YOUNG SPORT SCIENCE МОЛОДА СПОРТИВНА НАУКА OF UKRAINE. 2012. V.3. P. 82-86 УКРАЇНИ. 2012. Т.3. С. 82-86 УДК 616. 071. 2 ZALEŻNOŚĆ WYBRANYCH PARAMETRÓW POSTAWY СIAŁA 1 Uniwersytet Rzeszowski, 2 Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Fizjoterapii, Polska ВЗАЄМОЗАЛЕЖНІСТЬ ВИБРАНИХ ПАРАМЕТРІВ ПОСТАВИ ТІЛА. Юстина ДРЗAЛ- ΓРAБIЄЦ 1, Беата ЩЕПAНОВСЬКА-ВOЛОВЄЦ 2 1 Університет Жешувcький, Meдфак, Інститут Фізіотерапії, 2 Університет Гуманітарнo-Природничий Яна Кохановського в Кельцях, Факультет наук про здоров я, Інститут Фізіотерапії, Польща Анотація. В статті обґрунтовано динаміку постави у різні вікові періоди. Також описано основні параметри в різних площинах (фронтальній, сагітальній), та 14 показників, що характеризують поставу тіла, за допомогою фотографометричного методу. Констатовано, що параметри тіла є взаємозалежними, визначено ключовий параметр, кут нахилу тулуба, що безпосередньо залежить від постави. Ключові слова. постава тіла, фотографометричний метод, молодший шкільний вік, кут нахилу, кореляція. Wstęp. Prowadzenie prac naukowych na temat populacji w progresywnej fazie ontogenezy ma ist otne znaczenie dla oceny jej zdrowia fizycznego, sprawności i wydolności fizycznej. Stanowią one układ odniesienia w procesie kontroli i opieki lekarskiej, a także wychowania fizycznego. Rozwój postawy ciała wiąże się z kształtowaniem gatunkowych i osobniczych cech postawy, których podstawowym przejawem jest wzajemny układ przestrzenny poszczególnych jej segmentów. Analiza postawy ciała u dzieci i młodzieży oraz badanie czynników anatomicznych, mięśniowych i psychologicznych oddziaływujących na postawę jest konieczne [1]. Istotnym wydaje się również fakt wzajemnego oddziaływania poszczególnych parametrów opisujących postawę na siebie wzajemnie a tym samym na zmianę charakterystycznego dla każdego człowieka sposobu trzymania się. W diagnostyce wad postawy najczęściej wykorzystuje się badanie radiologiczne, tomografię komputerową i rezonans magnetyczny [2, 3, 4]. Coraz powszechniej wykorzystywaną jest metoda fotogrametryczna, doskonale sprawdzająca się w badaniach przesiewowych, jest to metoda nieinwazyjna co pozwala na badanie tak często jak jest to konieczne [3, 5, 6]. Dzięki temu możemy badać wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na postawę oraz analizować poszczególne jej cechy. Badania te mają szeroką tematykę i dotyczą wielu aspektów postawy ciała. Cel pracy. Celem pracy jest ocena współzależności 14 parametrów opisujących postawę ciała. Materiał i Metoda. Badania przeprowadzono w 2009 roku w wybranych szkołach podstawowych regionu podkarpackiego. Do badań przystąpiło 480 uczniów trzech pierwszych klas Szkoły Podstawowej, których rodzice wyrazili pisemną zgodę, w tym 229 chłopców (47,70%) oraz 251 dziewczynek (52,29%). Na wykonanie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Rzeszowskim numer 3/09/2009. W pracy wykorzystano metodę fotogrametryczną opartą na zjawisku mory projekcyjnej, badanie wykonano według ogólnie przyjętych zasad [7, 8, 9, 10]. Wyznaczono