Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce

ROCZNIK DENDROLOGICZNY Vol. 56 2008 85-108 LESZEK BEDNORZ Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce Bibliography of the Wild Service Tree (Sorbus torminalis (L.) Crantz) in Poland Katedra Botaniki, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu ul. Wojska Polskiego 71c, 60-625 Poznań Department of Botany, University of Life Sciences 71c Wojska Polskiego Street, 60-625 Poznań, Poland e-mail: lbednorz@au.poznan.pl Received: 21 January 2008, Accepted: 27 March 2008 ABSTRACT: The bibliography of Sorbus torminalis in Poland comprises about 300 publications published until 2007. Most of them present data on localities and distribution or give general information about the species. The number of scientific publications that present the results of research concerning S. torminalis or discussing broadly the subject of the species is limited. The bibliography refers to the territory of Poland, in its current state border, so it also comprises some old publications of German botanists published before 1945 and relevant to the studied area. Key words: bibliography, botany, dendrology, Rosaceae, trees Wstęp Celem pracy jest udostępnienie zainteresowanym czytelnikom przede wszystkim botanikom i leśnikom możliwie wyczerpującego zestawienia publikacji dotyczących jarzębu brekinii w Polsce. Bibliografia zawiera wykaz około trzystu publikacji, które ukazały się do 2007 roku włącznie i jest pierwszym opublikowanym zestawieniem literatury dotyczącej jarzębu brekinii w Polsce. Dorobek dotyczący brekinii nie jest imponujący, zważywszy fakt, iż znakomita większość wymienionych prac zawiera informacje o występowaniu (stanowiskach) brekinii w Polsce lub podaje ogólne informacje na temat gatunku. Publikacji dotyczących badań nad Sorbus torminalis lub szerzej traktujących ten gatunek jest niewiele. Być może więc praca ta zachęci do badań nad brekinią gatunkiem, który zalicza się do objętych prawną ochroną, a jednocześnie wzbudza zainteresowanie leśników. Zasięg terytorialny publikacji obejmuje ziemie w dzisiejszych granicach państwowych Polski, a więc zostały w niej uwzględnione prace botaników niemiec-

86 Leszek Bednorz kich z terenów byłego zaboru pruskiego oraz Dolnego Śląska i Pomorza wydane przed rokiem 1945. Publikacja zawiera też kilka prac polskich autorów, prac, których zasięg terytorialny wykracza poza granice Polski. Poza oryginalnymi pracami naukowymi w bibliografii znalazły się publikacje przeglądowe, prace o charakterze doniesień czy komunikatów. Uwzględniono również podręczniki botaniki i dendrologii, klucze do oznaczania roślin oraz opracowania popularne. Jeśli tytuł pozycji bibliograficznej nie określa wprost zagadnień, związanych z brekinią, zamieszczono dodatkową, krótką, hasłową informację o treści, ujętą w nawias kwadratowy. Jestem świadomy, że prezentowana przeze mnie bibliografia nie jest kompletna, niektóre wydawnictwa zostały pominięte, za co przepraszam ich Autorów, prosząc jednocześnie o dostarczenie informacji o wszystkich nie ujętych w bibliografii pracach w celu jej uzupełnienia. Chciałbym wyrazić wdzięczność śp. profesorowi Stanisławowi Królowi, który zainspirował mnie do badań nad jarzębem brekinią, oraz pani Ewie Kuik, z której pracy magisterskiej dotyczącej brekinii skorzystałem, przygotowując tę bibliografię. Wykaz publikacji 1. ABROMEIT J., 1898. Flora von Ost- und Westpreussen. Jahresberichte des Preussischen Botanischen Vereins, Berlin-Königsberg [stanowiska brekinii]. 2. ANDERS P., ŁĘCKI W., MALUŚKIEWICZ P. (red.), 1992. Słownik krajoznawczy Wielkopolski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Poznań [opis rezerwatów przyrody, w których chroniona jest brekinia]. 3. ANDRZEJEWSKI E., 1977. Jarząb brzęk Sorbus torminalis w Wielkopolskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 33(1): 59-60. 4. ANIOŁ-KWIATKOWSKA J., BERDOWSKI W., WÓJCIK G., 1992. Synantropizacja obszarów chronionych w masywie Ślęży. Acta Universitatis Wratislaviensis 1358, Prace Botaniczne 48: 3-44 [stanowisko S. torminalis w masywie Ślęży]. 5. ARCHEMOWICZ J., 1975. Pochodzenie, struktura i przemiany fauny mszyc (Homoptera, Aphidodea) Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Akademia Rolnicza, Kraków [występowanie mszycy jarzębinowej Dysaphis aucupariae na brekinii]. 6. BARTKOWIAK S., 1970. Ornitochoria rodzimych i obcych gatunków drzew i krzewów. Arboretum Kórnickie 15: 237-261 [gatunki ptaków zjadające owoce brekinii]. 7. BEDNORZ L., 2000. Zmienność morfologiczna jarzębu brekinii Sorbus torminalis (L.) Crantz w Wielkopolskim Parku Narodowym. Rocznik Dendrologiczny 48: 35-43. 8. BEDNORZ L., 2001. Największy jarząb brekinia Sorbus torminalis w Wielkopolskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 57(6): 111-112.

Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce 87 9. BEDNORZ L., 2001. Seed viability of the wild service tree [Sorbus torminalis (L.) Crantz]. Rocznik Dendrologiczny 49: 209-212. 10. BEDNORZ L., 2003. The wild service tree (Sorbus torminalis (L.) Crantz) in Polish forests. W: Kształtowanie i ochrona środowiska leśnego. Miler A. T. (red.). Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań: 335-340. 11. BEDNORZ L., 2004. Rozmieszczenie i zasoby Sorbus torminalis (Rosaceae: Maloideae) w Polsce. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 11: 105-121. 12. BEDNORZ L., 2004. Jarząb brekinia (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce rozmieszczenie, zasoby, problemy ochrony. W: Streszczenia referatów i plakatów, 53 Zjazd PTB Przyroda Polski w europejskim dziedzictwie dóbr natury (Jendrzejczak E., red.), Toruń-Bydgoszcz 6-11.09.2004: 26. 13. BEDNORZ L., 2006. Morphological variability of leaves of Sorbus torminalis (L.) Crantz in Poland. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 75(3): 233- -243. 14. BEDNORZ L., 2007. Morphological variability of fruits and seeds of Sorbus torminalis in Poland. Dendrobiology 57: 3-14. 15. BEDNORZ L., 2007. The wild service tree Sorbus torminalis (L.) Crantz in plant communities of Poland. Dendrobiology 57: 49-54. 16. BEDNORZ L., 2007. Conservation of genetic resources of Sorbus torminalis in Poland. Dendrobiology 58: 3-7. 17. BEDNORZ L., JAROSZ Z., 2000. Jarząb brekinia Sorbus torminalis w Wielkopolskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 56(1): 118-120. 18. BEDNORZ L., KRZAKOWA M., 2002. Phosphoglucose isomerase (PGI) polymorphism in Sorbus torminalis (L.) Crantz. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 71(2): 121-124. 19. BEDNORZ L., MACIEJEWSKA-RUTKOWSKA I., WROŃSKA-PILA- REK D., FUJIKI T., 2005. Pollen morphology of the Polish species of the genus Sorbus L. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 74(4): 315-322 [opis morfologii ziarn pyłku brekinii]. 20. BEDNORZ L., MYCZKO Ł., KOSIŃSKI P., 2004. Isozyme polymorphism and genetic structure of the population of Sorbus torminalis (L.) Crantz from the Bytyń Forest (Poland). Journal of Applied Genetics 45(3): 321-324. 21. BEDNORZ L., MYCZKO Ł., KOSIŃSKI P., 2006. Genetic variability and structure of the wild service tree (Sorbus torminalis (L.) Crantz) in Poland. Silvae Genetica 55(4/5): 197-202. 22. BEDNORZ L., URBANIAK A., 2005. Phenology of the wild service tree Sorbus torminalis (L.) Crantz in Poznań and Wielkopolski National Park. Dendrobiology 53: 3-10. 23. BEDNORZ L., WALKOWIAK R., MACIEJEWSKA-RUTKOWSKA I., MOLIŃSKI K., 2006. Seed variability of the Polish species of the genus Sorbus L. (Rosaceae). Dendrobiology 55: 3-9.

