Monitoring rozpraw z udziałem biegłych Bartosz Pilitowski - Fundacja Court Watch Polska Konferencja Forensic Watch: Oczekiwania i perspektywy w polskich naukach sądowych Warszawa, 12 kwietnia 2016 r.
Założona w 2010 roku organizacja badawcza, mająca na celu stanie na straży prawa do sądu oraz poprawę jakości służby publicznej jaką sprawują w Polsce sądy. Program Obywatelskiego Monitoringu Sądów zgromadził ponad 30 tysięcy obserwacji od przeszło 2 tysięcy wolontariuszy z całej Polski. 2
Charakterystyka badania Badanie przeprowadzono metodą court watch (obserwacja nieuczestnicząca z użyciem formularza) Jednostka analizy: przesłuchanie 1 biegłego na 1 posiedzeniu sądu Zbiór danych: 145 obserwacji Termin: 20-04-2015 / 07-04-2016 3
Problemy badawcze Przebieg przesłuchania biegłego Biegli z punktu widzenia sprawiedliwości proceduralnej: bezstronność szacunek komunikatywność Ocena pracy biegłych przez sąd i strony postępowania 4
Struktura próby 5
Rodzaj sądu w jakim przeprowadzono obserwację Okręgowy 48 Rejonowy 97 6
Rodzaj sprawy 42 6 21 Karna Wykroczeniowa Cywilna Gospodarcza Rodzinna Ub. Społ. 86 8 7
Czy biegły się stawił i czy był punktualnie? 2 4 3 4 TAK, punktualnie TAK, ale spóźnił się bez obiektywnej przyczyny lub wyjaśnienia powodu spóźnienia TAK, ale spóźnił się z przyczyn od siebie niezależnych NIE, ale sąd poinformował o przyczynie nieobecności 132 NIE, brak wyjaśnienia przyczyny 8
Rodzaj biegłego 14 Biegły z listy prezesa SO 22 Ekspert reprezentujący instytucję Biegły spoza listy (ad hoc) 102 9
Dziedzina wiedzy 5 8 7 Psychiatria i psychologia Medycyna (bez psychiatrii) 10 6 47 Technika samochodowa i ruch drogowy Kryminalistyka 17 Budownictwo, architektura i geodezja Finanse i rachunkowość Rzeczoznawstwo inna 17 28 nieznana 10
Przebieg przesłuchania 11
Czy biegły przebywał na sali rozpraw w trakcie przesłuchań innych uczestników procesu? 3 32 TAK NIE 54 Nie było innych przesłuchań Trudno powiedzieć 49 12
Czy wyjaśniono powód wezwania biegłego do udziału w rozprawie? 46 12 10 NIE, brak wyjaśnienia przyczyny 70 TAK, sąd zrobił to z własnej inicjatywy TAK, z inicjatywy obrony / pozwanego TAK, z inicjatywy oskarżyciela / powoda 13
Czy sąd spytał strony czy chcą, aby biegły złożył przyrzeczenie? 12 32 Tak Nie Trudno powiedzieć 94 14
Czy sąd spytał strony czy chcą, aby biegły złożył przyrzeczenie? Biegły z listy prezesa SO Ekspert reprezentujący instytucję Biegły spoza listy (ad hoc) Tak 23 6 3 Nie 69 16 9 Trudno powiedzieć 10 2 15
Czy przyrzeczenie zostało odebrane od biegłego? Biegły z listy prezesa SO Ekspert reprezentujący instytucję Biegły spoza listy (ad hoc) Tak 6 4 2 Nie 79 16 11 Trudno powiedzieć 17 2 1 16
Czy sędzia spytał, czy biegły ma coś do powiedzenia na temat treści opinii złożonej do akt? 30 TAK, biegły odnosił się do treści opinii i uzupełniał ją 4 7 58 TAK, ale powiedział tylko, że ją podtrzymuje TAK, ale biegły nie pamiętał treści złożonej opinii i zwrócił się do Sądu o możliwość zapoznania się z nią TAK, poinformował o zmianie swojego stanowiska 39 NIE, przystąpiono od razu do zadawania pytań 17
