nr (254) Łączymy sztukę z biznesem od 1989 roku PICASSO ARBUS CATTELAN MECWALDOWSKI WEALTH MANAGEMENT cena 20 zł (w tym 5% Vat) www.artbiznes.pl NR INDEKSU 351962
Anna Szprynger, bez tytułu, 2011 r. 18 cm x 24 cm Istnieje...
Anna Szprynger, bez tytułu, 2011 r. 18 cm x 24 cm
Agata Kleczkowska, bez tytułu, 2011 r. 80 cm x 100 cm
Agata Kleczkowska, bez tytułu, 2011 r. 100 cm x 80 cm
Jakub Słomkowski Płonąca krowa 2011 r. 120 cm x 120 cm
Jakub Słomkowski Ostatni pejzaż 2011 r. 100 cm x 116 cm
Szymon Ziarek Omnipotencja w logicznym prześcieradle 2010 r. 100 cm x 100 cm
Szymon Ziarek Jaźń sprzeczna 2010 r. 100 cm x 100 cm
Stanisław Młodożeniec Kompozycja 2011 r. 130 cm x 140 cm
Stanisław Młodożeniec Peyzage 2011 r. 130 cm x 140 cm...piękniejszy świat
Luksusowe Posiadłości na Riwierze Francuskiej Luxury Real Estate on The French Riviera
Francuskiej photo & design 3mille.com + 48 517 308 621 + 48 517 308 621 Saint Tropez Cannes Saint Jean Cap Ferrat www
SPRING - SUMMER 2012 Sprzedaż i dystrybucja (48) 792 467 255 Warszawa 00-359 Ul. Kopernika 13 lokal 2
& Z Kapelą na wystawie rys. Daniel de Latour 22
Z Kapelą na wystawie & TERAZ FOTOGRAFIA Bogusław Deptuła Fotografia zdobywa coraz wyższą rangę w hierarchii sztuk, a także coraz lepszą pozycję na rynku sztuki. Z prostej dokumentalistki przemieniła się w kolejną muzę. Jej mitotwórcze właściwości doskonale pokazuje niezwykle interesująca wystawa przygotowana przez kolońskie Muzeum Ludwig. Tytułowy Jaijaija to Pablo Picasso w obiektywach kilkudziesięciu fotografików, wśród których są także Polacy. Kilkaset zdjęć, a z nich wyłania się obraz artysty pełną gębą i z wieloma gębami zarazem. Geniusz i potwór, uwodziciel i kabotyn, a może Sinobrody więżący swoje ofiary kolejne kobiety, żony. Wytwór rodzącej się popkultury i mistrz autokreacji, jakby zawsze gotowy, by zmierzyć się z obiektywem i zastygnąć przed uwieczniającym trzaskiem migawki. Dla Art & Business intrygująco o tym zjawisku pisze mieszkająca od lat za granicą wybitna historyczka sztuki Krystyna Greub-Frącz. Ponieważ fotografia jest przewodnim tematem styczniowego numeru, mamy jeszcze sylwetkę niepokojącej i osobnej artystki, jaką jest Diane Arbus nieodrodne dziecko Nowego Jorku, w nim odnajdująca komplet inspiracji. Jej postać przybliża w świetnie napisanym tekście nasza redaktorka Anna Jastrzębska. I jeszcze dwie kompletnie przeciwstawne koncepcje fotografii. Z jednej strony klasyk Cecil Beaton mistrz ustawek, czyli pozowanych fotoportretów; w artykule Patrycji Jastrzębskiej występuje jako portrecista królowej Elżbiety II. Z drugiej strony mamy prawdziwą gwiazdę naszych czasów, nieoczywistego i niejednoznacznego Wolfganga Tillmansa, który po raz pierwszy pokazuje swoje prace w warszawskiej Zachęcie. Jego sylwetkę przedstawia Lidia Pańków. A na koniec fotograficznego bloku nieco o kwestiach rynku dowiemy od naszej paryskiej korespondentki Joanny Sitkowskiej- -Bayle w relacji z tamtejszych targów Paris Photo. Maurizio Cattelan pokazuje w nowojorskim Muzeum Guggenheima swoją podobno ostatnią wystawę. Ekspozycja pod wszystko mówiącym tytułem All ma tak niecodzienną oprawę, że nie mogliśmy jej przeoczyć, tym bardziej, jeśli ma być ostatnią... Cattelan, mistrz autopromocji, postarał się zadziwić wszystkich. Chyba znów mu się udało. I jeszcze garść wydarzeń, które w tym miesiącu zasługują na odnotowanie. W Londynie trwa wielka wystawa Leonarda. Zgromadzono na niej aż dziewięć obrazów i najwspanialsze rysunki mistrza. Nie mogło zabraknąć krakowskiej Damy z gronostajem, która jest niewątpliwą supergwiazdą, obecną na katalogach, torbach i plakatach rozlepionych po całym Londynie. W stolicy Wielkiej Brytanii do zobaczenia jest również pierwsza na taką skalę ekspozycja dotycząca postmodernizmu zjawiska w wielu swych aspektach już zamkniętego, ale wciąż niezbyt dobrze rozpoznanego. Proponujemy zatem swoisty zwiad intelektualny w tej sprawie. Degasa, geniusza nie tylko wizerunków baletnic, ale też jak się okazuje aktów, przedstawia wystawa w Bostonie. Artysta zdekonstruował swoje modelki na sto lat przed pojawieniem się tego terminu. W świecie marek luksusowych pojawia się nowe zjawisko nie tandeta, ale luksus made in China. Ciekawie pisze o tym Karolina Gadzimska. A na deser polecam rozmowę Joanny Stopyry z gorącą postacią polskiej telewizji Wojciechem Mecwaldowskim. Popularny aktor również zajmuje się fotografią. Z jakim skutkiem? O tym przekonają się Państwo w najnowszym Art & Business. & Redaktor naczelny 23
