Opłacalność uprawy zbóż w latach 2004-2018 na podstawie badań w systemie Agrokoszty Marcin Żekało Zakład Rachunkowości Rolnej, IERiGŻ-PIB, Warszawa
Plan prezentacji 1. Cel i metodyka badań 2. Wyniki produkcyjno-ekonomiczne uprawy pszenicy ozimej, żyta ozimego i jęczmienia jarego w systemie Agrokoszty 3. Podsumowanie
Cel badań Określenie opłacalności produkcji pszenicy ozimej, żyta ozimego i jęczmienia jarego w badanych gospodarstwach indywidualnych w Polsce w latach 2004-2018 Źródła danych AGROKOSZTY - System Zbierania Danych o Produktach Rolniczych Polski FADN - System Zbierania i Wykorzystywania Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych Główny Urząd Statystyczny
Schemat obliczania dochodu z działalności Wartość produkcji ogółem (potencjalnie towarowej) Koszty bezpośrednie = Nadwyżka bezpośrednia bez dopłat Koszty pośrednie rzeczywiste (bez kosztu czynników zewnętrznych) = Wartość dodana brutto z działalności Koszty pośrednie szacunkowe (amortyzacja) = Wartość dodana netto z działalności Koszt czynników zewnętrznych = Dochód z działalności bez dopłat + Dopłaty = Dochód z działalności Schemat obliczania wskaźnika opłacalności uprawy Wskaźnik opłacalności produkcji [%] = wartość produkcji ogółem / koszty ogółem * 100
Koszty bezpośrednie produkcji roślinnej materiał siewny i nasadzeniowy nawozy z zakupu (bez wapna nawozowego) środki ochrony roślin i regulatory wzrostu ubezpieczenia dot. bezpośrednio konkretnej rolniczej działalności produkcyjnej koszty specjalistyczne (np. wydatki na promocję, analiza gleby, najem dorywczy do prac specjalistycznych) Koszty pośrednie produkcji roślinnej koszty pośrednie rzeczywiste - koszty ogólnogospodarcze (np. energia elektryczna, opał, paliwo, remonty, przeglądy, usługi, ubezpieczenia budynków) - podatki (np. rolny, leśny, od działów specjalnych, od nieruchomości) - koszt czynników zewnętrznych (koszt pracy najemnej, czynsze dzierżawne, odsetki od kredytów) koszty pośrednie szacunkowe (np. amortyzacja budynków, maszyn) Dopłaty jednolita płatność obszarowa, uzupełniającą płatność obszarowa, płatność za zazielenienie, płatność dodatkowa
[dt/ha] Plony pszenicy ozimej w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 80,0 69,8 60,0 53,5 61,2 61,8 59,1 54,9 55,5 62,2 64,5 59,5 63,9 53,8 40,0 47,0 43,4 44,5 39,6 41,2 34,0 40,9 42,8 43,2 45,3 42,8 43,3 45,9 51,5 47,6 47,6 51,1 43,0 20,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Plony wg GUS Plony wg systemu AGROKOSZTY
[dt/ha] Plony żyta ozimego w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 50,0 40,0 30,0 20,0 34,2 29,8 24,4 24,1 24,1 19,9 38,2 36,1 33,6 28,7 23,7 24,7 26,6 26,8 28,9 24,0 33,3 35,8 27,7 28,6 39,4 31,5 41,0 38,1 34,8 27,8 28,4 30,6 32,4 24,2 10,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Plony wg GUS Plony wg systemu AGROKOSZTY
[dt/ha] Plony jęczmienia jarego w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 60,0 50,0 40,0 48,5 44,1 42,9 39,4 40,3 45,9 44,3 49,8 44,5 48,3 51,2 39,8 30,0 20,0 31,0 31,3 35,3 33,1 31,6 28,3 25,0 32,4 32,9 31,3 35,6 34,0 38,2 33,0 36,3 38,0 29,5 10,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Plony wg GUS Plony wg systemu AGROKOSZTY
[zł/dt] Ceny sprzedaży pszenicy ozimej w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 100 92,05 80 60 40 47 45,16 35,51 48,17 35,15 48,73 76,95 74,04 91,29 76,10 67,15 75,470 65,74 53,19 46,22 52,00 45,02 71,86 71,59 64,69 66,20 61,14 64,94 64,45 65,95 62,68 59,02 76,96 74,29 20 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Ceny skupu wg GUS Ceny sprzedaży wg systemu AGROKOSZTY
