LPO 4101-28-02/2013 P/13/134 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LPO 4101-28-02/2013 P/13/134 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę I. Dane identyfikacyjne kontroli P/13/134 Ochrona mieszkańców dużych miast przed hałasem. Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu Kontroler Irena Wróblewska, specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 87752 z 31 października 2013 r. (dowód: akta kontroli str. 1-2) Jednostka kontrolowana Urząd Miejski w Kaliszu, Główny Rynek 20, 62-800 Kalisz (dalej Urząd). Kierownik jednostki kontrolowanej Janusz Pęcherz, Prezydent Miasta Kalisza. (dowód: akta kontroli str. 3) Ocena ogólna II. Ocena kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, działalność Urzędu w kontrolowanym zakresie. Pozytywną ocenę uzasadnia: - prawidłowa organizacja wykonania zadań związanych z ochroną środowiska przed hałasem, - rzetelne sporządzenie i udostępnienie mapy akustycznej, - rzetelne opracowanie programu ochrony środowiska przed hałasem. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły nieterminowego sporządzenia mapy akustycznej i opracowania programu ochrony środowiska przed hałasem. III. Opis ustalonego stanu 1. Organizacja wykonania zadań związanych z ochroną środowiska przed hałasem W regulaminie organizacyjnym Urzędu ujęto zadania związane z ochroną środowiska przed hałasem. Wydziałowi Środowiska, Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej (WŚRK) przypisano prowadzenie spraw w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, w tym opracowanie programu ochrony przed hałasem. W zakresie opracowania mapy akustycznej, WŚRK współpracuje z Wydziałem Geodezji i Kartografii (WGiK). Wydziałowi temu przypisano zakładanie i prowadzenie miejskich baz danych wchodzących w skład krajowego systemu informacji o terenie, będącego częścią składową infrastruktury informacji przestrzennej oraz tworzenie, aktualizację, rozwój i udostępnianie danych wchodzących w skład Miejskiego Systemu Informacji Przestrzennej miasta Kalisza (GIS). Mapa akustyczna miasta Kalisza była elementem GIS. Zadania powyższe przypisano w zakresach czynności 2

pracownikom, którzy zajmowali się sprawami ochrony środowiska przed hałasem i którzy posiadali kwalifikacje w tym zakresie, nabyte w ramach szkoleń, seminariów i studiów podyplomowych. (dowód: akta kontroli str. 29-32, 36, 47-61) Prezydent nie powierzył opisania przedmiotu zamówienia w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) oraz nadzoru nad Wykonaniem mapy akustycznej miasta Kalisza pracownikom Urzędu. W złożonych wyjaśnieniach podał, że mając na względzie wykonanie zadania na najwyższym poziomie konieczne było zatrudnienie ekspertów zewnętrznych z tej dziedziny, którzy zapewnili bezbłędne opracowanie oraz kompatybilność z miejskim systemem informacji przestrzennej. Sporządzenie SIWZ na zadanie Wykonanie mapy akustycznej miasta Kalisza 1 oraz na pełnienie nadzoru nad jego prawidłową realizacją 2 Prezydent zawarł 10 października 2011 r. umowę nr UA/12/WGK/2011 z osobą fizyczną za wynagrodzeniem w kwocie 28.000 zł brutto. W dniu 6 lipca 2012 r. umowę aneksowano, rozszerzając jej przedmiot o Zaprojektowanie, dostawę i wdrożenie technologii GIS w Urzędzie Miejskim w Kaliszu, jako Miejskiego Systemu Informacji Przestrzennej wraz z wykonaniem i opracowaniem mapy akustycznej miasta Kalisza, przedłużając pełnienie nadzoru nad prawidłową realizacją zadania do dnia 20 grudnia 2012 r. Pod nadzorem pracowników merytorycznych Urzędu realizacja umowy przebiegła prawidłowo. (dowód: akta kontroli str. 64-77, 341, 343-345) Ocena cząstkowa Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność Urzędu w badanym obszarze. 