Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 1 RM.0150-8/04 UCHWAŁA Nr XXIII/221/04 RADY MIEJSKIEJ W STRONIU LSKIM z dnia 08 listopada 2004 r. w sprawie przyjcia "Strategii rozwoju Gminy Stronie lskie" Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) Rada Miejska w Stroniu lskim uchwala, co nastpuje: 1. Uchwala si "Strategi rozwoju Gminy Stronie lskie" w brzmieniu okrelonym w załczniku do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza si Burmistrzowi Stronia lskiego. 3. Uchwała wchodzi w ycie z dniem podjcia.
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 2 STRATEGIA ROZWOJU GMINY STRONIE LSKIE Załcznik do uchwały nr XXIII/221/04 Rady Miejskiej w Stroniu lskim z dnia 8 listopada 2004 roku Wrocław Mannheim Drezno Salzburg
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 1 STRATEGIA ROZWOJU GMINY STRONIE LSKIE Zleceniodawca: Urzd Miejski w Stroniu lskim Zespół autorski: mgr Robert Boryczka mgr Tomasz Achremowicz Współpraca: mgr Izabela Boczar REGIOPLAN sp. z o.o. ul. Wolbromska 7 53-148 Wrocław tel. / fax +48 71 33 80 253 www.regioplan.com e-mail: wroc@regioplan.com
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 1 Dokument sporzdzono przy pomocy Zespołu Roboczego ds. Strategii Rozwoju Gminy Stronie lskie w składzie (w kolejnoci alfabetycznej): 1. Birówka Bogdan pracownik Urzdu Miejskiego w Stroniu lskim ds. Promocji i Rozwoju Gminy oraz Działalnoci Gospodarczej; 2. Bulka Maria Radna Rady Miejskiej w Stroniu lskim Przewodniczca Komisji Przemysłu, Handlu, Usług, Gospodarki Rolnej i Lenictwa; 3. Chromiec Dariusz Sekretarz Gminy Stronie lskie; 4. Chromiec Joanna pracownik Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Stroniu lskim; 5. Foremnik Irena pracownik nienickiego Parku Krajobrazowego; 6. Frodyma Zbigniew Radny Rady Miejskiej w Stroniu lskim Przewodniczcy Komisji Planowania Przestrzennego, Budownictwa, Ochrony rodowiska, Porzdku Publicznego i Ochrony PPO; 7. Kaliski Ryszard Sołtys wsi Nowy Gierałtów, Bielice; 8. Kawecki Lech pracownik Urzdu Miejskiego w Stroniu lskim ds. Gospodarki Komunalnej i Ochrony rodowiska; 9. Krywienko Mieczysław Nadleniczy Nadlenictwa Ldek Zdrój; 10. Kujawiak Tadeusz pracownik HSK Violetta S.A. Stronie lskie; 11. Łopusiewicz Zbigniew Burmistrz Stronia lskiego; 12. Łupiski Bogusław pracownik HSK Violetta S.A. Stronie lskie; 13. Mazur Leszek z-ca dyrektora Dolnolskiego Zespołu Parków Krajobrazowych Oddział Wałbrzych; 14. Mczyski Kazimierz Samoobrona RP; 15. Musiał Ryszard pracownik HSK Violetta S.A. Stronie lskie; 16. Olszewska Czesława Przewodniczca Komisji Planowania Budetu, Finansów i Mienia Gminnego; 17. Rosiska Róaska Violetta Przewodniczca Gminnego Stowarzyszenia Osób Poszukujcych Pracy; 18. Sadowska Zofia Radna Rady Miejskiej w Stroniu lskim; 19. Sadowski Lech pracownik Urzdu Miejskiego w Stroniu lskim ds. Gospodarki Przestrzennej, Infrastruktury Technicznej i Ochrony rodowiska: 20. Suliski Ryszard Przewodniczcy Rady Miejskiej w Stroniu lskim; 21. Szczepanek Małgorzata Przedsibiorca; 22. Szkudlarek Edyta pracownik Urzdu Miejskiego w Stroniu lskim ds. Promocji i Rozwoju Gminy oraz Działalnoci Gospodarczej; 23. Wiktor Ryszard Radny Rady Miejskiej w Stroniu lskim Przewodniczcy Komisji Rewizyjnej. Strategia Rozwoju Gminy Stronie lskie opiniowana została przez Stroskie Forum Obywatelskie reprezentowane przez: Janusza Lignarskiego, Romana Łambuckiego, Wojciecha Paszkowskiego i Grayn Rojek.
