KONCEPCJA FUNKCJONOWANIA KLASTRÓW ENERGII W POLSCE Dokument opracowano jako koreferat do: opracowania wykonanego w listopadzie 2016r. na zlecenie Ministerstwa Energii przez konsorcjum podmiotów w składzie: Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A., WiseEuropa Fundacja Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych i Europejskich oraz Atmoterm S.A. przy udziale Krajowego Instytutu Energetyki Rozproszonejtruktura 2015-2020
10 kwietnia 2017r. 1
Autorzy dokumentu Imię i nazwisko Klaster Telefon Email Robert Szlęzak Wschodni Klaster ICT (Lublin) +48504130620 robert@szlezak.pl Edyta Pęcherz Klaster Zrównoważona Infrastruktura (Kraków) +48501433632 ep@edytapecherz.pl Mariusz Stachnik Mazowiecki Klaster ICT (recenzent) (Warszawa) +48793931969 mstachnik@klasterict.pl Lokalny Klaster Energii Maciej Wąż Czysta Energia dla Sokołowa (recenzent) (Sokołów Podlaski) +48506047506 maciekwaz@gmail.com Historia zmian dokumentu Data Autor Opis Wersja Dokonanie zmiany 2017-03-13 Robert Szlęzak Utworzenie dokumentu 1.0 NIE 2017-03-14 Edyta Pęcherz Korekta 2.0 TAK 2017-03-15 Robert Szlęzak Edycja 3.0 TAK 2017-03-17 Robert Szlęzak Konsultacje 3.1 TAK 2017-03-18 Robert Szlęzak Edycja 4.0 TAK 2017-03-23 Robert Szlęzak Konsultacje zewnętrzne 4.1 TAK 2017-03-29 Robert Szlęzak Edycja 6.5 TAK 2017-03-30 Edyta Pęcherz Korekta 6.6 TAK 2017-03-31 Robert Szlęzak Konsultacje wewnętrzne 6.7 TAK 2017-04-03 Robert Szlęzak Edycja 6.8 TAK 2017-04-03 Maciej Wąż, NIE Recenzja 6.8 Mariusz Stachnik 2017-04-07 Robert Szlęzak, Edyta Pęcherz Korekta 6.9 TAK 2017-04-10 Robert Szlęzak, NIE Zatwierdzenie dokumentu 7.0 Edyta Pęcherz Zatwierdzone Imię i nazwisko Data Podpis Edyta Pęcherz 2017-04-10 Edyta Pęcherz Robert Szlęzak 2017-04-10 Robert Szlęzak 2
Spis treści Przeznaczenie dokumentu / Wstęp... 4 Cele Klastrów Energii... 5 2.1. Koncepcja KAPE... 5 2.2. Koncepcja KlasGrid... 6 2.3. Uzasadnienie koncepcji KlasGrid... 6 Zakres Klastra Energii... 8 3.1. Koncepcja KAPE... 8 3.2. Koncepcja KlasGrid... 8 3.3. Uzasadnienie koncepcji KlasGrid... 9 Struktura Klastra Energii... 10 4.1. Koncepcja KAPE... 10 4.2. Koncepcja KlasGrid... 11 4.3. Uzasadnienie koncepcji KlasGrid... 12 Kryteria Identyfikacji Klastra Energii... 12 5.1. Koncepcja KAPE... 12 5.2. Koncepcja KlasGrid... 13 5.3. Uzasadnienie koncepcji KlasGrid... 14 Podsumowanie... 14 KlasGrid... 14 Robert Szlęzak... 15 Edyta Pęcherz... 15 3
Przeznaczenie dokumentu / Wstęp Przedstawiony na kolejnych stronach koreferat przygotowany przez konsorcjum autorów związanych z Ogólnopolskim Porozumieniem Kooperacyjnym Klastrów Energii KlasGrid pod redakcją Roberta Szlęzaka przy współpracy Edyty Pęcherz (współautor, edytor), Macieja Węża (recenzent), Mariusza Stachnika (recenzent), w porozumieniu z partnerami społecznymi a w szczególności ze społecznością inicjatyw klastrowych w tym Klastrów Energii zrzeszonych w ramach KlasGrid, ma na celu zasygnalizowanie konieczności dyskusji na różnych poziomach w czterech kluczowych, z punktu widzenia autorów, obszarach: 1) Obszarze celów Klastra Energii, 2) Obszarze zakresu działania Klastra Energii, 3) Obszarze struktury / modelu funkcjonowania Klastra Energii, 4) Obszarze kryteriów identyfikacji Klastrów Energii. Koreferat niniejszy odnosi się do dokumentu zaprezentowanego w marcu 2017 roku przez Ministerstwo Energii na stronach www.me.gov.pl pt. KONCEPCJA FUNKCJONOWANIA KLASTRÓW ENERGII W POLSCE, opracowanego na zlecenie Skarbu Państwa przez konsorcjum w składzie: Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. (KAPE), WiseEuropa Fundacja Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych i Europejskich Atmoterm S.A., przy udziale Krajowego Instytutu Energetyki Rozproszonej - zwanego w dalszej części dokumentu Koncepcją KAPE. Dokument nie odnosi się natomiast do innych koreferatów opracowanych przez inne grupy i konsorcja autorów w odniesieniu do ww. dokumentu, ani też do innego rodzaju eksperckich opracowań, związanych z powstającymi w Polsce klastrami energii. Autorzy