ZATRZYMANIE CUDZOZIEMCA UMIESZCZENIE CUDZOZIEMCA W STRZEŻONYM OŚRODKU ZASTOSOWANIE WOBEC CUDZOZIEMCA ARESZTU W CELU WYDALENIA 1 Zatrzymanie cudzoziemca Cudzoziemiec może być zatrzymany na okres nie dłuższy niż 48 godzin, jeżeli: zachodzą okoliczności uzasadniające wydanie wobec cudzoziemca decyzji o wydaleniu, cudzoziemiec uchyla się od wykonania obowiązków określonych w decyzji o wydaleniu Zatrzymania cudzoziemca dokonuje Straż Graniczna lub Policja. Zatrzymanemu cudzoziemcowi przysługują uprawnienia przewidziane w kodeksie postępowania karnego dla osoby zatrzymanej. Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach oraz wysłuchać go. Z zatrzymania sporządza się protokół; W protokole należy umieścić złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących mu prawach; odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu. Zatrzymanemu, na jego żądanie, należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nim rozmowę (rozmowa może się odbyć w obecności zatrzymującego). Zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu. 1 W dniu 1.09.2003r. weszły w życie dwie ustawy regulujące położenie cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: ustawa z dn.13.06.2003r. o cudzoziemcach ( Dz. U. nr 128 poz.1175) i ustawa z dn.13.06.2003r.o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ( Dz.U. Nr 128 poz.1176). 1
Umieszczenie cudzoziemca w strzeżonym ośrodku Cudzoziemca umieszcza się w strzeżonym ośrodku, jeżeli: jest to niezbędne do sprawnego przeprowadzenia postępowania w sprawie wydalenia lub o cofnięcie zezwolenia na osiedlenie się; zachodzi uzasadniona obawa, że będzie się uchylał od wykonania decyzji o wydaleniu lub decyzji o cofnięciu zezwolenia na osiedlenie się; przekroczył lub usiłował przekroczyć granicę niezgodnie z przepisami, jeżeli nie został niezwłocznie doprowadzony do granicy. Cudzoziemca, ubiegającego się o nadanie statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, nie zatrzymuje się, chyba, że mają miejsce następujące okoliczności: cudzoziemiec składa wniosek o nadanie statusu uchodźcy: podczas kontroli granicznej, nie mając prawa wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podczas nielegalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; przed złożeniem wniosku o nadanie statusu uchodźcy: niezgodnie z przepisami przekroczył lub usiłował przekroczyć granicę, otrzymał decyzję o zobowiązaniu do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub decyzję o wydaleniu; po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy wydano mu decyzję o wydaleniu. W przypadkach wyżej wymienionych cudzoziemca umieszcza się w ośrodku strzeżonym. Nie umieszcza się w ośrodku strzeżonym ani areszcie w celu wydalenia: małoletniego bez opieki, cudzoziemca ubiegającego się o nadanie statusu uchodźcy, którego stan psychofizyczny stwarza domniemanie, że był poddany przemocy albo jest niepełnosprawny Areszt w celu wydalenia Areszt w celu wydalenia stosuje się wobec cudzoziemca jeżeli zachodzi którakolwiek z okoliczności wymienionych wyżej, które uzasadniają umieszczenie cudzoziemca w ośrodku strzeżonym a jednocześnie istnieje obawa, że cudzoziemiec nie podporządkuje się zasadom pobytu obowiązującym w strzeżonym ośrodku. 2
