Uczulenie na timerosal w ró nych grupach wiekowych zwi¹zek z odczulaniem Cataletem

178 Alergia Astma Immunologia, 1999, 4(3), 178-182 Uczulenie na timerosal w ró nych grupach wiekowych zwi¹zek z odczulaniem Cataletem MARTA KIEÆ-ŒWIERCZYÑSKA 1/, DOMINIKA ŒWIERCZYÑSKA-MACHURA 2/, GRA YNA S AWETA 3/, MAREK L. KOWALSKI 4/ 1/ Instytut Medycyny Pracy, ul. Œw. Teresy 8, 90-950 ódÿ 2/ Ko³o Naukowe przy Katedrze i Zak³adzie Immunologii Klinicznej Akademii Medycznej, ul. Mazowiecka 11, 92-215 ódÿ 3/ Studium Doktoranckie Instytutu Medycyny Pracy, ul. Œw. Teresy 8, 90-950 ódÿ 4/ Katedra i Zak³ad Immunologii Klinicznej Akademii Medycznej, ul. Mazowiecka 11, 92-215 ódÿ Podstawowym Ÿród³em uczulenia na timerosal (organiczne po³¹czenie rtêci) s¹ szczepienia ochronne przeciw chorobom wirusowym wieku dzieciêcego, wirusowemu zapaleniu w¹troby, zapaleniu mózgu i opon oraz przeciw grypie. Szczepionki konserwowane s¹ tym zwi¹zkiem. Ponadto stosowany w Polsce do immunoterapii uczulenia na py³ki roœlin preparat Catalet zawiera timerosal. Celem pracy by³a ocena czêstoœci uczulenia na timerosal w ró nych grupach wiekowych z uwzglêdnieniem grupy odczulanej preparatem zawieraj¹cym timerosal (Catalet). Badaniem objêto 3 grupy osób: 162 uczniów (wiek 13-15 lat), 65 studentów (wiek 20-26 lat), oraz 226 doros³ych (wiek 21-61 lat). Studenci cierpieli z powodu py³kowicy i byli odczulani Cataletem. U wszystkich badanych wykonano testy naskórkowe ze standaryzowanym zestawem alergenów kontaktowych oraz z 0.05% timerosalem. Stwierdzono dodatnie reakcje na timerosal u 13 z 162 uczniów (8%) i 6 z 226 doros³ych (2,6%). Wœród studentów 33,8% by³o nadwra liwych na ten konserwant (22 z 65). 10 osób reagowa³o tylko na timerosal (w tym 4 s³abo dodatnio), 1 tylko na chlorek etylortêciowy, 2 na timerosal i kwas tiosalicylowy. U 9 studentów wystêpowa³o uczulenie na chlorek metylortêciowy, chlorek etylortêciowy i timerosal ³¹cznie, w tym u 4 dodatkowo na kwas tiosalicylowy. Nie stwierdzono reakcji krzy owych z rtêci¹ metaliczn¹ i tylko 2 s³abo dodatnie odczyny z chlorkiem rtêci. Wiêkszoœæ badanych nie obserwowa³a nasilonych odczynów zapalnych w miejscach kolejnych wstrzykniêæ Cataletu, z wyj¹tkiem 1 studentki, u której ognisko zapalne wielkoœci d³oni utrzymywa³o siê przez kilkadziesi¹t godzin. Dwoje odczulanych skar y³o siê na pojawianie siê plam rumieniowych i œwi¹du skóry po u yciu dezodorantów. Badania nasze wskazuj¹, e uczulenie na timerosal jest czêstsze u dzieci ni u osób doros³ych, nie przyjmuj¹cych preparatów (szczepionek) zawieraj¹cych ten konserwant. Odczulanie Cataletem mo e byæ przyczyn¹ wiêkszej czêstoœci uczulenia stwierdzanej w grupie studentów. Rtêæ stosowana jest w wielu ga³êziach przemys³u, zw³aszcza w produkcji insekcytydów, fungicydów, papieru, farb, bi uterii, sody kaustycznej. Wykorzy-stywana by³a w medycynie jako œrodek diuretyczny, dzia³aj¹cy miejscowo przeciwbakteryjnie, wybielaj¹co, przeciw³uszczycowo, w stomatologii zaœ jako wype³nienia próchniczych ubytków zêbów (amalgamat). Znane jest toksyczne dzia³anie rtêci