[zł/dt] Ceny sprzedaży żyta ozimego w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 80 73,09 72,74 70 60 50 41,13 61,91 61,33 44,59 50,82 46,33 65,28 64,97 49,76 50,50 51,72 50,34 48,9 49,63 50,83 48,22 53,85 51,59 64,03 61,34 40 36,15 39,61 41,19 30 34,5 28,67 30,63 26,82 26,98 20 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Ceny skupu wg GUS Ceny sprzedaży wg systemu AGROKOSZTY
[zł/dt] Ceny sprzedaży jęczmienia jarego w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 90 81,93 80 70 60 52,5 66,34 65,25 65,51 60,31 53,59 74,21 70,050 77,34 69,51 66,95 60,41 61,60 57,82 58,18 59,72 56,06 60,95 59,09 68,52 66,43 50 40 30 40,90 36,80 31,19 41,35 34,58 38,75 38,11 52,39 20 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Ceny skupu wg GUS Ceny sprzedaży wg systemu AGROKOSZTY
Wyniki ekonomiczne produkcji pszenicy ozimej w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Wartość produkcji ogółem zł/ha 2123 1526 2186 4145 3185 2783 3885 4166 5093 4485 4529 4285 3514 4006 3996 Koszty bezpośrednie ogółem zł/ha 566 559 878 962 1138 1469 1319 1277 1459 1535 1466 1430 1391 1369 1395 Nadwyżka bezpośrednia bez dopłat zł/ha 1557 967 1308 3183 2047 1314 2565 2889 3634 2950 3064 2855 2123 2637 2601 Koszty pośrednie ogółem zł/ha 780 770 880 930 1253 1270 1303 1594 1738 1726 1728 1688 1549 1591 1640 Dochód z działalności bez dopłat zł/ha 777 197 428 2253 793 44 1262 1295 1894 1224 1336 1167 574 1046 961 Dopłaty zł/ha 293 282 303 285 269 356 327 273 211 953 911 815 835 836 833 Dochód z działalności zł/ha 1072 480 731 2538 1063 400 1590 1568 2105 2177 2247 1982 1409 1882 1794 KOSZTY OGÓŁEM zł/ha 1345 1328 1759 1892 2391 2739 2622 2871 3198 3262 3193 3118 2940 2960 3034 Koszt produkcji 1 dt pszenicy ozimej zł/dt 28,62 30,60 39,53 35,36 39,07 44,34 44,40 52,3 57,6 52,4 45,7 48,3 49,4 46,3 56,4 dopłaty (zł/ha) / dochód z działalności (zł/ha) 0,27 0,59 0,41 0,11 0,25 0,89 0,21 0,17 0,10 0,44 0,41 0,41 0,59 0,44 0,46
Wyniki ekonomiczne produkcji żyta ozimego w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2103 2014 2015 2016 2017 2018 Wartość produkcji ogółem zł/ha 1258 885 964 1791 1493 1037 1565 1900 2180 1775 1978 1790 1870 2153 2031 Koszty bezpośrednie ogółem zł/ha 332 330 425 484 628 806 682 578 696 730 677 658 707 701 722 Nadwyżka bezpośrednia bez dopłat zł/ha 926 555 539 1307 865 232 883 1322 1484 1045 1301 1133 1163 1452 1309 Koszty pośrednie ogółem zł/ha 673 670 461 490 715 679 701 805 871 735 731 711 821 845 870 Dochód z działalności bez dopłat zł/ha 253-115 79 817 150-447 182 517 613 310 570 422 342 607 438 Dopłaty zł/ha 293 282 303 285 269 356 327 274 212 963 911 830 844 844 841 Dochód z działalności zł/ha 547 167 382 1102 419-90 509 791 825 1273 1481 1252 1185 1452 1279 KOSZTY OGÓŁEM zł/ha 1005 1000 886 974 1343 1484 1383 1382 1567 1465 1409 1368 1528 1545 1593 Koszt produkcji 1 dt żyta ozimego zł/dt 29,39 33,56 36,76 33,94 36,78 38,81 41,12 47,82 47,06 40,92 35,76 39,31 40,10 37,68 49,17 dopłaty (zł/ha) / dochód z działalności (zł/ha) 0,54 x 0,79 0,26 0,64 x 0,64 0,35 0,26 0,76 0,62 0,66 0,71 0,58 0,66