niniejszego koreferatu zostawiają sobie prawo i nadzieję uwzględnienia w przyszłości (w kolejnych wersjach niniejszego dokumentu) innych punktów widzenia, zawartych w pozostałych, przesłanych na ręce Ministerstwa koreferatach i analizach i zapraszają ekspertów z dziedziny i zainteresowanych do swobodnego wykorzystywania treści i koncepcji zawartych w niniejszym dokumencie. Zdaniem autorów, dyskusja, uzgodnienie a następnie precyzyjne zdefininiowanie czterech wymienionych na początku obszarów tematycznych, jest niezbędna do tego, aby możliwym było rozpoczęcie prac nad kolejnymi elementami budowy koncepcji / modelu odniesienia. KlasGrid już dziś zapewnia o gotowości do zaawansowanej pracy na rzecz klastrów energii na wszystkich etapach ich tworzenia. Przedmiotowy dokument został podzielony na siedem rozdziałów, w którym po rozdziale wstępnym następują rozdziały poświęcone analizie czterech kluczowych, wymienionych powyżej zagadnień. Rozdział siódmy zawiera podsumowanie i rekomendacje, a rozdział ósmy zawiera informacje na temat autorów dokumentu. Rozdziały odnoszące się do: celów, zakresu, struktury i kryteriów identyfikacji klastra podzielone zostały w ten sposób, że w pierwszej ich części autorzy odnoszą się do tekstu opracowania ( Koncepcji KAPE ), w kolejnej przedstawiają koncepcję alternatywną, a w ostatniej uzasadniają swoje stanowisko. W przypadku, gdyby czytelnicy niniejszego dokumentu oczekiwali dodatkowych wyjaśnień lub chcieli prezentować swoje stanowisko poza głównym obiegiem dyskusji, zapraszamy do kontaktu z kierownikiem i redaktorem niniejszego projektu Robertem Szlęzakiem pod adresem e-mail: Robert@Szlezak.PL 4
Cele Klastrów Energii 2.1. Koncepcja KAPE Rozdział niniejszy stanowi dyskusję do obszaru przedstawionego w rozdziałach: 1. Cele klastrów energii. 1.1 Cele funkcjonowania klastrów energii. Umieszczonych na stronach 21-26 Koncepcji KAPE. Przedstawiona tam lista celów Klastra Energii obejmuje 22 niżej wymienione pozycje (poniższa lista opracowana została na podstawie tabeli 1. (str.25-26) Cele zawiązywania klastrów energii na poziomie indywidualnym, lokalnym, regionalnym i krajowym ): 1. Wzrost bezpieczeństwa energetycznego. 2. Zmniejszenie energochłonności gospodarki. 3. Realizacja celów na poziomie międzynarodowym dotyczących zmniejszenia emisji szkodliwych gazów do atmosfery czy zwiększania udziału OZE w krajowym miksie energetycznym. 4. Uniezależnienie od zagranicznych dostaw paliw. 5. Zwiększenie mocy zainstalowanej w KSE C. 6. Rozwój rozproszonych źródeł energii. 7. Aktywizacja społeczna. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego. 8. Poprawa jakości zasilania. Poprawa parametrów pracy systemu elektroenergetycznego. 9. Zwiększenie i racjonalizacja wykorzystania zasobów lokalnych. 10. Uzyskanie określonego efektu ekonomicznego poprzez: tańsze zaopatrzenie w energię, droższą sprzedaż energii na rynku lokalnym, racjonalizacja zużycia energii. 11. Perspektywa uniezależnienia się wytwórców energii od zewnętrznych dopłat. 12. Przekształcanie odpadów w kierunku wykorzystania energetycznego, w tym ochrona środowiska naturalnego poprzez np. utylizację szkodliwych odpadów. 13. Zwiększenie atrakcyjności terenów inwestycyjnych poprzez zmniejszenie kosztów zaopatrzenia w energię. 14. Poprawa jakości powietrza np. poprzez zastąpienie indywidualnych kotłowni lokalną siecią ciepłowniczą. Zmniejszenie niskiej emisji. 15. Rozwój niskoemisyjnego transportu publicznego. 16. Tworzenie nowych miejsc pracy. 17. Pobudzenie rozwoju gospodarczego poza terenami większych aglomeracji. 18. Rozwój innowacyjności i wzrost kultury technicznej. 19. Rozwój nowego modelu biznesowego. 20. Poprawa innowacyjności gospodarki np. poprzez rozwój inteligentnych sieci. 21. Poprawa konkurencyjności gospodarki. 22. Pobudzenie rozwoju gospodarczego. 5