W numerze (254) 22 RYSUNEK DANIELA DE LATOURA 23 Bogusław Deptuła Wstępniak TERAZ FOTOGRAFIA 28 FOTOFELIETON TOMASZA SIKORY 68 Bogusław Deptuła WISZĄCY CATTELAN Ostatnia wystawa czy kolejny żart Maurizia Cattelana? 74 Jaś Kapela Felieton Z Kapelą na wystawie PRZODOWNICY SZTUKI 31 PISZĄ DLA NAS 32 WSPOMINAJĄC IZAAKA CELNIKIERA (1923 2011) Jacek Antoni Zieliński 34 WARTO ZOBACZYĆ 76 Agnieszka Rayzacher SUBWERSYWNIE W LONDYNIE Postmodernizm w sztuce 84 Artyści piszą DE NON EXISTENTIA DEI Paweł Susid S. 52 36 WARTO WIEDZIEĆ 37 KONKURS FIRMA PRZYJAZNA SZTUCE 38 Krystyna Greub-Frącz MINOTAUR W OBIEKTYWIE Jak aparat fotograficzny przyczynił się do powstania mitu Picassa 46 Lidia Pańków MISTERIUM CODZIENNOŚCI Wolfgang Tillmans w Zachęcie 52 Anna Jastrzębska DZIEWCZYNA I DZIWOLĄGI Diane Arbus w paryskim Jeu de Paume 58 Patrycja Jastrzębska RÓŻNE TWARZE MONARCHINI Elżbieta II w obiektywie Cecila Beatona 64 Joanna Sitkowska-Bayle PARIS PHOTO 2011 Relacja z paryskich targów fotograficznych 86 Bożena Chlabicz-Polak NAGA PRAWDA DEGASA Degas and the Nude w Bostonie 92 Bogusław Deptuła NIEWINNOŚĆ I PRZEMOC Zabawy dziecięce Francisca Goi 96 Dagmara Budzbon-Szymańska DZIEWIĘĆ CUDÓW LEONARDA Fenomen twórcy Mony Lisy 102 Hanna Benesz Nieznane arcydzieło SIBILLA W SANOKU 104 Bogusław Deptuła Obrazy do zjedzenia STEEN, CZYLI MISTRZ BAŁAGANU 108 Wojciech Konończuk Kolekcjoner AMERYKAŃSKA LEKC JA Z VAN GOGHA Zbiory Roya Neubergera S. 58 S. 68 25
W numerze (254) 114 RADOŚĆ KOLORU Z Tadeuszem Dominikiem rozmawia Elżbieta Dzikowska 156 Błażej Żuławski W ruchu C ÉTAIT UN RENDEZ-VOUS 118 Olga Święcicka Artyści w pracowniach ARTYSTA GRACZ Sztuka Macieja Wieczerzaka 124 Łukasz Greszta Z murów do galerii SZTUKA W LIMITOWANYM NAKŁADZIE 164 Tomasz Potocki Wealth management WŁAŚCIWE DEFINIOWANIE CELÓW KLIENTÓW W PROCESIE WEALTH MANAGEMENT 169 Grzegorz Szczepański Zegary i zegarki O WYŻSZOŚCI ZEGARKÓW NAD JEDWABIEM S. 128 128 Agata Kokoszka Piękno udomowione UKŁONY DLA CESARZA 136 Beauty point KOLEKCJONUJĘ SIEBIE Z Wojciechem Mecwaldowskim rozmawia Joanna Stopyra 142 Zofia Chylak W poszukiwaniu utraconego stylu BAWEŁNIANY BASIC 146 NIE MOGĘ SIĘ DOCZEKAĆ PROJEKTOWANIA Z Lidią Kalitą, założycielką i projektantką marki Simple, rozmawia Joanna Stopyra 150 Karolina Korwin-Piotrowska Felieton Sztuka życia w wielkim mieście POD ORŁEM I FLAGĄ 152 Karolina Gadzimska Zarządzanie luksusem MADE IN CHINA 172 RECENZJE FILMOWE 174 RECENZJE MUZYCZNE 176 RECENZJE TEATRALNE 178 RECENZJE KSIĄŻKOWE 182 ART & BUSINESS FLASH 184 Luna Kot MODNE SŁOWO? RZEMIOSŁO! 187 WARTO BYŁO 196 Janusz Miliszkiewicz Masońskie wersety KOLEKCJA SAMA ZARABIA NA SIEBIE 198 AUKCJA JEDNEGO OBIEKTU 200 W NASTĘPNYM NUMERZE S. 136 S. 142 27
Fotofelieton Tomasza Sikory Biało-czerwoni
Okładka: Picasso w indiańskim pióropuszu podarowanym mu przez Gary ego Coopera, Villa La Californie, Cannes, 1960, zdj. David Douglas Duncan Harry Ransome Humanities Center of Research, University of Texas, Austin Wydawca: Art & Business Sp. z o.o. ul. Krakowskie Przedmieście 4/6 00-333 Warszawa Adres redakcji: ul. Krakowskie Przedmieście 4/6 00-333 Warszawa redakcja@artbiznes.pl tel./faks: +48 22 828 14 70/+48 22 828 14 71 Zarząd: Jakub Kokoszka Dyrektor kreatywna: Karolina Gadzimska Redaktor naczelny: Bogusław Deptuła b.deptula@artbusiness.pl Sekretarz redakcji: Paweł Drabarczyk p.drabarczyk@artbusiness.pl Redakcja: Patrycja Jastrzębska p.jastrzebska@artbusiness.pl Anna Jastrzębska anna.jastrzebska@artbusiness.pl Współpracownicy: Grażyna Bastek Andrzej Maria Borkowski, Londyn Dagmara Budzbon-Szymańska, Londyn Piotr Cegielski, Sztokholm Zofia Chylak Bożena Chlabicz, Nowy Jork Natalia Czarkowska Anna Feliks Iga Fijałkowska Maciej Gajewski Łukasz Greszta Irena Huml Katarzyna Jagodzińska Roman Kaczkowski Natalia Kaliś Agata Kokoszka Wojciech Konończuk Karolina Korwin-Piotrowska Marta Kowalewska Anita Kwestorowska, Rzym Marta Lisok Janusz Miliszkiewicz Marzena Mróz Tomasz Potocki Katarzyna Siekowska Joanna Sitkowska-Bayle, Paryż Jarosław Mikołaj Skoczeń Lucyna Sosnowska Piotr Stasiowski Joanna Stopyra Grzegorz Szczepański Monika Weychert Waluszko Lena Wicherkiewicz Katarzyna Ziółkowska-Banak Błażej Żuławski Reklama: Maciej Nawrocki +48 500 354 500 maciej.nawrocki@artbusiness.pl Prenumerata i kolportaż: Maria Bukowska prenumerata@artbiznes.pl Skład i łamanie: Aleksandra Świerzy aleksandra.swierzy@gmail.com Nakład: 14 000 egzemplarzy Publikacja jest chroniona przepisami prawa autorskiego. Wykonywanie kserokopii lub powielanie inną metodą i rozpowszechnianie bez zgody wydawcy w całości lub części jest zabronione i podlega odpowiedzialności karnej. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania i redagowania artykułów oraz opatrywania ich własnymi tytułami. Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. 29
