Szansa na usprawnienie inwestycji w zakresie portów morskich W ostatnich miesiącach zakończono prace nad przygotowaniem ustaw istotnych dla rozwoju infrastruktury portowej. Dotyczy to: projektu nowej ustawy o inwestycjach w zakresie budowy portów zewnętrznych (specustawa portowa); oraz projektu zmiany ustawy o portach i przystaniach morskich oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa o portach). Oba projekty trafiły do dalszych prac legislacyjnych. Pierwszy przeszedł już I czytanie w komisjach, natomiast drugi projekt przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu po czytaniach w Sejmie. Celem przywołanych zmian jest usprawnienie prowadzenia inwestycji w zakresie portów morskich jak i infrastruktury zapewniającej do nich dostęp. Według zapowiedzi Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (MGMiŻŚ) specustawa portowa ma ułatwić realizację takich inwestycji jak Port Centralny w Gdańsku, Port Zewnętrzny w Gdyni oraz terminal kontenerowy w Świnoujściu. Warto wskazać, że w zakresie poprawy infrastruktury zapewniającej dostęp do portów dużo się dzieje. W ostatnich miesiącach PKP PLK podpisała umowy dot. poprawy kolejowego dostępu do portów w Gdyni, Gdańsku, Szczecinie i Świnoujściu (według doniesień prasowych łączna wartość tych umów to prawie 4 mld zł). Zmiana ustawy o portach i przystaniach morskich zawiera także szereg regulacji dot. organizacji usług portowych. We wpisie skupię się jednak na regulacjach dot. realizacji inwestycji. 1. Specustawa portowa Specustawa wprowadza szereg modyfikacji mających na celu usprawnienie procesu inwestycyjnego w zakresie infrastruktury portowej oraz infrastruktury zapewniającej dostęp do portów w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Świnoujściu (a więc portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej). Inwestycje te realizowane będą przez: podmiot zarządzający danym portem; dyrektora urzędu morskiego w zakresie infrastruktury zapewniającej dostęp do portu; inny podmiot na podstawie umowy zawartej z podmiotem zarządzającym portem. a. Decyzja lokalizacyjna NIP 113 21 92 149 Santander Bank Polska S.A. 41 1910 1123 3800 1950 2121 0001 REGON 016168158 KRS 0000625481
2019-07-31/ Str. 2 Kluczowe znaczenie w procesie inwestycyjnym projekt specustawy portowej przyznaje decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy portu zewnętrznego (dalej: decyzja lokalizacyjna), zastępującej decyzję o warunkach zabudowy. Zgodnie ze specustawą, dalsza realizacja inwestycji może wymagać decyzji środowiskowej, zgody wodnoprawnej, pozwolenia na budowę i pozwolenia na użytkowanie. Decyzja lokalizacyjna wydawana będzie przez wojewodę właściwego miejscowo dla siedziby podmiotu zarządzającego portem. Organem wyższego stopnia (a więc organem rozpatrującym odwołania od ww. decyzji) będzie minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa. Decyzja lokalizacyjna będzie miała kluczowe znaczenie dla inwestycji z wielu powodów. Po pierwsze, decyzja lokalizacyjna regulować będzie kwestię własności nieruchomości znajdujących się w liniach rozgraniczających inwestycji oraz kwestie obciążeń tych nieruchomości. W momencie, kiedy decyzja lokalizacyjna stanie się ostateczna: nieruchomości znajdujące się w liniach rozgraniczających inwestycji staną się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa w momencie, kiedy decyzja lokalizacyjna będzie ostateczna (za odszkodowaniem); podmiot zarządzający portem nabędzie z mocy prawa prawo użytkowania wieczystego takich nieruchomości gruntowych oraz prawo własności budynków, innych urządzeń trwale z gruntem związanych i lokali znajdujących się na tych nieruchomościach (potwierdzi to decyzja wydana przez wojewodę); wygaśnie (za odszkodowaniem) użytkowanie wieczyste nieruchomości przeznaczonej na inwestycję w zakresie budowy portu zewnętrznego; wygasną także ustanowione na tych nieruchomościach prawa rzeczowe (za odszkodowaniem). Ważne jest, że ostateczna decyzja lokalizacyjna będzie stanowić podstawę do dokonywania wpisów w księdze wieczystej i w katastrze nieruchomości (na wniosek złożony przez właściwego wojewodę). Co istotne, z dniem wydania