2.2. Koncepcja KlasGrid Zdaniem konsorcjum KlasGrid struktura celów, klastrów energii powinna obejmować trzy poziomy począwszy od poziomu strategicznego definiowanego przez cel główny, zdefiniowany jako: Celem głównym Klastrów Energii jest tworzenie warunków stałego, zrównoważonego (społeczeństwo, środowisko, gospodarka), nowoczesnego (w tym innowacyjnego) i efektywnego (technicznie, energetycznie, ekonomicznie) rozwoju energetyki rozproszonej w tym odnawialnej, służącej poprawie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego i zapewnienia konkurencyjności gospodarczej w sposób przyjazny dla środowiska przy uwzględnieniu miejscowych zasobów i potrzeb. Poprzez poziom taktyczny, w którym definiowanych jest pięć celów w następujących obszarach taktycznych: I. Bezpieczeństwo - Zapewnienie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego; II. Środowisko - Poprawa stanu lokalnego środowiska naturalnego; III. Gospodarka - Zwiększenie konkurencyjności i efektywności technicznej, energetycznej i ekonomicznej lokalnej gospodarki; IV. Innowacje - Innowacje w energetyce; V. Rynek - Rozwój rynku poprzez podnoszenie jakości i kreowanie nowych usług i modeli biznesowych. Poziom trzeci stanowić powinna struktura celów operacyjnych, która przedstawiona jest na kolejnej stronie niniejszego dokumentu. Struktura ta obejmuje 25 celów zdefiniowanych w 5-ciu obszarach taktycznych. Uzupełnieniem przedstawionej struktury powinny być listy działań priorytetowych przypisanych poszczególnym grupom celów oraz listy wskaźników związanych z poszczególnymi celami. Dodatkowo należy opracować macierz powiązań pomiędzy strukturą celów, a przedstawioną w kolejnym rozdziale macierzą zakresów działania Klastrów Energii (opracowanie tych trzech zagadnień powinno być następstwem przyjęcia zaproponowanej struktury celów). Jednym z zadań związanych z tworzeniem struktury celów klastrów energii powinno być opracowanie macierzy powiązań pomiędzy celami Klastrów Energii, a celami poszczególnych strategii i polityk rozwojowych w szczególności PEP2030 (Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku) i PEP2050 (Polityka Energetyczna Polski do 2050 roku). 2.3. Uzasadnienie koncepcji KlasGrid Przyjęcie zaproponowanego przez KlasGrid podejścia do tworzenia struktury celów klastrów energii pozwala na skuteczniejszą komunikację przyjętych celów do szerokiego grona odbiorców (w tym inicjatorów klastrów), a zaproponowane jako kolejny krok doszczegółowienie celów w oparciu o listę działań priorytetowych i strukturę wskaźników celów pozwoli na zarządzanie procesem zarówno ze strony kosztów jak i efektów wdrażania polityki klastrów energii. Przyjęcie zaproponowanego podejścia stanowić też będzie podstawę do opracowania systemu kryteriów oceny inicjatyw klastrowych bazujących na koncepcji klastrów energii. 6
Klastry Energii Tworzenie warunków stałego, zrównoważonego (społeczeństwo, środowisko, gospodarka), nowoczesnego (w tym innowacyjnego) i efektywnego (technicznie, energetycznie, ekonomicznie) rozwoju energetyki rozproszonej w tym odnawialnej, służącej poprawie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego i zapewnienia konkurencyjności gospodarczej w sposób przyjazny dla środowiska przy uwzględnieniu miejscowych zasobów i potrzeb. Bezpieczeństwo Środowisko Gospodarka Innowacje Rynek I Zapewnienie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego II Poprawa stanu lokalnego środowiska naturalnego III Zwiększenie konkurencyjności i efektywności technicznej, energetycznej i ekonomicznej lokalnej gospodarki IV Innowacje w energetyce V Rozwój rynku poprzez podnoszenie jakości i kreowanie nowych usług i modeli biznesowych I.1 Zwiększenie na poziomie lokalnym efektywnych technicznie, energetycznie i ekonomicznie mocy wytwórczych II.1 Zwiększenie udziału źródeł OZE w lokalnym miksie energetycznym III.1 Kreowanie rozwiązań bazujących na modelu współpracy w ramach rynku energii IV.1 Tworzenie przestrzeni do kreowania, testowania pilotażowej eksploatacji nowych technologii energetycznych V.1 Poprawa jakości energii i pewności zasilania (w tym m.in. poprawa wskaźników SAIDI / SAIFI) I.2 Utrzymanie i zwiększanie na poziomie