I. OPIS 2 II. OBLICZENIA GRUBOŚCI OSŁON 8 III. RYSUNKI 24

z 4 SPIS TREŚCI I. OPIS II. OBLICZENIA GRUBOŚCI OSŁON 8 1. Założenia ------------------------------------------------------------------------------ 8 1.1 Określenie miejsc chronionych --------------------------------------------- 8 1. Założone limity dawek ------------------------------------------------------- 8 1.3 Wzory obliczeniowe ---------------------------------------------------------- 10 1.4 Charakterystyka źródeł promieniowania -------------------------------- 11. OBLICZENIA GRUBOŚCI OSŁON --------------------------------------------- 13.1 Metodyka obliczeń ------------------------------------------------------------ 13. Obliczenia gabinet SPECT-CT -------------------------------------------- 14 3. ZESTAWIENIE WYNIKÓW OBLICZEŃ -------------------------------------- 4. UWAGI KOŃCOWE --------------------------------------------------------------- 3 III. RYSUNKI 4

3 z 4 I. OPIS Przedmiot i zakres opracowania Przedmiotem opracowania jest obliczenie i dobór osłon stałych przed promieniowaniem jonizującym dla pomieszczenia gamma-kamery SPECT-CT Zakładu Medycyny Nuklearnej Mazowieckiego Szpitala Bródnowskiego Sp. z o.o. w Warszawie, ul. L. Kondratowicza 8, 03-4 Warszawa. Pomieszczenie gamma-kamery SPECT-CT jest częścią Zakładu Medycyny Nuklearnej. Zlokalizowane jest na poziomie +3,30m (I piętro), w budynku B (o odporności pożarowej zaliczanej do klasy B). Obszarami przyległymi do projektowanej Pracowni SPECT-CT dla aparatu Symbia Intevo Bold firmy Siemens są: korytarz wewnętrzny stanowiący przestrzeń publiczną o ograniczonym dostępie osób, pomieszczenie sterowni, gabinet badań oraz część zewnętrzna obejmująca dziedziniec wewnętrzny stanowiący przestrzeń publiczną o ograniczonym dostępie osób. Część przegród budowalnych, na tym poziomie, pełniących funkcje osłon radiologicznych stałych stanowią ściany zewnętrzne budynku. Poniżej pomieszczenia gamma-kamery SPECT-CT (poziom 0,00m), na parterze budynku, znajduje się Pracowania Informatyki powyżej zaś (poziom +6,60m) na II piętrze Blok Operacyjny. Lokalizację pomieszczenia gamma-kamery SPECT-CT przedstawiono na rys. 1a i b. Pomieszczenie gamma kamery SPECT-CT o pow. ok. 40,75m i wysokość,97m, wchodzi w skład układu funkcjonalnego Zakładu Medycyny Nuklearnej i stanowi obszar terenu kontrolowanego. Uzasadnienie inwestycji Projekt niniejszy opracowany został w związku przebudową i adaptacją pomieszczeń: archiwum oraz pokoju przygotowania pacjenta na potrzeby instalacji nowej gamma-kamery SPECT-CT Symbia Intevo Bold firmy Siemens i uruchomieniem Pracowni SPECT-CT. Instalacja nowego aparatu wymaga zweryfikowania dla nowych warunków, osłonności istniejących przegród budowlanych stanowiących osłony radiologiczne stałe oraz wyznaczenie grubości ewentualnych osłon dodatkowych. Przewidywany termin montażu aparatu - styczeń 019 rok. Przewidywany termin uruchomienia gamma-kamery po uzyskaniu zezwolenia. Podstawa opracowania Projekt wykonano w oparciu o : zlecenie Inwestora

4 z 4 dane przekazane przez przyszłego użytkownika: Zakład Medycyny Nuklearnej Mazowieckiego Szpitala Bródnowskiego Sp. z o.o. w Warszawie oraz dostawcę nowego aparatu SPECT-CT Symbia Intevo Bold firmę Siemens. przeprowadzoną wizję lokalną oraz dokumentację budowlaną obiektu. Akty prawne i normy: USTAWA z dnia 9 listopada 000 r. PRAWO ATOMOWE (Dz.U. 018r., poz. 79 - tekst jednolity) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 1 sierpnia 006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi (Dz.U. Nr 180 z 006r., poz.135) ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 1 lipca 006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz.U. Nr 140 z 006r., poz. 994) ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 03 kwietnia 017 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz.U. z 017r., poz. 884) ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 18 stycznia 005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz U. Nr 0 z 005r., poz. 168); ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 0 lutego 007 r. w sprawie podstawowych wymagań dotyczących terenów kontrolowanych i nadzorowanych (Dz.U. Nr 131 z 00 r., poz. 910). ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 3 grudnia 00 r. w sprawie wymagań dotyczących sprzętu dozymetrycznego (Dz.U. Nr 39 z 00r., poz. 03). ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 7 kwietnia 004 r. w sprawie ochrony przed promieniowaniem jonizującym pracowników zewnętrznych narażonych podczas pracy na terenie kontrolowanym (Dz. U. Nr 10 z 004r., poz. 1064) ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 0 lutego 007r w sprawie planów postępowania awaryjnego w przypadku zdarzeń radiacyjnych z późniejszymi zmianami (Dz.U. Nr 131 z 007r., poz. 91). ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 3 marca 007 r. w sprawie wymagań dotyczących rejestracji dawek indywidualnych (Dz.U. Nr 131 z 007r., poz. 913). ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 1 grudnia 01 r. w sprawie nadawania uprawnień inspektora ochrony radiologicznej w pracowniach stosujących aparaty rentgenowskie w celach medycznych (Dz.U. 01r.., poz.1534). ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia grudnia 006 r. w sprawie nadzoru i kontroli w zakresie przestrzegania warunków ochrony radiologicznej w jednostkach organizacyjnych stosujących aparaty

