisów o ochronie środowiska, przepisów zrzeszeń zawodowo-ubezpieczeniowych, stosownych przepisów bezpieczeństwa norm DIN, EN, DVGW, TRGI, TRF i VDE a ÖNORM, EN i ÖVE c SEV, SUVA, SVTI i SWKI. Prace przy instalacji Odłączyć instalację od źródła napięcia (np. za pomocą oddzielnego bezpiecznika lub wyłącznika głównego) i sprawdzić brak napięcia. Wskazówka Oprócz obwodu prądowego regulatora może istnieć kilka obwodów obciążeniowych. Niebezpieczeństwo Dotknięcie części przewodzących prąd może prowadzić do ciężkich obrażeń. Niektóre podzespoły na płytkach instalacyjnych przewodzą prąd nawet po wyłączeniu napięcia zasilania. Przed usunięciem osłon z urządzeń odczekać min. 4 minuty, aż napięcie spadnie. Zabezpieczyć instalację przed ponownym włączeniem. 2

Wskazówki dotyczące bezpieczeństwa (ciąg dalszy) Wskazówki bezpieczeństwa! Uwaga Wyładowania elektrostatyczne mogą doprowadzić do uszkodzenia podzespołów elektronicznych. Przed rozpoczęciem prac należy dotknąć uziemionych obiektów, np. rur grzewczych i wodociągowych, w celu odprowadzenia ładunków statycznych. Prace naprawcze! Uwaga Naprawa podzespołów spełniających funkcje zabezpieczające zagraża bezpiecznej eksploatacji instalacji. Uszkodzone części należy wymieniać na oryginalne części firmy Viessmann. Elementy dodatkowe, części zamienne i szybkozużywalne! Uwaga Części zamienne i szybkozużywalne, które nie zostały sprawdzone wraz z instalacją, mogą zakłócić jej prawidłowe funkcjonowanie. Montaż niedopuszczonych elementów oraz dokonywanie bez zezwolenia zmian konstrukcyjnych mogą obniżyć bezpieczeństwo pracy instalacji i spowodować ograniczenie praw gwarancyjnych. Stosować wyłącznie oryginalne części zamienne firmy Viessmann lub części przez tę firmę dopuszczone. 3

Spis treści Spis treści Pierwsze uruchomienie, przegląd, konserwacja Czynności robocze Pierwsze uruchomienie, przegląd i konserwacja... 5 Kolejne kroki w czynnościach roboczych... 6 Lista części zamiennych... 7 Protokoły Protokół uruchomienia... 9 Dane techniczne... 14 Poświadczenia Deklaracja zgodności... 15 4

Pierwsze uruchomienie, przegląd, konserwacja Czynności robocze Pierwsze uruchomienie, przegląd i konserwacja Szczegółowe wskazówki dotyczące czynności roboczych znajdują się na podanych stronach Czynności robocze przy pierwszym uruchomieniu Czynności robocze podczas przeglądu technicznego Czynności robocze przy konserwacji Strona 1. Wyłączanie instalacji z eksploatacji... 6 2. Czyszczenie modułów fotowoltaicznych... 6 3. Kontrola przemiennika częstotliwości... 6 4. Kontrola działania urządzeń zabezpieczających... 6 5. Kontrola przyłączy elektrycznych... 6 6. Uruchamianie urządzenia... 6 5

Pierwsze uruchomienie, przegląd, konserwacja Kolejne kroki w czynnościach roboczych Wyłączanie instalacji z eksploatacji Uwaga! Aby uniknąć uszkodzenia urządzenia, wszelkie prace przy podzespołach instalacji fotowoltaicznej należy wykonywać tylko po zakryciu kolektorów. Dzięki temu nie ma przepływu prądu i możliwa jest właściwa konserwacja. Odłączyć i zabezpieczyć przed nieupoważnionym włączeniem po stronie napięcia stałego i zasilania (np. w miejscu odłączania prądu stałego lub wyłącznikiem głównym). Czyszczenie modułów fotowoltaicznych W przypadku opadających liści lub innych zanieczyszczeń, moduły fotowoltaiczne czyścić na mokro, nie stosując żrących środków czyszczących. Kontrola przemiennika częstotliwości Patrz Instrukcja obsługi i instalacji przemiennika częstotliwości. Kontrola działania urządzeń zabezpieczających Sprawdzić przyłącza przewodów uziemiających na konstrukcji wsporczej modułów fotowoltaicznych (o ile są zamontowane). Kontrola przyłączy elektrycznych Sprawdzić mocowanie połączeń wtykowych i przepustów przewodów, oraz czy przewody nie uległy uszkodzeniu. Uruchamianie urządzenia Przestrzegać instrukcji obsługi zamontowanych podzespołów. 6