lokalnym zdolności przyłączeniowych i dystrybucyjnych oraz rozwój i ochrona infrastruktury energetycznej II.2 Rozwój gospodarki niskoemisyjnej III.2 Poprawa konkurencyjności i efektywności firm energetycznych działających na lokalnych rynkach. Obniżenie cen dla odbiorców, podniesienie cen dla wytwórców. IV.2 Rozwój innowacyjności i wzrost kultury technicznej społeczeństwa w obszarze energii i elektromobilności V.2 Dywersyfikacji struktury wytwarzania energii elektrycznej, cieplnej, chłodu. Produkcja i dystrybucja energii stosownie do lokalnych potrzeb. I.3 Budowa półwyspów energetycznych, przeciwdziałanie / niwelowanie skutków black-outów, awaryjne wyspowanie II.3 Udział sektora energetycznego w zagospodarowaniu odpadów III.3 Poprawa efektywności energetycznej IV.3 Budowa kapitału ludzkiego i społecznego w lokalnych społecznościach wokół zagadnień energetyki. V.3 Dywersyfikacja dostaw paliw. Dywersyfikacja środków transportu. I.4 Bilansowanie lokalne, Stabilizacja zasilania i zapotrzebowania na moc II.4 Elektro-mobilność III.4 Zwiększenie atrakcyjności terenów inwestycyjnych i rynku pracy poprzez zmniejszenie kosztów i poprawę jakości energii IV.4 Smart Metering; Smart Grid; Smart Energy Smart City i Smart Region V.4 Tworzenie nowych modeli biznesowych dla nowych rynków energii I.5 Ograniczenie zależności od zewnętrznych źródeł energii i dostaw paliw w stosunku do rynku lokalnego. II.5 Optymalizacja utylizacji odpadów energetycznych III.5 Zwiększanie udziału prosumentów (gospodarstwa domowe, firmy, instytucje) w rynku energii IV.5 Edukacja w zakresie nowoczesnych technologii energetycznych i rozwój nowych specjalizacji zawodowych V.5 Tworzenie nowych e-usług dla energetyki I.6 Kreowanie długoterminowych bezpiecznych inwestycji kapitałowych dla lokalnych inwestorów II.6 Edukacja nisko-emisyjna III.6 Uniezależnienie się wytwórców energii od dopłat w ramach systemu wsparcia IV.6 Kreowanie lokalnych łańcuchów dostaw i usług V.6 Kreowanie wielopłaszczyznowej współpracy instytucji samorządowych, biznesu i jednostek naukowo-badawczych 7
Zakres Klastra Energii 3.1. Koncepcja KAPE Rozdział niniejszy stanowi dyskusję do obszaru przedstawionego w rozdziale: 1.2 Zakres funkcjonowania klastrów energii. Umieszczonego na stronach 28-37 Koncepcji KAPE. Przedstawiona tam lista obszarów funkcjonowania Klastra Energii obejmuje 11 niżej wymienionych elementów (poniższa lista opracowana została na podstawie tabeli 2. (str.28-37) Zakres funkcjonowania klastrów energii w nawiązaniu do celów na poziomie indywidualnym, lokalnym, regionalnym i krajowym : 1. Wytwarzanie energii elektrycznej w oparciu o paliwa konwencjonalne (np. kogeneracja); 2. Wytwarzanie energii elektrycznej z różnych źródeł energii odnawialnej; 3. Wytwarzanie energii cieplnej w oparciu o źródła konwencjonalne; 4. Wytwarzanie energii cieplnej w odnawialnych źródłach energii; 5. Wytwarzanie paliw gazowych; 6. Dystrybucja energii elektrycznej w ramach własnego systemu dystrybucji; 7. Dystrybucja energii cieplnej; 8. Dystrybucja paliw gazowych; 9. Sprzedaż energii lub paliw gazowych odbiorcom końcowym z uwzględnieniem odpowiednio obniżonych stawek sieciowych; 10. Wytwarzanie i dystrybucja lub sprzedaż chłodu; 11. Magazynowanie energii lub jej nośników. 3.2. Koncepcja KlasGrid Zdaniem konsorcjum KlasGrid obszar funkcjonowania Klastrów Energii powinien być definiowany w oparciu o trzy wymiary: wymiar obszar miksu energetycznego uwzględniający: energię elektryczną, cieplną, chłód, paliwa oraz transport. wymiar obszaru funkcjonowania na rynku energii, transportu i paliw, obejmujący: produkcję / wytwarzanie, magazynowanie, dystrybucję, zużycie / wykorzystanie oraz usługi dodane VAS (ang. Value Added Services), takie jak kompensacja mocy biernej lub jakości energii elektrycznej. wymiar organizacyjno-finansowo-zarządczy, obejmujący: informowanie, zarządzanie, eksploatację, modernizację oraz inwestowanie. Podejście takie może być przedstawiane jako macierz 125 potencjalnych obszarów funkcjonowania klastra (rysunek poniżej), każdy z tak zdefiniowanych obszarów może być związany z jedną lub większą ilością usług Klastra Energii świadczonych do wewnątrz lub na zewnątrz klastra. Do każdego z obszarów możliwe jest przyporządkowanie wcześniej zdefiniowanych celów (i ich wskaźników). 8