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 2 SPIS TRECI Cz I. Diagnoza społeczno gospodarcza. 1 UWARUNKOWANIA GEOGRAFICZNE I KULTUROWE 7 1. 1. Połoenie geograficzne 7 1. 2. Połoenie administracyjne 8 1. 3. Walory przyrodnicze 8 1. 4. Walory kulturowe 32 2 SFERA SPOŁECZNA 41 2. 1. Demografia 41 2. 2. Rynek pracy 47 2. 3. Bezrobocie 52 2. 4. Ochrona zdrowia i opieka społeczna 58 2. 5. Owiata i wychowanie 59 2. 6. Kultura i sport 63 2. 7. Gospodarka mieszkaniowa 66 2. 8. Bezpieczestwo publiczne 72 2. 9. Administracja samorzdowa 74 2.10.Organizacje społeczne i polityczne 78 3 GOSPODARKA 79 3. 1. Rolnictwo i lenictwo 79 3. 2. Działalnoci produkcyjne 90 3. 3. Usługi 92 3. 4. Turystyka 95 4 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 105 4. 1. Komunikacja 105 4. 2. Sie wodocigowa i kanalizacyjna 107 4. 3. Sie gazowa 110 4. 4. Elektroenergetyka 112 4. 5. Ciepłownictwo 112 4. 6. Telekomunikacja i łczno 114 4. 7. Gospodarka odpadami 115 4. 8. Cmentarze 116 4. 9. Obiekty obrony cywilnej 117
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 3 5 FINANSE 118 5. 1. Budet 118 5. 2. Analiza pionowa budetu 120 5. 3. Analiza pozioma budetu 124 5. 4. Bilans 127
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 4 SPIS TRECI Cze II. Kierunki rozwoju. 1 WNIOSKI Z DIAGNOZY SPOŁECZNO GOSPODARCZEJ 131 1. 1. Uwarunkowania geograficzne, przyrodnicze i kulturowe 131 1. 2. Sfera społeczna 131 1. 3. Gospodarka 132 1. 4. Infrastruktura techniczna 132 2 DOKUMENTACJA PLANISTYCZNA 133 2. 1. Studium Uwarunkowa i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Stronie lskie 133 2. 2. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnolskiego 135 2. 3. Strategia Rozwoju Powiatu Kłodzkiego 137 2. 4. Strategia Rozwoju Województwa Dolnolskiego 140 2. 5. Strategia Rozwoju Pogranicza Polsko Czeskiego 140 3 ANALIZA SWOT 143 3. 1. Załoenia metodologiczne 143 3. 2. rodowisko przyrodnicze i infrastruktura techniczna 144 3. 3. Społeczestwo 145 3. 4. Gospodarka 146 4 WIZJA 147 5 CELE STRATEGICZNE 148 5. 1. Cele nadrzdne 148 5. 2. Cele porednie 149 6 ZADANIA STRATEGICZNE 151 6. 1. Gospodarka 151 6. 2. Turystyka i rekreacja 152 6. 3. Społeczestwo 153 6. 4. Infrastruktura techniczna i ochrona rodowiska 154
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 5 7 DOKUMENTACJA ZADA STRATEGICZNYCH 155 7. 1. Gospodarka 155 7. 2. Turystyka i rekreacja 162 7. 3. Społeczestwo 171 7. 4. Infrastruktura techniczna i ochrona rodowiska 176 8 RÓDŁA FINANSOWANIA 184 8. 1. Potencjalne ródła finansowania 184 8. 2. Ogólne zasady doboru rodków finansowych 186 8. 3. Rozmiary i uwarunkowania ródeł finansowych 188 8. 4. Sposoby finansowania zada strategicznych w ramach Strategii Rozwoju Gminy Stronie lskie 195 9 WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY 199 9. 1. Gospodarka 199 9. 2. Turystyka i rekreacja 200 9. 3. Sfera społeczna 201 9. 4. Infrastruktura techniczna i ochrona rodowiska 202 10 REALIZACJA ZAŁOE STRATEGII 203 10. 1. Reorganizacja pracy Urzdu Miejskiego 203 10. 2. Monitoring 203 LITERATURA 206
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 6 STRATEGIA ROZWOJU GMINY STRONIE LSKIE CZ I DIAGNOZA SPOŁECZNO GOSPODARCZA
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 7 1. Uwarunkowania geograficzne i kulturowe. 1. 1. Połoenie geograficzne. Gmina miejsko wiejska Stronie lskie połoona jest w południowo wschodniej czci województwa dolnolskiego, na wysokoci od 461 do 1425 m npm. Najwy- ej połoonym punktem w gminie jest zlokalizowany w jej południowo zachodniej czci szczyt nienik Kłodzki, za najniej usytuowany jest obszar połoony wzdłu koryta rzeki Białej Ldeckiej na północy gminy. Współrzdne geograficzne wynosz 50º szerokoci geograficznej północnej oraz 17º długoci geograficznej wschodniej. Powierzchnia rozpatrywanego obszaru wynosi 14542 ha (w tym miasta Stronia lskiego 249 ha), to jest 146 km², co stanowi 8,85 % powierzchni powiatu Kłodzkiego oraz 0,73 % powierzchni województwa dolnolskiego. Według fizyczno geograficznej regionalizacji Polski J. Kondrackiego gmina Stronie lskie umiejscowiona jest w nastpujcych jednostkach: megaregion Europa rodkowa (3); prowincja Masyw Czeski (33); podprowincja Sudety z Przedgórzem Sudeckim (332); makroregion Sudety Wschodnie (332.6); mezoregion Góry Złote (332.61) oraz Masyw nienika (332.62). Mezoregion Gór Złotych oraz Masywu nienika graniczy bezporednio z: Przedgórzem Paczkowskim od północnego wschodu; Górami Opawskimi od południowego wschodu; Hrubym Jesenikiem od