Piszą dla nas & Piszą dla nas Agnieszka Michalak Krytyk teatralny. Współpracowała z tygodnikami Kultura i Wprost, miesięcznikami Sukces, Bluszcz oraz z TVP Kultura. Prowadzi dział Kultura w dwutygodniku Puls Biznesu Weekend i zasiada w jury Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej. Oprócz teatru kocha biegać po parku Skaryszewskim i sklepach. Krystyna Greub-Frącz Historyk i krytyk sztuki, tłumaczka. Autorka tekstów naukowych oraz dziennikarskich dotyczących historii sztuki i kinematografii. Szczególnie interesują ją obrazy malowane en grisaille i fotografia. Wielbicielka poezji Tadeusza Różewicza i filmów Terrence a Malicka. Razem z mężem mieszka w Kolonii i Wiedniu. Lidia Pańków Dziennikarka i redaktorka. Studiowała filozofię na UW, napisała pracę magisterską z fenomenologii percepcji. Pisze o kulturze wizualnej; sztuce, modzie, fotografii, architekturze i designie. Publikowała w Dwutygodniku, Wysokich Obcasach, Rzeczpospolitej. Interesują ją zderzenie kultur Zachodu i Wschodu oraz procesy globalizacyjne. Kiedy ma czas, szyje makatki. Joanna Stopyra Z wykształcenia psycholog społeczny. Na co dzień zajmuje się public relations, bo komunikacja w biznesie jest jednym z jej największych zainteresowań. Założyła pierwszego w Polsce bloga, w którym analizuje piękno jako narzędzie PR, marketingu oraz sprzedaży beautypoint.blox.pl. W Art & Business prowadzi wywiady ze znanymi ludźmi, których pyta o to, czym są dla nich piękno i sztuka. Tomasz Potocki Doktor nauk ekonomicznych. Jest jedną z nielicznych w Polsce osób zajmujących się koncepcją Wealth Management, inwestycjami alternatywnymi i psychologią ryzyka. Naukowo i badawczo współpracuje z Uniwersytetem Warszawskim i Uniwersytetem Rzeszowskim. Pomysłodawca i twórca firmy Wealth Pattern. Od 2010 roku jest ekspertem rynku sztuki współpracującym z Abbey House. Karolina Gadzimska Absolwentka Międzynarodowego Uniwersytetu w Monako, gdzie ukończyła kierunek Zarządzanie Markami i Usługami Luksusowymi. Założycielka bloga luxlab.pl poruszającego tematykę strategii oraz taktyk marek luksusowych. Robiła projekty i analizy dla takich marek jak: Loro Piana, Bottega Veneta czy Jean Paul Gaultier. Instruktorka snowboardu, pasjonatka żeglarstwa. Amatorsko fotografuje. 31
& Wspomnienie WSPOMINAJĄC IZAAKA CELNIKIERA (1923 2011) Jedenastego listopada w wieku osiemdziesięciu ośmiu lat zmarł w Paryżu Izaak Celnikier. Zapomniany w Polsce na długie lata artysta wiedział, że w sztuce ryzykować warto. Pracował do ostatnich dni. Jacek Antoni Zieliński Po 1957 roku, gdy Celnikier opuścił Polskę, osłabła u nas znajomość jego twórczości. Wystawiał we Francji, w Izraelu, Norwegii, Holandii, Szwajcarii, Czechach, ale nie w rodzimym kraju. Nie robił nic, aby przypomnieć nam o swoim istnieniu. Nagła zmiana nastąpiła w 2005 roku. Dzięki inicjatywie Michela Raineriego, konsula generalnego Republiki Francuskiej w Krakowie i dyrektora Instytutu Francuskiego, krakowskie Muzeum Narodowe urządziło wówczas wielką wystawę retrospektywną Izaaka Celnikiera. Wystawę, która objawiła zarówno wielkość artysty, jak też obfitość jego dorobku. Katalog obejmował 116 obrazów, 160 grafik w technikach metalowych oraz 29 rysunków, pasteli i akwareli. W 2006 roku Związek Polskich Artystów Plastyków w Krakowie przyznał Izaakowi Celnikierowi nagrodę imienia Witolda Wojtkiewicza. Stanowiąca element nagrody, mniejsza od poprzedniej wystawa odbyła się tegoż roku w galerii Pryzmat. Dokonał się symboliczny powrót Izaaka Celnikiera do kraju urodzenia i trudnej, bolesnej młodości, na którą złożyły się między innymi pobyt w żydowskim domu sierot doktora Korczaka w Warszawie, białostockie getto oraz obóz w Oświęcimiu. Wojenne i obozowe doświadczenia stały się na resztę życia głównym, choć nie jedynym, wątkiem jego