3.3. Uzasadnienie koncepcji KlasGrid Przyjęcie zaproponowanego przez KlasGrid podejścia do definiowania zakresu funkcjonowania Klastrów Energii pozwoli na rozpatrywanie zagadnienia w sposób bardziej systemowy i kompleksowy. W szczególności pozwoli na włączenie do koncepcji klastrów zagadnień takich jak: transport (w szczególności transport elektryczny), wytwarzanie paliw (w szczególności biopaliw), dystrybucja paliw (w szczególności biopaliw), zużycie energii (w koncepcji brak jest funkcji zakupu / rynku wewnętrznego w ramach klastra, na podstawie lektury dokumentu można założyć, że jest to zakres domniemany, bo kupujący są wymieniani jako jedna z ról klastrowych w kolejnych rozdziałach), Usługi dodane (w szczególności usługi nowych rynków energii), działalność inwestycyjną, działalność polegająca na modernizacji infrastruktury energetycznej, zakres działalności obejmujący eksploatację infrastruktury energetycznej, zarządzanie Klastrem Energii (należy założyć, że działalności takie są domniemane), działalność polegająca na świadczeniu usług zbierania; przetwarzania i udostępniania danych. Przyjęcie proponowanego przez KlasGrid podejścia do definiowania zakresu funkcjonowania Klastrów Energii oznacza, że w kolejnej fazie należy zdekomponować zaproponowaną macierz do 125-ciu indywidualnych obszarów usług i w każdym z wymienionych obszarów zdefiniować kryteria i parametry obszaru i/lub występujących w nim usług (usług spełniających warunki bycia usługą klastra). Zadanie to należy rozpocząć od analizy / decyzji czy dana kombinacja wymiarów w ogóle występuje (np. co oznacza i czy występuje kombinacja: transport + inwestycyjne + magazynowanie czy jest to usługa inwestowania w magazyny transportu, a może magazynowanie energii pochodzącej z rekuperacji lub budowanie solarnych przystanków autobusowych). Przykładem takiej dekompozycji może być zagadnienie dodefiniowania obszaru VAS, w którym występują takie potencjalne usługi jak: agregowanie wytwórców (wirtualna elektrownia), agregowanie popyty (tworzenie grupy zakupowej do optymalizacji zakupu brakującej energii lub paliwa celem zrównoważenia podaży i popytu w ramach klastra), agregowanie usług DRS, usługa bilansowania w ramach klastra, usługi audytu energetycznego 9
i optymalizacji gospodarowania energią dla poszczególnych członków klastra, usługi systemowe i regulacyjne. Struktura Klastra Energii 4.1. Koncepcja KAPE Rozdział niniejszy stanowi dyskusję do obszaru przedstawionego w rozdziałach: 2. Potencjalne modele funkcjonowania klastrów energii. 2.1. Określenie potencjalnych modeli funkcjonowania klastrów energii Umieszczonego na stronach 47-65 Koncepcji KAPE. Na stronie 48 Koncepcji KAPE autorzy przedstawili diagram (rysunek poniżej), który zgodnie z tekstem umieszczonym na stronie 49 obrazuje klaster energii w jego możliwie najbardziej złożonej wersji, obejmującej wytwarzanie energii oraz jej nośników we wszelkich możliwych źródłach energii i w razie potrzeby magazynowanie, oraz jej dostarczanie szerokiemu spektrum odbiorców końcowych. W kolejnym fragmencie tekstu autorzy Koncepcji KAPE definiują trzy podstawowe modele Klastrów energii pisząc: W ten sposób możemy wyodrębnić trzy podstawowe modele klastrów energii: 1) Klaster oparty na współpracy z operatorem/ami istniejącego/cych systemu/ów dystrybucji/cyjnych, 2) Klaster oparty o własną infrastrukturę dystrybucyjną, 3) Klaster wykorzystujący częściowo własną infrastrukturę dystrybucyjną, a częściowo działający w oparciu o umowę o świadczenie usług dystrybucyjnych z podmiotem zewnętrznym. 10