W przypadku cudzoziemca ubiegającego się o nadanie statusu uchodźcy, areszt w celu wydalenia stosuje się, gdy z okoliczności ustalonych przez organ Straży Granicznej wynika, że jest to niezbędne że względu na obronność lub bezpieczeństwo państwa albo bezpieczeństwo i porządek publiczny. Postepowanie w sprawie o umieszczenie cudzoziemca w strzeżonym ośrodku lub o zastosowanie aresztu w celu wydalenia Postanowienie o umieszczeniu cudzoziemca w strzeżonym ośrodku lub o zastosowaniu wobec cudzoziemca aresztu w celu wydalenia wydaje sąd rejonowy właściwy ze względu na siedzibę organu składającego wniosek o zastosowanie ośrodka lub aresztu w celu wydalenia. Wniosek o zastosowanie ośrodka lub aresztu składa do sądu: wojewoda, organ Straży Granicznej lub Policji. Sąd w postanowieniu o umieszczeniu cudzoziemca w strzeżonym ośrodku lub o zastosowaniu aresztu w celu wydalenia oznacza okres pobytu nie dłuższy niż 90 dni. Okres pobytu w strzeżonym ośrodku lub areszcie w celu wydalenia może zostać przedłużony (postanowieniem sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce położenia ośrodka lub aresztu) na czas określony; łączny okres pobytu w ośrodku lub areszcie nie może przekroczyć roku. Na postanowienie sądu rejonowego o umieszczeniu cudzoziemca w ośrodku strzeżonym lub areszcie w celu wydalenia przysługuje cudzoziemcowi zażalenie do sądu okręgowego. Cudzoziemiec może w każdym czasie wystąpić do sądu rejonowego o uchylenie umieszczenia w strzeżonym ośrodku lub areszcie w celu wydalenia. Jeżeli umieszczenie cudzoziemca w ośrodku strzeżonym lub areszcie w celu wydalenia, mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla jego życia lub zdrowia sąd nie wydaje postanowienia o zastosowaniu wymienionych środków. Cudzoziemiec, który ubiega się w Polsce o nadanie statusu uchodźcy (złożył wniosek o nadanie statusu uchodźcy), zostaje umieszczony w ośrodku strzeżonym lub areszcie w celu wydalenia na okres 30 dni postanowienie w tej sprawie wydaje sąd rejonowy. W tym czasie 30 dni Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wydaje decyzję o zwolnieniu cudzoziemca że strzeżonego ośrodka lub aresztu w celu wydalenia (decyzję wydaje z urzędu lub na wniosek cudzoziemca), gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika,że jest prawdopodobne, że cudzoziemiec spełnia warunki uznania za uchodźcę określone w Konwencji Genewskiej i Protokole Nowojorskim. 3
Jeżeli wniosek o nadanie statusu uchodźcy składa cudzoziemiec, który przebywa w strzeżonym ośrodku lub areszcie w celu wydalenia ( wniosek zostaje złożony przez cudzoziemca, po umieszczeniu w ośrodku lub areszcie) sąd przedłuża okres pobytu cudzoziemca o 90 dni. Jeżeli decyzja o odmowie nadania statusu uchodźcy zostanie doręczona cudzoziemcowi przed upływem któregoś z wymienionych wyżej okresów: 30 dni lub 90 dni okres pobytu w ośrodku strzeżonym lub areszcie w celu wydalenia może być przedłużony na czas określony nie dłużej niż do roku: do wydania ostatecznej decyzji o odmowie nadania statusu uchodźcy i do wykonania decyzji o wydaleniu. Zwolnienie cudzoziemca z ośrodka strzeżonego lub aresztu w celu wydalenia Zwolnienie cudzoziemca z ośrodka strzeżonego lub aresztu w celu wydalenia następuje w przypadku: ustania przyczyn uzasadniających stosowanie tych środków; stwierdzenia, że pobyt cudzoziemca w ośrodku lub w areszcie może spowodować niebezpieczeństwo dla jego życia lub zdrowia; mają miejsce inne okoliczności uniemożliwiające stosowanie w/w środków; uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji o wydaleniu cudzoziemca z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; nadania cudzoziemcowi statusu uchodźcy lub udzielenia azylu; udzielenia cudzoziemcowi zgody na pobyt tolerowany; zastosowania wobec cudzoziemca innych środków skutkujących pozbawieniem wolności. na podstawie decyzji Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, wydanej