5 z 4 rentgenowskie do celów diagnostyki medycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej i radioterapii schorzeń nienowotworowych (Dz.U. Nr 1 z 007r., poz.11). ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 3 grudnia 00 r. w sprawie dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o wydanie zezwolenia na wykonywanie działalności związanej z narażeniem na działanie promieniowania jonizującego albo przy zgłoszeniu wykonywania tej działalności (Dz.U. Nr 0 z 00r., poz. 1851; Dz.U. Nr 98 z 004r., poz. 981; Dz.U. Nr 17 z 006r., poz. 883; Dz.U. Nr 71 z 009r., poz.610). ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 7 marca 008 r. w sprawie minimalnych wymagań dla jednostek ochrony zdrowia udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie rentgenodiagnostyki, radiologii zabiegowej oraz diagnostyki i terapii radioizotopowej chorób nowotworowych (Dz.U. Nr 59 z 008r., poz. 365). Polska Norma PN-86/J-80001 pt. Materiały i sprzęt ochronny przed promieniowaniem X i gamma. Obliczanie osłon stałych" ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości dnia 10.06.1986 r. (Dz. Normalizacji i Miar Nr 11/1986, poz.). Warunki bezpiecznego stosowania aparatu gamma-kamery SPECT-CT Pomieszczenie gamma-kamery SPECT-CT powinno być wyposażona w takie urządzenia ochronne i zabezpieczające, aby dawki promieniowania jonizującego otrzymywane przez osoby przebywające w pomieszczeniach przyległych lub w sąsiedztwie, były tak małe, jak tylko jest to osiągalne zgodnie z zasadą ALARA, a w żadnym razie nie przekraczały dawek granicznych określonych w Dz. U. Nr 0, poz. 168 z 005 r. Urządzenia radiologiczne powinny podlegać wewnętrznym testom kontroli fizycznych parametrów pracy (zgodnie z przepisami o prowadzeniu kontroli jakości). Każda gamma-kamera musi być użytkowana zgodnie z instrukcją obsługi opracowaną przez producenta i dołączoną do instalowanego aparatu oraz przez upoważniony i przeszkolony personel. Nadzór nad prawidłową realizacją procedur radiologicznych z wykorzystaniem otwartych źródeł promieniowania spoczywa na lekarzu posiadającym specjalizację z medycyny nuklearnej. Ochrona personelu Gamma-kamerę SPECT-CT powinny obsługiwać jedynie osoby przeszkolone w zakresie obsługi danego typu aparatu i znające zasady ochrony radiologicznej w warunkach pracowni rentgenowskiej (promieniowanie X od modułu CT) i medycyny nuklearnej (promieniowanie od użytych radioznaczników).

6 z 4 Kobiety ciężarne podlegają ograniczeniom zatrudnienia w warunkach narażenia na promieniowanie zgodnie z Rozp. RM - w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego Dz.U. 005r. Nr 0, poz. 168. Wymagane jest, aby osoby wykonujące badania z użyciem otwartych źródeł promieniowania, zaliczane do pracowników kat A, podlegały systematycznej kontroli narażenia przez prowadzenie kontroli dawek indywidualnych oraz objęte były okresową oceną stanu zdrowia (nie rzadziej niż raz w roku). Konieczne jest również prowadzenie szkoleń wstępnych i okresowych (nie rzadziej niż raz na 5 lat) z zakresu ochrony radiologicznej zgodnie z zatwierdzonym programem szkoleń. Ochrona pacjenta Badania diagnostyczne wykonywane przy użyciu instalowanej gamma-kamery SPECT-CT muszą być wykonywane zgodnie z właściwymi procedurami roboczymi. Wszystkie osoby biorące udział w realizacji medycznej procedury radiologicznej z wykorzystaniem promieniowania jonizującego muszą legitymować się certyfikatem potwierdzającym odbycie kursu z Ochrony Radiologicznej Pacjenta zgodnie z programem wynikającym z Rozp. MZ w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej Dz.U. z 017r. poz. 884. Należy dążyć do zminimalizowania dawki jaką pochłonie pacjent przy równoczesnym uzyskaniu maksymalnej w danych warunkach ilości informacji diagnostycznej. Należy zwrócić uwagę na konieczność stałej kontroli parametrów całego procesu obrazowania (kontrola jakości). Badania z użyciem produktów radiofarmaceutycznych powinny być wykonywane przy możliwie najmniejszych aplikowanych aktywnościach z uwzględnieniem wagi lub wieku pacjenta. Zastosowanie radioizotopu wymaga przekazania pacjentowi jasnej i czytelnej informacji o sposobie postępowania po opuszczeniu Zakładu Medycyny Nuklearnej, szczególnie w zakresie ochrony przed promieniowaniem jonizującym osób postronnych w tym dzieci i kobiet ciężarnych. Wykonywanie badań z użyciem produktów radiofarmaceutycznych oraz z wykorzystaniem promieniowania X u kobiet w ciąży jest ograniczone do przypadków, jeżeli nie mogą być one wykonane po rozwiązaniu. W przypadku konieczności badania należy wykonywać je w sposób zapewniający maksymalną ochronę płodu przed ekspozycją na promieniowanie, poprzez:

7 z 4 zastosowanie właściwych osłon osobistych na okolicę brzucha i miednicy o ile jest to możliwe i nie umniejsza wartości diagnostycznej uzyskiwanych obrazów, zastosowanie możliwie najmniejszych aktywności radiofarmaceutyków gwarantujących uzyskanie pożądanej informacji diagnostycznej, zalecenie spożywania zwiększonej ilości płynów oraz częstego opróżniania pęcherza. W pracowni i w rejestracji, w widocznym miejscu, winna znajdować się informacja o konieczności powiadomienia rejestratorki, lekarza oraz operatora aparatu, przed wykonaniem badania, o ciąży pacjentki. W trakcie wykonywania badania, poza sytuacjami szczególnymi, w pomieszczeniu gamma-kamery SPECT-CT może przebywać tylko pacjent, podlegający badaniu. Instalacja sygnalizacyjna Na drzwiach wejściowych do pomieszczenia gamma-kamery SPECT-CT DS1 i DS (rys. a) należy umieścić znaki ostrzegawcze przed promieniowaniem jonizującym (czarny znak koniczynki" na żółtym tle) z napisem PRACOWNIA RENTGENOWSKA". Nad drzwiami wejściowymi: DS1 (wejście do pomieszczenia gamma-kamery SPECT-CT ze sterowni) oraz DS (wejście do gamma-kamery SPECT-CT z korytarza wewnętrznego) należy zainstalować sygnalizację świetlną, włączaną równocześnie z zasilaniem generatora aparatu rtg, z napisem UWAGA PROMIENIOWANIE i znakiem ostrzegawczym jak na drzwiach: czarny znak koniczynki na żółtym tle). Łączność głosowa i obserwacja pacjenta w trakcie badania Między pokojem badań a sterownią należy zapewnić łączność głosową - poprzez interkom lub inny system łączności. Do obserwacji pacjenta w trakcie badania należy zamontować w ścianie oddzielającej pomieszczenie gammakamery SPECT-CT od sterowni okienko wglądowe (osłonne) lub zainstalować system telewizji przemysłowej. Instalacja wentylacyjna Pomieszczenie gamma-kamery SPECT-CT należy wyposażyć w sprawną instalację wentylacyjną nawiewno-wywiewną, która zapewni krotność wymian powietrza, zgodnie z wytycznymi producenta instalowanego aparatu, jednak nie mniej niż 3 wymiany powietrza na godzinę (jak dla pracowni izotopowej klasy III).

8 z 4 Temperatura i wilgotność Zgodnie z zaleceniami producenta gamma-kamery SPECT-CT Wykończenie podłóg i ścian Podłogi i ściany muszą być wykonane z materiałów łatwo zmywalnych, trwałych i nienasiąkliwych, wykończone w sposób uniemożliwiający rozprzestrzenianie się skażeń promieniotwórczych oraz łatwych do dekontaminacji.

9 z 4 II. OBLICZENIA GRUBOŚCI OSŁON 1. ZAŁOŻENIA 1.1. Określenie miejsc chronionych Sąsiedztwo pomieszczenia gamma-kamery SPECT-CT stanowią: Sterownia osłona [AB] ściana z okienkiem wglądowym [OW] wykonana ściana z OW o wym.: 80 x 10 cm o osłonność mm Pbeq + drzwi osłonne DS1 o osłonności mm Pb [punkt obliczeniowy 1]; Korytarz wewnętrzny + drzwi osłonne DS o osłonności mm Pb osłona [BC] istniejąca ściana z gazobetonu (klasy E) o grubości 4cm i gęstości 0,6g/cm 3 (przyjęto najniższą wartość na podstawie dokumentacji producentów materiałów silikatowych) [punkt obliczeniowy ]; Gabinet badań osłona [CD] istniejąca ściana z gazobetonu (klasy E) o grubości 1cm i gęstości 0,6g/cm 3 (przyjęto najniższą wartość na podstawie dokumentacji producentów materiałów silikatowych) [punkt obliczeniowy 3]; Przestrzeń zewnętrzna: wysokość 3,5m powyżej poziomu gruntu osłona [DA] istniejąca ściana elewacyjna z gazobetonu (klasa E) o grubości 4cm i gęstości 0,6g/cm 3 (przyjęto najniższą wartość na podstawie dokumentacji producentów materiałów silikatowych) z 6 symetrycznymi otworami okiennymi o wymiarach 130x180cm [punkt obliczeniowy 4]; Poziom parteru (0,00m): Pracownia Informatyki osłona [ST1] istniejący strop prefabrykowany SP6,5 z nadbetonem o osłonności 1,7mm Pbeq [punkt obliczeniowy 5]; Poziom II piętra (+6,60m): Blok Operacyjny osłona [ST] istniejący strop prefabrykowany SP6,5 z nadbetonem o osłonności 1,7mm Pbeq [punkt obliczeniowy 6] Oznaczenia przegród budowlanych, które będą pełnić funkcję osłon radiologicznych stałych jak na rys. 1a i 1b. 1.. Założone limity dawek Narażenie na promieniowanie jonizujące osób przebywających stale lub czasowo w pomieszczeniach przyległych do pomieszczenia instalowanej gamma-kamery SPECT-CT stanowić będzie rozproszone promieniowanie X z tytułu stosowaniu aparatu CT oraz promieniowanie fotonowe (gamma) z tytułu stosowania radioznaczników (głównie 99m Tc). Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego Dz.U. 005r. Nr 0,