4.2. Koncepcja KlasGrid Zdaniem konsorcjum KlasGrid struktura Klastra Energii powinna być definiowana w oparciu o trzy podstawowe role zarządcze w klastrze: lidera, koordynatora i animatora klastra. Podejście to przedstawia poniższy rysunek. Rozwinięciem (najbardziej złożonym) takiego podejścia jest struktura klastra przedstawiona na kolejnym rysunku, obejmująca takie dodatkowe elementy jak: Radę Programową, Centra Kompetencji / Usług Wspólnych (Platformy), Biura Projektów i Usług, Komitet Sterujący Projektów i Usług. Przy takim podejściu koncepcja struktury Klastra Energii zaprezentowana przez Konsorcjum KAPE obejmuje swoim zakresem tylko sześć obszarów z koncepcji KlasGrid (zaznaczonych na poniższym rysunku czerwonymi pierścieniami). 11
4.3. Uzasadnienie koncepcji KlasGrid Przyjęcie zaproponowanego przez KlasGrid podejścia do definiowania struktury organizacyjnofunkcjonalnej Klastrów Energii, bazującej na trzech filarach, które stanowią: lider, koordynator i animator pozwali na zapewnienie balansu pomiędzy gospodarczą (kapitałową) a społeczną (partycypacyjną) funkcją klastra oraz jego celami społecznymi (społeczności gospodarczej jaką stanowi klaster) i celami ekonomicznymi. Jednym z potencjalnych modeli (rekomendowanym, nie obligatoryjnym) jest taki model w którym animator klastra (stowarzyszenie, którego członkami są członkowie klastra) jest właścicielem 51% udziałów w koordynatorze klastra (spółce prawa handlowego lub spółdzielni, w której udziały obejmuje stowarzyszenie i członkowie klastra). Lider (osoba lub grupa osób prezydium klastra), działający w oparciu o porozumienie cywilno-prawne lub regulamin, zapewnia reprezentację zewnętrzną klastra. W takim modelu lider nie powinien być instytucją tylko osobą (grupą osób). Potencjał instytucjonalny klaster tworzy w oparciu o członków stowarzyszenia (funkcja animatora) i współwłaścicieli spółki prawa handlowego (lub spółdzielców). W mniej rozbudowanych modelach klastrów, możliwym jest aby role lidera, koordynatora i animatora umieszczone były w ramach jednej instytucji (np. koordynatora klastra), w takiej sytuacji opisywany powyżej balans pomiędzy społeczną, a gospodarczą funkcją klastra nie będzie miał miejsca lub powinien być realizowany w oparciu o alternatywne mechanizmy. Kryteria Identyfikacji Klastra Energii 5.1. Koncepcja KAPE Rozdział niniejszy stanowi dyskusję do obszaru przedstawionego w rozdziale: 1.3. Kryteria identyfikacji klastrów energii. 1.3.1. Propozycja metody identyfikacji klastrów energii. Umieszczonego na stronach 38-46 Koncepcji KAPE. Koncepcja KAPE proponuje podejście bazujące na dwóch obszarach, autorzy koncepcji na stronie 38 dokumentu piszą: ( ) kryteria identyfikacji klastra energii można podzielić na dwie części: - kryteria formalno-prawnej identyfikacji klastra energii, których spełnienie pozwala stwierdzić, że dane porozumienie jest klastrem energii (poziom 1), - kryteria oceny poziomu realizacji celów klastra energii, które pozwalają ocenić jak cele klastra energii wpisują się w realizację celów na poziomie lokalnym, regionalnym lub krajowym (poziom 2). Tabela 3 Ankieta charakteryzująca klaster energii umieszczona na stronach 39-41 definiuje 8 następujących kryteriów: 1. Wymóg posiadania przez wnioskodawcę umowy klastra energii. 2. Cele klastra energii na poziomie indywidualnym, lokalnym, regionalnym i krajowym. 3. Zakres funkcjonowania klastra energii. 4. Sposób powołania koordynatora klastra energii. 5. Sposób uregulowania relacji klastra energii z OSD dot. wykorzystywania sieci dystrybucyjnej. 6. Poziom zaspokojenia potrzeb energetycznych członków klastra energii. 7. Udział energii OZE, z kogeneracji lub energii odpadowej w zużyciu energii przez członków klastra energii. 8. Wzrost wskaźnika niezawodności dostaw energii. 12