południa; Hanuszovick Vrchovin od południa; Kotlin Kłodzk od zachodu; Górami Bardzkimi od północnego zachodu. Naley nadmieni, e mezoregion Gór Złotych (cz czeska: Rychlebske hory) obejmuje wschodni cz gminy, natomiast mezoregion Masywu nienika (cz czeska: Kralicky Sneznik) obejmuje cz zachodni. Granica pomidzy mezoregionami przebiega wzdłu rzeki Morawki, a nastpnie Białej Ldeckiej, której to Morawka jest dopływem. Odległo ze Stronia lskiego do stolicy województwa Wrocławia wynosi 118 km. Ponadto do: Poznania 288 km; Krakowa 388 km; Warszawy 463 km; winoujcia 588 km. Odległo ze Stronia lskiego do najbliszych, wikszych drogowych przej granicznych wynosi: Czechy (Boboszów) 42 km; Niemcy (Jdrzychowice) 176 km; Słowacja (Chyne) 391 km;
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 8 Ukraina (Medyka) 586 km; Białoru (Terespol) 663 km; Rosja (Bezledy) 683 km; Litwa (Ogrodniki) 858 km. Naley nadmieni, e na terenie gminy Stronie lskie funkcjonuj 2 turystyczne przejcia graniczne pomidzy Rzeczpospolit Polsk a Republik Czesk: nienik Kłodzki / Kralicky Sneznik, zlokalizowane na szczycie nienika oraz Nowa Morawa / Stare Mesto, zlokalizowane na Przełczy Płoszczyna (Kladske Sedlo). 1. 2. Połoenie administracyjne. Po wdroeniu reformy administracyjnej, od 1 stycznia 1999 roku gmina miejsko wiejska Stronie lskie wchodzi w skład województwa dolnolskiego oraz powiatu kłodzkiego. Graniczy z gminami: Ldek Zdrój od północy; Bystrzyca Kłodzka od zachodu. Wschodni oraz południow granic gminy jest jednoczenie granica pomidzy Rzeczpospolit Polsk a Republik Czesk. Siedzib urzdu jest połoone w północno zachodniej czci gminy miasto Stronie lskie. W skład gminy wchodzi 16 miejscowoci (9 sołectw). Nale do nich: Stronie lskie, Strachocin, Goszów, Stary Gierałtów, Nowy Gierałtów, Bielice, Młynowiec, Bolesławów, Nowa Morawa, Stara Morawa, Kamienica, Kletno, Sienna, Stronie lskie Wie, Rogóka i Janowa Góra. Gsto sieci osadniczej mierzona liczb miejscowoci na 100 km² powierzchni wynosi 10,96. Jest to warto mniejsza od wska nika charakteryzujcego powiat Kłodzki, wynoszcego 14,42 i województwa dolnolskiego, który wynosi 15,00. Połoenie gminy w regionie jest korzystne. Wpływ na to maj szczególnie walory naturalne, zwłaszcza nienicki Park Krajobrazowy oraz usytuowanie w bezpo- rednim ssiedztwie granicy z Czechami. 1. 3. Walory przyrodnicze. 1.3.1. Klimat. Klimat rozpatrywanego terenu podobnie jak całej Polski jest przejciowy, kontynentalno morski, kształtowany na przemian przez masy powietrza napływajce znad Oceanu Atlantyckiego lub wschodniej Europy i Azji. Według podziału rolniczo klimatycznego Polski według R. Gumiskiego obszar gminy Stronie lskie naley do tak zwanej sudeckiej dzielnicy klimatycznej. Przez Wosia (Wo 1999) zaliczany jest do klimatów obszarów górskich z bardzo du zmiennoci poszczególnych typów pogody.
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 9 Gmina Stronie lskie znajduje si w zasigu klimatu typu górskiego, o cechach właciwych dla umiarkowanej strefy klimatycznej odmiany rodkowo europejskiej. Cechuje si on znacznym udziałem napływu wilgotnych mas powietrza z kierunku zachodniego. Do najwaniejszych, specyficznych cech klimatu nale: pitrowy układ stref termicznych i opadowych oraz znaczne zrónicowanie atmosferycznych uwarunkowa lokalnych. rednia roczna temperatura powietrza w gminie Stronie lskie waha si od 2 3 ºC w wyszych partiach gór do 6 7 ºC na terenach najniej połoonych. Obnia si wraz ze wzrostem wysokoci nad poziomem morza: od 7 ºC (460 m npm.) do 2,8 ºC (1425 m npm.), a wic przecitnie 0,51 ºC/100 m. Na obszarze gminy wystpuj dwa pitra klimatyczne: umiarkowanie ciepłe (lece niej), ze redni temperatur roczn 5 8 ºC; umiarkowanie chłodne (lece wyej), rednia temperatura roczna 2 5 ºC. TABELA 1: Gmina Stronie lskie rozkład rednich temperatur. Temperatura Warto (ºC) rednia roczna 6 rednia stycznia - 4 rednia lipca 14 Izoamplituda roczna 18 Dni gorcych z temperatur maksymaln powyej 25 ºC w wyszych partiach gór si nie rejestruje, a w najniej połoonych terenach jest ich do 20 w roku. Dni z przymrozkiem (T min < 0 ºC) wystpuje od 140 do około 210, mro nych (T max < 0 ºC) od około 40 do ponad 100, a bardzo mro nych (T max najwyej 10 ºC) od 1 2 do około 10, w zalenoci od połoenia npm. Ostatnie przymrozki wystpuj zazwyczaj do około 10 maja, a w górach nawet po 20 maja. Pod wzgldem temperatury klimat terenów lecych powyej 1000 m npm. zbliony jest do subpolarnych. Charakteryzuje si nisk redni roczn temperatur, dług