88 Leszek Bednorz 24. BERDOWSKI W., KOŁA W., PANEK E., 1996. Wstępne wyniki badań nad rozmieszczeniem chronionych gatunków roślin i grzybów w województwie wrocławskim. Acta Universitatis Wratislaviensis 1884, Prace Botaniczne 69: 31-43 [2 stanowiska brekinii na terenie województwa bez podania ich lokalizacji]. 25. BIAŁOBOK S., HELLWIG Z. (red.), 1955. Drzewoznawstwo. PWRiL, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 26. BIELAWSKA A., BODNIAK H., 1959. O utworzeniu rezerwatów w Lesie Bytyńskim. Przyroda Polski Zachodniej 3, 1/2 (7/8): 139-140 [stanowiska S. torminalis w Lesie Bytyńskim]. 27. BIELEWICZ M., 1949. Stanowiska brekinii na Śląsku. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 5(7/8): 48. 28. BOBROWICZ G., 1997. Park Krajobrazowy Chełmy na Pogórzu Kaczawskim. Studio Mirwal-Art, Wałbrzych [występowanie brekinii na terenie Parku]. 29. BOBROWICZ G., JANKOWSKI W., SZLACHETKA A., WIŚNIEWSKI E., 1992. Park Krajobrazowy Chełmy na Pogórzu Kaczawskim. Agencja Rekl.- -Wyd. A. Grzegorczyk, Warszawa [występowanie brekinii na terenie Parku]. 30. BOCK W., 1908. Taschenflora von Bromberg (Das Netzgebiet). Mitteler sche Buchhandlung, Bromberg [stanowiska brekinii]. 31. BOIŃSKI M., 1973. Lasy liściaste środkowej części Pojezierza Krajeńskiego. Studia Societatis Scientiarum Torunensis, Sectio D 9(5): 3-104 [występowanie brekinii w nadleśnictwie Grabówno w zespole Galio-Carpinetum calamagrostietosum]. 32. BOIŃSKI M., 1974. Stosunki fitosocjologiczne rezerwatu Zielona Góra. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Biologia 16(33): 77-94 [występowanie brekinii w zespołach grądowych rezerwatu]. 33. BOIŃSKI M., 1985. Szata roślinna Borów Tucholskich. PWN, Warszawa- -Poznań-Toruń [występowanie brekinii na terenie Borów Tucholskich]. 34. BOIŃSKI M., 1997. Problem ochrony gatunkowej cisa pospolitego (Taxus baccata L.) i jarzębu brekinii (Sorbus torminalis L. Cr.), a utrzymanie naturalnego składu w rezerwatach: Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego i Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego. W: Ochrona gatunkowa na obszarach chronionych (Krasicka-Korczyńska E., red.), Tuchola. 35. BOIŃSKI M., 1999. Rezerwat przyrody Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego. Oficyna Wydawnicza Turpress, Toruń. 36. BOIŃSKI M., 2002. Roślinność leśna Tucholskiego Parku Krajobrazowego. W: Tucholski Park Krajobrazowy 1985-2000 stan poznania. Ławrynowicz M., Rózga B. (red.). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 245-355 [stanowiska brekinii w Borach Tucholskich]. 37. BOIŃSKI M., GUGNACKA-FIEDOR W., 1977. Materiały do flory Borów Tucholskich, 1. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Biologia 20: 107-112 [stanowisko brekinii nad Brdą w uroczysku Piekło].

Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce 89 38. BOJARCZUK T., 2003. Drzewa w koralach. Ogrody 10: 14-19 [rodzime jarzęby, w tym brekinia, przede wszystkim ich zastosowanie]. 39. BORATYŃSKI A., BARZDAJN W., 1998. Ochrona lokalnych populacji rzadkich i ginących gatunków drzew. W: Materiały konferencji i obrad sekcji 51 Zjazdu PTB (Mądlikowska J., red.), Gdańsk 1998: 53 [S. torminalis wśród gatunków zagrożonych w skali całego kraju]. 40. BORATYŃSKI A., KOSIŃSKI P., KWIATKOWSKI P., SZLACHETKA A., 1995. Chronione i godne ochrony drzewa i krzewy Polskiej części Sudetów, Pogórza i Przedgórza Sudeckiego, 8. Sorbus torminalis (L.) Crantz. Arboretum Kórnickie 40: 11-35. 41. BORATYŃSKI A., KOSIŃSKI P., KWIATKOWSKI P., SZLACHETKA A., 1995. Aktualne rozmieszczenie Sorbus torminalis (L.) Crantz w regionie sudeckim. W: Materiały konferencji i sympozjów 50 Zjazdu PTB (Mirek Z., Wójcicki J. J., red.), Kraków 1995: 29. 42. BORATYŃSKI A., KOSIŃSKI P., KWIATKOWSKI P., SZLACHETKA A., 1995. Wild Service Tree in Chełmy Landscape Protected Area in Pogórze Kaczawskie. Ecological Found of Legnica District Green Action. 43. BOTHE H., 1907. Beiträge zur Flora von Schönlanke im Kreise Czarnikau. Zeitschrift der Naturwissenschaftlichen Abteilung 13 (3), Botanik 13(2): 69- -79 [stanowisko brekinii z okolic Trzcianki]. 44. BRODA B., MOWSZOWICZ J., 2000. Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych trujących i użytkowych, wyd. 6. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 45. BROWICZ K., GOSTYŃSKA-JAKUSZEWSKA M., 1966. Sorbus torminalis (L.) Crantz Jarząb brekinia (Brzęk), 114. W: Atlas rozmieszczenia drzew i krzewów w Polsce, 5. Białobok S., Czubiński Z. (red.). PWN, Poznań. 46. BRZEG A., 1995. Szata roślinna. W: Krotoszyn. Tow. Miłośników i Badaczy Ziemi Krotoszyńskiej, Urząd Miasta i Gminy Krotoszyn. Kosiński D., Marciniak R., Parysek J. J. (red.). Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Krotoszyn- -Poznań: 81-110 [występowanie brekinii w okolicach Krotoszyna]. 47. BRZEG A., KASPROWICZ M., KROTOSKA T., 2001. Acidofilne lasy z klasy Quercetea robori-petraeae Br.-Bl. et R. Tx. 1943 nom. mut. w Wielkopolsce, 3. Calamagrostio arundinaceae-quercetum petraeae (Hartmann 1943) Scamoni et Passarge 1959 em. Brzeg et al. 1989 środkowoeuropejska kwaśna dąbrowa trzcinnikowa. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Botanika 50: 41-61 [S. torminalis w 2 zdjęciach wilgotnego podzespołu]. 48. BRZEG A., KASPROWICZ M., KROTOSKA T., KUBIŚ B., SROKA Z., 1995. Materiały florystyczne z Płyty Krotoszyńskiej i terenów przyległych, 1. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Botanika 44: 149- -157 [stanowiska S. torminalis z tego terenu]. 49. BRZEZIECKI B., 2000. Strategie życiowe gatunków drzew leśnych. Sylwan 144(8): 5-14 [typ strategii życiowej S. torminalis].