5.2. Koncepcja KlasGrid Zdaniem Porozumienia KlasGrid struktura kryteriów identyfikujących Klastry Energii powinna być oparta o trzy elementy: 1. Wagę kryteriów obejmującą co najmniej podział na kryteria Obligatoryjne i Fakultatywne (rekomendowanym jest wypracowanie wartości tych kryteriów obejmujących co najmniej trzy poziomy ważności / punktacji); 2. Obszar kryteriów (poniżej zamieszczamy wstępną listę obejmująca dziesięć zbiorczych kryteriów); 3. Kryteria zobowiązań (poniżej zamieszczamy wstępną listę obejmująca cztery główne obszary zobowiązań klastra). Proponowane podejście do budowy kryteriów: 1. Waga kryteriów: a. Obligatoryjne b. Fakultatywne 2. Obszar kryteriów: a. Formalno-prawne (np. obejmujące wymóg posiadania przez wnioskodawcę umowy klastra energii, b. Organizacyjne (np. sposób powołania koordynatora, animatora i lidera klastra energii oraz dokumentacji związanej z funkcjonowaniem klastra), c. Procent udziałów / członków z lokalnej społeczności i we władzach, d. Zakres - ze względu na planowany zakres działania klastra (125 obszarów), e. Strategiczne zewnętrzne - ze względu na stopień spełnienia listy celów klastrów energii (ilość i jakość), f. Strategiczne wewnętrzne - ze względu na jakość wizji (ocena strategii rozwoju klastra), g. Potencjału - ze względu na zdolność do realizacji strategii obejmująca potencjały: finansowy, techniczny, kompetencyjny, społeczny, h. Strategiczne - ze względu na penetrację lokalnego rynku (% ilość podmiotów, % energii produkowanej / dystrybuowanej / odbieranej), i. Techniczne ze względu na spełnianie przez wybraną przez klaster technologię / technologie zewnętrznych wymogów i norm (np. normy emisyjne), j. Środowiskowe. 3. Kryteria zobowiązań: a. Zobowiązania do inwestycji. b. Zobowiązania do smart (opomiarowania / inteligentne liczniki / SCADA / ). c. Zobowiązania bilansowania (w stosunku do aktualnego / ostatnio uzyskanego / współczynnika jednoczesności członków klastra). d. Zobowiązania do poprawy parametrów SAIDI / SAIFI i innych parametrów jakościowych sieci (napięcie, częstotliwość, zakłócenia). 13
5.3. Uzasadnienie koncepcji KlasGrid Przyjęcie zaproponowanego przez KlasGrid podejścia do budowy kryteriów identyfikacji i oceny Klastrów Energii umożliwi usprawnienie zarówno procesu auto-ewaluacji inicjatyw jak ich benchmarkingu. Dodatkowo stanowić będzie skuteczne i zobiektywizowane narzędzie oceny poszczególnych inicjatyw w sytuacji gdyby od tej oceny zależało uzyskiwane przez klastry dodatkowych korzyści (finansowych, fiskalnych lub prawnych). Zaprezentowane podejście stanowi jedynie punkt wyjścia do dyskusji, a jej przebieg uzależniony będzie od wcześniej podjętych decyzji odnoszących się do celów, zakresu i sposobu funkcjonowania Klastrów Energii. Podsumowanie Niniejszy dokument jest wynikiem konsultacji społecznych przeprowadzonych w środowisku ekspertów i praktyków, działających w lokalnych sieciach współpracy i poruszających się swobodnie w branży energetycznej, OZE oraz budownictwa energooszczędnego. Dokument powstał jako głos w sprawie, w celu otwarcia dyskusji na uzgodnienia koncepcji pracy w klastrach energii, na temat celów i zakresu działania tych klastrów. Dopiero, kiedy dyskusja ta się zakończy, będziemy mogli pójść krok dalej i rozpocząć pracę związaną z praktycznym przełożeniem koncepcji na realne działania w ramach zbudowanych klastrów. Opracowanie niniejsze powinno stanowić punkt wyjścia także do ułożenia zasad współpracy pomiędzy różnymi grupami interesariuszy, współpracy, jaka powinna zaistnieć pomiędzy OSD, samorządami, odbiorcami i wytwórcami energii, ciepła i chłodu na terenie działalności klastra energii. Prawa autorskie: Udzielamy Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Energii licencji niewyłącznej, nieodpłatnej, na terytorium całego świata i nieograniczonej w czasie do przekazanego materiału, na następujących polach eksploatacji: w zakresie utrwalania i zwielokrotniania materiału - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową; w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których materiał utrwalono - wprowadzanie do obrotu lub użyczenie oryginału albo egzemplarzy; w zakresie rozpowszechniania materiału w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym oraz udzielam zezwolenia na wykonywanie zależnych praw autorskich do materiałów. KlasGrid Ogólnopolskie Porozumienie Kooperacyjne