z urzędu lub na wniosek cudzoziemca, gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że jest prawdopodobne, że cudzoziemiec spełnia warunki uznania za uchodźcę określone w Konwencji Genewskiej i Protokole Nowojorskim. Na decyzję Prezesa Urzędu o odmowie uwzględnienia wniosku o zwolnienie że strzeżonego ośrodka lub aresztu w celu wydalenia cudzoziemcowi przysługuje odwołanie w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się do sądu rejonowego właściwego że względu na siedzibę Prezesa Urzędu, za pośrednictwem kierownika strzeżonego ośrodka lub funkcjonariusza odpowiadającego za funkcjonowanie aresztu w celu wydalenia. Sąd rozpoznaje odwołanie niezwłocznie. 4
Prawa cudzoziemca przyjmowanego do strzeżonego ośrodka lub aresztu w celu wydalenia Cudzoziemca przyjmowanego do strzeżonego ośrodka lub aresztu w celu wydalenia należy pouczyć, w zrozumiałym dla niego języku, o przysługujących mu prawach i obowiązkach oraz zapoznać go z przepisami regulującymi pobyt w strzeżonym ośrodku lub areszcie w celu wydalenia. Cudzoziemiec umieszczony w strzeżonym ośrodku lub przebywający w areszcie ma prawo do kontaktowania się z organizacjami pozarządowymi lub międzynarodowymi zajmującymi się udzielaniem pomocy, zwłaszcza prawnej, cudzoziemcom. Cudzoziemiec, który złożył wniosek o nadanie statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej i został umieszczony w strzeżonym ośrodku lub areszcie w celu wydalenia: powinien zostać poinformowany, w języku dla niego zrozumiałym, o organizacjach, do których zadań statutowych należą sprawy uchodźców; cudzoziemcowi należy zapewnić kontakt korespondencyjny lub telefoniczny z tymi organizacjami; ma prawo do osobistego kontaktowania się, w celu udzielenia mu pomocy prawnej, na terenie strzeżonego ośrodka lub aresztu w celu wydalenia z przedstawicielem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców lub organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy uchodźców. 5
Ważne adresy Wydział do Spraw Cudzoziemców Zarządu Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Głównej Straży Granicznej 00-562 Warszawa, ul. Koszykowa 16 składanie wniosków o nadanie statusu uchodźcy Urząd do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców 00-562 Warszawa, ul. Koszykowa 16 tel. 22/601 44 53 Centralny Ośrodek Recepcyjny dla uchodźców w Dębaku Podkowa Leśna koło Warszawy 05-805 Otrębusy tel. 22/729 80 71 Wysoki Komisarz NZ do spraw Uchodźców (UNHCR) 05-056 Warszawa, Aleja Róż 2 tel. 22/628 69 30 Helsińska Fundacja Praw Człowieka - pomoc prawna 00-018 Warszawa, ul. Zgoda 11 tel./fax 22/828 10 08, 828 69 96 Stowarzyszenie Praw Człowieka im. Haliny Nieć 31-136 Krakow ul. Sobieskiego 7/3 tel/fax (12) 6337223 Polska Akcja Humanitarna Centrum Pomocy Uchodźcom 00-031 Warszawa, ul. Szpitalna 5 m. 3 22/828 90 86 Caritas Polska Biura Informacji dla Migrantów i Uchodźców 15-077 Białystok, ul. Warszawska 32 tel/fax: 85/ 732 55 53 20-950 Lublin ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2 Tel. 81/743 71 86 50-369 Wrocław, pl. Katedralny 6/1 tel/fax 71/322 17 15 Polski Czerwony Krzyż 00-561 Warszawa ul. Mokotowska 14 tel.: 22/628 55 75, 621 36 25 fax: 22/628 41 38 Poradnia Prawna Ośrodek Praw Człowieka Uniwersytetu Jagielońskiego Kraków, Plac Inwalidów 4 tel.: 12/ 633 37 96, 422 10 33 w. 1392 Poradnia Prawna Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego Warszawa, Krakowskie Przedmieście 26/28 tel.: 22/620 0381 w.811 tel/fax: 22/826 92 94 Opracowanie: Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2003 6