metalicznej i jej po³¹czeñ nieorganicznych. Te jednak rzadko powoduj¹ uczulenia. Natomiast alergizuj¹ce dzia³anie wykazuj¹ nietoksyczne organiczne zwi¹zki rtêci. Do takich nale y timerosal (mertiolat, tiomersal) - sól sodowa etylortêciotiosalicylanu - syntetyzowana z chlorku etylortêciowego i kwasu tiosalicylowego (ryc. 1). Timerosal wykazuje dzia³anie bakteriostatyczne w stosunku do bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych oraz grzybów i dro d y chorobotwórczych. W³asnoœci te wykorzystano stosuj¹c mertiolat jako œrodek do konserwacji kosmetyków, leków dzia³aj¹cych miejscowo (maœci, krople Chlorek etylortêciowy C 2 H 5 HgCl Hg Hg Cl S NaO + HS Ryc. 1. Schemat syntezy timerosalu O Tiosalicylan sodu C 7 H 2 O 2 SNa NaO HCl O Timerosal C 9 H 9 HgSNa

Kieæ-Œwierczyñska M. i wsp. Uczulenie na timerosal w ró nych grupach wiekowych do oczu i uszu), p³ynów do przechowywania soczewek kontaktowych, szczepionek, surowic odpornoœciowych. Stê enie timerosalu w tych produktach waha siê od 0,001 do 0,1% [1]. Stosowany zewnêtrznie mo e powodowaæ zapalenie skóry, spojówek, ucha [2-5]. Jednak podstawow¹ przyczyn¹ pierwotnej alergii na mertiolat s¹ szczepienia ochronne, zw³aszcza przeciwko b³onicy, tê cowi, krztuœcowi, grypie, wirusowemu zapaleniu w¹troby, wirusowemu zapaleniu mózgu [6-8]. Czêstoœæ alergii na mertiolat jest ró nie oceniana. I tak: w Holandii [1] wynosi 1,3%, w Szwajcarii [9] - 4,2%, w Singapurze [10] - 6,2%, w Szwecji [11] - 6,2%, w Portugalii [12] - 14,2%, w Japonii [6] - 16,3%, w Austrii [13] - 21,0%. Jest zgodnoœæ, i alergia dotyczy zw³aszcza osób m³odych, w tym dzieci w wieku szkolnym [14-18]. Dotychczas brak jednoznacznych opinii co do skutków klinicznych uczulenia na mertiolat podawany w szczepionkach ochronnych. U wiêkszoœci badanych nie stwierdza siê zmian skórnych. U czêœci jednak obserwowano rumieñ i obrzêk w miejscu nastêpnych wstrzykniêæ szczepionek, niekiedy uogólnione zapalenie skóry [13,19-21]. W grupie 19 osób z jednowa n¹ alergi¹ na timerosal, badanych w Instytucie Medycyny Pracy w odzi, u 12 wystêpowa³y zmiany chorobowe skóry [22]. Ponadto rozbie ne s¹ dane dotycz¹ce alergii na produkty wyjœciowe syntezy mertiolatu, a zw³aszcza na kwas tiosalicylowy. Niektórzy autorzy donosili o takiej nadwra liwoœci [13,23], inni nie stwierdzali tego uczulenia bêd¹c zdania, i tylko chlorek etylortêciowy jest odpowiedzialny za alergiê na timerosal [24]. W Polsce, podobnie jak w innych krajach, dostêpne s¹ leki i szczepionki konserwowane timerosalem. Powszechne s¹ szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu w¹troby preparatem Engerix B (SmithKline Beecham, Pharmaceuticals, Belgia) i H-B-VAX II (Merck Sharp & Dohme Idea Inc.), przeciw wirusowi grypy preparatem Influvac (Solvay, Pharmaceuticals, Holandia). Wytwórnia Surowic i Szczepionek w Krakowie produkuje œrodki zawieraj¹ce timerosal do stê enia 0,01%, w tym anatoksynê tê cow¹ (Te), anatoksynê b³onicz¹ (Di), anatoksynê b³onicz¹ z anatoksyn¹ tê cow¹ (DiTe), szczepionkê b³oniczo-tê cowo-krztuœcow¹ (DTP), anatoksynê