Literatura współczesna w szkole ponadgimnazjalnej. opracowała Elżbieta Anioła
Podstawa programowa Rozporządzenie MEN z dnia 6 listopada 2003 roku: kształcenie w zakresie podstawowym: S. Wyspiański Wesele, W. Reymont Chłopi (tom I), S. Żeromski Ludzie bezdomni, S. Żeromski Przedwiośnie, W. Gombrowicz- fragment prozy, wybrany utwór z prozy XX wieku (na przykład M. Dąbrowskiej, Z. Nałkowskiej), wybrany dramat XX wieku (S. Mrożka, T. Różewicza), T. Borowski- wybrane opowiadania Projekt nowego Rozporządzenia MEN w sprawie podstawy programowej z 5 października 2006 roku: kształcenie w zakresie podstawowym: S. Wyspiański Wesele, W. Reymont Chłopi (tom I), S. Żeromski Ludzie bezdomni, S. Żeromski Przedwiośnie, W. Gombrowicz- fragment prozy, wybrany utwór z prozy XX wieku (na przykład M. Dąbrowskiej, Z. Nałkowskiej), wybrany dramat XX wieku (S. Mrożka, T. Różewicza), T. Borowski- wybrane opowiadania
Podstawa programowa G. Herling- Grudziński Inny świat, wybór poezji polskiej XX wieku (B. Leśmiana, L. Staffa, J. Tuwima, M. Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej, Cz. Miłosza, K. K. Baczyńskiego, T. Różewicza, Z. Herberta, M. Białoszewskiego, W. Szymborskiej, S. Barańczaka, J. Twardowskiego), wybrane fragmenty prozy dokumentalnej (reportaż, dziennik, pamiętnik) i eseistycznej, utwory współczesne zaproponowane przez uczniów i nauczyciela, inne teksty kultury, wybrana powieść XX wieku w zakresie literatury powszechnej, J. Conrad- wybrany utwór. G. Herling- Grudziński Inny świat, wybór poezji polskiej XX wieku (B. Leśmiana, L. Staffa, J. Tuwima, M. Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej, Cz. Miłosza, K. K. Baczyńskiego, T. Różewicza, Z. Herberta, M. Białoszewskiego, W. Szymborskiej, S. Barańczaka, J. Twardowskiego), Jan Paweł II Pamięć i tożsamość, wybrane fragmenty prozy dokumentalnej (reportaż, dziennik, pamiętnik) i eseistycznej, utwory współczesne zaproponowane przez uczniów i nauczyciela, inne teksty kultury, wybrana powieść XX wieku w zakresie literatury powszechnej
Podstawa programowa kształcenie w zakresie rozszerzonym: W. Gombrowicz Trans- Atlantyk, M. Kuncewiczowa Cudzoziemka, Witkacy Szewcy, F. Kafka Proces, M. Bułhakow Mistrz i Małgorzata. kształcenie w zakresie rozszerzonym: W. Gombrowicz Trans- Atlantyk, M. Kuncewiczowa Cudzoziemka, Witkacy Szewcy, F. Kafka Proces, M. Bułhakow Mistrz i Małgorzata, Abp K. Majdański Będziecie Moimi świadkami.
Standardy wymagań egzaminacyjnych W. Gombrowicz Ferdydurke (wybrane rozdziały); Z. Nałkowska Granica ; T. Borowski Pożegnanie z Marią ( Pożegnanie z Marią, Proszę państwa do gazu, U nas w Auschwitzu, Bitwa pod Grunwaldem ); S. Mrożek Tango ; H. Krall Zdążyć przed Panem Bogiem ; J. Conrad Jądro ciemności ; A. Camus Dżuma
epoka otwarta; Współczesność przestrzeń indywidualnych odkryć; czas różnorodnych zjawisk kulturowych; okres przełomów, wydarzeń politycznospołecznych; epoka chaosu i ciągłych poszukiwań;
Współczesność Wiek XX: wojny światowe, totalitaryzmy, klęski i triumfy demokracji, walki o prawa jednostki, holokaust, egzystencjalizm, rozkwit cywilizacji technicznej, kryzys ideałów, awangarda, postmodernizm, Wiek XXI: zapowiedź zmierzchu kultury słowa, rozkwit kultury elektronicznej i multimedialnej, czas dominacji kultury popularnej, koniec wielkich narracji, rozkwit prozy reportażowej, kronikarskiej, autobiograficznej, dziennikarskiej, literatura fantasy,
PORTRETY DAT 1939 1945 czas wojny i okupacji; 1945 1948 czasy względnej swobody twórczej; 1949 1953 socrealizm (realizm socjalistyczny); 1954 1956 1956 czasy odwilży (złagodzenie zakazów krępujących twórczość); 1956 1960 czas odwilży październikowej ; 1960 1968 okres małej stabilizacji ; 1968 1989 okres fermentu politycznego i kulturalnego; 1990 1999 1999 czas poszukiwań, reorganizacji; przejście do nowej ery; elementy postmodernizmu;
1939 1945 czas wojny i okupacji Krzysztof Kamil Baczyński Tadeusz Gajcy Tadeusz Borowski Andrzej Trzebiński pokolenie Kolumbów ; pokolenie spełnionej apokalipsy ; Sztuka i Naród
1945 1948 czasy względnej swobody twórczej cenzura (kontrola wszelkich dziedzin kultury); tematyka wojenna; literatura lagrowa i łagrowa (opowiadania T. Borowskiego, Z. Nałkowskiej, utwory G. Herlinga- Grudzińskiego); literatura faktograficzna (reportaże Melchiora Wańkowicza ); literatura rozrachunkowa ( Mury Jerycha Tadeusza Berezy, Węzły życia Zofii Nałkowskiej; literatura emigracyjna;