parametry opisane w Tab. 1. Do analizy zależności pomiędzy zmiennymi mierzalnymi wykorzystano współczynnik korelacji liniowej, który cechuje duża wrażliwość na występowanie obserwacji odstających i wykrywa on tylko zależności zbliżone do postaci liniowej. O sile korelacji pomiędzy parametrami świadczy wartość bezwzględna współczynnika, a znak o jego kierunku. Tak więc, współczynnik korelacji 0,9 czy -0,9 świadczą o tej samej (bardzo wysokiej sile korelacji), choć wnioski wyciągane na ich podstawie będą przeciwstawne w pierwszym przypadku wraz ze wzrostem wartości jednej cechy wartości drugiej też rosną, a w drugim przypadku spadają. Po wyliczeniu wielkości współczynnika korelacji obliczono istotność statystyczną badanej korelacji. Korelacje istotne statystycznie to te, gdzie p < 0,05. Drzał-Grabiec J., Szczepanowska-Wołowiec B., 2012
Zależność wybranych parametrów postawy сiała 83 Symbol Jednostka miary Nazwa i Opis Harakterystyka parametrów użytych w pracy Parametry Alfa α Stopnie Kąt nachylenia odcinka lędźwiowo krzyżowego kręgosłupa. Beta β Stopnie Kąt nachylenia odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa. Gamma γ Stopnie Kąt nachylenie odcinka piersiowego górnego kręgosłupa. Delta Stopnie Łączna wielkość krzywizn: DELTA=ALFA+BETA+GAMMA. KKP Stopnie Kąt kifozy piersiowej: KKP = 180 (β+γ). KLL Stopnie Kąt lordozy lędźwiowej: KLL = 180 (α+β). DCK mm Tabela 1 Wysokość kręgosłupa - wynik stanowi odległość pomiędzy punktami C7 i S1, która liczona jest jedynie w osi pionowej. Parametr procentowy liczony jest tak jak wyżej. DKP mm Długość C7-KP - położenie szczytu kifozy liczone od C7. GKP Stopnie Głębokość KP-PL. RKP mm Długość C7-PL - wysokość kifozy liczona pomiędzy C7 a PL. DLL mm Długość S1-LL - położenie szczytu lordozy liczona od S1. RLL mm Długość S1-PL - wysokość lordozy liczona pomiędzy S1 a punktem przejścia. GLL Stopnie Głębokość LL-PL. KPT Stopnie Kąt pochylenia tułowia do przodu lub tyłu - określony jest odchyleniem linii C7-S1 od pionu do przodu względem płaszczyzny czołowej przechodzącej przez S1. Wartość jest dodatnia, jeżeli C7 leży dalej niż S1, ujemna, jeżeli C7 leży bliżej niż S1. Wyniki. Spośród 14 badanych parametrów parametrem wykazującym korelację z wszystkimi pozostałymi był kąt pochylenia tułowia. Korelacje te były w większości ujemne. Parametrem zależnym od większości pozostałych jest łączna wielkość krzywizn DELTA (ALFA+GAMMA+ BETA). Parametrami które najrzadziej korelowały były parametry DKP, RLL i RKP, najmniejszą zależność wykazywała długość kifozy piersiowej mierzona pomiędzy C7 a szczytem kifozy. W badaniach nie stwierdzono parametru który byłby niezależny od pozostałych. Szczegółowe wyniki przedstawia Tab. 2. Tabela 2 Wyniki korelacji parametrów w obrębie tułowia Zmienna DCK KPT KKP KLL GAMMA BETA ALFA DELTA DKP GKP RKP DLL GLL RLL 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 DCK 1.000-0,182-0,042-0,235 0,129-0,053 0,244 0,266 0,809-0,051 0,672 0,808 0,052 0,661 p=0,325 p=0,005 p=0,244 p=0,265 p=0,253 KPT -0,182 1.000-0,810 0,175 0,595 