malarstwa. Cudem ocalały z Zagłady, postanowił swoją twórczością dawać świadectwo prawdzie. To świadectwo nie ma charakteru dokumentu, stanowi ciąg wizji człowieka skazanego na śmierć i wmieszanego w bezimienny tłum skazańców. Celnikier nazywał to ogarnięciem człowieka od wnętrza jego unicestwienia. Prawdopodobnie pierwszą zapowiedzią tych wizji jest obraz Człowiek z gwiazdą (obecnie w Muzeum Yad Vashem w Jerozolimie), namalowany w 1946 roku w Pradze, gdzie artysta po wojnie studiował malarstwo. Wspomniane dzieło to praca studenta zupełnie niemająca charakteru studyjnego. Gwałtowna, malowana dość topornie, ekspresjonistycznymi środkami zmierzająca ku sednu rzeczy pokazuje człowieka niby żywego, ale zarazem znajdującego się poza życiem, z żółtą gwiazdą Dawida na piersi. Podtytuł obrazu: A wy mówicie, że Boga nie ma naprowadza na wątek gorzkiej ironii, nieraz wracający w twórczości malarza. Przypomniałem sobie te słowa w 2005 roku, gdy ze schodów Muzeum Narodowego w Krakowie stary Celnikier kończąc przemówienie z okazji otwarcia swojej wystawy, rzucił zdanie harde i też niepozbawione podtekstu: Niczego nie zapomniałem i niczego nie wybaczyłem. W 1955 roku, na Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki w warszawskim Arsenale, pojawił się duży obraz Celnikiera Getto (obecnie w Muzeum Yad Vashem. Obraz ten bywa mylony z jego wcześniejszą wersją z 1949 roku, znajdującą się w zbiorach Muzeum Lubuskiego w Gorzowie). Zaskakująca ikonografia, szczególnie gdy się weźmie pod uwagę ówczesne realia i osobę autora. Artysta wykorzystał chrześcijański kanon Zdjęcia z krzyża. Getto zdawało się zawierać jednocześnie pytanie i odpowiedź, oba sformułowane tak wyraźnie chyba po raz pierwszy w polskim malarstwie. Czy sztuka może to wyrazić? Odpowiedź była twierdząca mogła odnosić się do sformułowanej nieco wcześniej tezy Theodora Adorna, że po Oświęcimiu poezja stała się niemożliwa. Nawiązując do dylematu tamtych lat, Celnikier napisał w 2005 roku we wstępie do katalogu swojej wystawy w Krakowie: Szybko zrozumiałem, że pętla «niewyrażalności», «l indicible», zadusi wszelką ekspresję, wszelki głos. Odrzuciłem ją bez wahań, by milczeniem nie skazać ofiar ogromu zbrodni hitlerowskich na ponowną śmierć. Zawierzył więc sztuce. 32
Wspomnienie & Izaak Celnikier, Żydowskie narzeczone, zdj. Michał Sierszak/AG Wojenne i obozowe doświadczenia stały się głównym, choć nie jedynym, wątkiem jego malarstwa. Cudem ocalały z Zagłady, postanowił swoją twórczością dawać świadectwo prawdzie. To świadectwo nie ma charakteru dokumentu, stanowi ciąg wizji człowieka skazanego na śmierć i wmieszanego w bezimienny tłum skazańców. Celnikier nazywał to ogarnięciem człowieka od wnętrza jego unicestwienia. Wydaje mi się, że w całej późniejszej twórczości malarskiej i graficznej Izaak Celnikier rozstrzygał jeden problem artystyczny. Chodziło mu o takie użycie środków plastycznych, aby nie przestając być środkami plastycznymi wyrażały one to, czego według zwykłej ludzkiej miary wyrazić się nie da. Dochodził niekiedy do granicy możliwości. Jeżeli czasem zdarzało mu się tę granicę przekraczać kosztem kompozycyjnej organizacji obrazu, to w każdym takim przypadku czujemy, że artysta wiedział, ile ryzykuje. Wiedział też, że ryzykować warto. W tym była jego wielkość. I nie była to odwaga szaleńca, lecz odwaga malarza o wysokiej świadomości twórczej. Wymieniał swych antenatów. Byli to: Rembrandt, Goya, Delacroix, Picasso, Soutine, Giacometti. Pamiętajmy jednak, że nawet ci z nich, którzy żyli w dwudziestym wieku, nie oglądali na własne oczy tego, co zobaczył on. Celnikier zdawał sobie sprawę, że przeciera drogę, którą nie szedł nikt przed nim. Dialog tradycji, a więc tego, co już zostało wyrażone, z tym, co domaga się wyrażenia, pobrzmiewa w słowach artysty z cytowanego już wstępu do katalogu wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie: Niektórzy dopatrują się w moim kwadryptyku «Żydowskie narzeczone» pewnych wpływów «Demoiselles d'avignon» Picassa; inni, choćby w tytule, widzą aluzję do «Żydowskiej narzeczonej» Rembrandta. Jednak dla mnie są to kobiety żydowskie, pędzone do komór gazowych Birkenau. W 2006 roku Celnikier powiedział w krakowskiej galerii Pryzmat, że w namalowanych szesnaście lat wcześniej Żydowskich narzeczonych sięgnął szczytu swoich możliwości. Myślę, że trafnie ocenił sam siebie. Malując ten