zim i krótkim chłodnym latem. Zazwyczaj w szczytowych partiach Masywu nienika temperatura jest o 3 5 ºC nisza ni w Stroniu lskim. Jedynie zim bywa czasem odwrotnie. Przy bezwietrznej pogodzie, gdy zimne, cisze powietrze spłynie w doliny, zachodzi niekiedy zjawisko inwersji. Wtedy temperatura w Stroniu lskim jest nisza od panujcej na nieniku (1425 m npm.). rednia roczna suma opadów atmosferycznych wynosi 750 1300 mm. Rozkład opadów atmosferycznych cechuje si przyrostem sum rocznych i sezonowych, powizanych z wysokoci npm. Obszary połoone około 500 m npm. otrzymuj rocznie 750 800 mm opadów, natomiast kulminacje Masywu nienika, Gór Bialskich i Gór Złotych ponad 1000 mm. Przecitny gradient wysokociowy sumy opadów wynosi 47 mm/100 m. Maksymalna suma miesiczna opadów przypada na lipiec i wynosi zwykle 90 120 mm. Letnie deszcze charakteryzuje gwałtowno, bdca przyczyn wielkich powodzi. Minimalna ilo opadów przypada zazwyczaj
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 10 na stycze. W półroczu ciepłym suma opadów wynosi przecitnie 450 800 mm, a w półroczu chłodnym 250 500 mm. rednie roczne parowanie terenowe wynosi do 500 mm. TABELA 2: Gmina Stronie lskie sumy opadów. Wyszczególnienie Suma roczna Suma półrocza chłodnego Suma półrocza ciepłego Grubo pokrywy nienej Ilo dni z pokryw nien Warto 750 800 mm 300 mm 500 mm do 40 cm 50 60 dni Pokrywa niena wystpuje na niej lecych obszarach przez 50 60 dni, natomiast w strefie powyej 1000 m npm. trwa nieprzerwanie przez 120 150 dni. Zanika przecitnie w terminie od 20 30 kwietnia do 10 20 maja, lub nawet pó niej w wyszych partiach gór. Odpowiednio gradient wysokociowy dni z pokryw nien stanowi 11 dni/100 m. rednia maksymalna grubo pokrywy nienej wynosi od 20 30 cm do ponad 50 cm, a najwysza z maksymalnych od 80 90 cm do 150 200 cm. Maksymalne gruboci warstwy nienej w miecie Stronie lskie rzadko przekraczaj 50 cm. Obszary górskie znane s z silnych wiatrów. rednia roczna prdko wiatru wynosi od 3,0 3,5 m/s do ponad 10 m/s. Jesieni oraz zim zdarzaj si okresy, kiedy przecitna szybko wiatrów przekracza 25 m/s i utrzymuje si nieraz przez kilkanacie dni. Ogółem przez 70 90 dni w roku wiej wiatry z prdkoci przekraczajc 20 m/s. Frekwencja cisz atmosferycznych wynosi rednio na terenach połoonych niej od 15 20% do 5% w górach. W regionie przewaaj wiatry z kierunków południowo zachodnich, stanowic około 22 % róy kierunków. Zim powoduj one nagłe topnienie niegu (zjawiska fenowe). Przewaga wiatrów nioscych wilgotne, oceaniczne masy powietrza powoduje due zamglenia i zachmurzenia a zim czste zjawisko szadzi. Rocznie na Stronie lskie przypada około 120 dni pochmurnych, natomiast w wyszych partiach gór jest ich ponad 160. Okres wegetacyjny w gminie Stronie lskie zaley od wysokoci npm. Trwa on od około 140 150 dni w wyszych partiach gór do około 200 dni w terenach najniej połoonych. 1.3.2. Geologia. Budowa geologiczna. Budowa geologiczna obszaru ma istotne znaczenie dla warunków przyrodniczych panujcych na tym terenie i moliwoci jego zagospodarowania. Od charakterystyki litologicznej i geologicznej oraz aktywnoci ruchów tektonicznych zaleny jest
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 11 rozwój rze by powierzchni terenu, regionalnej specyfiki klimatu, a co za tym idzie równie charakter przyrody ywej oraz sposób zasiedlenia i zagospodarowania terenu przez człowieka. Gmina Stronie lskie połoona jest w całoci w obrbie jednostki geologicznej zwanej metamorfikiem ldecko nienickim, stanowicym północno wschodni brzeg Masywu Czeskiego. Jest to region o skomplikowanej budowie geologicznej i długotrwałym rozwoju tektonicznym, co dzi odzwierciedla si w rónorodnej rze bie terenu. Na całym obszarze gminy na powierzchni wystpuj stare skały krystaliczne podłoa oraz kilka wychodni skał karboskich. Młodsze osady, plejstoceskie i holoceskie, znajduj si jedynie w dolinach cieków wodnych i zajmuj stosunkowo bardzo niewielk powierzchni. Na nielicznych wychodniach wapieni krystalicznych rozwinły si formy krasu podziemnego i powierzchniowego, unikatowe w skali całych Sudetów. Ju w erze archaicznej (3,5 2,7 mld lat) powstały silnie zmetamorfizowane (przeobraone) gnejsy nienickie, jedne z najstarszych skał w Polsce. Z zalewu morskiego w erze proterozoicznej (2,7 mld 570 mln lat) pozostały wapienie sławniowickie, łupki i gnejsy bloku bystrzycko orlickiego, nienickiego i rejonu Paczkowa. Sfałdowanie Masywu nienika w sylurze (440 410 mln lat) dało pocztek pra Sudetom. Od wschodu