2. Sporządzanie i udostępnianie map akustycznych Wykonawcę zamówienia obejmującego zaprojektowanie, dostawę i wdrożenie technologii GIS, jako Miejskiego Systemu Informacji Przestrzennej wraz z wykonaniem mapy akustycznej miasta Kalisza wyłoniono w trybie przetargu nieograniczonego, zgodnie z art. 39 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych 3. Ogłoszenie o zamówieniu opublikowano 30 listopada 2011 r. Przy sporządzaniu SIWZ korzystano z wytycznych do opracowania map akustycznych wydanych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska w 2011 r. W SIWZ właściwie określono wymagania w zakresie doświadczenia i wiedzy wykonawców, ich potencjału technicznego i osobowego niezbędnego do wykonania zamówienia. Wybór wykonawcy nastąpił zgodnie z warunkami wynikającymi z SIWZ. Z wykonawcą zawarto w dniu 20 kwietnia 2012 r. umowę nr UA/6/WGK/2012, aneksowaną 22 listopada 2012 r. Termin zakończenia prac ustalono do 8 lutego 2013 r. Wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu umowy wynosiło 1.298.999,31 zł. Pracownicy merytoryczni Urzędu sprawowali nadzór nad przebiegiem realizacji zamówienia, poprzez egzekwowanie terminowości realizacji zadania od wykonawcy. Na potrzeby sporządzenia mapy akustycznej Urząd udostępnił wykonawcy zasób geodezyjny. Wykonane mapy akustyczne spełniały 1 z terminem realizacji od dnia podpisania umowy do dnia zakończenia prac komisji przetargowej 2 z terminem realizacji od dnia podpisania umowy do dnia 31 sierpnia 2012 r. 3 Dz. U. z 2013 r., poz. 907 ze zm. 3

wymagania wynikające z rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 października 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych ujętych na mapach akustycznych oraz ich układu i sposobu prezentacji 4. (dowód: akta kontroli str. 110-136, 164-176, 185-219, 242, 243, 373) Mapa akustyczna udostępniona została społeczeństwu 8 marca 2013 r. (wraz z uruchomieniem serwisu GIS) na stronie internetowej www.msip.kalisz.pl. (dowód: akta kontroli str. 233) Prezydent wypełnił obowiązek wynikający z art. 120 ust. 1 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska 5 i przekazał zarządowi województwa, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska i państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu mapy akustyczne miasta Kalisza, zapisane na płycie CD, w formacie pdf, zawierające trzy podkatalogi z mapami hałasów drogowych, kolejowych i przemysłowych, podkatalog z mapą wrażliwości terenów na hałas oraz plik z częścią opisową do mapy akustycznej. Przekazanie nastąpiło 2 kwietnia 2013 r., po udostępnieniu mapy na ww. stronie internetowej Urzędu. Adresaci nie wnieśli uwag do otrzymanej dokumentacji. (dowód: akta kontroli str. 62, 63) Głównymi źródłami hałasu były sieci drogowo-uliczne, kolejowe oraz zakłady przemysłowe. W ramach realizacji opracowania map wykonano mapy imisyjne, wrażliwości terenów na hałas, terenów zagrożonych hałasem i wskaźnika M. W momencie opracowywania mapy akustycznej miasto Kalisz liczyło 104.450 mieszkańców, a jego obszar wynosił 6.938 ha ( 70 km 2 ) 6. Mapa akustyczna została opracowana wg norm z 2012 r., wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Środowiska z 1 października 2012 r., zmieniających rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku 7. Ustalone nieprawidłowości (dowód: akta kontroli str. 4-6, 252, 253, 262-265, 275) Terminy realizacji map akustycznych i opartych o nią planów działań zostały określone w ustawie z 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawa ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw 8 (dalej ustawy o wprowadzeniu Prawo ochrony środowiska). Z przyjętego tam w art. 14 ust. 1 harmonogramu działań wynika, że właściwy starosta sporządzi mapę akustyczną, określoną w art. 118 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska, w terminie do 30 czerwca 2012 r. Miasto przystąpiło