monumentalny poliptyk (cztery części, każda o wymiarach 195 na 130 centymetrów), miał sześćdziesiąt siedem lat. Obraz zawiera w sobie syntezę jego drogi przebytej od Getta z 1955 roku. Istnieje tu pełna równowaga między ekspresyjnym rytmem plam barwnych a wyrazową deformacją postaci ludzkich i twarzy. Za tą równowagą, sprawiającą wrażenie całkowicie spontanicznej, stoi doświadczenie wielu lat pracy malarza, który wie, że przeznaczeniem wszelkich środków jakich użyje, jest służyć, a nie dominować. Trzeba ten obraz oglądać w oryginale, bo monumentalna skala jest nieodłączną częścią jego wyrazu. Mam nadzieję że ci, którzy nieraz zwracali się do mnie z pytaniem: Co właściwie dzieje się z Celnikierem?, w Żydowskich narzeczonych znaleźli lub znajdą odpowiedź. & 33
& Warto zobaczyć Konkretnie we Wrocławiu Zdzisław Jurkiewicz, Białe, czyste, cienkie płótno, 1970 Stanisław Dróżdż, polski mistrz poezji konkretnej pisał: Poezja tradycyjna opisuje obraz. Poezja konkretna pisze obrazem. Artysta, nie znając osiągnięć ruchu światowego, pierwsze swoje utwory wizualne definiował jako pojęciokształty. Początek jego twórczości stał się cezurą dla wystawy WroConcret. Wrocławski tekst wizualny 1967+. Datę tę przyjęłam za umowną. W szerszej op- Antoni Starowieyski, bez tytułu, 2010, zdj. dzięki uprzejmości Galerii atak Atakowanie przez przenikanie W książce Z galerii sensów. Wybór tekstów o sztuce znawca i krytyk sztuki Janusz Jaremowicz pisał: Sztuka głosi chwałę świata lub jego potępienie. Nieraz stawia temu światu warunki na to, aby mógł on zasłużyć na chwałę, czasem oddaje jego wieloznaczność, jego pokrętność, która wymyka się prostej akceptacji lub odrzuceniu. Na pewno wiele znaczeń niesie ze Rok 1000. Władcą Polski jest Bolesław Chrobry. Do kraju nad Wisłą przybywa Otton III. Niemiecki władca odbywa pielgrzymkę do grobu świętego Wojciecha. Przy okazji ogłoszona zostaje pierwsza na naszych ziemiach metropolia z siedzibą w Gnieźnie... Te właśnie czasy wczesnopiastowskiej monarchii w momencie jej rozkwitu przybliża nam wystawa Polska około roku 1000. Ekspozycja skutyce jest to rok poprzedzający przełom społeczno-polityczny 68, który odbił się silnie również w Polsce pisze kuratorka wystawy, a zarazem artystka i teoretyczka sztuki, Małgorzata Dawidek Gryglicka. Celem ekspozycji jest przedstawienie fenomenu wrocławskiego tekstu wizualnego oraz usystematyzowanie faktów historyczno-artystycznych. Warto pamiętać, że w tym samym czasie, gdy literaci porzusobą wystawa Przenikania, dla której wspomniana publikacja posłużyła za punkt wyjścia. W książce, wydanej przez Fundację Polskiej Sztuki Nowoczesnej w 2010 roku, zebrano kilkadziesiąt tekstów Jaremowicza poświęconych artystom, których cenił. Ekspozycja oparta jest na prezentacji około 50 prac wybranych bohaterów książki zarazem najwybitniejszych twórców polskiej Zjazd prawdziwie gnieźnieński Drzwi brązowe, tzw. Drzwi Gnieźnieńskie, fragment, 2 poł. XII w., zdj. Dariusz Piatraszewski Widok ekspozycji, zdj. Staatliche Kunsthalle Karlsruhe Piękno śmierci Język polski zdecydowanie lepiej niż angielski oddaje pewien aspekt kompozycji, jaką jest martwa natura. Angielskie określenie still life nie wyraża dramatyzmu tego typu malowideł zwłaszcza jeśli ich bohaterami są martwe zwierzęta! A że były one częstymi i ważnymi elementami martwych natur, pokazuje wystawa Of Beauty and Death Animal Still Lifes from the Renaissance to Modernism. Zaprezentowanych zostało na niej ponad 120 obrazów, akwarel i reliefów autorstwa takich malarskich gwiazd jak: Dürer, Rubens, Weenix, Chardin, Goya, Manet, Ensor, Kokoschka czy Beckmann. Przedstawienia te różnią się znacznie między sobą: raz wyrażają arystokratyczną przyjemność z polowania, innym razem są metaforami cierpienia ludzkiego, kiedy indziej zaś wyrazem zmysłowego doświadczenia. Przekrojowa wypia się na fenomenie zaistnienia naszego kraju wśród państw europejskich wczesnego średniowiecza oraz dynamizmie jego rozwoju w pierwszych wiekach państwowości. Na tę okazję wypożyczone zostały unikatowe zabytki z kilkudziesięciu instytucji muzealnych, kolekcji uniwersyteckich oraz instytutów Polskiej Akademii Nauk. Jak zapewnia Tomasz Janiak z Muzeum Początków Państwa Polskiego: Dotyczą 34