zostały przemieszczone do Masywu nienika potne masy skalne wzdłu nasunicia ramzowskiego (geologiczna granica Sudetów Wschodnich). W permie (285 240 mln lat) wyspowe pra Sudety zostały zniszczone i zrównane. W erze kenozoicznej rozpoczła kształtowa si sie rzeczna, a take pojawiły si lokalne wybicia bazaltów. Orogeneza alpejska podniosła nieregularne Sudety do obecnych wysokoci, nadajc im charakter gór zrbowych i oddzielajc je uskokiem brzenym od Przedgórza. W neogenie (26 1,5 min lat) powstały rowy i zapadliska kotlinowe oraz najstarsze jaskinie. W plejstocenie (1,5 mln 10,1 tys. lat) lodowiec skandynawski dwukrotnie wtargnł na Ziemi Kłodzk, pozostawiajc pokłady gliny morenowej, kemy na przełczach oraz mutony (wygłady) w Górach Złotych. Podstawowe formacje skalne nalece do metamorfiku ldecko nienickiego to seria stroska i seria gierałtowsko nienicka. S to jednoczenie najstarsze skały wystpujce na tym obszarze, cho dokładne oznaczenie ich wieku jest wci przedmiotem dyskusji. Formacj strosk oznaczano na prekambr (Oberc 1966, 1972, 1978; Kasza, 1964, 1968; Gierwielaniec 1971; Teisseyre 1957, 1964, 1968), kambr (Fischer 1936, Don 1964, 1982) lub dolny dewon (Dumicz 1976, 1979), natomiast młodsz seri gierałtowsko nienick na dolny dewon dla gnejsów gierałtowskich (Bakun Czubarow 1968) i dolny ordowik dla gnejsów nienickich (van Breemenetal 1982).
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 12 Formacj strosk stanowi: najczciej wystpujce łupki łyszczykowe i gnejsy plagioklazowe; kwarcyty oraz łupki kwarcytowe i łupki kwarcowo skaleniowe (laminowane bd smugowane); kwarcyty grafitowe oraz łupki kwarcytowo grafitowe i łupki grafitowe; amfibolity i łupki amfibolowe; łupki plagioklazowo mikroklinowe; wapienie krystaliczne. Łupki łyszczykowe i gnejsy plagioklazowe wystpuj czsto w postaci skałek. Na powierzchni wiksze odsłonicia tych skał s widoczne w okolicach Bielic, Stroni lskiego i Młynowca, oraz w szerokim pasie w otoczeniu doliny Klenicy. Kwarcyty i łupki kwarcytowe, wystpuj w okolicach Starej Morawy, Goszowa, Siennej i Janowej Góry oraz w zboczach doliny Klenicy. Łupki kwarcowo skaleniowe wystpuj w postaci wydłuonych soczew i wkładek głównie na zboczach Poredniej, Łupkowej, Kowadła, na Białej Kopie na południe od Bielic oraz w rejonie Stroni lskiego. Kwarcyty grafitowe, łupki kwarcytowo grafitowe oraz łupki grafitowe pojawiaj si w postaci niewielkich wkładek w okolicach Bielic, Starej Morawy i Stroni lskiego. W rejonie tym wystpuj take amfibolity i łupki amfibolowe, które spotykane te w zboczach górnego odcinka doliny Klenicy i doliny górnej Białej Ldeckiej. Z okolic Bielic i Nowego Gierałtowa, Janowej Góry, Kletna, Krzynika i Rogóki znane s wystpienia rzadkich skał wapienno krzemianowych, erlanów, tworzcych tu nieliczne soczewy i ławice. W okolicy Rogóki wystpuj równie łupki plagioklazowo mikroklinowe. Wapienie krystaliczne znajduj si w dolinie Klenicy oraz w okolicy Kletna. W postaci mniejszych soczew i ławic pojawiaj si take w rejonie Bielic, Nowego Gierałtowa, Stroni lskiego, przełczy pod Chłopkiem, Krzynika i Rogóki. W skałach tych rozwinły si zjawiska krasu podziemnego i powierzchniowego, najpełniej reprezentowane w jaskiniach: Nied wiedziej i Na cianie. Formacja gierałtowsko nienicka obejmuje dwa podstawowe typy gnejsów: gnejsy gierałtowskie; gnejsy nienickie. Cech charakterystyczn gnejsów nienickich jest wystpowanie oczek oraz słoi kwarcu i skaleni, otoczonych łyszczykami, natomiast w gnejsach gierałtowskich wystpuj naprzemianległe laminy: ciemne, bogate w łyszczyki i jasne, z przewag kwarcu i skaleni. Oba typy gnejsów wystpuj w kilku odmianach. Z gnejsów nienickich zbudowane s wschodnie zbocza Młyska oraz północno zachodnie zbocza Suszycy w okolicach Młynowca. Mniejsze wystpienia spotyka si w rejonie Stroni lskiego i Nowego Gierałtowa. Gnejsy gierałtowskie charakteryzuj si du zmiennoci strukturalno teksturaln, a ich dominujc formacj skaln na terenie całej gminy jest odmiana cienkowarstwowa (laminowana). Zarówno łupki formacji stroskiej, jak i gnejsy nienicko