0,887-0,803 0,257-0,156 0,913-0,150-0,123-0,922-0,091 p=0,001 p=0,001 p=0,007 p=0,045 KKP -0,042-0,810 1.000 0,109-0,914-0,911 0,571-0,688-0,063-0,862-0,568 0,000 0,871 0,000 p=0,352 p=0,016 p=0,164 p=0,214 p=0,990 p=0,996 KLL -0,107 0,175 0,109 1.000 0,029-0,231-0,702-0,751-0,705 0,194 0,024-0,293-0,195-0,340 p=0,019 p=0,016 p=0,523 0,000 p=0,123 p=0,595 GAMMA 0,129 0,595-0,914 0,029 1.000 0,667-0,514 0,6373 0,188 0,769 0,196 0,036-0,777-0,025 p=0,005 p=0,523 p=0,425 p=0,581 BETA -0,053 0,887-0,911-0,231 0,667 1.000-0,529 0,619-0,074 0,806-0,095-0,038-0,8141 0,025 p=0,244 p=0,103 p=0,036 p=0,403 p=0,580
84 Justyna DRZAŁ-GRABIEC, Beata SZCZEPANOWSKA-WOŁOWIEC 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Tabela 2 ALFA 0,244-0,803 0,571-0,702-0,514-0,529 1.000 0,202 0,116-0,759 0,048 0,283 0,766 0,278 p=0,011 p=0,287 DELTA 0,266 0,2574-0,688-0,751 0,637 0,619 0,202 1.000 0,178 0,358 0,110 0,250-0,361 0,245 p=0,015 DKP 0,809-0,156-0,063-0,070 0,188-0,074 0,116 0,178 1.000-0,053 0,942 0,405 0,057 0,132 p=0,546 0=0,344 2 p=0,564 0,003 p=0,241 p=0,208 p=0,004 GKP -0,051 0,913-0,862 0,194 0,769 0,806-0,759 0,358-0,053 1.000-0,039-0,043-0,990-0,028 p=0,265 p=0,241 p=0,387 p=0,344 p=0,538 RKP 0,672-0,150-0,056 0,024 0,196-0,095 0,048 0,110 0,942-0,039 1.000 0,194 0,041-0,110 p=0,001 p=0,214 p=0,595 p=0,036 p=0,287 p=0,015 p=0,387 p=0,361 p=0,015 DLL 0,808-0,125 0,0005-0,293 0,036-0,038 0,283 0,250 0,405-0,043 0,194 1.000 0,044 0,888 p=0,007 p=0,990 p=0,425 p=0,403 P=0,344 p=0,336 GLL 0,052-0,922 0,871-0,195-0,777-0,814 0,766-0,361 0,057-0,990 0,041 0,044 1.000 0,027 RLL p=0,253 p=0,208 p=0,361 p=0,0336 0,661-0,091 0,000-0,340-0,025 0,025 0,278 0,245 0,132-0,028-0,110 0,888 0,027 p=0,045 p=0,996 p=0,581 p=0,580 p=0,004 p=0,538 p=0,015 p=0,546 p=0,546 1.000 Dyskusja. Postawa ciała jest cechą indywidualną każdego człowieka. Uzależniona jest od uwarunkowań genetycznych, wieku, okresu rozwojowego układu ruchu, jak również od stanu psychicznego i fizycznego. Opisywana jako swoisty nawyk ruchu, odruchowy sposób utrzymywania równowagi oraz charakterystyczna pozycja stojąca [12]. Jej kształtowanie się obejmuje okres od narodzin do osiągnięcia dojrzałości kostnej [13]. Intensywny rozwój nauki i techniki, poza wieloma korzyściami dla człowieka, niesie także duże zagrożenia dla jego rozwoju i zdrowia. Technika i bardzo szybkie tempo życia, nadmiar obowiązków szkolnych i pozaszkolnych, ograniczenie aktywności fizycznej i złe nawyki żywieniowe wpływają na powstawanie niekorzystnych zmian w postawie ciała coraz młodszych Polaków. Duży udział w powstawaniu wad postawy ciała ma prowadzony styl życia, który negatywnie odbija się na zdrowiu i sprawności fizycznej [14, 15,16]. Przyczyny powstawania wad postawy bywają różne, począwszy od uwarunkowań genetycznych poprzez zaburzenie równowagi statyczno-dynamicznej, różnorakie choroby i wreszcie złe warunki bytowe (nawyki żywieniowe, przemęczenie, mało ruchu, zbyt dużo czasu spędzanego w pozycji siedzącej, itp.). Wpływ tych czynników na postawę ciała wielokrotnie badano i