do zaprojektowania, dostawy i wdrożenia technologii GIS, jako Miejskiego Systemu Informacji Przestrzennej wraz z wykonaniem mapy akustycznej w październiku 2011 r., zawierając umowę na opracowanie SIWZ i sprawowanie nadzoru nad prawidłową realizacją zadania w zakresie Wykonania mapy akustycznej miasta Kalisza w ramach budowy 4 Dz. U. Nr 187, poz. 1340 5 Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 6 Z analiz wykonanych map akustycznych wynika, że przyczyną zdecydowanie największego zagrożenia hałasem jest hałas drogowy. Powierzchnie obszarów w km 2 eksponowane na hałas drogowy, kolejowy i przemysłowy, dla wskaźnika oceny LDWN przy poziomie powyżej 75 db wynosił odpowiednio 0,46; 01,10 i 0,00 km 2. Natomiast dla wskaźnika oceny LN, przy poziomie powyżej 70 db wynosił odpowiednio 0,07; 0,03 i 0,00 km 2. Szacunkowa liczba osób narażona na hałas drogowy, oceniana wskaźnikiem LDWN, przy poziomie powyżej 55 db wynosiła 732 osoby (0,7%), a narażona na hałas kolejowy i przemysłowy, wynosiła odpowiednio 17 (0,02%) i 11 (0,01%) osób. Szacunkowa liczba osób narażona na hałas drogowy, oceniana wskaźnikiem LN, przy poziomie 50 db wynosiła 483 (0,46%) osoby. 7 Dz. U. z 2012 r., poz. 1109 8 Dz. U. Nr 100, poz. 1085 ze zm. 4

Ocena cząstkowa miejskiego systemu GIS. Wykonanie mapy akustycznej miasta Kalisza nastąpiło 20 grudnia 2012 r., z opóźnieniem wynoszącym 173 dni w stosunku do terminu określonego w art. 14 ww. ustawy. Przyczyną opóźnienia, jak wyjaśnił Prezydent, było połączenie ww. zadań. (dowód: akta kontroli str. 69, 247-276, 341, 345) Najwyższa Izba Kontroli, ocenia pozytywnie mimo stwierdzonej nieprawidłowości działalność Urzędu w badanym obszarze. 3. Opracowanie i udostępnianie programów ochrony środowiska przed hałasem Umowa nr UA/29/WSRK/2013 na opracowanie programu ochrony środowiska przed hałasem zawarta została 29 marca 2013 r. (zamówienie udzielone w oparciu o art. 4 pkt 8 ustawy prawo zamówień publicznych). Wynagrodzenie umowne za realizację przedmiotu umowy określono na kwotę brutto 29.520 zł, z terminem realizacji zadania określonym na 8 miesięcy od dnia zawarcia umowy. Program ochrony środowiska przed hałasem uchwalony został przez Radę Miejską 28 listopada 2013 r. (w trakcie kontroli NIK). Spełniał on wymagania wynikające z rozporządzenia z dnia 14 października 2002 r. Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem 9 i zawierał elementy określone w 3-7 rozporządzenia. (dowód: akta kontroli str. 289-292, 319-326) 12 listopada 2013 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska poinformował (w odpowiedzi na pismo Prezydenta z 2 września 2013 r.), że projekt Programu ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Kalisza nie wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W opinii RDOŚ projektowany dokument wymagał uzupełnienia o analizę skuteczności proponowanych działań w odniesieniu do wskaźnika LN oraz wskazania, na jakich ulicach zostanie położona nawierzchnia z cichego asfaltu i na jakich odcinkach ulic wprowadzone zostanie ograniczenie ruchu pojazdów ciężkich. Do Programu wprowadzono sugerowane przez RDOŚ uzupełnienia. (dowód: akta kontroli str. 302-317) W okresie od 30 października do 22 listopada 2013 r. przeprowadzane były konsultacje społeczne programu ochrony środowiska przed hałasem. Projekt programu poddano konsultacjom poprzez rozplakatowanie informacji (o możliwości zapoznania się z nim i wniesienia uwag oraz wniosków) na słupach ogłoszeniowych na terenie miasta, zamieszczenie informacji na portalu internetowym BIP i tablicy ogłoszeń Urzędu. Do projektu programu w ww. terminie nie wpłynęły uwagi i wnioski. (dowód: akta kontroli str. 295-301, 318) Prezydent, zgodnie z art. 120 ust 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, po uchwaleniu przez Radę Miejską programu ochrony środowiska przed hałasem, niezwłocznie (2 grudnia 2013 r.) przesłał go wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska. (dowód: akta kontroli str. 369) 9 Dz. U. Nr 179, poz. 1498 5