10 z 4 poz. 168 z późniejszymi zmianami), dawka graniczna, wyrażona jako dawka skuteczna (efektywna), wynosi: - 0 msv/rok - dla osób zatrudnionych w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące, - 1 msv/rok - dla osób z ogółu ludności. Ustawa Prawo Atomowe (tekst jednolity - Dz. U. z 018 r, poz. 79) w celu dostosowania sposobu oceny zagrożenia pracowników w jednostkach organizacyjnych do jego spodziewanego poziomu, w zależności od wielkości zagrożenia wprowadza dwie kategorie pracowników: - kategoria A obejmuje pracowników, którzy mogą być narażeni na dawkę skuteczną przekraczającą 6 msv w ciągu roku, - kategoria B obejmuje pracowników, którzy mogą być narażeni na dawkę skuteczną przekraczającą 1 msv w ciągu roku. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi (z 1 sierpnia 006 r.) zakłada, że konstrukcja ścian, stropów, drzwi i okien pracowni rentgenowskiej -aparat CT (zlokalizowanej w budynku niemieszkalnym) oraz zainstalowane urządzenia ochronne zapobiegają otrzymaniu przez o osoby pracujące w gabinecie rentgenowskim - dawki rocznej (efektywnej), związanej z wykorzystaniem promieniowania jonizującego w pracowni rentgenowskiej - przekraczającej wartość 6 msv; o osoby pracujące w pomieszczeniach pracowni rentgenowskiej, poza gabinetem rentgenowskim - dawki rocznej przekraczającej wartość 3 msv o osoby pracujące w pomieszczeniach, poza pracownią rentgenowską, a także osoby z ogółu ludności, przebywające w sąsiedztwie - dawki rocznej przekraczającej wartość 0,3 msv Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz.U. Nr 140 z 006r., poz. 994) wymaga aby stopień osłabienia promieniowania jonizującego przez ściany zewnętrzne i stropy pracowni izotopowej zlokalizowanej w budynkach niemieszkalnych zapobiegał otrzymaniu przez osoby z ogółu ludności w ciągu 1 kolejnych miesięcy dawki skutecznej (efektywnej) promieniowania jonizującego przekraczającej 0,3 msv. Zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Komisji Ochrony Radiologicznej (ICRP) z uwzględnieniem jednostek w systemie SI do obliczeń osłon stałych przyjęto dawkę pochłoniętą, która dokładniej opisuje rzeczywiste narażenie na promieniowanie jonizujące.

11 z 4 Biorąc pod uwagę powyższe oraz podstawową zasadę ochrony radiologicznej (ALARA) wymagającą, aby narażenie było tak małe, jak jest to rozsądnie osiągalne, a także uwzględniając, że wszystkie osoby zawodowo eksponowane na promieniowanie jonizujące zatrudnione w Zakładzie Medycyny Nuklearnej zaliczane są do pracowników kategorii A, do obliczeń przyjęto następujące limity dawek: - dla osób (pracownicy kat A ): obsługujących gamma-kamerę SPECT-CT z pomieszczenia sterowni. w wysokości 3 msv/rok, tj. 0,06 msv/tydzień, co odpowiada tygodniowej dawce pochłoniętej D = 50 mgy = 0,005 cgy. - dla osób z ogółu ludności oraz pozostałych osób pracujących w Mazowieckim Szpitalu Bródnowskim, w tym w Pracowni Informatyki i na Bloku Operacyjnym; - dla gabinetu badań scyntygraficznych ze względu na potencjalnie możliwy negatywny wpływ na przebieg wykonywanych badań zainstalowaną tam gamma-kamerą; - dla korytarza wewnętrznego z uwagi na możliwość przebywania na tym terenie osób z ogółu ludności pacjentów podawanych badaniom radioizotopowym. w wysokości 0,3 msv/rok, tj. 0,006 msv/tydzień, co odpowiada tygodniowej dawce pochłoniętej D = 5,0 mgy = 0,0005 cgy. 1.3. Wzory obliczeniowe Obliczeń grubości osłon dokonano w oparciu o normę PN-86/J-80001. Jak już wspomniano na każdą przegrodę budowlaną oddziaływać będzie rozproszone w ciele pacjenta promieniowanie X (założono, że w każdym badaniu wykorzystywany będzie moduł CT) oraz pierwotne promieniowanie fotonowe pochodzące od pacjenta jako źródła promieniowania jonizującego z tytułu zastosowania radioznacznika. Stąd dla wyznaczenia wymaganej minimalnej grubości osłony radiologicznej dla promieniowania rozproszonego X (od aparatu CT) wykorzystano wzór na obliczenie zredukowanej mocy dawki promieniowania rozproszonego przez tkankę ( C1) C 1 = D t l I [mgy h -1 m ma -1 ]