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 13 gierałtowskie pocite s yłami kwarcowymi, licznie wystpujcymi na tym obszarze. Kwarc tworzy te czsto formy nieregularnych skupie i gniazd. Do innych skał paleozoicznych, wystpujcych na terenie gminy, nale gnejsy granulitowe, granulity oraz eklogity. Ich wychodnie znajduj si w okolicach Starego Gierałtowa, a eklogitów jeszcze dodatkowo w okolicy Strachocina. Charakteryzuj si znaczn zawartoci granatów. Skały karbonu reprezentowane s na obszarze gminy przez: granitoidy, które tworz wystpienia w rejonie Bielic i w zboczach górnego odcinka Białej Ldeckiej; ultramafity (perydotyty i serpentynity), wystpujce na zachodnim stoku Kowadła, gdzie tworz skałk w postaci komina wród amfibolitów i gnejsów. Osady czwartorzdowe na obszarze gminy odgrywaj rol drugorzdn. Maksymalne ich miszoci dochodz do kilku metrów. Zwizane z tym okresem s wiry i piaski teras rzecznych w dolinie Białej Ldeckiej i Morawki, tworzce 3 plejstoceskie poziomy terasowe na wysokoci 20 30 m, 8 12 m i 4 5 m n. p. rzeki. W warunkach klimatu peryglacjalnego powstały równie pokrywy glin deluwialnych z rumoszem skalnym, wystpujce u podnóy stoków i w nieckowatych obnieniach w górnych odcinkach dolin potoków. Najwiksze pokrywy, o miszoci kilku metrów, znajduj si w okolicy Starego Gierałtowa, Goszowa i Stroni lskiego. Do najmłodszych osadów na obszarze gminy nale holoceskie piaski i wiry rzeczne, tworzce teras nadzalewow 2 2,5 m n.p. rzeki, najnisz teras zalewow 0,5 1 m n. p. rzeki oraz wypełnienia najmłodszych dolin potoków i stoki napływowe u wylotu mniejszych dolin. Surowce mineralne. Z kompleksem skał metamorfiku ldecko nienickiego zwizane jest wystpowanie wielu kopalin. Ju od XVI wieku w okolicy Bolesławowa i Kletna znane i eksploatowane były rudy elaza (magnetyty), wystpujce w strefie mineralizacji magnetytowo polimetaliczno fluorytowej, na kontakcie gnejsów nienickich i wapieni krystalicznych. Strefa ta, długoci 4 km i szerokoci około 600 m, biegnie od Kletna przez Janow Gór do Marcinkowa. Rudzie elaza towarzyszy fluoryt, kwarc, siarczki metali: miedzi, ołowiu, srebra, bizmutu oraz minerały uranowe. W okresie powojennym najwaniejsz kopalin tego regionu stały si wapienie krystaliczne (marmury) tworzce soczewy wród łupków łyszczykowych serii stroskiej. Wystpuj one w postaci pasma soczew cigncego si od Rogóki przez Stronie lskie na Krzynik oraz w strefie tektonicznej Kletna. Charak-
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 14 teryzuj si zrónicowanymi właciwociami zalenymi od składu chemicznego i mineralogicznego. Na terenie gminy cztery wystpienia marmurów zostały udokumentowane: Rogóka", Biała i Zielona Marianna", Kletno IV" i Stronie lskie Wie". Złoe Stronie lskie Wie" nie figuruje w bilansie zasobów, natomiast trzy pierwsze złoa figuruj w grupie kamieni drogowych i budowlanych. Złoe Rogóka" zbudowane jest z marmurów kalcytowych i dolomitycznych, od drobno do gruboziarnistych, o zabarwieniu białym z przejciami do szarego, niekiedy laminowanych drobnym łupkiem, o miszoci od 2 do 93 m. W Stroniu lskim, na zboczach Krzynika, wystpuj bloczne, wyjtkowo dekoracyjne marmury kalcytowe, które eksploatowane s ze złoa Biała i Zielona Marianna". Złoe obejmuje dwie równoległe soczewy, o długoci 800 m i szerokoci 50 80 m o miszoci około 40 m. Pierwsza zbudowana z szarozielonkawych marmurów, a druga z białych. Złoe Kletno IV" w dolinie Klenicy tworzy wydłuona soczewa o redniej miszoci 35,8 m. Złoe charakteryzuje si silnym zaangaowaniem tektonicznym, zmienn jakoci kopaliny i wsk stref wystpowania. Złoe Stronie lskie Wie" obejmuje soczewk marmurów kalcytowych szarych, miejscami białych i róowych, grubokrystalicznych. Miszo złoa wynosi rednio 35,8 m. Połoone jest na południowym stoku góry Chłopek. Masyw nienika i Góry Bialskie obfituj w kamienie półszlachetne. W obszarze całych Sudetów wystpuj minerały: kwarcu, chalcedonu, opalu, skał krystalicznych oraz skał osadowych ozdobnych. 1.3.3. Morfologia. Rzeba terenu. Sudety Wschodnie, na terenie których ley obszar gminy Stronie lskie, tworz kopulaste kulminacje, wyrastajce ponad szerokimi, płaskimi wierzchowinami grzbietów, pocite głbokimi dolinami dopływów Nysy Kłodzkiej. Bogat konfiguracj terenu tworzy dua ilo szczytów górskich z najwyszym nienikiem (1425 m npm.). Krajobraz całego obszaru gminy ma charakter typowo górski, z duymi wysokociami wzgldnymi, osigajcych wartoci prawie 1000 m (rónica midzy szczytem nienika 1425 m npm., a poziomem doliny Białej Ldeckiej w Stroniu lskim 450 m npm.). Strome zbocza nachylone s około 15 30 % w kierunku północnym, wschodnim oraz zachodnim. Urozmaicenie rze by wynika przede wszystkim z rozcicia rozległego masywu Gór Bialskich gst sieci potoków, których doliny maj charakter głboko wcitych wciosów. Główn rzek gminy jest Biała Ldecka, płynca wzdłu wschodnich i północnych obrzey gminy, tworzca poniej Nowego Gierałtowa szerok dolin płaskodenn.