tê cow¹ z anatoksyn¹ b³onicz¹ dla m³odzie y i doros³ych (Td). Wytwarza równie Catalet - alergen py³kowy do swoistej immunoterapii chorych uczulonych na py³ki roœlin, zawieraj¹cy timerosal. W naszym kraju brak informacji na temat czêstoœci uczulenia na timerosal w populacji generalnej, a tak e brak danych o alergizuj¹cym dzia³aniu konserwantów rtêciowych zawartych w antygenach py³kowych stosowanych do odczulania. A zatem, celem pracy by³a ocena czêstoœci uczulenia na timerosal w grupie m³odzie y koñcz¹cej szko³ê podstawow¹ i w grupie doros³ych oraz analiza czêstoœci alergii u chorych z py³kowic¹ odczulanych preparatem Catalet, a tak e ocena czêstoœci i rodzaju uczulenia krzy owego w obrêbie zwi¹zków rtêci. 179 MATERIA I METODY Pacjenci Zbadano dermatologicznie 3 grupy osób. Pierwsz¹ stanowi³o 162 uczniów (75 dziewcz¹t i 87 ch³opców) w wieku 13-15 lat koñcz¹cych szko³ê podstawow¹, drug¹ - 226 osób doros³ych, zatrudnionych przy produkcji materia³ów uszczelniaj¹co-izolacyjnych z w³ókien ceramicznych (wiek 21-61 lat; œrednio 41,2), trzeci¹ - 65 studentów w wieku 20-26 lat z objawami sezonowej alergii górnych dróg oddechowych (py³kowicy). Pacjenci tej grupy leczeni byli preparatami Catalet C,D,T (firmy Biomed, Kraków). Wszyscy badani poddani byli w dzieciñstwie szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaÿnym zgodnie z obowi¹zuj¹cym kalendarzem szczepieñ. Czworo studentów by³o szczepionych dodatkowo przeciw wirusowemu zapaleniu w¹troby, 1 przeciw grypie. Metody U wszystkich wykonano testy naskórkowe ze standardowym zestawem alergenów kontaktowych, a tak e z mertiolatem w stê eniu 0,05% zawieszonym w wazelinie. W grupie studentów odczulanych zak³adano dodatkowo testy z 0,05% chlorkiem metylortêciowym, 0,05% chlorkiem etylortêciowym, 0,05% kwasem tiosalicylowym, 0,1% chlorkiem rtêci w wodzie. Testy wykonywano i odczytywano zgodnie z zaleceniami Miêdzynarodowej Grupy Badaj¹cej Wyprysk Kontaktowy [25]. Porównano czêstoœæ uczulenia na timerosal w badanych grupach stosuj¹c test dok³adny Fishera i przyjmuj¹c poziom istotnoœci α=0,05. WYNIKI BADAÑ Czêstoœæ uczulenia na timerosal w badanych grupach zawarto w tabeli I. Alergia na timerosal najczêœciej stwierdzana by³a w grupie studentów z alergi¹ atopow¹ pod postaci¹ py³kowicy (33,8% badanych), a najrzadziej dotyczy³a robotników (2,6%). Nie obserwowano ró nic odsetkowych w czêstoœci nadwra liwoœci zale nych od p³ci w ca³ej grupie oraz wœród studentów i uczniów. Jedynie robotnicy (mê czyÿni) czêœciej byli uczuleni (4,8%) ni kobiety zatrudnione w przemyœle (1,0%). Tabela I. Czêstoœæ uczulenia na timerosal w badanych grupach Kobiety Mê czyÿni Ogó³em Badane liczba liczba liczba liczba liczba liczba grupy bada- uczulonych bada- uczulonych bada- uczulonych nych na timerosal nych na timerosal nych na timerosal n % n % n % Uczniowie 75 6 8,0 87 7 8,0 162 13 8,0 Studenci 25 10 40,0 40 12 30,0 65 22 33,8 Robotnicy 104 1 1,0 122 5 4,8 226 6 2,6 Razem 204 17 8,3 249 24 9,6 453 41 9,0