1 z 4 gdzie: D - graniczna dawka tygodniowa przyjęta do obliczeń, w [μgy/tydz.] I - nominalne natężenie prądu anodowego, w [ ma ]; t - czas narażenia w ciągu tygodnia osoby przebywającej w miejscu osłanianym, w [ h ]; t = T x U x to, gdzie: T - współczynnik określający prawdopodobieństwo przebywania ludzi w miejscu osłanianym, wg p..3 normy; U - współczynnik określający prawdopodobieństwo skierowania użytecznej wiązki promieniowania w kierunku obliczanej osłony, wg p..3 normy; t O - maks. czas pracy źródła promieniowania w ciągu tygodnia, w [ h ]; I - najmniejsza odległość centrum przedmiotu rozpraszającego promieniowanie od miejsca osłanianego, w ustalonych warunkach pracy, w [ m ]; Lub gdzie: C 1 = D W l T [mgy h -1 m ma -1 ] W tygodniowe obciążenie robocze lampy rtg dla modułu CT, w [mah/tydz.] Natomiast dla promieniowania fotonowego, pochodzącego od radioznacznika zdeponowanego w ciele pacjenta, do obliczenia wymaganej osłonności wykorzystano wzór na krotność osłabienia osłony radiologicznej: k = Gr A D l t gdzie: D - graniczna dawka tygodniowa przyjęta do obliczeń, w [cgy/tydz]: Γ r - równoważna wartość stałej ekspozycyjnej, w [ cgym h -1 GBq -1 ]; t - czas narażenia w ciągu tygodnia osoby przebywającej w miejscu osłanianym, w [ h ]; t = T x U x to, gdzie: T - współczynnik określający prawdopodobieństwo przebywania ludzi w miejscu osłanianym, wg p..3 normy; U - współczynnik określający prawdopodobieństwo skierowania użytecznej wiązki promieniowania w kierunku obliczanej osłony, wg p..3 normy; t O - maks. czas pracy źródła promieniowania w ciągu tygodnia, w [ h ]; I - najmniejsza odległość centrum przedmiotu rozpraszającego promieniowanie od miejsca osłanianego, w ustalonych warunkach pracy, w [ m ]; A aktywność źródła, w [GBq]

13 z 4 1.4. Charakterystyka źródeł promieniowania - założenia do obliczeń Moduł CT (promieniowanie X) Do obliczeń przyjęto: tygodniowo na jednej zmianie wykonywanych będzie maksymalnie 75 badań diagnostycznych; w każdym badaniu używany będzie moduł CT; maksymalne napięcie lampy na poziomie 130kV; obciążenie lampy rtg na 1 badanie na poziomie 4000mAs, co daje tygodniowe obciążenie robocze modułu CT: W = 83,3mAh/tydz. Moduł SPECT Do obliczeń przyjęto: maksymalne tygodniowe obciążenie aparatu na 1 zmianie na poziomie 75 pacjentów (ok. 0 min. na pacjenta); średnia aplikowana aktywność radioizotopu na 1 badanie wynosić będzie 0,56GBq (~15mCi); głównym radioznacznikiem stosowanym w badaniach będzie 99m Tc uzyskiwany w Zakładzie z generatora molibdenowo-technetowego (Eprzyjęta do obliczeń = 0,14MeV). Znaczne przeszacowanie wartości w przyjętych założeniach odnośnie tygodniowego obciążenia aparatu oraz aplikowanych średnich aktywności radioznacznika gwarantują bezpieczeństwo radiologiczne także w przypadkach stosowania innych znaczników radioizotopowych do badań co w obliczeniach zostało pominięte.