90 Leszek Bednorz 50. BUGAŁA W., 1978, 1991. Drzewa i krzewy dla terenów zieleni, wyd. 1, 2. PWRiL, Warszawa [ogólne informacje na temat brekinii]. 51. BUGAŁA W., 2000. Drzewa i krzewy. PWRiL, Warszawa [ogólne informacje na temat brekinii]. 52. CELIŃSKI F., 1955. Projektowane rezerwaty leśne Puszczy Bukowej pod Szczecinem. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 11(4): 3-15 [stanowiska brekinii]. 53. CELIŃSKI F., 1962. Zespoły leśne Puszczy Bukowej pod Szczecinem. Monographiae Botanicae 13 (Suppl.): 3-207 [występowanie brekinii]. 54. CELIŃSKI F., 1964. Rośliny naczyniowe Puszczy Bukowej pod Szczecinem. Prace Komisji Biologicznej PTPN 29(2): 3-190 [stanowiska brekinii]. 55. CELIŃSKI F., FILIPEK M., 1957. Rezerwat leśno-stepowy w Bielinku nad Odrą. Ochrona Przyrody 24: 221-271 [stanowisko brekinii w Bielinku]. 56. CELIŃSKI F., FILIPEK M., 1958. Flora i zespoły roślinne leśno-stepowego rezerwatu w Bielinku nad Odrą. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Botanika 4: 7-198 [stanowisko brekinii w Bielinku]. 57. CELIŃSKI F., FILIPEK M., 1959. Inwentarz zabytkowych drzew i krzewów rezerwatu w Bielinku nad Odrą. Przyroda Polski Zachodniej 3, 1/2 (7/8): 79- -93 [brekinie na terenie rezerwatu]. 58. CELKA Z., 1995. Rzadkie i chronione gatunki roślin naczyniowych okolic Krobi w Wielkopolsce. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Botanika 44: 169-172 [stanowisko S. torminalis na NW od Niepartu]. 59. CELKA Z., 1998. Grodziska Wielkopolski jako ostoje roślin naczyniowych. Materiały konferencji i obrad sekcji 51 Zjazdu PTB (Mądlikowska J., red.), Gdańsk 1998: 73 [występowanie brekinii na grodziskach Wielkopolski]. 60. CELKA Z., 1999. Rośliny naczyniowe grodzisk Wielkopolski. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM, 9. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań [występowanie S. torminalis na grodziskach Wielkopolski]. 61. CHMIEL J., 1993. Flora roślin naczyniowych wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego i jej antropogeniczne przeobrażenia w wieku XIX i XX. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM, 1. Sorus, Poznań [występowanie S. torminalis na badanym terenie]. 62. CHMIEL J., 1997. Nowe i rzadsze gatunki we florze wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego, 3. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Botanika 46: 107-129 [występowanie S. torminalis na badanym terenie]. 63. CHMIEL J., 2006. Zróżnicowanie przestrzenne flory jako podstawa ochrony przyrody w krajobrazie rolniczym. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM, 14. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań [charakterystyka ekologiczna jarzębu brekinii występującego na jednym stanowisku w północno-wschodniej Wielkopolsce]. 64. CHMIEL J., 2006. Rośliny specjalnej troski i wartościowe obszary przyrodnicze w północno-wschodniej Wielkopolsce. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM, 15. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań [aktualne i historyczne stanowiska S. torminalis na badanym terenie wraz z mapą ich rozmieszczenia].

Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce 91 65. CHRAPKOWSKI B. (red.), 1998. Osobliwości przyrodnicze Nadleśnictwa Jamy. Wydawnictwo Urbański, Toruń [występowanie brekinii na terenie nadleśnictwa]. 66. CONWENTZ H., 1895. Beobachtungen über seltene Waldbäume in Westpreussen, 1. Pirus torminalis Ehrh., Elsbeere. Abhandlungen zur Landeskunde der Provinz Westpreussen, Danzig: 1-78. 67. CONWENTZ H., 1900. Forst-Botanisches Merkbuch für Westpreussen. Borntraeger, Berlin [stanowisko brekinii w pobliżu jez. Okonin w nadleśnictwie Leśno]. 68. CONWENTZ H., 1904. Die Gefährdung der Naturdenkmäler und Vorschläge zu ihrer Erhaltung. Berlin. 69. CONWENTZ H., 1910. Beiträge zur Naturdenkmalpflege, 1. Forst-Botanisches Merkbuch für Westpreussen. Borntraeger, Berlin [stanowiska brekinii na Pomorzu]. 70. CZARNA A., 1999. Materiały do flory naczyniowej Lasu Taczanowskiego koło Pleszewa. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Botanika 48: 111-134 [stanowiska S. torminalis z tego terenu]. 71. CZECZOTTOWA H., 1948. O rezerwacie leśno-stepowym w Bielinku nad Odrą. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 4(5/6): 5-11 [odkrycie brekinii w 1924 roku]. 72. CZEKALSKI M., 1982. Pomnikowy jarząb brekinia Sorbus torminalis w Poznaniu-Naramowicach. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 28(3): 42-45. 73. CZEKALSKI M., 1995. Jarzęby dla miejskich terenów zieleni. Ogrodnictwo 5: 27-29 [S. torminalis wśród gatunków rodzaju Sorbus zalecanych do sadzenia w miastach]. 74. CZUBIŃSKI Z., 1935. Park natury w Promnie pod Poznaniem. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze w Poznaniu, 5 [stanowiska brekinii]. 75. CZUBIŃSKI Z., 1947. Historia i podział naturalnych lasów Polski. Przegląd Leśniczy. 76. CZUBIŃSKI Z., 1950. Zagadnienie geobotaniczne Pomorza. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Botanika 2(4): 439-658 [mapa rozmieszczenia S. torminalis na Pomorzu]. 77. CZUBIŃSKI Z., 1951. O racjonalną sieć rezerwatów przyrody Pomorza. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 7(11/12): 13-40 [występowanie brekinii na Pomorzu]. 78. CZUBIŃSKI Z., GAWŁOWSKA J., ZABIEROWSKI K., 1977. Rezerwaty przyrody w Polsce. Studia Naturae, Seria B, 27. PWN, Warszawa-Kraków [istniejące i projektowane rezerwaty przyrody, w których występuje brekinia]. 79. CZUDEK A., 1929. Osobliwości i zabytki przyrody województwa śląskiego. Państwowa Rada Ochrony Przyrody 19: 1-78 [stanowisko S. torminalis w Wodzisławiu Śląskim].

92 Leszek Bednorz 80. DANIELEWICZ W., 2001. Rezerwaty leśne i florystyczne środkowej Wielkopolski. W: Szata roślinna Wielkopolski i Pojezierza Południowopomorskiego Przewodnik sesji terenowych 52 Zjazdu PTB (Wojterska M., red.), Poznań 24-28.09.2001: 113-132 [rezerwaty przyrody w Wielkopolsce utworzone dla ochrony S. torminalis]. 81. DANIELEWICZ W., MALIŃSKI T., 1995. Materiały do znajomości dendroflory Wielkopolskiego Parku Narodowego. Morena 3: 7-27 [rozmieszczenie brekinii na terenie WPN]. 82. DENISIUK Z., 1980. Rezerwaty ścisłe Wielkopolskiego Parku Narodowego. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 36(6): 30-41 [stanowisko brekinii w rezerwacie Grabina]. 83. DZIĘCZKOWSKI A., 1965. Krytyka gospodarki w lasach Wielkopolskiego Parku Narodowego. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 20(6): 25-29 [przypadek wycięcia 2 osobników brekinii w oddz. 81a WPN]. 84. DZIĘCZKOWSKI A., 1966. Brzęki (Sorbus torminalis Cr.) w Wielkopolskim Parku Narodowym. Przyroda Polski Zachodniej 7, 1-4 (23-26): 120- -127. 85. DZIĘCZKOWSKI A., 1987. Dewastacja brzęków Sorbus torminalis w Wielkopolskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 43(4): 46-53. 86. DZIĘCZKOWSKI A., 1988. Ginący świat roślin. Jarząb brzęk. Poradnik Gospodarski, 99(3): 2 [ogólne informacje o gatunku i jego ochronie w Polsce]. 87. FABISZEWSKI J., 1993. Problemy ochrony szaty roślinnej w obszarze Wzgórz Ślęży. Annales Silesiae 23: 65-76 [warunki występowania brekinii na tym obszarze]. 88. FABISZEWSKI J., KWIATKOWSKI P., 2002. Threatened vascular plants of the Sudeten Mountains. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 71(4): 339- -350 [brekinia w kategorii gatunków zagrożonych (V)]. 89. FERCHMIN M., 1980. Lasy wybranych rezerwatów Wielkopolski. Prace Komisji Biologicznej PTPN 55: 3-118 [występowanie brekinii w rezerwatach Pępowo, Czerwona Róża i Bodzewko]. 90. FIEK E., 1881. Flora von Schlesien preussischen und österreichischen Antheils, enthaltend die wildwaschesenden, verwilderten und angebauten Phanerogamen und Gefäss-Cryptogamen. J. U. Kern s Verlag, Breslau [stanowiska brekinii na Dolnym Śląsku]. 91. Forstbotanisches Merkbuch des Ministers für Landwirthschaft Domänen und Forsten. 1900. Berlin [stanowiska brekinii w rejonie Grudziądza]. 92. FRASE R., 1924. Botanische Beobachtungen in der Grenzmark Posen- -Westpreussen. Verhandlung des Botanischen Vereins der Provinz Brandenburg 66 [stanowisko brekinii w lasach koło Bledzewa]. 93. FRASE R., 1939. Beiträge zur floristischen Erforschung der Grenzmark Posen-Westpreussen. Grenzmärkische Heimatblätter, Zeitschrift der Grenzmärkischen Gesellschaft zur Erforschung und Pflege der Heimat 15(3) [stanowiska brekinii w Puszczy Drawskiej oraz Ostrowcu koło Wałcza].

Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce 93 94. GALERA H., PUCHALSKI J., GAWRYŚ W., 1999. Polskie kolekcje roślin chronionych i zagrożonych oraz endemitów i reliktów, 1. Gatunki objęte ochroną prawną. Biuletyn Ogrodów Botanicznych, Muzeów i Zbiorów 8: 41-83 [występowanie brekinii w polskich ogrodach]. 95. GAMARECKI W., 1935. Osobliwości przyrodnicze lasu Karmińskiego pod Pleszewem. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze w Poznaniu, 6 [stanowisko brekinii]. 96. GŁOWACKA H., 1930. Gaj Markowicki w pow. Strzelińskim na Kujawach ze stanowiskiem brzęka i wisienki stepowej. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze w Poznaniu 1: 17-21. 97. GŁOWACKI S., 1999. Na jarzębinę. Echa Leśne 10: 22-23 [gatunki rodzaju Sorbus, w tym S. torminalis]. 98. GOETZ J., 1928. Rozmieszczenie brekinii (Sorbus torminalis Crantz) w Polsce Zachodniej. Kosmos 53: 71-101. 99. GOETZ J., 1928. Kilka notatek dotyczących brzęku (Sorbus torminalis Crantz) w Polsce Zachodniej. Przegląd Leśniczy 4: 135-146. 100. GOETZ J., 1932. Drzewa godne ochrony w lesie Koryckim (pow. Krotoszyn) i w lasach sąsiednich. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze w Poznaniu 3: 41-46 [występowanie brekinii w lesie Koryckim]. 101. GRESZTA J., KWIATKOWSKA A., 1962. Kamień Śląski rezerwat brzęku Sorbus torminalis w województwie opolskim. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 23(2): 3-15. 102. HANDKIEWICZ M., 2002. Jarząb brekinia w Wielkopolskim Parku Narodowym fakty. Morena, Prace Wielkopolskiego Parku Narodowego 9: 81-88. 103. HERBICH J., 1974. Problem zachowania rezerwatów leśnych w okolicach Opalenia nad dolną Wisłą. Ochrona Przyrody 40: 113-138 [występowanie brekinii w okolicach Opalenia]. 104. HRYNKIEWICZ-SUDNIK J., SĘKOWSKI B., WILCZKIEWICZ M., 1987. Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, 2. PWN, Warszawa [rozmnażanie gatunków rodzaju Sorbus]. 105. IWANOWSKI CZ., ŁUCZAK Z., MIKSTACKI B., 1966. Przegląd Wielkopolskich zabytków przyrody. PWRiL, Warszawa [stanowiska brekinii w Wielkopolsce]. 106. JAKUBOWSKA-GABARA J., 2000. Zbiorowiska leśne powstałe w wyniku przemian zespołu Potentillo albae-quercetum Libb. 1933 w Polsce. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Botanica 15: 3-47 [występowanie brekinii w zespole Galio sylvatici-carpinetum w Lesie Bytyńskim w oddz. 305]. 107. JAKUTOWICZ W., 1932. Brekinia w Nadleśnictwie Oborniki. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze w Poznaniu 3: 38-41.

94 Leszek Bednorz 108. JANKUN A., 1980. Sorbus intermedia Pers., S. torminalis (L.) Crantz. W: Further studies in chromosome numbers of Polish Angiosperms, 13. Pogan E., Wcisło H., Jankun A. (eds.). Acta Biologica Cracoviensia, Series Botanica 22: 37-69. 109. JANKUN A., 1993. Znaczenie apomiksji w ewolucji rodzaju Sorbus (Rosaceae). Fragmenta Floristica et Geobotanica 38(2): 627-686. 110. JANKUN A., KOVANDA M., 1987. Apomixis and origin of Sorbus bohemica (Embriological studies in Sorbus, 2). Preslia 59: 97-116 [S. bohemica i jego porównanie z gatunkami rodzicielskimi, S. danubialis i S. torminalis]. 111. JANKUN A., KOVANDA M., 1988. Apomixis at the diploid level in Sorbus eximia (Embriological studies in Sorbus 3). Preslia 60: 193-213 [S. eximia i jego porównanie z gatunkami rodzicielskimi, S. aria i S. torminalis]. 112. JAROSZ S., 1951. Parki narodowe i rezerwaty przyrody. Kraj Spółdzielczy Instytut Wydawniczy [występowanie S. torminalis w niektórych rezerwatach przyrody]. 113. JASNOWSKA J., FRIEDRICH S., KOWALSKI W., MARKOWSKI S., 1999. Rzeka Drawa ważny korytarz ekologiczny Pomorza Zachodniego. Ochrona Przyrody 56: 17-34 [S. torminalis jako drzewo sadzone na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego i Drawieńskiego Parku Krajobrazowego]. 114. KACZMAREK CZ., 1935. Pomniki i zabytki przyrody powiatu gostyńskiego. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze w Poznaniu, 5. 115. KACZMAREK CZ., 1959. Notatki florystyczne z powiatu gostyńskiego. Przyroda Polski Zachodniej 3, 1/2 (7/8): 94-108 [stanowiska brekinii]. 116. KARPOWICZ W., 1961. Naturalne stanowisko brekini pod Sobótką w województwie wrocławskim. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 16(1):40. 117. KAUSCH-BLECKEN V. SCHMELING W., 1994. Die Elsbeere. Bovenden [informacje na temat brekinii w Polsce]. 118. KĘPCZYŃSKI K., BOIŃSKI H., CEYNOWA M., 1967. Stosunki florystyczno-fitosocjologiczne rezerwatu leśnego z brekinią (Sorbus torminalis (L.) Cr.) w Wąwelnie na terenie Borów Tucholskich. Zeszyty Naukowe UMK w Toruniu, Nauki Matematyczno-Przyrodnicze, Biologia 10(17): 207-244. 119. KLIMAS F., 1971. Roślinność rezerwatu Dębno koło Rawicza. Przyroda Polski Zachodniej 9 (1-4): 7-19 [zamiar ponownego wprowadzenia do rezerwatu brekinii obecnie w nim nie występującej]. 120. KLINGGRAEFF 1881. Versuch einer topographischen Flora der Provinz Westpreussen, 5 [stanowiska S. torminalis w okolicach Starogardu i Grudziądza]. 121. KOBENDZA R., 1955. Podrodzina: Pomoideae, Jabłkowe. W: Flora Polska Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych, 7. Szafer W., Pawłowski B. (red.). PWN, Warszawa: 242-269 [ogólne informacje o gatunku (morfologia, zmienność)].

Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce 95 122. KOBIERSKI L., 1974. Rośliny naczyniowe Garbu Tarnogórskiego na Wyżynie Śląskiej. Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Przyroda 8: 5-189 [stanowisko brekinii w Kamieniu Śląskim]. 123. KOHLHOFF F., 1918. Neue Heimatkunde von Pommern. Köslin Fürstentümer Zeitung [stanowiska brekinii koło Nowogardu, Słupska i Darłowa]. 124. KORCZYK A., 1997. Conservation of Noble Hardwoods in Poland. W: Noble Hardwoods Network. Report of the second meeting. Turok J., Collin E., Demesure B., Eriksson G., Kleinschmit J., Rusanen M., Stephan R. (eds.). Lourizan, Spain 22-25.03.1997: 22-26 [S. torminalis wśród cennych i rzadkich gatunków drzew liściastych w Polsce]. 125. KOŚCIELNY S., SĘKOWSKI B., 1971. Drzewa i krzewy. Klucz do oznaczania. PWRiL, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 126. KOWNAS S., PISKORSKI CZ., 1958. Szczecin miasto parków i zieleni. PWN, Poznań-Warszawa [występowanie brekinii w Kniei Bukowej na krańcach Szczecina]. 127. KOWNAS S., SIENICKA A., 1962. Obecny stan zadrzewienia miasta Szczecina. Societatis Scientiarum Stetinesis, Wydział Nauk Przyrodniczo-Rolniczych 11(1): 5-104 [występowanie brekinii na terenie Szczecina]. 128. KOWNAS S., SIENICKA A., 1965. Parki, zabytkowe drzewa i rezerwaty województwa koszalińskiego. Societatis Scientiarum Stetinesis, Wydział Nauk Przyrodniczo-Rolniczych 27: 3-180 [brekinia w parku przypałacowym w Oblężu]. 129. KROTOSKA T., 1953. Zespoły leśne Parku Natury w Promnie pod Poznaniem. Prace Komisji Biologicznej PTPN 14: 1-51 [występowanie brekinii]. 130. KROTOSKA T., 1966. Lasy dębowo-grabowe Wielkopolski. Prace Komisji Biologicznej PTPN: 3-145 [występowanie brekinii]. 131. KROTOSKA T., PIOTROWSKA H., 1962. Dąbrowy na glebach typu krotoszyńskiego. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią 10: 133-185 [występowanie S. torminalis]. 132. KRÓL S., 1972. Siewki drzew i krzewów. Klucz do oznaczania. PWRiL, Warszawa [morfologia siewek S. torminalis]. 133. KRÓL S. (red.), 1997. Przyroda województwa pilskiego i jej ochrona. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Piła [występowanie brekinii na terenie województwa]. 134. KRZAKOWA M., BEDNORZ L., 1999. Electrophoretic evidence of monomorphism in the Wild Service Tree, Sorbus torminalis (L.) Crantz population from Bytyńskie Brzęki preserve (western Poland). Rocznik Dendrologiczny 47: 45-51. 135. KUCZYŃSKA J., 1974. Stosunki geobotaniczne Opolszczyzny. Acta Universitatis Wratislaviensis 216 [stanowisko brekinii koło Krapkowic].

96 Leszek Bednorz 136. KUJAWA-PAWLACZYK J., PAWLACZYK P., 1994. Brekinia Sorbus torminalis zachowała się w Drawieńskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 50(5): 59-62. 137. KULESZA W., 1924. Nie notowane, obfite stanowisko brekinii w lesie bytyńskim na zachód od Poznania. Ochrona Przyrody 4: 130. 138. KULESZA W., 1927. Wykaz drzew i krzewów godnych ochrony w Poznańskiem i na Pomorzu. Ochrona Przyrody 7: 9-45 [stanowiska brekinii i rozmiary niektórych drzew]. 139. KULESZA W., 1930. Nowe, najbliższe Poznania stanowisko brzęku. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze w Poznaniu 1: 31-32 [stanowisko S. torminalis koło Kociałkowej Górki]. 140. KULESZA W., 1950. Obfite skupienie brekinii w powiecie gostyńskim. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 6(9/10): 46. 141. KULESZA W., 1959. Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w sprawie utworzenia rezerwatów przyrody. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 15(1): 55-58 [występowanie brekinii w nowo utworzonych rezerwatach przyrody]. 142. KULESZA W., 1959. Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w sprawie utworzenia rezerwatów przyrody. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 15(2): 46-47 [występowanie brekinii w nowo utworzonych rezerwatach przyrody]. 143. KULESZA W., STECKI K., 1955. Klucz do oznaczania drzew i krzewów. PWRiL, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 144. KUŹNIAK S., 1981. Ochrona przyrody w województwie leszczyńskim. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 37(3): 42-51 [stanowiska S. torminalis]. 145. KWIATKOWSKI J., 1956. Zapiski florystyczne z okolic Izbicy Kujawskiej i Sompolna w powiecie kolskim. Sprawozdania Komisji Biologicznej PTPN 3: 60-62 [2 stanowiska brekinii w leśnictwie Babiak]. 146. KWIATKOWSKI P., 1995. Szata roślinna projektowanego rezerwatu leśnego Wąwóz Lipy na Pogórzu Kaczawskim (Sudety Zachodnie). Ochrona Przyrody 52: 167-184 [stanowiska S. torminalis na terenie rezerwatu]. 147. KWIATKOWSKI P., 1996. Interesujące i rzadkie gatunki roślin naczyniowych Gór i Pogórza Kaczawskiego. Acta Universitatis Wratislaviensis 1735, Prace Botaniczne 64: 21-37 [stanowiska S. torminalis na badanym terenie]. 148. KWIATKOWSKI P., 1996. Szata roślinna Bazaltowej Góry i jej otoczenia. Acta Universitatis Wratislaviensis 1886, Prace Botaniczne 70: 73-110 [występowanie S. torminalis w zespole Luzulo-Quercetum petraeae]. 149. KWIATKOWSKI P., 2000. Notatki florystyczne z Gór Kaczawskich i ich Pogórza (Sudety Zachodnie). Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 7: 105-116 [stanowisko brekinii w Lubiechowej].

Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce 97 150. KWIATKOWSKI P., 2001. Zbiorowiska leśne Pogórza Złotoryjskiego. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 8: 173-218 [opis zbiorowiska Sorbo torminalis-quercetum Svoboda ex Blažková 1962]. 151. KWIATKOWSKI P., 2003. Podgórska ciepłolubna dąbrowa brekiniowa Sorbo torminalis-quercetum na Pogórzu Złotoryjskim. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 10: 175-193. 152. KWIATKOWSKI P., 2006. Current state, separateness and dynamics of vascular flora of the Góry Kaczawskie (Kaczawa Mountains) and Pogórze Kaczawskie (Kaczawa Plateau), 1. Distribution atlas of vascular plants. Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków [stanowiska S. torminalis na badanym terenie]. 153. LEN L., 1965. Najciekawsze rezerwaty Ziem Zachodnich i Północnych. Przyroda Polska 9(5): 8-9 [występowanie brekinii w rezerwacie Kamień Śląski]. 154. LIBBERT W., 1924. [bez tytułu]. Verhandlung des Botanischen Vereins der Provinz Brandenburg 66. Berlin-Dahlem [stanowisko brekinii w Bielinku]. 155. LIBBERT W., 1927. Beitrag zur Flora der nördlichen Neumark. Verhandlung des Botanischen Vereins der Provinz Brandenburg 69. Berlin-Dahlem: 37-56 [stanowiska brekinii w powiecie Choszczno i Strzelce Krajeńskie]. 156. LIMPRICHT W., 1944. Kalkpflanzen des Bober-Katzbachgebirges und seiner Vorlagen. Englers Botanischer Jahrbuch 73(4): 375-417 [stanowiska S. torminalis na Dolnym Śląsku (Dolina Bobru)]. 157. LISIEWSKA M., RESZEL I., 2000. Macromycetes na tle zróżnicowania acidofilnych dąbrów środkowej części uroczyska Teresiny (Nadleśnictwo Krotoszyn). Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Botanika 49: 7-57 [występowanie brekinii na stanowisku w mokrej dąbrowie trzęślicowej]. 158. ŁĘGA W., 1924. Brekinie pod Grudziądzem. Miesięcznik Krajoznawczy Ilustrowany Ziemia, Warszawa. 159. MACIEJEWSKA-RUTKOWSKA I., BEDNORZ L., 2004. SEM and stereoscope microscope observations on the seeds of the Polish species of the genus Sorbus L. (Rosaceae). Acta Societatis Botanicorum Poloniae 73(4): 293-300 [morfologia nasion brekinii oraz innych rodzimych gatunków jarzębów]. 160. Mała Encyklopedia Leśna [praca zbiorowa], 1980. Polskie Towarzystwo Leśne. PWN, Warszawa [ogólne informacje na temat rodzaju Sorbus, w tym S. torminalis]. 161. MARKOWSKI R., BULIŃSKI M., 2004. Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Gdańskiego. Acta Botanica Cassubica, Monographiae 1. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego i Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Gdańsk-Poznań. [S. torminalis z kategorią VU narażone]. 162. MATUSZKIEWICZ W., 1982. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk ro-