weryfikowano, nigdy jednak nie badano jak konkretne elementy postawy ciała wpływają na inne tzn. jak zmieniają się jedne parametry opisujące postawę ciała przy zmianie innych. Badania własne wykazują wzajemny wpływ poszczególnych parametrów opisujących postawę ciała na siebie. W badaniach nie stwierdzono parametru który nie byłby zależny od innych, co świadczy o tym, że postawa jako całość zmienia się przy zmianie choćby jednego z parametrów ją opisujących. Omawiane zależności mają znaczenie nie tylko naukowe, ale przede wszystkim praktyczne dla fizjoterapeutów zajmujących się gimnastyką korekcyjo-kompensacyjną. Z uwagi na badanie dużej liczby parametrów oraz ograniczoną objętość opracowania w pracy zostanie omówiony dla przykładu kąt kifozy piersiowej. Stosując ćwiczenia kifotyzujące będziemy zwiększać również wielkość lordozy lędźwiowej, co jest wynikiem kompensacji, zwiększać będzie się również wysokość kifozy piersiowej. W wyniku korelacji ujemnej, przy zwiększeniu kifozy piersiowej, maleć będzie nachylenie odcinka piersiowo-lędźwiowego i piersiowego górnego oraz kąt pochylenia tułowia. Z uwagi na brak badań o podobnej tematyce nie ma możliwości zweryfikowania wyników badań własnych. Badania wymagają kontynuacji nie tylko dla celów naukowych, ale przede wszystkim dla usprawnienia i doskonalenia procesu terapeutycznego. Wnioski. 1. Parametry charakteryzujące postawę ciała są parametrami wpływającymi na siebie wzajemnie.
Zależność wybranych parametrów postawy сiała 85 2. Parametrem zależnym od wszystkich pozostałych jest kąt pochylenia tułowia, a parametrem najmniej zależnym od innych jest długość kifozy piersiowej (C7-KP). Piśmiennictwo 1. Low back pain in the young. A prospective three-year follow-up study of subjects with and without low back pain / Salminen J., Erkintalo M., Laine M., Pentti J. // Spine. 1995. Vol. 20. S. 2101-2107. 2. Functional rastersterographic images: a new method for biomechanical analysis of skeletal geometry / Drerup B., Ellger B., Meyer zu Bentrup FM., Hierholzer E. // Orthopade. 2001. Vol. 30. P. 242-250. 3. Scanning stereographic surface measurement in idiopathic scoliosis after VDS (ventral derotation spondylodesis) / Hackenberg L., Liljenqvist U., Hierholzer E., Halm H. // Orthop Ihre Grenzgeb. 2000. Vol.138. S. 353-359. 4. Hierholzer E. Three-dimensional shape analysis of the scoliotic spine using MR tomography and rasterstereography / Hierholzer E., Hackenberg L. // Stud Health Technol Inform. 2002. Vol. 91. S.184-189. 5. Spontaneous correction and derotation of secondary curves after selective anterior fusion of idiopathic scoliosis / Chulte T. L., Liljenqvist U., Hierholzer E. [et al.] // Spine. 2006. Vol.31. S. 315-321. 6. Raster stereography versus radiography in the long-term follow-up of idiopathic scoliosis./ Schulte T. L., Hierholzer E., Boerke A. [et al.] // J Spinal Disord Tech. 2008. Vol. 21. S. 23-28. 7. Quantifier variables of the back surface deformity obtained with a noninvastive structured light method: evaluation of their usefulness in idiopathic scoliosis diagnosis./ Minguez M., Buendia M., Cibrian R [et al.] // Eur Spine J. 2007. Vol.16. S.73-82. 