Warto zobaczyć & baczymy dzieła: Zbigniewa Makarewicza, Barbary Kozłowskiej, Wandy Gołkowskiej, Marii Michałowskiej, Zdzisława Jurkiewicza, Natalii LL oraz Grupy Studium Kompozycji Emocjonalnej. Zakończeniu wystawy będzie towarzyszyć promocja pierwszej obszernej monografii tego zjawiska w Polsce Historia tekstu wizualnego. Polska po 1967 roku. Choć w tym tekście nie posługujemy się obrazami polecamy! Gdzie: Wrocław Muzeum Współczesne Kiedy: do 30 stycznia cili fabułę i narrację na rzecz wizualności, artyści odrzucili obrazowanie i figurację na rzecz komunikacji poprzez słowo. Dlatego oprócz działań środowiska wrocławskiego (reprezentowanego między innymi przez Mariannę Bocian czy Michała Bieganowskiego), które stanowiło swoiste centrum nurtu w Polsce, na wystawie zostanie pokazana też twórczość artystów posługujących się językiem w sztuce konceptualnej. Zosztuki. To prawdziwa plejada wybitności, są wśród nich: Józef Czapski, Stefan Gierowski, Jan Lebenstein, Artur Nacht-Samborski, Jerzy Nowosielski, Roman Opałka, Henryk Stażewski. Przenikania, pokazywane są jednocześnie w dwóch galeriach, z którymi artysta się przyjaźnił. Jak mówi autorka koncepcji wystawy, siostrzenica Jaremowicza, Magdalena Sołtys: Ekspozycja jest swoistą kontynuacją sposobu myślenia o sztuce Jaremowicza, który odnosił poszukiwanie sensów do nadrzędnej całości, do uniwersum. Przenikliwie zachęcamy! Gdzie: Warszawa Galeria Salon Akademii Galeria atak Kiedy: do 20 stycznia one całości terenów obecnej Polski. A więc nie tylko ściśle rzecz biorąc państwa wczesnopiastowskiego, ale również państw, które bezpośrednio sąsiadowały z ówczesnym naszym królestwem. Eksponaty odnoszą się w zasadzie do wszystkich dziedzin życia są tu więc problematyka gospodarcza: rolnictwo, hodowla, najrozmaitsza wytwórczość, ale też luksusowe zabytki dokumentujące kulturę wyższą, zarówno świecką, jak i religijną. Ekspozycji towarzyszy specjalny program edukacyjny. Za nami już warsztaty garncarstwa tradycyjnego, ale zostało wciąż wiele atrakcji! Od stycznia będą prowadzone zajęcia poświęcone konkretnym dziedzinom rzemiosła średniowiecznego: kowalstwa, jubilerstwa, pisania gęsimi piórami. Mimo że my gęsimi piórami nie piszemy zachęcamy! Gdzie: Gniezno Muzeum Początków Państwa Polskiego Kiedy: do 17 czerwca stawa daje ogląd, jak na przestrzeni wieków zmieniały się sposoby radzenia sobie z tym tematem. Courbet, na przykład, oddany był technice naturalistycznej. Na płótnie Martwy puchacz Maneta widzimy nawiązanie nie tylko do Chardina, ale również do malarstwa iluzjonistycznego spod znaku trompe l oeil, wywołującego złudzenie, że ukazane na dwuwymiarowej powierzchni przedstawienia są trójwymiarowe. Z kolei prace Soutine a ujawniają związki z dziełami Goi u obu artystów zaszlachtowane zwierzęta staja się metaforami ludzkiego losu. Czy warto zatem w najbliższym czasie wybrać się do Niemiec? Wystarczającą rekomendacją powinien być fakt, że pisząca te słowa jest wegetarianką. Gdzie: Niemcy Staatliche Kunsthalle Karlsruhe Kiedy: do 19 lutego 35
& Warto wiedzieć Co ma sztuka do dyplomacji Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, około 1489 1490, Muzeum Czartoryskich, Kraków, zdj. dzięki uprzejmości Fundacji Książąt Czartoryskich Hitem w Londynie jest wystawa Leonardo da Vinci: Malarz na dworze w Mediolanie. Jak pisze Dagmara Budzbon-Szymańska, wypożyczenie i pokazanie w jednym miejscu obrazów rozrzuconych po kolekcjach na całym świecie graniczyło z cudem. Nic więc dziwnego, że w kolejce po cud do londyńskiej National Gallery ustawiły się tłumy i... wykupiły wszystkie bilety! Na szczęście galeria ma perfekcyjnie rozwinięty zmysł marketingowy i w przeddzień otwarcia wystawy postanowiła sfilmować ekspozycję. Dzięki stuminutowej produkcji widzowie także ci, dla których zabrakło wejściówek mogą odbyć spacer po salach wystawowych. Oczywiście profesjonalny komentarz i ekstradodatki w cenie. Począwszy od 16 lutego, film będzie wyświetlany między innymi w USA, Argentynie, Australii, Kanadzie, Kolumbii, Japonii i Polsce. Przyłączamy się do zagranicznych mediów, które ekscytują się, że do kin wchodzi nowa produkcja z Leonardo i bynajmniej nie jest to Leonardo DiCaprio. Inspirujące kobiety w biznesie Czternastego stycznia odbędzie się Inspirujące spotkanie z aktorem filmowym i teatralnym Jackiem Rozenkiem. Niewiele osób pewnie wie, że znany z licznych polskich seriali i filmów (między innymi Rozdroże Cafe ) Rozenek jest również trenerem biznesu i coachem ekspertem w zakresie rozwoju