14 z 4. OBLICZENIA GRUBOŚCI OSŁON.1 Metodyka obliczeń Obliczenia wykonano dla promieniowania rozproszonego X (moduł CT) oraz promieniowanie fotonowego (gamma) pierwotnego od źródła o aktywności 0,56GBq dla wszystkich istotnych przegród pionowych (ścian) i poziomych (stropy) otaczających pomieszczenie gamma-kamery SPECT-CT. W obliczeniach pominięto pochłanianie promieniowania przez tkankę, powietrze i inne materiały znajdujące się na drodze promieniowania rozproszonego X i pierwotnego fotonowego. Dla wszystkich punktów obliczeniowych przyjęto wartość współczynnika U =1 Wartość współczynnika T przyjęto następująco: T=1 - dla miejsc stałej pracy (sterownia, blok operacyjny, Pracowania Informatyki); - dla pomieszczenia badań scyntygraficznych z tytułu możliwego negatywnego wpływu promieniowania na wykonywane tam badania T=0,5 - przestrzeni o ograniczonym dostępie osób teren kontrolowany (korytarz wewnętrzny) T=0,05 - dla przestrzeni zewnętrznej zamknięty dziedziniec wewnętrzny przestrzeni publicznej o ograniczonym dostępie osób.. Obliczenia pomieszczenie gamma-kamery SPECT-CT Punkt obliczeniowy P1 (sterownia) Przegroda budowlana [AB] nowo wzniesiona ściana z okienkiem wglądowym OW 10 x 80 cm o osłonności równoważnej mm Pb + drzwi osłonne DS1 o osłonności mm Pb. Promieniowanie X: D = 50mGy /tydz T = 1 W = 83,3mAh /tydz l = 3,75m

15 z 4 Dl 50 3,75 C1 = = = Gy h m ma W T 83,31-1 -1 8,4[ m ] Co odpowiada osłonie o eqpb. ~ 1,4mm (130kV). Promieniowanie fotonowe (gamma): D = 0,005cGy/tydz T = 1 G = -3 r 1,4 10 cgy m A = 0,56GBq l = 3,3m t = 5h / h GBq G A t T = r D l -3 1,4 10 0,56 5 0,005,6 k = 1 =,3 Co odpowiada osłonie o eqpb ~ 0,15mm. Wymagana minimalna osłonność dla przegrody budowlanej [AB] wynosi 1,4mm eqpb Wykonana przegroda budowlana o osłonności mm eqpb będzie zapewniała wymaganą redukcję mocy dawki dla promieniowania rozproszonego X oraz krotność osłabienia promieniowania fotonowego osłona dodatkowa nie jest konieczna. Punkt obliczeniowy P (korytarz wewnętrzny) Przegroda budowlana [BC] ściana z gazobetonu (klasy E) o grubości 4cm i gęstości 0,6g/cm3 z drzwiami osłonnymi DS o osłonności eqpb = mm. Promieniowanie X: D = 5,0mGy / tydz T = 0,5 W = 83,3mAh /tydz l =,9m Dl 5,0,9 C1 = = = Gy h m ma W T 83,3 0, 5-1 -1,0[ m ]

16 z 4 Co odpowiada osłonie o eqpb ~,0mm (130kV). Wymaganą redukcję mocy dawki zapewni ściana wykonana z gazobetonu klasy E o grubości minimum 57cm. Promieniowanie fotonowe (gamma): -4 D = 5,0 10 cgy / tydz T = 0,5 G = -3 r 1,4 10 cgy m / h A = 0,56GBq l =,9m t = 5h GBq Co odpowiada osłonie o eqpb ~ 0,09mm. Wymaganą krotność osłabienia zapewni ściana wykonana z gazobetonu klasy E o grubości minimum 13,5cm. Wymagana minimalna osłonność dla przegrody budowlanej [BC] wynosi,0mm eqpb Istniejąca przegroda budowlana o grubości 4cm gazobetonu klasy E i gęstości 0,6g/cm3 będzie zapewniała krotność osłabienia promieniowania fotonowego jednak nie zapewni wymaganej redukcji mocy dawki dla promieniowania rozproszonego X konieczna jest osłona dodatkowa o równoważniku ołowiu 1,5mm. Punkt obliczeniowy P3 (gabinet badań scyntygraficznych) Przegroda budowlana [CD] ściana z gazobetonu (klasy E) o grubości 1cm i gęstości 0,6g/cm3. Promieniowanie X: D = 5,0 mgy / tydz T = 1 W = 83,3mAh /tydz l =,7m G A t T -3 1,4 10 0,56 5 0,5 k = r = = 1, -4 D l 5,0 10,9 Dl 5,0,7 C1 = = = Gy h m ma W T 83,31-1 -1 0,4[ m ]

17 z 4 Co odpowiada osłonie o eqpb ~,3mm (130kV). Wymaganą redukcję mocy dawki zapewni ściana wykonana z gazobetonu klasy E o grubości minimum 73cm. Promieniowanie fotonowe (gamma): -4 D = 5,0 10 cgy / tydz T=1 G = -3 r 1,4 10 cgy m / h A = 0,56GBq l =,7m t = 5h GBq G A t T -3 1,4 10 0,56 5 1 k = r = = 5,4 D l 0,0005,7 Co odpowiada osłonie o eqpb ~ 0,3mm. Wymagana minimalna osłonność dla przegrody budowlanej [CD] wynosi,3mm eqpb Wykonana przegroda budowlana o grubości 1cm wykonana z gazobetonu klasy E i gęstości 0,6g/cm3 będzie zapewniała krotność osłabienia promieniowania fotonowego ale nie zapewni wymaganej redukcji mocy dawki dla promieniowania rozproszonego X wymagana jest osłona dodatkowa o eqpb min.,0mm. Punkt obliczeniowy P4 (przestrzeń zewnętrzna na wys. 3,50m nad poziom gruntu, najbliższy budynek odległy o 16m) Przegroda budowlana [DA] istniejąca ściana elewacyjna z gazobetonu (klasa E) o grubości 4cm i gęstości 0,6g/cm3 z 4 symetrycznie rozłożonymi otworami okiennymi o wymiarach 130x180cm Wariant 1 dla osób z populacji mogących przebywać na dziedzińcu wewnętrznym (promieniowanie osłabiane jest przez ścianę elewacyjną). Promieniowanie X: D = 5,0 mgy / tydz T = 0,05 W = 83,3mAh /tydz l = 6,1m