Lista części zamiennych Lista części zamiennych Wskazówki dotyczące zamawiania części zamiennych! Należy podać numer katalogowy i fabryczny wyrobu (patrz tabliczka znamionowa) oraz numer pozycji części zamiennej (z niniejszej listy). Części dostępne w handlu można otrzymać w lokalnych sklepach branżowych. Części 002 Elementy łączące do szyn montażowych 003 Przewód przyłączeniowy i przedłużacz, 15 m 004 Przedłużacz, 3 m 007 Opakowanie dodatkowe z zaciskiem środkowym 008 Opakowanie dodatkowe z zaciskiem końcowym 009 Opakowanie dodatkowe ze wspornikiem Części bez ilustracji 001 Vitovolt 200 005 Zestaw adaptera 006 Zestaw części zamiennych 010 Instrukcja montażu 011 Instrukcja obsługi 012 Instrukcja serwisowa 7

Lista części zamiennych Lista części zamiennych (ciąg dalszy) 002 003 004 007 008 009 8

Protokoły Protokół uruchomienia Użytkownik instalacji Nazwisko/Firma Lokalizacja instalacji Nazwisko/Firma Ulica, nr domu Ulica, nr domu Kod pocztowy, miejscowość Kod pocztowy, miejscowość Numer telefonu Data e-mail Nr dokumentu przewozowego Data 9

Protokoły Protokół uruchomienia (ciąg dalszy) Instalator instalacji Nazwisko/nr klienta Osoba dokonująca uruchomienia instalacji Nazwisko/Firma Ulica, nr domu Ulica, nr domu Kod pocztowy, miejscowość Kod pocztowy, miejscowość Numer telefonu Data e-mail Data Kąt nachylenia α Orientacja modułów Odchylenie od południa: α =...... α α W 90 90 O 60 30 0 S 30 60 Miejsce montażu Dach ze spadkiem Dach płaski Wolnostojący, na stojakach Zacienienie Tak/Nie Tak/Nie Tak/Nie Tak/Nie 10

Protokoły Protokół uruchomienia (ciąg dalszy) Moduł fotowoltaiczny Typ/producent Prąd zwarcia (Isc) Napięcie jałowe (Uoc) Prąd MPP (Impp) Napięcie przy MPP (Umpp) Liczba modułów fotowoltaicznych Moc generatora Przemiennik częstotliwości Typ/producent/nr seryjny Urządzenie 1 Urządzenie 2 Moc znamionowa DC Obciążenie maksymalne DC Moc znamionowa AC Pozostałe dane instalacji Generator uziemiony? Tak/Nie Dodatni/ujemny Zabezpieczenie przed przepływem powrotnym? Tak/Nie...V/A Odłącznik prądu stałego? Tak/Nie typ: 11

Protokoły Protokół uruchomienia (ciąg dalszy) Raport kontrolny String 1 2 3 4 5 6 7 8 Przemiennik częstotliwości urządzenia 1/2 Liczba modułów Prąd zwarciowy Napięcie jałowe Oporność izolacji Dodatnia elektroda Ujemna elektroda Kontrola biegunowości Pierwsze uruchomienie Konserwacja/serwis Konserwacja/serwis dnia: przez: Konserwacja/serwis Konserwacja/serwis Konserwacja/serwis dnia: przez: 12

Protokoły (ciąg dalszy) Konserwacja/serwis Konserwacja/serwis Konserwacja/serwis dnia: przez: Konserwacja/serwis Konserwacja/serwis Konserwacja/serwis dnia: przez: 13

Dane techniczne Dane techniczne Vitovolt 200, typ P220SB P225SA P230SA Moc znamionowa W p 220 225 230 Tolerancja mocy W 0/+5 0/+5 0/+ Napięcie przy V 29,5 29,6 29,8 MPP Prąd MPP A 7,46 7,61 7,72 Napięcie jałowe V 36,6 36,7 36,8 (STC) Prąd zwarcia (STC) A 8,05 8,15 8,25 Wskazówka Odpowiedni arkusz danych dla tolerancji pomiaru modułów. 14

Poświadczenia Deklaracja zgodności Deklaracja zgodności My, firma Viessmann Werke GmbH & Co KG, D-35107 Allendorf, oświadczamy na swoją wyłączną odpowiedzialność, że wyroby Vitovolt są zgodne z następującymi normami: DIN 1055 EN 50178 EN 60146-1-1 EN 61215 EN 61646 EN 61730 Zgodnie z postanowieniami poniższych dyrektyw, wyrób ten został oznakowany symbolem: _: 2006/95/WE 2004/108/WE Allendorf, 1 marca 2011 Viessmann Werke GmbH&Co KG z up. Manfred Sommer 15

Wydrukowano na papierze ekologicznym, wybielonym i wolnym od chloru Wskazówka dotycząca ważności Nr fabryczny: 7454509 7454510 7459107 16 Viessmann Sp. z o.o. ul. Gen. Ziętka 126 41-400 Mysłowice tel.: (0801) 0801 24 (32) 22 20 370 mail: serwis@viessmann.pl www.viessmann.com Zmiany techniczne zastrzeżone!