osobistego oraz prezentacji. W warszawskiej Akademii Kreatywnego Rozwoju dla Dzieci i Dorosłych Tamika poprowadzi warsztaty Autoprezentacja bez lęku i wstydu kobieta w biznesie. Uczestnicy spotkania (bo choć warsztaty, jak nazwa wskazuje, są przeznaczone dla kobiet, mężczyźni też mogą się na nich wiele dowiedzieć) będą rozmawiać o tym, jak aktywna kobieta powinna budować swój wizerunek i relacje w świecie biznesu oraz jak może wykorzystywać swoje mocne strony. Zastanowią się przy okazji, czego na tym polu obawiają się mężczyźni. Bez lęku i wstydu zapraszamy! Nie tylko na warsztaty, ale również do śledzenia strony internetowej www.warsztatydlakobiet.pl Okładka komiksu Złote pszczoły Pszczółka Ita Ita Kalisz oraz inne postacie międzywojennej żydowskiej Warszawy: Jakób Mortkowicz, Jerzy Gelbard, Roman Sigalin, Izabela Stachowicz, Guta Berliner, Natan Rapaport i Abraham Rotfarb są bohaterami antologii komiksów Złote pszczoły. Skąd taki tytuł? Autorka scenariuszy poszczególnych opowieści, Monika Powalisz, użyła tej symboliki, bo odnosi się ona do pracowitości, mądrości, posłuszeństwa i nieśmiertelności. A właśnie o unieśmiertelnienie międzywojennego warszawskiego świata i jego mieszkańców chodzi. Oraz o to, by świat ten choć na krótki czas lektury przestał być anonimowy na powrót przemówił nazwiskami, adresami, kamienicami, pomnikami, fotografiami, datami. Propozycja jest tym bardziej ciekawa, że komiksy rysowało sześć doskonałych artystek: Joanna Jurczak, Anna Czarnota, Olga Wróbel, Zosia Dzierżawska, znana z ilustracji w internetowym piśmie Dwutygodnik Malwina Konopacka, a także Agata Endo Nowicka, której nie trzeba przedstawiać żadnej czytelniczce Wysokich Obcasów. 36
ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU W PIERWSZEJ EDYCJI KONKURSU MIESIĘCZNIKA Art & Business FIRMA PRZYJAZNA SZTUCE ZNASZ FIRME, KTÓRA WSPIERA MLODYCH ARTYSTÓW? MA SWOJA KOLEKCJE DZIEL SZTUKI? PELNI ROLE WSPÓLCZESNEGO MECENASA? A MOZE TO WLASNIE TWOJA FIRMA? ZGLOS JA DO NAGRODY FIRMA PRZYJAZNA SZTUCE Dowiedz sie wiecej na www.artbiznes.pl Każda firma, która chce zbudować silne więzi ze społecznościami, w których funkcjonuje, odniesie korzyści ze wspierania sztuki. (..) Wspieranie sztuki stanowi podstawowy element zaangażowania w życie społeczne. John Graeme, managing director Australia Post W WW.ARTBIZNES.PL
& Wystawa Denise Colomb, Picasso w Antibes, 1952, Médiathèque de l Architecture et du Patrimoine, Fort de Saint-Cyr bpk Bildagentur für Kunst, Kultur und Geschichte 38
Wystawa & MINOTAUR W OBIEKTYWIE Picasso jako Indianin, Popeye, kowboj. Z surową twarzą pokrytą zmarszczkami, zamyślony, tryumfujący. Na wystawie w Museum Ludwig w Kolonii widzimy, jak aparat fotograficzny przyczynił się do powstania i utrwalenia mitu tego artysty geniusza. Krystyna Greub-Frącz Wystawa zatytułowana jest Jaijaija. To parafraza wiersza mecenaski młodego artysty Gertrudy Stein: Ononononionion..., którego adresatem był właśnie Picasso. Genialny egocentryk miał trudności z podporządkowaniem się zamianie ról narzucanej przez kamerę samokreujący się artysta z trudem przeistaczał się w kreowany przez fotografika obiekt. Pokazują to już fotograficzne autoportrety Picassa; ten świeżo upieczony adept cyganerii, któremu dopiero co udało się zapuścić korzenie w Bateau- -Lavoir na Montmartre, robi zdjęcie samego siebie w pozie Velázqueza. Bez wątpienia doświadczenia Picassa z fotografią uwrażliwiły go na potencjał zawarty w tym medium. To w zasadzie on sam wyznaczył dwa główne tematyczne nurty, którymi będą podążać jego fotobiografowie. Są nimi: dokumentacja procesu twórczego oraz portret artysty. Dokumentlista Brassaï Fakt, że w latach trzydziestych Picasso zatrudnił do skatalogowania swoich rzeźb fotografa tej rangi co Brassaï, zakrawa dzisiaj na megalomanię. Jednak jego zdjęcia w istotny sposób spopularyzowały plastyczne dokonania artysty. Fotografie rzeźb Picassa wykonane w świetle reflektorów w atelier na zamku Boisgeloup nawiązują do słynnego albumu Brassaïa Paryż nocą, gdzie światło stanowiło dominujący element. Z kolei zdjęcia z Rue des Grands Augustins kładą podwaliny pod późniejszą percepcję pracowni Picassa; aluzje do warsztatów dawnych mistrzów stylizują atelier na miejsce tajemnicze, wręcz magiczne, w którym nieobecnego artystę zastępuje zantropomorfizowana martwa natura: na krześle piętrzą się książki, na nich