Uznanie orzeczeń sądów zagranicznych w Stanach Zjednoczonych na przykładzie stanu Nowy Jork 2015-11-27 17:33:09

Uznanie orzeczeń sądów zagranicznych w Stanach Zjednoczonych na przykładzie stanu Nowy Jork 2015-11-27 17:33:09

2 Niniejsze opracowanie odnosi się do tematyki uznawania orzeczeń sądów zagranicznych (w tym także sądów polskich) w Stanach Zjednoczonych przez sądy nowojorskie oraz w szerokim zarysie wykonalności uznanego wyroku. Tematyka może zainteresować zarówno przedsiębiorstwa/osoby szukające odpowiedzi na pytania odnośnie odzyskania należności od osób przebywających na terytorium Stanów Zjednoczonych, jak również kontrahentów biorących udział w międzynarodowym obrocie gospodarczym. Ten artykuł poświęcony jest orzeczeniom w sprawach cywilnych majątkowych. Niniejsze opracowanie stanowi wskazówkę na istniejące ramy prawne i nie reprezentuje wyczerpującej analizy prawnej lub porady prawnej. Orzeczenie sądu w zasadzie nie wywiera skutków prawnych poza terytorium państwa, w którym zostało wydane. Brak jest porozumień dwustronnych między Stanami Zjednoczonymi i Polską czy też umów międzynarodowych w sprawie uznawania orzeczeń sądów w sprawach cywilnych (decyzje międzynarodowego panelu arbitrażowego podlegają konwencji nowojorskiej z 1958 i nie są przedmiotem niniejszego opracowania). Niezbędne jest przeprowadzenie postępowania o uznanie orzeczenia w trybie postępowania sądowego. W ustroju federalnym Stanów Zjednoczonych postępowanie uznaniowe leży w gestii sądownictwa stanowego. W przypadku stanu Nowy Jork, postępowanie wszczyna się w sądzie pierwszej instancji (Supreme Court of the State of New York) w oparciu o zasadę wzajemności. Podstawa do składania wniosku o uznanie zagranicznego orzeczenia Stosownie do prawa nowojorskiego, przepisy regulujące podstawy uznania zagranicznego wyroku skodyfikowane są w ramach zasad postępowania cywilnego (Civil Practice Law and Rules). Mają one zastosowanie wyłącznie do orzeczeń cywilnych w sprawach majątkowych, a więc przyznających lub odrzucających roszczenia pieniężne, z wyłączeniem orzeczeń w sprawach podatkowych, wyroku grzywny, innej kary lub orzeczenia obowiązku alimentacyjnego. Co ciekawe, przyznanie stronie kosztów procesowych w wyroku zagranicznym w świetle istniejącego prawa precedensowego, z pewnymi wyjątkami, nie jest uznawane za rodzaj kary. Jest to istotne z punktu widzenia prawa amerykańskiego, gdzie, co do zasady, nie przyznaje się zwrotu kosztów procesowych, chyba że umowa pomiędzy stronami, przepisy ustawy lub sądu stanowią inaczej. Dla uznania orzeczenia na zasadzie wzajemności orzeczenie zagraniczne musi mieć charakter prawomocny przyznający stronie określoną sumę roszczenia lub odrzucający pozew, co dotyczy również wyroków zaocznych (wydanych bez udziału strony przeciwnej). Należy zaznaczyć, że prawomocność na gruncie prawa amerykańskiego oznacza jego finalność i rozstrzygający charakter. Dopuszczalne jest także wszczęcie postępowania o uznanie wyroku zagranicznego pomimo wniesionej apelacji od wyroku w kraju, w którym orzeczenie zostało wydane. Odmowa uznania zagranicznego orzeczenia sądowego następuje w przypadkach, gdy system prawny, w którym znajduje się sąd lub trybunał orzekający, nie spełnia fundamentalnych zasad państwa prawa lub strona pozbawiona była możliwości obrony swych praw lub jej należytego przedstawicielstwa. Sąd może również odmówić uznania zagranicznego orzeczenia w innych przypadkach, gdy m.in. (i) sąd lub trybunał orzekający nie posiadał jurysdykcji w sprawie; (ii) strona pozwana nie została prawidłowo powiadomiona o wszczętym postępowaniu; (iii) popełnione zostało nadużycie przy uzyskaniu orzeczenia; (iv) podstawa uzyskania orzeczenia wyroku zagranicznego jest sprzeczna z podstawowymi zasadami prawa stanu Nowy Jork; (v) istnieje inne orzeczenie w sprawie, które jest sprzeczne z orzeczeniem podlegającym uznaniu; (vi) stosownie do przepisów sądu zagranicznego, sąd orzekający nie posiadał właściwości miejscowej w sprawie; (vii) postępowanie w sprawie było przedmiotem umowy wyłączającej postępowanie sądowe (np. arbitraż); lub (viii) w sprawach o naruszenie dóbr osobistych. W praktyce do sytuacji, w których sąd nowojorski odmawia uznania wyroku zagranicznego, dochodzi bardzo rzadko, np. kiedy orzeczenie o naruszeniu dóbr osobistych na podstawie prawa brytyjskiego jest sprzeczne z amerykańskimi zasadami konstytucyjnymi odnośnie przedstawienia materiału dowodowego, lub w przypadku orzeczenia wydanego w czasie wojny domowej w Liberii przez trybunał sędziowski mianowany przez jedną z frakcji politycznych z pogwałceniem zasad konstytucyjnych.