18 z 4 Dl 5,0 6,1 C1 = = = Gy h m ma W T 83,3 0,05-1 -1 44,7[ m ] Co odpowiada osłonie o eqpb ~ 0,8mm (130kV). Wymaganą redukcję mocy dawki zapewni ściana wykonana z gazobetonu klasy E o grubości minimum 35cm. Promieniowanie fotonowe (gamma): -4 D = 5,0 10 cgy / tydz T = 0,05 G = -3 r 1,4 10 cgy m / h A = 0,56GBq l = 6,1m t = 5h GBq G A t T -3 1, 4 10 0,56 5 0,05 k = r = = 0,005-4 D l 5 10 6,1 Co odpowiada osłonie o eqpb <0,05mm. Wymaganą krotność osłabienia zapewni ściana wykonana z gazobetonu klasy E o grubości minimum 1cm. Wariant dla osób z populacji pracujących w budynku po przeciwnej stronie dziedzińca (promieniowanie nie jest osłabiane przez przegrodę budowlaną, osłabienie promieniowania przez szybę zostało pominięte w obliczeniach). Promieniowanie X: D = 5,0 mgy / tydz T = 1 W = 83,3mAh /tydz l = 18,4m Dl 5,0 18,4 C1 = = = Gy h m ma W T 83,31-1 -1 0,3[ m ] Co odpowiada osłonie o eqpb ~ 0,9mm (130kV). Wymagana jest dodatkowa osłona okien panelem o osłonności min. 1mm Promieniowanie fotonowe (gamma): -4 D = 5,0 10 cgy / tydz T = 1 G -3 1,4 10 cgy m / h GBq r =

19 z 4 A = 0,56GBq l = 18,4m t = 5h G A t T -3 1,4 10 0,56 5 1 k = r = = 0,005-4 D l 5 10 18, 4 Co odpowiada osłonie o eqpb <0,01mm. Osłona nie jest wymagana. Istniejąca przegroda budowlana o grubości 4cm gazobetonu klasy E i gęstości 1,6g/cm3 będzie zapewniała wymaganą krotność osłabienia promieniowania fotonowego ale nie zapewni wymaganej redukcji mocy dawki dla promieniowania rozproszonego X wymagana jest osłona dodatkowa dla otworów okiennych o eqpb min. 1,0mm oraz ściany elewacyjnej o eqpb min. 0,5mm. Punkt obliczeniowy P5 (Pracownia Informatyki parter budynku poziom - 0.00m ) Przegroda budowlana [ST1] istniejący strop prefabrykowany typu SP 6,5 z nadbetonem + wylewka betonowa zbrojona o grubości cm o osłonności 1,7mm Pb (130keV). Promieniowanie X: D = 5,0 mgy / tydz T = 1 W = 83,3mAh /tydz l =,8m Dl 5,0,8 C1 = = = Gy h m ma W T 83,31-1 -1 0,5[ m ] Co odpowiada osłonie o eqpb ok.,1mm (130kV). Promieniowanie fotonowe (gamma): -4 D = 5,0 10 cgy / tydz T = 1 G = -3 r 1,4 10 cgy m / h A = 0,56GBq l =,8m t = 5h GBq

0 z 4 Co odpowiada osłonie o eqpb ~ 0,3mm. Istniejąca przegroda budowlana strop prefabrykowany typu SP o eqpb = 1,7mm (130keV) będzie zapewniała wymaganą krotność osłabienia promieniowania fotonowego ale nie zapewni wymaganej redukcji mocy dawki dla promieniowania rozproszonego X wymagana jest osłona dodatkowa o eqpb min. 0,5mm, co odpowiada 5cm wylewki betonowej zagęszczanej. Punkt obliczeniowy P6 (Blok operacyjny piętro II poziom +6,60m) Przegroda budowlana [ST1] istniejący strop prefabrykowany typu SP 6,5 z nadbetonem + wylewka betonowa zbrojona o grubości cm o osłonności 1,7mm Pb (130keV). Promieniowanie X: D = 5,0mGy / tydz T = 1 W = 83,3mAh /tydz l =,8m G A t T -3 1,4 10 0,56 5 1 k = r = = 5,0 D l 0,0005,8 Dl 5,0,8 C1 = = = Gy h m ma W T 83,3 1,0-1 -1 0,5[ m ] Co odpowiada osłonie o eqpb ok.,1mm (130kV). Promieniowanie fotonowe (gamma): -4 D = 5,0 10 cgy / tydz T = 1 G = -3 r 1,4 10 cgy m / h GBq A = 0,56GBq l =,8m t = 5h G A t T -3 1,4 10 0,56 5 1 k = r = = 5-4 D l 5,0 10,8 Co odpowiada osłonie o eqpb ~ 0,3mm.