decyzji lokalizacyjnej, inwestor uzyska prawo do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane. Ponadto wszczęcie postępowania w przedmiocie wydania decyzji lokalizacyjnej wywoła szereg skutków mających na celu zamrożenie obrotu nieruchomościami, na których ma zostać zrealizowana inwestycja (np. poprzez wprowadzenie zakazu obrotu nieruchomościami objętymi wnioskiem o wydanie decyzji lokalizacyjnej, należącymi do Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, czy poprzez ujawnienie w księdze wieczystej nieruchomości informacji o wszczęciu ww. postępowania). Specustawa zakazuje także wszczynania postępowania w przedmiocie wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego względem nieruchomości
2019-07-31/ Str. 3 objętych wnioskiem o wydanie decyzji lokalizacyjnej wszczęte postępowania zawiesza się do czasu wydania decyzji lokalizacyjnej). Po drugie, decyzja lokalizacyjna będzie wiązać organy przy sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz wydawaniu takich decyzji, jak decyzja o: warunkach zabudowy, ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, ustaleniu lokalizacji linii kolejowej, zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, pozwolenie na budowę. Po trzecie, do inwestycji, wobec której została wydana decyzja lokalizacyjna nie będzie stosować się przepisów odrębnych ustaw w zakresie, w jakim uzależniają one przygotowanie czy realizację tej inwestycji lub jej części od uzyskania decyzji administracyjnej lub innego rozstrzygnięcia, z wyłączeniem zgody wodnoprawnej wymaganej przepisami Prawa wodnego. Po czwarte, decyzja lokalizacyjna zatwierdza podział nieruchomości nią objętych. b. Terminy Specustawa przewiduje także, że decyzja lokalizacyjna, pozwolenie na budowę jak i pozwolenie na użytkowanie powinny zostać wydane co do zasady w terminie 1 miesiąca od dnia złożenia wniosku. Decyzja środowiskowa powinna zostać wydana w terminie 90 dni od dnia wydania wniosku (taki sam termin został przewidziany na odwołanie od ww. decyzji). Projekt specustawy przewiduje także skrócenie innych terminów np. przy pozwoleniu na użytkowanie skróceniu uległy terminy na przeprowadzenie kontroli przez WINB (14 dni na przeprowadzenie kontroli zamiast 21 wynikających z Prawa budowlanego, przy czym zawiadomienie powinno zostać złożone w terminie 7 dni). c. Regulacje ogólne Dalej specustawa przewiduje szereg modyfikacji w procedurze wydania decyzji w niej przewidzianych, takich jak: decyzje, o których mowa w ustawie podlegają natychmiastowemu wykonaniu; odwołanie od decyzji, o których mowa w niniejszej ustawie, wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia decyzji stronie albo w terminie 14 dni od dnia obwieszczenia lub doręczenia zawiadomienia o wydaniu decyzji; odwołanie rozpatruje się w terminie 14 dni (lub 60 dni w przypadku decyzji lokalizacyjnej i pozwolenia na budowę). Skarga na decyzje powinna zostać rozpoznana w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę, a skarga kasacyjna w terminie wynosi 2 miesiące od jej wniesienia;
2019-07-31/ Str. 4 w postępowaniu przed organem wyższego stopnia oraz przed sądem administracyjnym nie można uchylić decyzji, o których mowa w ustawie w całości ani stwierdzić ich nieważności, gdy wadą dotknięta jest tylko część decyzji dotycząca części inwestycji, nieruchomości Iub działki brak możliwości wstrzymania wykonania decyzji w przypadku stwierdzenia, że zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta jedną z wad uzasadniających stwierdzenie jej nieważności; nie stwierdza się nieważności ostatecznej decyzji lokalizacyjnej/pozwolenia na budowę, jeżeli wniosek o stwierdzenie nieważności tej decyzji został złożony po upływie 14 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna, a inwestor rozpoczął budowę; w przypadku uwzględnienia skargi na decyzję lokalizacyjną/pozwolenie na budowę, sąd administracyjny po upływie 30 dni od dnia rozpoczęcia budowy może stwierdzić jedynie, że decyzja narusza prawo z przyczyn uzasadniających wznowienie postępowania lub stwierdzenie nieważności decyzji; powyższe regulacje nie dotyczą decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz decyzji dot. ustalenia wysokości odszkodowania za wywłaszczenie określonych w art. 27 ust. 1 i art. 28 ust. 4 projektu specustawy. Specustawa przerzuca także etap opiniowania/uzgadniania warunków realizacji inwestycji na etap przed złożeniem wniosku o wydanie decyzji lokalizacyjnej. Inwestor został bowiem zobowiązany do uzyskania opinii organów wymienionych w art. 5 ust. 2 specustawy jeszcze przed złożeniem wniosku o wydanie ww. decyzji przy czym opinie te wydawane w terminie 21 dni od dnia otrzymania stosownego wniosku zastąpią uzgodnienia/pozwolenia/opinie/zgody/stanowiska właściwych organów wymagane odrębnymi przepisami. Warto podkreślić, że przepis mówi o opiniach, co sprawia, że wydając decyzję lokalizacyjną, wojewoda nie będzie związany stanowiskiem organów zawartych w ww. opiniach. 2. Projekt ustawy o portach W pierwszej kolejności projekt wprowadza zmiany w zakresie finansowania budowy, modernizacji i utrzymania infrastruktury zapewniającej dostęp do portów. Ustawa o portach stanowi, że powyższe jest finansowane ze środków budżetu państwa (art. 10a ustawy). Projekt wprowadza możliwość finansowania tych inwestycji z innych źródeł, w tym w szczególności z budżetu jednostki samorządu terytorialnego (projektowany art. 2c ust. 1). W takim przypadku zasady finansowania określa porozumienie zawierane z właściwym dyrektorem urzędu morskiego. Jak wskazano w uzasadnieniu zmian, powyższe ma pozwolić na partycypację w kosztach budowy infrastruktury dostępowej podmiotom zainteresowanym danymi inwestycjami, tj. mającym interes w danej budowie lub rozbudowie. Warto wskazać także na możliwość odmowy udzielenia przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej zgody na: przeniesienie własności, użytkowania wieczystego, udziału we własności albo użytkowaniu wieczystym albo oddanie w użytkowanie wieczyste całości albo części nieruchomości,
2019-07-31/ Str. 5 oddanie całości albo części nieruchomości w użytkowanie, dzierżawę, najem albo zawarcie innej umowy uprawniającej do korzystania lub pobierania pożytków z całości nieruchomości albo jej części przez okres powyżej 10 lat, także jeżeli strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość, albo zawarcie takiej umowy na czas nieoznaczony, której termin wypowiedzenia wynosi powyżej 10 lat w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego albo podmiotu zarządzającego portem lub przystanią morską, położonych w granicach portów i przystani morskich ze względu na: stwierdzenie niezgodności przewidywanego sposobu zagospodarowania nieruchomości ze strategiami rozwoju, programami lub dokumentami programowymi w zakresie gospodarki morskiej lub transportu, przyjętymi na podstawie ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2018 r. poz. 1307 i 1669); stwierdzenie niezgodności przewidywanego sposobu zagospodarowania nieruchomości z planem rozwoju portu lub przystani morskiej; inny ważny interes publiczny. 3. Podsumowanie Projektowana specustawa portowa odpowiada funkcjonującym już rozwiązaniom w zakresie specustaw dotyczących realizacji innych inwestycji (takich jak specustawa przesyłowa czy drogowa). Projektowane zmiany mają szansę usprawnić realizację inwestycji a plany inwestycyjne w zakresie portów morskich i infrastruktury zapewniającej do nich dostęp są ambitne. Warto przypomnieć, że według szacunków MGMiŻŚ koszt budowy samego Portu Centralnego ma wynieść nawet 12 mld zł. Co ciekawe, w uzasadnieniu projektu specustawy portowej podkreśla się, że Istotną rolę w zakresie finansowania inwestycji w zakresie budowy portów zewnętrznych powinno odgrywać zaangażowanie kapitału prywatnego w realizację inwestycji infrastrukturalnych w ramach uregulowanej formuły Partnerstwa Publiczno-Prywatnego. Jak wiadomo, PPP nie jest zbyt powszechną formą realizacji i finansowania inwestycji w Polsce. Zarząd portu deklaruje, że formuła PPP zostanie wykorzystana przy budowie Portu Centralnego. Być może inwestycje w zakresie portów morskich i infrastruktury zapewniających do nich dostęp staną się okazją do dodatkowego przećwiczenia formuły PPP i dalszego upowszechniania tej formy realizacji inwestycji.