3 Przebieg postępowania i wymagane dokumenty Wszczęcie postępowania cywilnego w sądzie stanowym następuje poprzez rozpoczęcie postępowania plenarnego w sądzie lub postępowania uproszczonego (na podstawie tzw. wniosku - pozwu) w celu przekształcenia orzeczenia zagranicznego w wyrok sądu nowojorskiego. Poza uwierzytelnionym odpisem orzeczenia wraz z tłumaczeniem na język angielski wymagane będzie oświadczenie eksperta obeznanego z polskim systemem prawnym. Takie oświadczenie może być przygotowane przez pracownika naukowego znającego system prawny państwa macierzystego wyroku lub po prostu w formie oświadczenia adwokata polskiego znającego stan prawny przedmiotu sporu. Kolejnym etapem jest powiadomienie pozwanego o toczącym się procesie oraz przekazanie stronie przeciwnej stosownych pism procesowych, które następuje szybko, jeżeli w sprawie nie występuje element zagraniczny. W przypadku, kiedy strona przeciwna znajduje się poza granicami Stanów Zjednoczonych, zastosowanie będzie miała konwencja haska z 1965 r. o doręczaniu za granicą dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych. Oznacza to przede wszystkim znacznie dłuższe terminy doręczeń i wezwań na rozprawę. Jeżeli wszelkie przesłanki wnioskodawcy zostaną spełnione (prawomocny wyrok i brak podstaw do odmowy), sąd stanowy uzna zagraniczny wyrok i wyda orzeczenie, które zostanie przekształcone w wyrok prawomocny. Co ważne, wszelkie koszty procesowe ponosi powód i sąd nowojorski, co do zasady, w wyroku nie przyzna zwrotu kosztów adwokata stronie wygrywającej. Wyrok nowojorski można następnie umiejscowić w innym stanie na zasadach określonych w przepisach stanu docelowego (np. jeżeli dłużnik dodatkowo posiada nieruchomość lub udziały w spółce zarejestrowanej w stanie Delaware) w oparciu o Federalną Klauzulę Konstytucyjną Pełnego Zaufania (Full Faith and Credit Clause). Egzekucja wyroku W prawie stanu Nowy Jork, tak jak w prawie federalnym, nie istnieje instytucja komornika, natomiast przy egzekucji wyroku, któremu nadano klauzulę wykonalności, można posłużyć się szeryfem (sheriff) lub egzekutorem (city marshal). Jeżeli dłużnik odmawia lub uchyla się od obowiązku płatności należności stwierdzonej prawomocnym wyrokiem stanowym, jedyną możliwością zmuszenia go do tego jest wdrożenie przeciw niemu, za pośrednictwem adwokata, sądowego postępowania egzekucyjnego. Koszty egzekucji ponosi strona wszczynająca postępowanie. Z uwagi na to, że adres zamieszkania, stan majątkowy, stan kont bankowych oraz dochody osób zamieszkałych w Stanach Zjednoczonych są chronione ustawowo tajemnicą, warto zatrudnić firmę zajmującą się zbieraniem danych osobowych, która pozwoli określić umiejscowienie środków podlegających egzekucji np. nieruchomości, łodzi, samochodu, udziałów w spółce publicznej, itp. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego uprawnia wierzyciela do wykorzystania całej gamy środków pomocniczych mających na celu ustalenie położenia środków, np. w drodze wezwania na przesłuchanie, lub dla zabezpieczenia mienia, które mogłoby ulec roztrwonieniu przez dłużnika, i w ostateczności przejęciu mienia i zaspokojeniu wierzytelności. Podsumowanie Zasada wzajemności uznawania orzeczeń zagranicznych powoduje, iż procedura sądowa w stanie Nowy Jork, zwłaszcza sądów w sprawach gospodarczych i handlowych w mieście Nowy Jork, przebiega w miarę szybko. Przed wniesieniem pozwu do sądu o uznanie orzeczenia zagranicznego warto jednak zasięgnąć porady prawnej, zwłaszcza dla ustalenia właściwości sądowej, miejsca zamieszkania lub siedziby firmy, wreszcie określenia właściwej strategii odnośnie majątku podlegającego egzekucji. Wojciech Jackowski, Menaker & Herrmann LLP Wojciech Jackowski jest adwokatem nowojorskim w kancelarii prawniczej Menaker & Herrmann LLP. Zajmuje się

4 problematyką sporów gospodarczych i korporacyjnych w sądzie stanowym i federalnym, międzynarodowym postępowaniem sądowym i arbitrażowym oraz doradztwem w sprawach z zakresu handlu międzynarodowego. E-mail: wjackowski@mhjur.com. Strona kancelarii prawniczej: www.mhjur.com. 2013 Menaker & Herrmann LLP Ostatnia aktualizacja: 24.06.2013

5