98 Leszek Bednorz ślinnych Polski. PWN, Warszawa [S. torminalis jako gatunek charakterystyczny rzędu Quercetalia pubescentis]. 163. MATUSZKIEWICZ W., 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vademecum Geobotanicum. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa [S. torminalis jako gatunek charakterystyczny rzędu Quercetalia pubescenti-petraeae]. 164. MEDWECKA-KORNAŚ A., KORNAŚ J., PAWŁOWSKI B., ZARZYCKI K., 1972. Przegląd ważniejszych zespołów roślinnych Polski. W: Szata roślinna Polski, 1. Wyd. 2. Szafer W., Zarzycki K. (red.). PWN, Warszawa [S. torminalis jako gatunek charakterystyczny rzędu Quercetalia pubescentis]. 165. MICHALIK S., 1978. Rośliny naczyniowe Ojcowskiego Parku Narodowego. Studia Naturae A 16: 1-171 [informację o tym, że stanowisko brekinii w Dolinie Ojcowskiej podawane przez Zalewskiego (1886) nie zostało odnalezione]. 166. MICHALIK S., 1979. Zagadnienia ochrony zagrożonych gatunków roślin w Polsce. Ochrona Przyrody 42: 11-28 [brekinia wśród gatunków zagrożonych]. 167. MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M., 1995. Vascular plants of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Polish Botanical Studies. Guidebook Series 15 [gatunki rodzaju Sorbus występujące w Polsce]. 168. MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M. i współautorzy, 2002. Flowering plants and Pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. W: Biodiversity of Poland, 1. Różnorodność biologiczna Polski, 1. Mirek Z. (ed.). Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków [gatunki rodzaju Sorbus występujące w Polsce]. 169. MOWSZOWICZ J., 1979. Przewodnik do oznaczania drzew i krzewów krajowych i aklimatyzowanych. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 170. NOWICKI J., 1994. Rezerwat przyrody Szczerkowo Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego. Echo Borów Tucholskich 6: 22-23. 171. OBMIŃSKI Z., 1953. Botanika leśna. PWRiL, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 172. OLACZEK R., 1976. Zmiany w szacie roślinnej Polski od połowy XIX wieku do lat bieżących. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 177: 369-403 [brekinia wśród gatunków ustępujących i zagrożonych]. 173. PACYNA A., 1969. Notatki florystyczne z Pogórza Wielickiego. Fragmenta Floristica et Geobotanica 15(2): 147-151 [stanowisko brekinii w dolinie Dunajca na pograniczu wsi Sukmanie i Wielka Wieś]. 174. PACYNIAK C., 1965. Okazałe drzewa oraz zbiorowiska roślinne w rezerwacie Czeszewo i Kawęczyńskie Brzęki. Rocznik Dendrologiczny 19: 257-263 [brekinie w rezerwacie Kawęczyńskie Brzęki]. 175. PACYNIAK C., 1966. Stosunki fitosocjologiczne kilku rezerwatów Wielkopolski. Przyroda Polski Zachodniej 7(1-4): 30-42 [występowanie breki-

Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce 99 nii w rez. Kawęczyńskie Brzęki, w zbiorowisku zbliżonym do Querco Carpinetum]. 176. PACYNIAK C., 1991. Wprowadzajmy do lasów jarząb-brekinię. Las Polski 6: 10-11. 177. PACYNIAK C., 1992. Najstarsze i najokazalsze jarzęby w Polsce. Wszechświat 93(6): 155-158. 178. PACYNIAK C., 1992. Najstarsze drzewa w Polsce. Wyd. PTTK Kraj, Warszawa [najstarsze brekinie w Polsce]. 179. PACYNIAK C., 1993. Nowe formy jarzębu brekinii (Sorbus torminalis Crantz) i niektórych innych gatunków drzew. Prace Komisji Nauk Rolniczych i Komisji Nauk Leśnych PTPN 76: 99-105. 180. PACYNIAK C., 1995. Nowe formy drzew nagozalążkowych i okrytozalążkowych. Prace Komisji Nauk Rolniczych i Komisji Nauk Leśnych PTPN 80: 117-120 [opis nowych form S. torminalis]. 181. PACYNIAK C., 1995. Nowe formy jarzębu brekinii (Sorbus torminalis Crantz). W: Szata roślinna Polski w procesie przemian. Materiały konferencji i sympozjów 50 Zjazdu PTB (Mirek Z., Wójcicki J.J., red.). Instytut Botaniki PAN, Kraków: 292. 182. PACYNIAK C., 1998. Wiek najokazalszych drzew i krzewów rosnących w Polsce. Prace Komisji Nauk Rolniczych i Komisji Nauk Leśnych PTPN 76: 83-112 [wiek i rozmiary najokazalszych brekinii]. 183. PACYNIAK C., 1998. Nowe odmiany i formy drzew znalezione w polskich lasach. Las Polski 24: 10-12 [między innymi nowe formy S. torminalis]. 184. PACYNIAK C., 1998. Ginące gatunki drzew i krzewów w polskich lasach, 1. Las Polski 10: 8-9 [brekinia jako gatunek zagrożony i ginący]. 185. PACYNIAK C., 1999. Potrzeba wprowadzania ginących gatunków drzew do gospodarstwa leśnego w Polsce. W: Naturalizacja leśnych czynności gospodarczych konferencja naukowa dla uczczenia 80-lecia urodzin prof. zw. dr. hab. Kazimierza Urbańskiego, Poznań-Siemianice 6-8.09.1999: 32- -33 [potrzeba wprowadzania brekinii do lasów]. 186. PACYNIAK C., 2003. Jarząb (Sorbus) w Polsce, jego znaczenie i potrzeba reintrodukcji niektórych gatunków. Przegląd Leśniczy 1:12-14. 187. PACYNIAK C., SURMIŃSKI J., 1971. Drewno ważniejszych jarzębów rosnących w Polsce. Rocznik Dendrologiczny 25: 153-160. 188. PAWŁOW M., 1968. Rozmieszczenie ważniejszych gatunków grądowych na niżu Polskm. Prace Komisji Biologicznej PTPN 32(5): 3-66 [S. torminalis wśród gatunków właściwych dla Galio-Carpinetum w północno-zachodniej Polsce]. 189. PAWŁOWSKA S., 1959, 1972, 1977. Charakterystyka statystyczna i elementy flory polskiej. W: Szata roślinna Polski, 1, wyd. 1-3. Szafer W., Zarzycki K. (red.). PWN, Warszawa: 129-206 [S. torminalis wśród gatunków z północno-wschodnią granicą zasięgu oraz w grupie gatunków ciepłolubnych, które dotarły na Sądeczczyznę przez Bramę Morawską].