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 15 Charakterystycznym rysem rze by s powierzchnie zrówna morfologicznych, tworzcych wierzchowiny lub łagodnie nachylone spłaszczenia stokowe w kilku poziomach. Jest to najstarszy element rze by na terenie gminy. Zrównania morfologiczne s pozostałociami trzeciorzdowej powierzchni erozyjno denudacyjnej, zrónicowanej nastpnie wysokociowo wskutek nierównomiernych ruchów tektonicznych. Wystpuj one w czterech głównych poziomach hipsometrycznych. Poziom 1020 1100 m npm. wystpuje na południowy - wschód od Suszycy i od niszego poziomu 890 1000 m npm. oddzielony jest niewyra nym załamaniem stoku. Poziom 890 1000 m npm. dominuje w centralnej czci Gór Bialskich. Jest to powierzchnia czciowo silnie zniszczona w czasie eksploracji. Jaskinia Na cianie, znajdujca si w dawnym kamieniołomie marmuru w Rogóce, posiada 230 m korytarzy dotychczas odkrytych, w tym dwie rozległe komory. Na obszarze gminy znajduj si równie liczne formy rze by o najmłodszej, antropogenicznej genezie. Przekształcenia antropogeniczne koncentruj si głównie w dolinach rzecznych, w miejscach osadnictwa oraz działalnoci wydobywczej surowców mineralnych, to jest w dolinie Białej Ldeckiej oraz dolinie Morawki wraz z dopływami. Naley tu wymieni przede wszystkim kamieniołomy, tworzce najwiksze zgrupowanie w dolinie Klenicy i na zboczach Krzynika. Do form antropogenicznych naley równie sztuczny zbiornik wodny, utworzony na rzece Morawce w celach ochrony przeciwpowodziowej. Główne jednostki morfologiczne. W obrbie makroregionu wyróni mona mniejsze jednostki fizycznogeograficzne, wchodzce w skład gminy. Południowo zachodnia cz gminy obejmuje północno wschodni kraniec Masywu nienika, najwikszej obszarowo jednostki Sudetów Wschodnich. Od wschodu Masyw nienika graniczy dolin Morawki z Górami Bialskimi, zajmujcymi zasadnicz cz powierzchni gminy. Od północy obszar gminy zamyka pasmo górskie, stanowice południowo wschodni cz Gór Złotych oraz Dolina Górnej Białej Ldeckiej, bdca granic midzy Górami Bialskimi a Górami Złotymi. Obszar wokół Stronia lskiego naley do jednostki fizycznogeograflcznej okrelanej mianem Obnienia Ldka i Stroni lskiego (Staffa 1993). Masyw nienika: Masyw nienika zbudowany jest z gnejsu. Główn kulminacj tworzy wzniesiona ponad górn granic lasu kopuła nienika (1425 m npm.), bdca jednocze- nie najwyszym wzniesieniem na terenie całej gminy. Tworzy ona rozróg czyli zwornik, od którego promienicie rozchodzi si 5 grzbietów górskich, porozdzielanych głbokimi dolinami potoków. Na obszarze gminy le 3 z nich: najdłusze jest północno zachodnie odgałzienie pomidzy bezporednim dorzeczem Nysy Kłodzkiej i jej dopływem Białej Ldeckiej z kulminacjami
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 16 redniaka (1210 m npm.) oraz Czarnej Góry (1205 m npm.), które za Przełcz Puchaczówka (864 m npm.) przechodzi w płaskie, rozczłonkowane pasmo Krowiarek (Sucho 964 m. n.p.m.). Dolina Klenicy oddziela to rami od krótkiego grzbietu ze szczytami Stromej (1166 m npm.) oraz Młyska (991 m npm.). Odgałzienie wschodnie tworzy grzbiet łczcy grup nienika z Górami Złotymi, przy czym granic stanowi Przełcz Płoszczyna (817 m npm.). Na północno wschodnich zboczach nienika wystpuj formy uznawane za inicjalne nisze zlodowacenia górskiego cztery nisze niwalne (Lej Wielki, Lej Mały, Lej redni, Głboka Jama). Obecnie ich niwalne pochodzenie jest jednak kwestionowane (Staffa 1993). Z klimatem peryglacjalnym i intensywnym wietrzeniem mrozowym zwizane s gołoborza w podszczytowych partiach nienika, z których najrozleglejsze znajduje si na zboczach północno zachodnich i zwieczone jest Jaskółczymi Skałami. Mniejsze, gnejsowe gołoborza wystpuj take powyej wszystkich Lejów. W dolinie Klenicy, w okolicach Kletna powstała w wapieniach jaskinia Nied