1949 1953 socrealizm (realizm socjalistyczny); tendencyjność; podporządkowanie ideologii komunistycznej; zafałszowywanie rzeczywistości; schematyczność; nowomowa (język jako narzędzie ideologii); mierne efekty artystyczne; powieść produkcyjna ( Przy budowie Tadeusza Konwickiego, Traktory zdobędą wiosnę Witolda Zalewskiego);
1954 1956 czasy odwilży (złagodzenie zakazów krępujących twórczość); pokolenie Współczesności (pokolenie 56); Zbigniew Herbert (nurt klasycystyczny); Miron Białoszewski (nurt lingwistyczny); Stanisław Grochowiak (turpizm); Jerzy Harasymowicz (tradycja ludowej fantastyki); Marek Hłasko Pierwszy krok w chmurach ;
1956 1960 czas odwilży październikowej pokolenie 56 (Edward Stachura, Rafał Wojaczek); wielonurtowość w prozie: realizm ( Sława i chwała Jarosława Iwaszkiewicza); proza historyczna ( Srebrne orły Teodora Parnickiego, utwory Pawła Jasienicy); nurt wiejski; nurt rozrachunkowy (Kazimierz Brandys Matka Królów );
1960 1968 okres małej stabilizacji Nowa Fala (Ewa Lipska, Stanisław Barańczak, Adam Zagajewski): domaganie się prawdy o współczesności; nazywanie rzeczy po imieniu jest jedyną szansą literatury ; kompromitowanie nowomowy (języka tworzącego fałszywy obraz świata); szary człowiek bohaterem utworów;
Wiek XX niekiedy wypowiadaliśmy te słowa z dumą, niekiedy z żalem, wstydem i ubolewaniem, zafascynowani wspaniałościami naszych czasów bądź przerażeni ich marnością, podłością, przeciętnością. Mówiliśmy zatem o literaturze XX wieku raz przekonani o jej dokonaniach i ukontentowani jej rozległym dorobkiem, to znów przeświadczeni, że nie dorównuje temu, co stworzyli dawni geniusze, daleko jej bowiem do tragików greckich i Szekspira, do Dantego i Mickiewicza, do Goethego i Dostojewskiego. Wielka i zarazem mała, jaka jest naprawdę?... (Michał Głowiński, Skrzydła i pięta, Kraków 2004)
SZTUKA WSPÓŁCZESNA W XX wieku zaliczono sztukę do grupy pojęć otwartych (termin stworzony przez Ludwiga Wittgensteina ), czyli takich, które grupują w sposób luźny przedmioty nie mające wyraźnych cech wspólnych, jedynie coś, co Wittgenstein określił jako "podobieństwo rodzinne"
SZTUKA WSPÓŁCZESNA Cztery modele działania w sztuce: konstruowanie przedmiotów, których forma ma wszystkie cechy niezbędne do tego, aby dany przedmiot uznać za dzieło sztuki. (np. malowanie obrazu); dodawanie nowych cech do tych, które już zostały ustalone jako właściwe dziełu sztuki. (np. Magdalena Abakanowicz tworząc po raz pierwszy przestrzenną kompozycję z tkaniny artystycznej); uznawanie dowolnych przedmiotów za dzieła sztuki, jeśli tylko zostaną umieszczone w kontekście sytuującym je jako takie. (np. Marcel Duchamp Fontanna); tworzenie teoretycznych obiektów o cechach tautologicznych, będących wypowiedzią sztuki o sztuce (konceptualizm, metasztuka);
SZTUKA WSPÓŁCZESNA Magdalena Abakanowicz (ur. 20 czerwca 1930 w Falentach) - polska rzeźbiarka, laureatka licznych nagród; miała ponad 100 wystaw na całym świecie. Specjalizuje się w tworzeniu dużych, figuralnych kompozycji przestrzennych w oparciu o tkaninę, z wykorzystaniem także innych materiałów, jak kamień, drewno i brąz - zwanych od jej nazwiska abakanami.
SZTUKA WSPÓŁCZESNA Magdalena Abakanowicz Nierozpoznani" na cytadeli w Poznaniu (całość instalacji)
Przygotowanie ucznia do odbioru tekstów współczesnych Zrozumieć literaturę to tyle, co znać fakty, kojarzyć pojęcia i samodzielnie umieć czytać. Aktywnie pracować z tekstem, dostrzegać ciekawe związki, by móc dyskutować, polemizować i próbować ułożyć własną opowieść o pisarzach i ich dziełach. (B. Kaniewska, A. Legeżyńska, P. Śliwiński, Literatura polska XX wieku, Poznań 2005.)
Przygotowanie ucznia do odbioru tekstów współczesnych (cele) nauczyć odczuwania przyjemności w obcowaniu z tekstem literackim; zapraszać do środka dzieła, skłonić do analizy i interpretacji tekstu; poszukać wartości wokół siebie i w sobie przez kontakt z utworem literackim (uczenie przez i dla wartości); umieć wykorzystać w odbiorze tekstów konteksty, nawiązania; łączyć utwór literacki z innymi tekstami kultury, by dostrzec wzajemne oświetlanie się sztuk ; łączyć kształcenie literackie z językowym; dostrzegać tematy, problemy; skłaniać do dyskusji, polemiki; doskonalić sztukę pisania (rozprawka, recenzja, interpretacja utworu, interpretacja porównawcza, artykuł, esej);