180 Alergia Astma Immunologia, 1999, 4(3), 178-182 Porównano czêstoœæ alergii na timerosal w badanych grupach ogó³em oraz oddzielnie w grupach kobiet i mê czyzn (tab. II). Ró nice by³y statystycznie istotne, z wyj¹tkiem uczulenia u ch³opców koñcz¹cych szko³ê podstawow¹ w porównaniu z uczuleniem u mê czyzn zatrudnionych w przemyœle (p= 0,1). Tabela II. Porównanie czêstoœci uczulenia na timerosal w badanych grupach Badane Ocena statystyczna ró nic grupy kobiety mê czyÿni ogó³em uczniowie p=0,0002 p=0,001 p=0,00005 studenci p=0,009 p=0,1 p=0,008 p=0,00005 p=0,00005 p=0,00005 robotnicy Tabela III. Analiza czêstoœci uczulenia na timerosal, rtêæ metaliczn¹, chlorek metylortêciowy, chlorek etylortêciowy, chlorek rtêci i kwas tiosalicylowy w grupie studentów odczulanych Cataletem Alergen Kobiety Mê czyÿni Ogó³em n=25 n=40 n=65 n % n % n % Timerosal 10 40,0 12 30,0 22 33,8 Chlorek 4 16,0 6 15,0 10 15,4 etylortêciowy Chlorek 4 16,0 5 12,5 9 13,8 metylortêciowy Kwas 3 12,0 3 7,5 6 9,2 tiosalicylowy Chlorek rtêci 1 4,0 1 2,5 2 3,1 Rtêæ metaliczna 0 0 0 Razem 22 27 49 Spoœród 22 studentów uczulonych na timerosal i odczulanych Cataletem 10 osób (4 studentki i 6 studentów) reagowa³o tylko na timerosal, w tym 1 studentka szczepiona przeciwko WZW i 1 przeciw grypie. W 4 przypadkach te jednowa ne odczyny by³y s³abo dodatnie (+), w 6 dodatnie (++) lub silnie dodatnie (+++). U pozosta³ych 12 badanych (6 kobiet i 6 mê czyzn) uczuleniu na timerosal towarzyszy³a nadwra liwoœæ na inne zwi¹zki rtêci lub na kwas tiosalicylowy (tab. III); w tym na chlorek etylortêciowy (10 dodatnich wyników), chlorek metylortêciowy (9) i kwas tiosalicylowy (6). Nie stwierdzono dodatniego odczynu z rtêci¹ metaliczn¹. U 9 studentów wystêpowa³o uczulenie na chlorek metylortêciowy, chlorek etylortêciowy i timerosal ³¹cznie, w tym u 4 dodatkowo na kwas tiosalicylowy. Dwóch studentów reagowa³o dwuwa nie na timerosal i kwas tiosalicylowy. U jednego z badanych stwierdziliœmy jednowa n¹ alergiê na chlorek etylortêciowy. Wszyscy badani studenci leczeni byli z powodu alergicznego zapalenia spojówek i œluzówek górnych dróg oddechowych spowodowanych uczuleniem na py³ki roœlin. Chorzy ci otrzymywali zarówno Catalet (zawieraj¹cy timerosal) jak i krople do oczu i nosa, które mog³y byæ konserwowane zwi¹zkami rtêci. Jednak nikt z badanych nie zg³asza³ z³ej tolerancji tych leków. Wiêkszoœæ nie obserwowa³a nasilonych odczynów miejscowych po kolejnych wstrzykniêciach Cataletu. Tylko jedna ze studentek, uczulona na timerosal, reagowa³a nasilonym odczynem zapalnym po odczulaniu. Ognisko rumieniowo-obrzêkowe wielkoœci d³oni utrzymywa³o siê przez kilkadziesi¹t godzin. Dwoje odczulanych z dodatnimi testami z mertiolatem skar y³o siê na pojawianie siê plam rumieniowych i œwi¹du skóry po u yciu dezodorantów. U 4 dodatkowo stwierdza³o siê ogniska rumieniowo-z³uszczaj¹ce na skórze, u 1 pokrzywkê, u 1 nasilony œwi¹d skóry. Dwóch w wywiadzie podawa³o wystêpowanie w dzieciñstwie zmian skórnych o charakterze atopowego zapalenia. OMÓWIENIE Najczêstsz¹ przyczyn¹ uczulenia na timerosal (mertiolat), wykrywanego za pomoc¹ testów naskórkowych, s¹ szczepienia ochronne. Problem zale noœci alergii na timerosal od szczepieñ profilaktycznych jest szczególnie aktualny w tych krajach zachodnich, gdzie powszechne s¹ szczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu oraz wirusowemu zapaleniu w¹troby. W Austrii corocznie, przeciw zapaleniu mózgu i opon, szczepi siê oko³o 1,6 do 1,8 mln mieszkañców. Dotychczas zaszczepiono ju 70% populacji tego kraju [13]. Czêstoœæ uczulenia na timerosal waha siê od 1 do 21%, w zale noœci od kraju, w którym by³y prowadzone badania. W Szwajcarii [9] alergia na timerosal dotyczy³a 4,2% populacji, w Szwecji [11] - 6,2%. Wyniki naszych obserwacji wskazuj¹, i w Polsce siêga ona 5% (czêstoœæ uczulenia w grupie m³odzie y i osób doros³ych ³¹cznie). Zbli ona jest zatem do wartoœci podawanych przez autorów szwajcarskich i szwedzkich. Wyniki naszych badañ potwierdzaj¹ spostrze enie o czêstszym uczuleniu u osób m³odych. Uczniowie szkó³ podstawowych 3-krotnie czêœciej, ni osoby doros³e, byli nadwra liwi na ten konserwant. W Barcelonie [17] uczulenie na timerosal dotyczy³o 8,5% dzieci w wieku szkolnym, w Wiedniu [18] zaœ - 30%. Badania autorów niemieckich pochodz¹ce z 22 oœrodków dermatologicznych wskazuj¹, i uczulenie takie u dzieci w wieku 14/15 lat siêga 8% [26]. Wyniki nasze s¹ zgodne z danymi z Niemiec i Hiszpanii. Alergia na mertiolat dotyczy³a u nas 8% badanej m³odzie y. Ni sza czêstoœæ uczulenia u osób doros³ych zwi¹zana jest, prawdopodobnie, z wygasaniem uczulenia nabytego podczas szczepieñ w dzieciñstwie. Odsetek alergii na timerosal, wœród naszych studentów znacznie przewy sza³ odsetek uczulonych wœród badanych w innych krajach. Czêstoœæ uczulenia u nich ró ni³a siê od czêstoœci wœród uczniów i doros³ych. Mo na przypuszczaæ, e przyczyn¹ wzrostu alergii w tej grupie

Kieæ-Œwierczyñska M. i wsp. Uczulenie na timerosal w ró nych grupach wiekowych 181 by³o stosowanie immunoterapii szczepionk¹ Catalet zawieraj¹c¹ timerosal. Tylko dwoje z nadwra liwoœci¹ na timerosal, poza szczepieniami wieku dzieciêcego, poddanych by³o szczepieniu przeciw innym chorobom zakaÿnym (1 przeciw grypie i 1 przeciw WZW). Z drugiej strony, nie mo na wykluczyæ, e atopia jest czynnikiem predystynuj¹cym do uczulenia na timerosal, a uczulenie to nast¹pi³o albo w dzieciñstwie w trakcie szczepieñ ochronnych, albo w wieku póÿniejszym na skutek kontaktu œrodowiskowego. W celu potwierdzenia hipotezy o zwi¹zku timerosalu z immunoterapi¹ konieczne bêdzie zbadanie porównywalnej grupy osób atopowych, bez immunoterapii. Dyskutowane s¹ nastêpstwa uczulenia na timerosal podczas szczepieñ ochronnych, a zw³aszcza mo liwoœæ wyst¹pienia odczynów miejscowych lub ogólnych po powtórnym szczepieniu lub po podaniu anatoksyny, tolerancja innych Ÿróde³ timerosalu, mo liwoœæ wyst¹pienia reakcji krzy owych z nieorganicznymi po³¹czeniami rtêci lub rtêci¹ metaliczn¹. Stwierdzono, e u wiêkszoœci osób szczepionych i uczulonych na timerosal nie obserwuje siê adnych objawów klinicznych [13,15]. U czêœci pacjentów w miejscu powtórnego szczepienia wystêpuje obrzêk i