ustawiony jest autoportret malarza, obok krzesła stoją poranne pantofle. Zapis procesu twórczego, jak przekazuje Brassaï, był dla Picassa swego rodzaju pobieraniem próbek krwi, dzięki którym w przyszłości można by określać, kim w danym czasie był jako artysta. Również osoba fotografowanego Picassa ulega metamorfozie. O ile amatorskie migawki Jeana Cocteau z końca lat 20. ukazywały bez- troskiego, niezwracającego większej uwagi na wygląd zewnętrzny malarza z kręgu bohemy, to zdjęcia Brassaïa ze spotkań w Brasserie Lipp czy Café de Flore z późnych lat 30. ukazują go opanowanego, w pełni świadomego każdego ruchu przed kamerą. Takim właśnie z niewielkimi wyjątkami przedstawiać go będą późniejsi fotograficy. Także w dziedzinie fotoportretu zachodzą znaczne zmiany. W 1933 roku, trzy lata przed pierwszą indywidualną wystawą Picassa, Cecil Beaton portretuje go w roli kolekcjonera sztuki pośrodku eleganckiego salonu przy Rue la Boëtie z jego własnymi dziełami w tle. Jednak zdjęcie zostaje zdominowane przez spojrzenie fotografa, którego twarz odbija się w lustrze. Nieco później, z początkiem lat 40., w portretach węgierskiej fotografki Rogi André, Picasso do strategii samokreacji wprowadza... magię spojrzenia. Wyzywające, hipnotyzujące oczy Picassa określiła jego towarzyszka życia Fernande Olivier mianem ciemnych, głębokich, przenikliwych, dziwnych, prawie nieruchomych. Stają się one znakiem firmowym portretów Picassa. Mit Minotaura Za sprawą słynnego portretu z głową opartą na dłoni, wykonanego przez Mana Raya w 1933 roku, wpisał się Picasso w jeden z toposów artysty malarza, postrzeganego jako melancholika pozostającego pod wpływem Saturna. Kolejne fotoportrety ukazują coraz to nowe jego wcielenia: zdjęcie Henriego Cartier-Bressona z 1944 roku pokazuje artystę w sytuacji prawie intymnej: dopiero co wstał z łóżka i zdążył nałożyć spodnie. Nawet taki banalny moment wykorzystuje Picasso do mistrzowskiej autokreacji demonstrowana ostentacyjnie pewność siebie, nagi tors i widok niezasłanego łóżka mają świadczyć o jego witalności i męskości. Zdjęcie to przywodzi na myśl postać, będącą tematem licznych dzieł artysty; postać z którą Picasso się utożsamiał Minotaura. Mityczny potwór pół-człowiek, pół-zwierzę jest w tym samym stopniu uosobieniem pożądania i seksualnej przemocy, co niezaspokojonego pragnienia bliskości. Z czasem Minotaur staje się alter ego artysty. Sztuka Hiszpana w podobny sposób żywi się drugim człowiekiem tak miłością, jak zadawanym mu cierpieniem. Artysta pozostawił po sobie około 50 000 dzieł, zrozumiałe jest więc, że fenomen artystycznej płodności stanowił istotny element jego mitu. Nie tylko fotografia starała się uchylić rąbka tajemnicy kreatywności Picassa. W 1955 roku Henri-Georges Clouzot nakręcił słynny film Le mystère Picasso, dzięki któremu widz mógł śledzić misterium tworzenia. André Villers oraz Edward Quinn fotografowali Picassa w czasie kręcenia filmu. Eksperyment Clouzota, podobnie jak wcześniejsza, nie mniej spektakularna seria zdjęć Gjona Miliego, podczas której Picasso pisakiem fluorescencyjnym malował w powietrzu postać centaura, nie mógł się udać. Dla Hiszpana proces twórczy był czymś nieprzewidywalnym. Kiedyś stwierdził: Zawsze, gdy zaczynam kolejny obraz, mam uczucie, że skaczę w pustkę. W obiektywie kobiet Zaskakujące jest, że dwie fotografki związane z Picassem również w życiu prywatnym wywalczyły sobie większą artystyczną autonomię niż większość ich męskich kolegów. Pierwsza z nich, ikona surrealizmu Dora Maar, uczennica Cartier-Bressona i muza Mana Raya, była w chwili poznania Picassa uznaną malarką i fotografką. W kawiarni Deux Magots, chcąc zwrócić uwagę przyszłego kochanka, między palce dłoni ułożone nieruchomo na blacie stolika wbijała ostrze noża. Nie każde uderzenie było celne i kropli krwi przybywało na czarnych rękawiczkach. Z tymi rękawiczkami Picasso nie rozstał się do końca życia. Dora początkowo bez reszty zaangażowała się w ugruntowanie mitu Picassa; to ona wynajęła atelier przy Rue des Grands Augustins, które było miejscem akcji noweli Balzaca Nieznane arcydzieło. Pragnęła, by Picassowi właśnie tam udało się zrealizować to, co nie powiodło się tragicznemu bohaterowi Balzaca malarzowi Frenhoferowi przedstawić Absolut. Tutaj w 1937 roku w ciągu niespełna dwóch miesięcy powstała Guernica. Maar udokumentowała każdy etap procesu po- 39