Ustalone nieprawidłowości Ocena cząstkowa Uchwalony przez Radę Miejską program ochrony środowiska przed hałasem zamieszczono 2 grudnia 2013 r. na stronie internetowej BIP Urzędu 10. (dowód: akta kontroli str. 317, 368) Program ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Kalisza był dokumentem przygotowanym w celu określenia działań zmierzających do poprawy stanu akustycznego środowiska na terenach zagrożonych hałasem. Główny wpływ na klimat akustyczny miasta miał hałas drogowy, którym zagrożonych było ok. 15% mieszkańców. Hałasem kolejowym zagrożonych było ok. 0,13%, a przemysłowym ok. 2,26% mieszkańców. Przyjęte w programie ochrony środowiska przed hałasem rozwiązania w zakresie obniżenia hałasu drogowego, kolejowego i przemysłowego były wielotorowe, zmierzające do ograniczenia hałasu poprzez realizację zadań w latach 2014-2020 za kwotę 14.767 tys. zł. Obejmowały one m.in.: realizację zewnętrznej obwodnicy Kalisza; dokończenie budowy Trasy Bursztynowej; przebudowę drogi krajowej nr 12 w Kaliszu; przebudowę ulic Dobrzeckiej i Św. Michała, Wrocławskiej, Górnośląskiej, Harcerskiej, Poznańskiej; budowę ścieżek rowerowych z możliwością bezpiecznego wyjazdu z centrum; ograniczenie prędkości ruchu pojazdów przy ul. Mickiewicza, Braci Niemojowskich, Chopina, Długosza, Korczaka, Lipowej i ograniczenie ruchu pojazdów ciężarowych przy ul. Wojska Polskiego, Podmiejskiej i Stańczukowskiego; budowę ekranu akustycznego o długości 294 m i wysokości 4,5 m przy ul. Sikorskiego; edukację ekologiczną; rewitalizację linii kolejowej nr 14; pomiary poziomu hałasu, wymianę istniejących nawierzchni na nawierzchnię o dobrych parametrach akustycznych m.in. przy ul. Żwirki i Wigury oraz Parczewskiego. (dowód: akta kontroli str. 313, 324-336) Dla obszarów, dla których pierwsze mapy akustyczne należało sporządzić do 30 czerwca 2012 r., wyznaczono termin sporządzenia programu ochrony środowiska przed hałasem na dzień 30 czerwca 2013 r., (art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska). Program ochrony środowiska przed hałasem uchwalony został przez Radę Miejską 28 listopada 2013 r., z opóźnieniem 151 dni w odniesieniu do ww. terminu. Prezydent wyjaśnił, że opóźnienie w jego realizacji było związane z terminem wdrożenia mapy akustycznej w ramach miejskiego systemu informacji przestrzennej dla miasta Kalisza. (dowód: akta kontroli str. 319, 341, 345) Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonej nieprawidłowości, działalność Urzędu w zbadanym obszarze. 4. Realizacja programów ochrony środowiska przed hałasem Program ochrony środowiska przed hałasem Rada Miejska uchwaliła 28 listopada 2013 r., dlatego przedsięwzięcia w nim określone nie były realizowane do czasu zakończenia kontroli NIK (4 grudnia 2013 r.). (dowód: akta kontroli str. 319) 10 Uchwała podjęta 28.11.2013 r. Zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594 ze zm.) prezydent przedkłada wojewodzie uchwałę w ciągu 7 dni od dnia jej podjęcia, następnie podlega ona publikacji. 6

Ocena cząstkowa Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Z powyższych względów Najwyższa Izba Kontroli odstępuje od oceny realizacji programu. IV. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izby Kontroli 11, kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do Dyrektora Delegatury Najwyższej Izby Kontroli w Poznaniu. Poznań, dnia 9 grudnia 2013 r. Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu Kontroler p.o. Dyrektor Irena Wróblewska specjalista kontroli państwowej Grzegorz Malesiński 11 Dz. U. z 2012 r., poz. 82 ze zm. 7