100 Leszek Bednorz 190. PAWŁOWSKI B., 1920. Brekinia (Sorbus torminalis (L) Crantz) w Polsce. Ochrona Przyrody 1: 27-39. 191. PAWŁOWSKI B., 1923. Ochrony godne zbiorowiska roślinne w powiecie nowosądeckim. Ochrona Przyrody 3: 35-42 [stanowisko brekinii na Białowodzkiej Górze]. 192. PAWŁOWSKI B., 1925. Geobotaniczne stosunki Sądecczyzny. Prace Monograficzne Komisji Fizjograficznej PAU 1: 1-342 [stanowiska S. torminalis na Ziemi Sądeckiej]. 193. PAWŁOWSKI B., 1952. Botanika leśna (Notatki z wykładów). PWN, Kraków [ogólne informacje o gatunku]. 194. PAWŁOWSKI B., 1959, 1972, 1977. Szata roślinna gór polskich. W: Szata roślinna Polski, 2, wyd. 1-3. Szafer W., Zarzycki K. (red.). PWN, Warszawa: 189-252 [występowanie S. torminalis w podokręgu Sądeckim]. 195. PAX F., 1918. Pflanzengeographie von Polen (Kongress-Polen). Dietrich Reimer, Berlin [stanowisko brekinii w Gaju koło Łukowa]. 196. PFUHL F., 1904. Bäume und Wälder der Provinz Posen. Ein Bericht, im Aufträge der Naturwissenschaftlichen Abteilung veröffentlicht vom Herausgeber. Zeitschrift der Naturwissenschaftlichen Abteilung 10(2-6), Botanik 10(2-2): 1-184 [stanowiska brekinii w Wielkopolsce]. 197. PFUHL F., 1908. Bäume und Wälder der Provinz Posen, Nachtrag 1. Zeitschrift der Naturwissenschaftlichen Abteilung 14(3), Botanik 14(2): 65-98 [najgrubsze brekinie w Wielkopolsce]. 198. PFUHL F., 1912. Flugschrift zur Heimatkunde der Provinz Posen. Posen [stanowiska brekinii]. 199. PIĘKOŚ-MIRKOWA H., MIREK Z., 2003. Flora Polski Atlas roślin chronionych. Multico, Warszawa [ogólne informacje na temat brekinii]. 200. PIĘKOŚ-MIRKOWA H., MIREK Z., 2006. Flora Polski Rośliny chronione. Multico, Warszawa [ogólne informacje na temat brekinii]. 201. PIOTROWSKA H., 1955. Zespoły leśne wyspy Wolina. Prace Komisji Biologicznej PTPN 16(5): 3-168 [brekinia występuje w zespole Fagetum boreoatlanticum]. 202. PIOTROWSKA H., 1966. Stosunki geobotaniczne wysp Wolina i południowo-wschodniego Uznamu. Monographiae Botanicae 22: 3-156 [stanowiska brekinii na Wolinie]. 203. POKORNY J., KAPLICKA I., (tłum. OSTROWSKI A.), 1980. Drzewa Europy Środkowej. PWRiL, Warszawa [ogólne informacje na temat brekinii]. 204. POLAKOWSKI B., 1995. Rośliny chronione Atlas. PWN, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 205. PRUSINKIEWICZ Z., BIAŁY K., 1976. Gleby wybranych rezerwatów leśnych województw bydgoskiego, toruńskiego i włocławskiego. PWN, Warszawa-Poznań-Toruń [występowanie brekinii w rezerwatach Szczerkowo i Wąwelno].

Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce 101 206. RADZIEJOWSKI J. (red.), 1996. Obszary chronione w Polsce. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa [występowanie brekinii w rezerwatach przyrody i innych obszarach chronionych]. 207. RADZISZEWICZ M., 1998. Osobliwości florystyczne rezerwatu leśno-stepowego Bielinek nad Odrą. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 54(3): 82-86 [stanowisko brekinii na terenie rezerwatu]. 208. REJEWSKI M., 1968. Brekinie w Lesie Mędrzyckim. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 24(1): 53-55. 209. REJEWSKI M., 1971. Lasy liściaste Ziemi Chełmińskiej. Studia Societatis Scientiarum Torunensis 9(3) [brekinia w nadleśnictwie Jamy]. 210. REJEWSKI M., 1996. Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich Przewodnik Botaniczny. Książka i Wiedza, Warszawa [pochodzenie i znaczenie słowa torminalis]. 211. REJEWSKI M., BIELECKI P., (red.). 1996. Rezerwaty przyrody województwa toruńskiego. Urząd Wojewódzki w Toruniu, Wydział Ochrony Środowiska, Wojewódzki Konserwator Przyrody, Toruń [występowanie brekinii w rez. Rogóźno Zamek, Dolina Osy i lesie sąsiadującym z torfowiskiem Zgniłka]. 212. ROSTAŃSKI K., ROSTAŃSKI K. M., 1999. Drzewa i krzewy Atlas i klucz. Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice [ogólna charakterystyka gatunku]. 213. ROSTAŃSKI K., ROSTAŃSKI K. M., 1999. Klucz do oznaczania wybranych gatunków drzewiastych. Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice. 214. RÓŻAŃSKI W., 2002. Gatunki lasotwórcze i domieszkowe w zbiorowiskach leśnych Karpackiej Krainy przyrodniczo-leśnej. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie 394: 199-230 [występowanie brekinii w zbiorowiskach leśnych Karpackiej Krainy przyrodniczo-leśnej]. 215. RUTKOWSKI L., 1998. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 216. SCHALOW E., 1933. Ein Überblick über die Ergebnisse der Schlesichen Phanerogamenforschung im Jahre 1932. Jahresberichte der Schlesichen Gesellschaft für vaterländische Kultur 105: 154-173 [stanowiska S. torminalis na Dolnym Śląsku]. 217. SCHMITZ H. J., FRASE R., 1929. Landeskunde der Grenzmark Posen- -Westpreussen. Grenzmärkische Heimatblätter Zeitschrift der Grenzmärkischen Gesellschaft zur Erforschung und Pflege der Heimat [stanowiska brekinii w okolicach Trzcianki i Wałcza]. 218. SCHUBE T., 1902. Ergebnisse der Durchforschung der Schlesichen Gefässpflanzenwelt. Jahresberichte der Schlesichen Gesellschaft für vaterländische Kultur 80: 52 [stanowiska S. torminalis na Dolnym Śląsku]. 219. SCHUBE T., 1903. Die Verbreitung der Gefässpflanzen in Schlesien preussischen und österreichischen Anteils. R. Nischkovsky, Breslau [stanowiska S. torminalis na Dolnym Śląsku].

102 Leszek Bednorz 220. SCHUBE T., 1906. Waldbuch von Schlesien. Breslau [stanowiska S. torminalis na Dolnym Śląsku]. 221. SCHUBE T., 1908. Ergebnisse der Durchforschung der Schlesichen Gefässpflanzenwelt im Jahre 1907. Jahresberichte der Schlesichen Gesellschaft für vaterländische Kultur 85: 46-63 [stanowiska S. torminalis na Dolnym Śląsku]. 222. SCHUBE T., 1910. Ergebnisse der Durchforschung der Schlesichen Gefässpflanzenwelt im Jahre 1909. Jahresberichte der Schlesichen Gesellschaft für vaterländische Kultur 87: 49-75 [stanowiska S. torminalis na Dolnym Śląsku]. 223. SCHUBE T., 1929. Ergebnisse der Durchforschung der Schlesichen Gefässpflanzenwelt im Jahre 1928. Jahresberichte der Schlesichen Gesellschaft für vaterländische Kultur 101: 88-102 [stanowiska S. torminalis na Dolnym Śląsku]. 224. SCHUBE T., 1930. Die wichtigsten Natur-Denkmäler im Regierungsbezirk Liegnitz. Krummhaar, Liegnitz [stanowiska S. torminalis na Dolnym Śląsku]. 225. SCISŁOWSKI W., 1988. Brzęk, czyli brekinia. Dzień dobry drzewa. Wydawnictwo Łódzkie, Łódź. 226. SENETA W., 1987. Dendrologia, 2, wyd. 5. PWN, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 227. SENETA W., DOLATOWSKI J., 2008. Dendrologia, wyd. 4. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa [informacje ogólne na temat brekinii]. 228. SERWATKA J., 1962. Notatki florystyczne ze Śląska, 1. Kwartalnik Opolski, Zeszyty Przyrodnicze 2: 81-85 [stanowiska S. torminalis na Dolnym Śląsku]. 229. SĘKOWSKI B., ZUB J., 1977. Studia nad zadrzewieniami linii brzegowej rzek Borów Tucholskich. Rocznik Dendrologiczny 30: 35-53 [występowanie brekinii nad Brdą w lasach na południe od Rudzkiego Mostu]. 230. SOBCZAK R., 1996. Jarząb. Głos Lasu 9: 5-7. 231. SPAŁEK K. 2003. Flora i roślinność rezerwatu Kamień Śląski (Śląsk Opolski). Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 22(1): 71-89 [występowanie brekinii na terenie rezerwatu]. 232. SPŁAWA-NEYMAN S., OWCZARZAK Z., 1996. Jarzębina. Użytkowe gatunki drewna vademecum. Przemysł Drzewny, wkładka 47(3). 233. SPRIBILLE F., 1900. Einige Aufzeichnungen aus dem Süden der Provinz. Zeitschrift der Botanischen Abteilung 7(1): 20-32 [stanowiska brekinii]. 234. STACHURSKA A., SADOWSKA A., KUSZELL T., 1973. Sorbus torminalis (L.) Cr., Jarząb brekinia (brzęk), (Rosaceae). Kartoteka palinologiczna roślin polskich. Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Zeszyty Przyrodnicze 13, tab. 208. 235. Stanowiska brekinii na Śląsku, 1949. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 5(7/8): 48.