Czy biegły mógł swobodnie, bez przerywania odpowiadać na pytania? 37 1 13 1 Zdecydowanie TAK Raczej TAK Trudno powiedzieć Raczej NIE Zdecydowanie NIE 86 18
Kto zadawał pytania biegłemu? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Sąd Obrona/ Pozwany Oskarżenie/ Powód 19
Kto zadawał pytania biegłemu? (tylko sprawy Karne i Wykroczeniowe) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Sąd Obrona Oskarżenie 20
Kto zadawał pytania biegłemu? (tylko sprawy Cywilne i Gospodarcze) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Sąd Pozwany Powód 21
Czy na posiedzeniu przesłuchiwano więcej niż jednego biegłego tej samej specjalności? 6 19 TAK i poproszono jednego biegłego, aby odniósł się do opinii drugiego biegłego TAK, ale przesłuchiwano ich niezależnie NIE 113 22
Biegli w oczach obserwatorów 23
Czy zachowanie biegłego mogło wzbudzić wątpliwości co do jego niezależności od stron procesu? 2 3 36 Zdecydowanie TAK Raczej TAK Trudno powiedzieć Raczej NIE Zdecydowanie NIE 97 24
Czy biegły prezentował się stosownie do powagi sądu? 39 3 2 Zdecydowanie TAK Raczej TAK Trudno powiedzieć Raczej NIE Zdecydowanie NIE 94 25
Czy odpowiedzi biegłego były wyraźne i dobrze słyszalne? 45 2 Zdecydowanie TAK Raczej TAK Trudno powiedzieć Raczej NIE Zdecydowanie NIE 91 26
Czy odpowiedzi biegłego były zrozumiałe dla przeciętnego słuchacza? 1 10 Zdecydowanie TAK Raczej TAK Trudno powiedzieć 52 Raczej NIE Zdecydowanie NIE 75 27
Czy biegły sprawiał wrażenie dobrze przygotowanego do rozprawy? 8 7 Zdecydowanie TAK Raczej TAK Trudno powiedzieć Raczej NIE Zdecydowanie NIE 71 52 28
Ocena biegłego przez sąd i strony 29
Kto kwestionował kompetencje biegłego? 100% 90% 91% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1% 4% 7% Sąd Obrona/Pozwany Oskarżenie/Powód Nikt 30
Kto kwestionował zeznania biegłego? 100% 90% 80% 70% 72% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2% 17% 11% Sąd Obrona/Pozwany Oskarżenie/Powód Nikt 31
Czy sąd postanowił o uzupełnieniu opinii przez biegłego? 4 4 1 5 28 96 NIE i nikt nie składał takiego wniosku NIE, odrzucił wniosek obrony / pozwanego NIE, odrzucił wniosek oskarżyciela / powoda TAK, przyjął wniosek obrony / pozwanego TAK, przyjął wniosek oskarżyciela / powoda TAK, sąd zrobił to z własnej inicjatywy 32
Czy sąd powołał innego biegłego tej samej specjalności? 13 NIE, brak wniosku 5 3 5 NIE, odrzucił wniosek obrony / pozwanego 7 NIE, odrzucił wniosek oskarżyciela / powoda TAK, przyjął wniosek obrony / pozwanego TAK, przyjął wniosek oskarżyciela / powoda 105 TAK, z inicjatywy sądu 33
Czy biegłemu przyznano wynagrodzenie? TAK, z urzędu (biegły nie musiał składać wniosku) 44 TAK, na wniosek biegłego 77 NIE, temat wynagrodzenia nie był poruszany NIE, sąd odrzucił wniosek biegłego 17 NIE, sąd sam poinformował o nieprzyznaniu wynagrodzenia 34
Dziękujemy za uwagę!