8. Zubairi J. A. Applications of computer-aided rasterography in spinal deformity detection / Zubairi J. A. // Image and Vision Computing. 2002. Vol. 20. S. 319-324. 9. Oxborrow N. J. Assessing the child with scoliosis: the role of surface topography / Oxborrow N. J. // Arch Dis Child. 2000. 83. S. 453-455. 10. Accuracy assessment of human trunk surface 3D reconstructions from an optical digitizing system / Pazos V., Cheriet F., Song L., Labelle H., Dansereau. // J Med Biol Engon Comp. 2005. Vol. 43. S.11-15. 11. Świerc A. Komputerowa Diagnostyka Wad Postawy Instrukcja obsługi / Świerc A. // CQ Elektronik System. Czernica Wrocławska. 2003. 12. Żuk B. Nawyki nieprawidłowej postawy ciała uczniów VI klasy Szkoły Podstawowej. Konieczność Reedukacji / Żuk B.// Nowiny Lekarskie 2008. Vol. 77. suppl. 2. S. 114-119. 13. Hagner W. Zmiany w postawie ciała u dzieci w pierwszych trzech latach nauki szkolnej / Hagner W., Bąk D., Hagner-Derengowska M. // Forum Medycyny Rodzinnej. 2010. T. 4, nr 4. S. 287-290. 14. Wojna D. Postawa ciała w płaszczyźnie strzałkowej w starszym wieku przedszkolnym / Wojna D., Anwajler J., Barczyk K. // Fizjoterapia. 2006. Vol.14. suppl. 4. S. 29-37. 15. Lichota M. Zmiany kształtu przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa u dzieci w wieku 6-7 lat / Lichota M.// Wychowanie Fizyczne i Sport. 2008. Vol., suppl. 1. S. 13-16. 16. Zeyland-Malawka E. Objawy asymetrii w postawie ciała dzieci i młodzieży potencjalne zagrożenie niepełnosprawności układu ruchu i zdrowia / Zeyland-Malawka E., Prędkiewicz- Abacjew E. // Nowiny Lekarskie. 2006.
86 Justyna DRZAŁ-GRABIEC, Beata SZCZEPANOWSKA-WOŁOWIEC ZALEŻNOŚĆ WYBRANYCH PARAMETRÓW POSTAWY CIAŁA 1 Uniwersytet Rzeszowski, 2 Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Fizjoterapii, Polska Аdnotacja. Artykuł dość dynamiczny postawy w różnych okresach życia. Także opisuje podstawowe parametry w różnych płaszczyznach (czołowej, strzałkowej) oraz 14 wskaźników postawy ciała, metodą fotohrafometrychnoho. Stwierdził, że parametry ciała są współzależne, zidentyfikowanych kluczowych parametrów, kąt ciała, które zależy od postawy. Słowa kluczowe. postawy ciała, sposobu fotohrametrychnyy, gimnazjalnych w wieku szkolnym, nachylenie, korelacji. INTERDEPENDENCE SELECTED OPTION POSTURE OF THE BODY 1 Rzeszów University, 2 School of Medicine, Institute of Physiotherapy Faculty of Health Sciences, Jan Kochanowski University of Nature and Humanities, in Kielce, Institute of Physiotherapy, Poland Annotation. Article quite dynamic behavior in different periods of life. Also describes the basic parameters in different planes (frontal, sagittal) and 14 indicators of body posture, photographometric method. He stated that the parameters of the body are interdependent, identified the key parameters, the angle of the body, which depends on attitude. Key words: posture, the photographometric method, junior high school age, slope, correlation.