1 z 4 Istniejąca przegroda budowlana strop prefabrykowany typu SP o eqpb = 1,7mm (130keV) będzie zapewniała wymaganą krotność osłabienia promieniowania fotonowego ale nie zapewni wymaganej redukcji mocy dawki dla promieniowania rozproszonego X wymagana jest osłona dodatkowa o eqpb min. 0,5mm.

z 4 3. ZESTAWIENIE WYNIKÓW OBLICZEŃ Tab. 3. Zestawienie istniejących i wymaganych osłon radiologicznych stałych Punkt obliczeniowy rodzaj istniejącej osłony [oznaczenie] wymagana minimalna osłonność [mm] Pb dodatkowa P1 sterownia [AB] ściana o eq Pb min. mm *) [OW] okienko wglądowe o eq Pb min. mm *) [DS1] drzwi osłonne o Pb = mm *) 1,4 nie wymagana P korytarz wewnętrzny [CD] ściana z gazobetonu klasy E (0,6g/cm 3 ) 4cm [DS] drzwi osłonne o Pb = mm * ),0 1,5mm Pb nie wymagana P3 gabinet badań scyntygraficznych [CD] ściana z gazobetonu klasy E (0,6g/cm 3 ) 1cm,3,0mm Pb P4 przestrzeń zewnętrzna [CD] ściana z gazobetonu klasy E (0,6g/cm 3 ) 4cm Okna 130 x180 cm 0,9 0,5mm Pb 1,0mm Pb P5 parter (0,00m) Prac. Informatyki [EF] strop prefabrykowany typu SP o eq Pb = 1,7mm,1 0,5mm Pb P6 II piętro (+6,60m) Blok operacyjny [FG] strop prefabrykowany typu SP o eqpb = 1,7mm,1 0,5mm Pb *) wykonano w ramach prac adaptacyjnych pomieszczenia przed instalacją aparatu SPECT-CT Symbia Intevo Bold Wszystkie wymagane osłony dodatkowe wykonano zgodnie z niniejszym projektem.

3 z 4 4. UWAGI KOŃCOWE Projekt ten nie wymaga zaopiniowania przez Państwową Agencję Atomistyki. Po zainstalowaniu aparatu i wykonaniu osłon należy zwrócić się do Państwowej Agencji Atomistyki o dokonanie pomiarów dozymetrycznych weryfikujących skuteczności wyznaczonych i wykonanych osłon radiologicznych stałych. W przypadku zainstalowania gamma-kamery w innej lokalizacji (w tym modułu CT) niż przewidziano w niniejszym w projekcie wymagane będzie przeprowadzenie powtórnej analizy skuteczności osłon radiologicznych stałych. W chwili obecnej działalność Zakładu Medycyny Nuklearnej Mazowieckiego Szpitala Bródnowskiego prowadzona jest na podstawie ważnego zezwolenia Prezesa PAA. Montaż nowej gamma-kamery SPECT-CT nie wpłynie na zmianę zakresu merytorycznej działalności Zakładu, szczególnie w zakresie: - rodzaju stosowanych radioznaczników, - prowadzonych prac z radioizotopami, - sposobu gromadzenia i przechowywania odpadów radioaktywnych, - ruchu otwartych źródeł promieniotwórczych, - ruchu pacjenta.

4 z 4 III. RYSUNKI WYKAZ RYSUNKÓW: Rys. nr 1a i 1b Rozmieszczenie punktów pomiarowych i przegród budowlanych pełniących funkcję osłon radiologicznych stałych oraz wraz z lokalizacją planowanego posadowienia gamma-kamery SPECT-CT

PRZESTRZEÑ ZEWNÊTRZNA - DZIEDZINIEC 687 15 310 4 1 D 335 60 P4 15 A 4 486 GABINET BADAÑ SCYNTYGRAFICZNYCH P3 C POMIESZCZENIE GAMMA-KAMERY SPECT-CT SYMBIA INTEVO BOLD P 0 DS OW P DS1 B STEROWNIA KORYTARZ WEWNÊTRZNY POMIESZCZENIE POMIESZCZENIE DLA DLA PLANOWANEJ PLANOWANEJ GAMMA-KAMERY GAMMA-KAMERY II II Rys. a. Rozmieszczenie punktów pomiarowych i przegród budowlanych pe³ni¹cych funkcjê os³on radiologicznych sta³ych wraz z lokalizacjê planowanego posadowienia gamma-kamery SPECT-CT Symbia Intevo Bold - rzut poziomy

PIÊTRO II BLOK OPERACYJNY P6 PIÊTRO I POMIESZCZENIE GAMMA-KAMERY SPECT-CT SYMBIA INTEVO BOLD P5 PARTER PRACOWNIA INFORMATYKI POZIOM +6,60m ST POZIOM +3,30m ST1 POZIOM 0,00m 97 30 97 30 97 Rys. b. Rozmieszczenie punktów pomiarowych i przegród budowlanych pe³ni¹cych funkcjê os³on radiologicznych sta³ych - rzut pionowy