Bibliografia jarzębu brekinii (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Polsce 103 236. STASZKIEWICZ J., 1964. Rezerwat Białowodzka Góra koło Nowego Sącza. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 20(3): 18-26 [stanowisko S. torminalis w rezerwacie Białowodzka Góra ]. 237. STASZKIEWICZ J., 1964. Zespoły leśne pasma Jaworza (Beskid Wyspowy). Fragmenta Floristica et Geobotanica 10(3): 319-355 [stanowiska S. torminalis w Beskidzie Wyspowym]. 238. STASZKIEWICZ J., WITKOWSKI Z., 1980. Ziemia Sądecka. Wiedza Powszechna, Warszawa [stanowiska brekinii na Sądeczczyźnie]. 239. STECKI K., 1928. Osobliwe i godne ochrony drzewa z Poznańskiego, Pomorza i innych dzielnic Polski. Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego 2: 148-171 [zdjęcie 2 pomnikowych brekinii w Goraju i Wąsowie]. 240. STECKI K., 1950. Brekinia, ginące drzewo naszych lasów. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 6(1/2): 3-11. 241. STECKI K., KULESZA W., 1926. Z osobliwości dendrologicznych Wielkopolski. Rocznik Nauk Rolniczych i Leśnych 15: 68. 242. STOJANOWSKA W., 1974. Flora śluzowców kilku rezerwatów leśnych Opolszczyzny. Fragmenta Floristica et Geobotanica 20(2): 283-293 [występowanie brekinii w drzewostanach rezerwatu Kamień Śląski]. 243. STROJNY W., 1972. Rośliny chronione w Polsce. PWRiL, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 244. STROJNY W., 1981. Nasze drzewa. PWRiL, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 245. SUŁKOWSKA M., 2007. Wild service tree (Sorbus torminalis (L.) Crantz) important, disappeared and endangered species in Poland. Biuletyn Ogrodów Botanicznych, Muzeów i Zbiorów 16A: 29. 246. SUSZKA B., BUJARSKA-BORKOWSKA B., 2002. Likwidacja spoczynku, kiełkowanie i wschody nasion rodzimych jarzębów (Sorbus aucuparia L., S. intermedia Pers., S torminalis Crantz). Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie 394: 231-258. 247. SZAFER W., 1932. Rezerwaty w Polsce. W: Skarby przyrody i ich ochrona. Szafer W. (red.). Państwowa Rada Ochrony Przyrody, Warszawa: 294-317 [stanowiska brekinii w Borach Tucholskich i powiecie Wyrzysk]. 248. SZAFER W., 1947. Ochrona gatunkowa roślin w Polsce. Wydawnictwo Państwowej Rady Ochrony Przyrody 65, Kraków [ogólne informacje o gatunku]. 249. SZAFER W., 1949. Drzewa i krzewy. PZWS, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 250. SZAFER W., 1952. Ochrona gatunkowa roślin w Polsce. Zakład Ochrony Przyrody, 1, Kraków [ogólne informacje o gatunku]. 251. SZAFER W., 1958. Chronione w Polsce gatunki roślin. Zakład Ochrony Przyrody PAN, 14, Kraków [ogólne informacje o gatunku]. 252. SZAFER W., 1959, 1972, 1977. Szata roślinna Polski niżowej. W: Szata roślinna Polski, 2, wyd. 1-3. Szafer W., Zarzycki K. (red.). PWN, Warszawa: 13-188 [występowanie S. torminalis].

104 Leszek Bednorz 253. SZAFER W., KULCZYŃSKI S., PAWŁOWSKI B., 1976. Rośliny polskie. PWN, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 254. SZAFRAN H., 1958. Drzewa przy ulicach miasta Poznania. Przyroda Polski Zachodniej 1(3): 20-44 [jedyny okaz brekinii w Poznaniu]. 255. SZAFRAN H., 1959. Miasto Poznań i okolica. Seria, Wielkopolska w oczach przyrodnika 3: 1-378. PWN, Poznań. Wymienia stanowiska brekinii. 256. SZOTKOWSKI J., 1928. Najpiękniejsza buczyna Wielkopolski pod Boguniewem (pow. Obornicki). Ochrona Przyrody 7: 137 [stanowisko brekinii (7 drzew) w oddz. 84b nadleśnictwa Kąty, przy drodze ze Słomkowa]. 257. SZULCZEWSKI J. W., 1925. Brzęk (Pirus torminalis) w Wielkopolsce. Ochrona Przyrody 5: 48-49. 258. SZULCZEWSKI J. W., 1930. Brzęki lasu Brudzyńskiego. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze w Poznaniu 1: 29-30. 259. SZULCZEWSKI J. W., 1951. Wykaz roślin naczyniowych w Wielkopolsce dotąd stwierdzonych. Prace Komisji Biologicznej PTPN 12(6): 1-128 [stanowiska brekinii w Wielkopolsce]. 260. SZULCZEWSKI J. W., 1955. O Wielkopolskim Parku Narodowym, Liga Ochrony Przyrody, Gniezno [notka o występowaniu brekinii w WPN]. 261. SZULCZEWSKI J. W., 1963. Obcy element roślinności Wielkopolskiego Parku Narodowego. PTPN Prace Monograficzne nad Przyrodą WPN pod Poznaniem 4(2): 1-24 [stanowiska brekinii w WPN]. 262. SZWEYKOWSCY A. i J. (red.), 1993. Słownik botaniczny. Wiedza Powszechna, Warszawa [ogólne informacje na temat brekinii]. 263. SZYMANOWSKI T., 1974. Rozpoznawanie drzew i krzewów ozdobnych w stanie bezlistnym. PWRiL, Warszawa [opis bezlistnych pędów brekinii]. 264. ŚRODOŃ A., 1948. Brekinia (Sorbus torminalis (L.) Crantz) w Rożnowie. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 4(9-10): 44-45. 265. ŚWIEJKOWSKI L., 1956. Ochrona roślin w Polsce. Spółdzielnia Wydawnictw Artystycznych i Użytkowych, Łódź [ogólne informacje na temat gatunku]. 266. TARNAWSKI A., 2001. Jarząb brekinia w Regionie Grudziądzkim. SAR Pomorze, Bydgoszcz. 267. TOMANEK J., 1966. Botanika leśna. PWRiL, Warszawa [ogólne informacje o gatunku]. 268. URBAŃSKI J., 1930. Najpiękniejsza buczyna Wielkopolski pod Boguniewem w powiecie obornickim. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze w Poznaniu 1: 12-16 [stanowisko S. torminalis]. 269. URBAŃSKI J., 1930. Rezultaty wycieczek florystycznych po Wielkopolsce. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze w Poznaniu 1: 37-46 [stanowisko brekinii w lesie koło Dusznik, pow. Szamotuły].