Klastrów Energii KlasGRID powstało 20 października ubiegłego roku, jako dobrowolne, umowne porozumienie organizacyjne jego członków na rzecz rozwoju energetyki rozproszonej, poprawienia poziomu lokalnego bezpieczeństwa energetycznego i uzyskania lepszych parametrów efektywności ekonomicznej w obszarze gospodarki energetycznej. Porozumienie uwzględnia potrzeby podniesienia konkurencyjności, innowacyjności i efektywności polskiego sektora energii odnawialnej poprzez wzmocnienie potencjału współpracy producentów, dostawców i instytucji z sektora nowych technologii, a także firm i instytucji z innych sektorów wspomagających lub biorących bezpośredni udział w procesie wytwarzania energii z OZE. 14
Misją KlasGRID jest stworzenie warunków ekonomicznych, technologicznych i społecznych do rozwoju wszelkich powiązań kooperacyjnych, spółdzielni energetycznych, konsorcjów projektowych i in. działających na rzecz energii rozproszonej, która w istotny sposób wpływa na rozwój gospodarczy kraju, poprzez realizację innowacyjnych wspólnych projektów angażujących producentów energii odnawialnej, firmy z sektora nowych technologii, ICT, jednostki naukowo badawcze, organizacje otoczenia innowacyjnego oraz władze samorządowe. Organami KlasGRID są: Zarząd, Rada Naukowo-Programowa oraz Zgromadzenie Członków. Członkiem KlasGRID może być każdy podmiot reprezentujący zbudowany lub tworzący się klaster energii, podmiot prowadzący działalność gospodarczą, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, instytucja naukowo-badawcza, organizacja otoczenia biznesu lub jednostka samorządu terytorialnego. Aby zostać członkiem Porozumienia KlasGRID należy podpisać deklarację wraz z zaakceptowaniem celów i zasad funkcjonowania Porozumienia. Porozumienie posiada również swojego Koordynatora. Jest nim Fundacja STARTUP POLISH ENERGY z siedzibą w Warszawie, przy ul. Żelaznej 67/18, która powstała z inicjatywy Krajowych Klastrów Kluczowych. Ma ona za zadanie występować w imieniu KlasGRID wobec podmiotów trzecich oraz zapewnić równy dostęp wszystkim podmiotom funkcjonującym w ramach Porozumienia do usług, szkoleń, materiałów, wartości niematerialnych i prawnych, środków trwałych i wyposażenia nabytego w ramach finansowanych projektów. Przy Porozumieniu KlasGrid działa grupa Polskie Klastry Energii (PKE) sieć polskich ekspertów z dziedziny energetyki, OZE i klasteringu, efektem pracy której jest niniejszy dokument. W grupie Polskie Klastry Energii pracują m.in.: Robert Szlęzak Przedsiębiorca i działacz społeczny związany z Lublinem i Lubelszczyzną. Animator współpracy międzynarodowej, wykładowca i prelegent w obszarach ICT, OZE, energetyka, e-demokracja i partycypacja społeczna, klastering. Wiceprezes Parku Naukowo Technologicznego Energi w Lublinie, Prezes Towarzystwa Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych, Leader Obszaru Zrównoważony Rozwój w Centrum Kompetencji Wschodnich, Pełnomocnik Rektora KUL ds. Informatyki, Prezes Wschodniego Klastra ICT, Prezes Ideopolis Sp. z o.o. Aktualnie zaangażowany w animację klastrów energii w Polsce i klastrów OZE na Ukrainie. Konsultant w obszarze OZE w zespołach roboczych na poziomie regionalnym, ogólnokrajowym i europejskim. Edyta Pęcherz Przedsiębiorca i działacz społeczny związany z Krakowem i Małopolską. Doradca gospodarczy, lider środowiska klastrowego, trener biznesu i koordynator projektów inwestycyjnych z kilkunastoletnim doświadczeniem w branży, zwłaszcza energetycznej, medycznej oraz informatycznej. Właściciel Centrum Funduszy Europejskich, Prezes Cluster Management Sp. z o.o., Koordynator Klastra IoT, Koordynator ds. Rozwoju Klastra Zrównoważona Infrastruktura, Wiceprezes Forum Klastrów Małopolski. Zajmuje się budowaniem sieci współpracy, zwłaszcza w obszarach budownictwa energooszczędnego, komercjalizacji badań naukowych i wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Obecnie zaangażowana w identyfikowanie kooperacji i doradztwo zarządcze w kilkunastu klastrach w Polsce i na Ukrainie. 15