Wyniki ekonomiczne produkcji jęczmienia jarego w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2103 2014 2015 2016 2017 2018 Wartość produkcji ogółem zł/ha 1986 1381 1233 2425 2182 1635 2067 2839 3561 2997 2925 2675 2725 3048 2665 Koszty bezpośrednie ogółem zł/ha 639 655 554 623 850 795 696 881 971 1028 1001 894 901 878 894 Nadwyżka bezpośrednia bez dopłat zł/ha 1347 726 679 1802 1332 840 1371 1958 2590 1969 1924 1782 1824 2171 1771 Koszty pośrednie ogółem zł/ha 817 838 833 798 861 755 777 1023 1110 1186 1185 1065 1070 1093 1132 Dochód z działalności bez dopłat zł/ha 530-112 -154 1004 471 84 594 935 1480 783 739 717 754 1078 639 Dopłaty (płatność uzupełniająca)* zł/ha 137 132 314 294 269 356 327 274 211 947 911 839 855 856 852 Dochód z działalności zł/ha 667 20 160 1298 740 441 921 1208 1691 1730 1650 1556 1609 1934 1491 KOSZTY OGÓŁEM zł/ha 1456 1493 1387 1421 1711 1550 1473 1905 2081 1731 2186 1958 1971 1971 2027 Koszt produkcji 1 dt jęczmienia jarego zł/dt 30,02 33,85 39,29 38,51 51,69 36,17 37,36 47,27 45,34 39,07 43,90 44,00 40,81 38,50 50,93 dopłaty (zł/ha) / dochód z działalności (zł/ha) 0,21 x x 0,23 0,36 0,81 0,36 0,23 0,12 0,55 0,55 0,54 0,53 0,44 0,57
% Opłacalność produkcji pszenicy ozimej w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 250,0 219,1 200,0 150,0 100,0 157,8 114,9 124,3 133,2 101,6 148,1 145,1 159,3 137,5 141,8 137,4 119,5 135,3 131,7 50,0 0,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
% Opłacalność produkcji żyta ozimego w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 200,0 180,0 183,9 160,0 140,0 120,0 125,2 108,8 111,2 113,2 137,5 139,1 121,2 140,4 130,8 122,4 139,4 127,5 100,0 80,0 88,5 69,9 60,0 40,0 20,0 0,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
% Opłacalność produkcji jęczmienia jarego w badanych gospodarstwach w latach 2004-2018 200,0 180,0 170,7 171,1 173,1 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 136,4 92,5 88,9 127,5 105,4 140,3 149,0 133,8 136,6 138,3 154,6 131,5 60,0 40,0 20,0 0,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Podsumowanie Badania systemu AGROKOSZTY dowodzą, że w latach 2004-2018 uprawa pszenicy ozimej, żyta ozimego i jęczmienia jarego na ogół umożliwiła osiągnięcie dochodu z działalności w badanych gospodarstwach. W rozpatrywanym okresie najwyższy jego poziom uzyskano w 2012 roku, głównie dzięki najwyższej cenie sprzedaży ziarna tych zbóż. Poziom kosztów ogółem związanych z uprawą badanej działalności produkcyjnej w rozpatrywanych latach kształtował się następująco: pszenica ozima 1328 3262 zł/ha, żyto ozime 886-1593 zł/ha, jęczmień jary 1387 2186 zł/ha. Poziom kosztu produkcji 1 dt ziarna badanych zbóż był następujący: pszenica ozima 28,62-57,60 zł, żyto ozime 29,39-49,17 zł, jęczmień jary 30,02-51,69 zł.
Podsumowanie Przeprowadzona analiza uwidoczniła duży wpływ dopłat na poziom dochodu relacja dopłat do dochodu z działalności w zależności od roku badań wynosiła: pszenica ozima 0,10-0,89; żyto ozime 0,26-0,79; jęczmień jary 0,12-0,81. Biorąc pod uwagę wyniki wskaźnika opłacalności stwierdzono, że w całym okresie badań uprawa pszenicy ozimej była opłacalna (najbardziej w 2007 roku, relatywnie niskie koszty ogółem). W przypadku żyta ozimego i jęczmienia jarego produkcja także na ogół byłą opłacalna, jednak stratę odnotowano w 2005 i 2009 roku dla żyta ozimego oraz w 2005 i 2006 roku dla jęczmienia jarego (najsłabsze wyniki produkcyjno-cenowe).
/ha Margins in soft wheat production (EU 28) 600 500 400 300 200 100 /tn 100 80 60 40 20 0-100 -200-300 -400-500 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 GMtn NMtn NEMtn GMarea NMarea NEMarea 0-20 -40-60 -80 Gross Margin = Receipts (revenue) per ha/tn; without subsidies operating costs per ha/tn [Operating costs = fuel, electricity, water, fertilisers, machinery, seeds, contract work, etc] Net Margin = Gross margin depreciation external factors (wages, rent, interests) Net economic margin (after own factors) = Net margin imputed own factors costs (family labour cost & own capital cost)
Zapraszamy na strony www.ierigz.waw.pl www.agrokoszty.pl E-mail: Marcin.Zekalo@ierigz.waw.pl