zaczerwienienie skóry utrzymuj¹ce siê przez d³u szy czas, niekiedy zapalenie skóry koñczyn górnych lub nawet uogólnione zmiany rumieniowe po³¹czone z podwy szon¹ temperatur¹ cia³a [13,19]. Donoszono o wyraÿnym zaostrzeniu zmian skórnych u dzieci z atopowym zapaleniem skóry po szczepieniach ochronnych. Dzieci te reagowa³y w testach naskórkowych ju na stê enia 0,01% timerosalu [21]. Opisano przypadek wyprysku koñczyn górnych i dolnych po doszczepieniu przeciw wirusowi hepatitis B. Chora reagowa³a odczynem zapalnym ju po pierwszej serii szczepienia przed kilku laty. Uczulona by³a na timerosal pochodz¹cy ze szczepionki Engerix B [20]. Wyniki naszych badañ s¹ zgodne z powy szymi obserwacjami. U wiêkszoœci uczulonych nie stwierdziliœmy zmian skórnych. Jedna pacjentka reagowa³a jednak nasilonym odczynem zapalnym w miejscach kolejnych odczulañ, dwie natomiast skar y³y siê na œwi¹d i pojawianie siê zmian rumieniowych po u yciu kosmetyków. O obecnoœci zwi¹zków rtêci w kosmetykach donoszono ju wczeœniej [27,28]. Timerosal syntetyzowany jest z chlorku etylortêciowego i kwasu tiosalicylowego. Dodatnie wyniki testów p³atkowych uzyskiwano ze sk³adnikami wyjœciowymi oraz z produktem koñcowym [13,23]. Ostatnie wyniki badañ autorów w³oskich sugeruj¹ jednak, i tylko chlorek eytlortêciowy jest odpowiedzialny za uczulenie na timerosal. Dodatnim odczynom z timerosalem zawsze towarzysz¹ pozytywne reakcje na chlorek etylortêciowy i inne alkilowe pochodne rtêci. Dodatni wynik testu z timerosalem a ujemny z chlorkiem etylortêciowym ma byæ testem fa³szywie dodatnim. Ponadto s¹ zdania, e zwi¹zki te nie daj¹ odczynów krzy owych z rtêci¹ metaliczn¹ i jej nieorganicznymi po³¹czeniami [29-31]. Wyniki naszych badañ w wiêkszoœci potwierdzi³y powy sze obserwacje. U uczulonych na timerosal nie by³o reakcji krzy owych z rtêci¹ metaliczn¹ i tylko w 2 przypadkach uzyskaliœmy s³abo dodatni¹ reakcjê z chlorkiem rtêci. Jednak 6 badanych reagowa³o odczynem dodatnim (++) lub silnie dodatnim (+++) tylko na timerosal. Nie mo emy wiêc uwa aæ, i by³y to odczyny fa³szywie dodatnie. Ponadto u 2 badanych stwierdziliœmy alergiê na timerosal i kwas tiosalicylowy bez nadwra liwoœci na chlorek etylortêciowy. Gonçalo i wsp. [20] takie dwuwa ne uczulenie obserwowali u 12,8 % badanych. Wyniki naszych badañ sugeruj¹, e Catalet konserwowany timerosalem mo e byæ przyczyn¹ uczulenia. Nie wiadomo jednak czy obecnoœæ uczulenia powoduje nasilone odczyny miejscowe po kolejnych wstrzykniêciach szczepionki. Ze wzglêdu na coraz czêstsze informacje o klinicznych objawach uczulenia na timerosal, w immunoterapii winny byæ stosowane preparaty pozbawione tego zwi¹zku. Piœmiennictwo 1. Van t Veen A.J., van Joost Th.: Sensitization to thimerosal (Merthiolate) is still present today. Contact Dermatitis 1994; 31: 293-298. 2. Zemtsov A., Balton G.G.: Thimerosal - induced bullous contact dermatitis. Contact Dermatitis 1994; 30: 57. 3. Oritz F.J., Postigo C., Ivars J. i wsp.: Allergic contact dermatitis from pilocarpine and thimerosal. Contact Dermatitis 1991; 25: 203-204. 