wiedzia, bdca rezerwatem o powierzchni 89 ha (Kondracki 2000). Góry Bialskie: Góry Bialskie ograniczone s od zachodu Przełcz Płoszczyna i dolin Morawki, która oddziela je od Masywu nienika. Od północy i wschodu granic stanowi rzeka Biała Ldecka wraz z dopływem Morawki, oddzielajca je od Gór Złotych. Góry te cechuje dua zwarto. Ich wierzchowina wyrównana jest w poziomie około 1000 m npm. i urozmaicona jedynie niewysokimi, przysadzistymi kopami szczytów, z których najwyszy to Postawna (1114 m npm.). Dziel si one na kilka członów: grzbiet północny (Czernica 1083 m npm.), zachodni (Suszyca 1047 m npm.) oraz wschodni na granicy pastwa, oddzielony Przełcz Such od poprzedniego. Góry Bialskie s jedn z najbardziej dzikich czci Sudetów (Kondracki 2000). Góry Złote: Góry Złote cign si łukiem od Przełczy Kłodzkiej po obnienie pomidzy Pasieczn, a Smrekiem. Do obszaru gminy nale jedynie południowe stoki wskiego grzbietu Gór Złotych z najwyszym w tej czci szczytem Kowadło (989 m npm.). W czci, która przypada na obszar gminy góry s najwysze i zbudowane s z gnejsów oraz łupków krystalicznych. Grzbietem gór przebiega granica polsko czeska do szczytu Smrek, gdzie skrca na południowy zachód wzdłu europejskiego działu wodnego.
Gmina Stronie lskie STRATEGIA ROZWOJU Strona 17 1.3.4. Gleby. Wytworzenie si okrelonych profilów glebowych oraz ich przydatno rolnicza pozostaje w cisłym zwizku z budow geologiczn i morfologi danego obszaru. Natomiast skład mineralny i właciwoci gleb s uzalenione przede wszystkim od rodzaju skały macierzystej, panujcego klimatu i wystpujcej szaty rolinnej. Wymienione czynniki s szczególnie wane dla procesu kształtowania si gleb na terenach górskich. Na obszarze gminy Stronie lskie wystpuj gleby typowe dla obszarów górskich i s zaliczane do nastpujcych działów: litogeniczne, wytworzone na terenach skalistych i stokach górskich, gdzie skała macierzysta jest w bezporednim kontakcie z powierzchni, nale tu gleby inicjalne skaliste (litosole) i lu ne (regosole); autogeniczne, utworzone pod wpływem czynników glebotwórczych skały macierzystej, rolinnoci i rze by terenu, reprezentowane przez gleby brunatne kwane i właciwe, gleby bielicowe i bielice; semihydrogeniczne, w których wpływ wód gruntowych lub silne oglejenie opadowe zaznacza si na dolnych oraz czciowo rodkowych czciach profilu glebowego. Uwilgocenie górnych poziomów uwarunkowane jest głównie wodami opadowymi, s to gleby zabagnione i zaglejone; hydrogeniczne gleby bagienne i pobagienne, do których nale torfowe i murszowate; napływowe reprezentowane przez gleby aluwialne i mady. Gleby napływowe i semihydrogeniczne s najsłabiej reprezentowane. W rejonie górskim wystpuj gleby skaliste oraz szkieletowe, wytworzone ze skał pochodzenia metamorficznego. Gleby skaliste, typologicznie niewykształcone, s przewanie pokryte lasami i zajmuj tereny o spadkach wikszych ni 20º. Na pozostałych ziemiach górskich znajduj si lasy oraz łki. Czciowo s one wykorzystane pod uprawy rolne. Warto uytkowa gleb górskich nie jest wysoka ze wzgldu na niekorzystne warunki klimatyczne i du erozj wodn. Na wysokoci 500 m npm. pola uprawne przechodz w łki oraz pastwiska, a powyej 600 m npm. całkowicie zanikaj. W dolinach rzek przewaaj gleby bielicowe terenów górzystych. Wystpuj one łcznie z glebami brunatnymi podtypu górskiego, czsto jako gleby bielicowo brunatne. W dolinach rzecznych, wzdłu koryt rzek, wystpuj wskie pasy gleb o charakterze aluwiów piaszczysto wirowych, a rzadziej take mad rzecznych z duym udziałem wirów i głazów, naniesionych przez wody dopływajcych potoków. Na dzie dzisiejszy grunty orne stanowi jedynie około 5 % powierzchni gminy. Dominuj kompleksy lene oraz łki górskie. Uytki rolne III klasy bonitacyjnej stanowi mniej ni 1 %, IV klasy około 40 %, V klasy około 44 % i VI klasy