4. Tosti A., Tosti G.: Thimerosal: a hidden allergen in ophthalmology. Contact Dermatitis 1988; 18: 268-273. 5. Fräki J.E., Kalimo K., Tuohimaa P. i wsp.: Contact allergy to various components of topical preparations for treatment of external otitis. Acta Otolaryngol. 1985; 100: 414-418. 6. Osawa J., Kitamura K., Ikezawa Z. i wsp.: A probable role for vaccines containing thimerosal in thimerosal hypersensitivity. Contact Dermatitis 1991; 24: 178-182. 7. Cox N.H., Forsyth A.: Thimerosal allergy and vaccination reactions. Contact Dermatitis 1988; 18: 229-233. 8. Aberer W.: Vaccination despite thimerosal sensitivity. Contact Dermatitis 1991; 24: 6-10. 9. Perrenoud D., Bricher A., Hunziker T. i wsp.: Frequency of sensitization to 13 common preservatives in Switzerland. Contact Dermatitis 1994; 30: 276-279. 10. Wong W.K., Tan C., Ng S.K. i wsp.: Thimerosal allergy and its relevance in Singapore. Contact Dermatitis 1992; 26: 195-196. 11. Möller H.: All these positive tests to thimerosal. Contact Dermatitis 1994; 31: 209-213. 12. Gonçalo M., Figueiredo A., Gonçalo S.: Hypersensitivity to thimerosal: the sensitizing moiety. Contact Dermatitis 1996; 34: 201-203.

182 Alergia Astma Immunologia, 1999, 4(3), 178-182 13. Wantke F., Demmer C.M., Götz M. i wsp.: Contact dermatitis from thimerosal. 2 years experience with ethylmercuric chloride in patch testing thimerosal-sensitive patients. Contact Dermatitis 1994; 30: 115-117. 14. Barros M.A., Baptista A., Correia T.M. i wsp.: Patch testing in children: a study of 562 schoolchildren. Contact Dermatitis 1991; 25: 156-159. 15. Seidenari S., Manzini B.M., Danese P. i wsp.: Patch and prick test study of 593 healthy subjects. Contact Dermatitis 1990; 23: 162-167. 16. Romaguera C., Vilaplana J.: Contact dermatitis in children: 6 years experience (1992-1997). Contact Dermatitis 1998; 39: 277-280. 17. Stables G.I., Forsyth A., Lever R.S.: Patch testing in children. Contact Dermatitis 1996; 34: 341-344. 18. Wantke F., Hemmer W., Jarisch R.: Patch test reactions in children, adults and the elderly. A comparative study in patients with suspected allergic contact dermatitis. Contact Dermatitis 1996; 34: 316-319. 19. Tosti A., Melino M., Bardazzi F.: Systemic reactions due to thimerosal. Contact Dermatitis 1986; 15: 187-188. 20. McKenna K.E.: Eczematous reaction to hepatitis B vaccine. Contact Dermatitis 1999; 40: 158-159. 21. Patrizi A., Rizzoli L., Vincenzi C. i wsp.: Sensitization to thimerosal in atopic children. Contact Dermatitis 1999; 40: 94-97. 22. Kieæ-Œwierczyñska M.: Uczulaj¹ce dzia³anie mertiolatu (preparat odka aj¹cy) na podstawie materia³u Instytutu Medycyny Pracy w odzi. Med. Pr. 1996; 47: 125-131. 23. Cirne de Castro J.L., Freitas J.P., Menezes Brandao F. i wsp.: Sensitivity to thimerosal and photosensitivity to piroxicam. Contact Dermatitis 1991; 24: 187-192. 24. Pirker C., Möslinger T., Wantke F.: Ethylmercuric chloride: the responsible agent in thimerosal hypersensitivity. Contact Dermatitis 1993; 29: 152-154. 25. Fregert S.: Manual of contact dermatitis. Kopenhage, Munksgaard, 1981. 26. Brasch J., Geier J.: Patch test results in schoolchildren. Results from the Information Network of Departments of Dermatology (IVDK) and the German Contact Dermatitis Research Group (DKG). Contact Dermatitis 1997; 37: 286-293. 27. Fisher A.A. Contact Dermatitis. Baltimore, Williams & Wilkins 1995. 28. Kawai K., Zhang X-M., Nakagawa M. i wsp.: Allergic contact dermatitis due to mercury in a wedding ring and cosmetic. Contact Dermatitis 1994; 31: 330-331. 29. Santucci B., Cannistraci C., Cristaudo A. i wsp.: Thimerosal positivities: the role of organomercury alkyl compounds. Contact Dermatitis 1998; 38: 325-328. 30. Santucci B., Cannistraci C., Cristaudo A. i wsp.: Thimerosal positivities: the role of SH groups and divalent ions. Contact Dermatitis 1998; 39: 123-126. 31. Santucci B., Cannistraci C., Cristaudo A. i wsp.: Thimerosal positivities: patch testing to methylmercury chloride in subjects sensitive to ethylmercury chloride. Contact Dermatitis 1999; 40: 8-13. Sensitization to thimerosal in various age groups MARTA KIEÆ-ŒWIERCZYÑSKA, DOMINIKA ŒWIERCZYÑSKA-MACHURA, GRA YNA S AWETA, MAREK L. KOWALSKI Summary Antiviral vaccines may be a source of allergy to thimerosal (an organic mercury compound) since thimerosal is used to stabilize the vaccines. Catalet, a thimerosal-containing allergy vaccine is used in Poland to treat pollen-sensitive patients. The aim of the study was to assess the incidence of allergy to thimerosal in children, adults and students. The students suffered from pollen allergy and were receiving Catalet. In all subjects skin patch-tests were performed using standard panel of contact allergens and additionally with 0.05% thimerosal. Positive reactions to thimerosal were noted in 13 (8%) of 162 school children, and in 6 (2,6%) of 226 adults. As much as 33,8% students (22 of 65) treated with Catalet were hypersensitive to thimerosal. Positive reactions to thimerosal only were detected in 10 students (including 4 weakly positive reactions), one person was allergic to ethylmercuric chloride only, while 2 were sensitive to thimerosal and thiosalicylic acid. As much as 9 students were hypersensitive to methylmercuric chloride, ethylmercuric chloride and thimerosal; of these, 4 were sensitive also to thiosalicylic acid. There were no cross reactions to mercury metal and only 2 weakly positive reactions to mercury chloride. The majority of the patients did not show local reactions at the site of Catalet injections, with the exception of one female student, in whom a palm-size local oedema persisted for several hours following vaccination. Two of the desensitized patients reported erythematous spots and skin itching at the places of deodorant application. Our study demonstrated that sensitization to thimerosal is more prevalent among children as compared to adults who were not exposed to chronic treatment with vaccines containing thimerosal. Moreover, Catalet immunotherapy may be responsible for the allergy to thimerosal in atopic patients.