UZASADNIENIE I. W związku z wątpliwościami, czy Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ma prawo przyznawać świadczenie honorowe osobom, które ukończyły 100 lat życia, w projekcie proponuje się wprowadzenie przepisu regulującego tę kwestię, sankcjonującego kilkudziesięcioletnią tradycję przyznawania takich świadczeń (art.1 pkt 1 i 2 projektu). Świadczenia honorowe z tytułu osiągnięcia 100 lat życia przyznawane są przez Prezesa ZUS w drodze wyjątku na mocy decyzji podjętej przez Prezesa Rady Ministrów w 1972 r. Zasadność jej stosowania była potwierdzana przez kolejnych ministrów właściwych do spraw zabezpieczenia społecznego. Liczba osób, którym przyznano takie świadczenie wynosiła: w 2001 r. 402, w 2002 r. 498, w 2003 r. 517, w 2004 r. 622, w 2005 r. 579. Wypłaty świadczeń dla jednej osoby na ogół nie przekraczają okresu jednego roku. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wydziela ewidencyjnie wypłat tych świadczeń, ponieważ kwoty wypłat nie są znaczące. II. Główną przyczyną wprowadzenia ustawą z dnia 16 lipca 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 191, poz. 1954) zasady, że waloryzacja przeprowadzana jest dopiero wówczas, gdy wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie od roku kalendarzowego, w którym była przeprowadzona ostatnio waloryzacja wynosi co najmniej 105,0 lub co trzy lata, jeżeli ww. wskaźnik nie osiągnie 105% przez okres 2 lat kalendarzowych następujących po roku, po roku w którym przeprowadzono ostatnią waloryzację, a więc odejścia od corocznej waloryzacji emerytur i rent, była trudna sytuacja finansów publicznych. Odnotowana w 2005 r. poprawa kondycji naszej gospodarki oraz stanu finansów publicznych, niższy od zakładanego deficyt budżetu państwa oraz utrzymujący się od kilku lat na niskim poziomie wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych, pozwalają na powrót do formuły corocznej waloryzacji emerytur i rent. W projekcie ustawy proponuje się, aby wskaźnik waloryzacji wynosił nie mniej niż średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o część realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Zgodnie z Komunikatem Prezesa GUS z 16 stycznia br., średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w 2005 r. w stosunku do 2004 r. wyniósł 2,1 %, a dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów - 2,3 %. Natomiast zgodnie z prognozą Ministra Finansów, inflacja w 2006 r. ma wynieść 1,5% a w 2007 r. 1,9 %. Utrzymanie się wzrostowej tendencji gospodarki naszego kraju, poprawy stanu finansów publicznych oraz niskiego wskaźnika inflacji stwarza możliwość zwiększania wskaźnika waloryzacji o część realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Uwzględnienie inflacji oraz 20 % realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia byłoby obligatoryjne. Ewentualne dalsze zwiększenie wskaźnika waloryzacji ponad wskaźnik inflacji, byłoby przedmiotem negocjacji na forum Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno- Gospodarczych. Ustalony w drodze negocjacji wskaźnik waloryzacji, ogłaszałby minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego. W przypadku braku konsensusu, wysokość wskaźnika waloryzacji ogłaszałaby, w drodze rozporządzenia, Rada Ministrów. III. Kolejnym elementem proponowanych zmian jest skrócenie, określonych ustawą z dnia 16 lipca 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 191, poz. 1954), terminów likwidacji tzw. starego portfela emerytur i
rent, tj. ponownego przeliczenia emerytur i rent, które zostały obliczone od kwoty bazowej stanowiącej mniej niż 100% przeciętnego wynagrodzenia, czyli przyznane przed 1 stycznia 1999 r. Proponuje się, aby zamiast zapisanego w ustawie podniesienia kwoty bazowej: w roku 2007 do 94,5% przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia wysokości świadczenia w dniu jego przyznania., w roku 2008 do 96%, w roku 2009 do 98% i w roku 2010 do 100% takiego wynagrodzenia, została ona podniesiona w ciągu dwóch lat, tj.: w 2007 r. do 98,0% przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia wysokości świadczenia w dniu jego przyznania i w 2008 r. do 100% takiego wynagrodzenia. IV. Proponuje się uchylenie art. 194b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.), na mocy którego osobom pobierającym świadczenia ustalone w kwocie nie wyższej niż kwota najniższej emerytury lub renty przysługiwała jednorazowa wypłata w wysokości: 1) 100 zł dla osób pobierających emeryturę, rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy lub rentę rodzinną; 2) 50 zł dla osób pobierających rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami realizacja jednorazowej wypłaty, o której mowa w art. 194b następuje w marcu 2005 r. i w marcu 2006 r. (art. 194b ust. 2), przy czym jednorazowa wypłata nie przysługuje w roku kalendarzowym, w którym przeprowadzono waloryzację emerytur i rent (art. 194b ust. 3). Wobec powyższego w przyszłości nie będą już dokonywane jednorazowe wypłaty na mocy art. 194b. Z tych samych powodów proponuje się uchylenie art. 104a w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25, z późn. zm.). Ponadto proponuje się uchylenie ustawy z dnia 20 maja 2005 r. o dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne i zasiłek przedemerytalny (Dz. U. Nr 102, poz. 852). Na mocy tej ustawy, osobom pobierającym emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne oraz świadczenia przedemerytalne i zasiłki przedemerytalne, przysługiwał dodatek w wysokości 10% różnicy pomiędzy kwotą 9600 zł a wskaźnikiem dochodowym osoby uprawnionej lub uprawnionych członków rodziny. Dodatek ten przysługiwał, jeżeli wskaźnik dochodowy osoby uprawnionej obliczony na podstawie dochodu z roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym nabywała prawo do dodatku, nie przekraczał 9600 zł. Prawo do tego dodatku przysługiwało w latach, w których nie przeprowadzono waloryzacji emerytur i rent. Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, projekt ustawy zostanie udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej.
Ocena skutków regulacji (OSR) 1. Podmioty, na które będzie oddziaływać projektowana regulacja rentowe. Proponowane rozwiązania obejmą osoby, które pobierają świadczenia emerytalne i 2. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego Wejście w życie ustawy spowoduje dodatkowe koszty dla budżetu państwa. Wynika to z faktu, że wydatki z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są wyższe niż wpływy ze składek i w związku z tym co roku niezbędna jest dotacja uzupełniająca z budżetu państwa. Wprowadzenie corocznej waloryzacji emerytur i rent oraz przyspieszenie o dwa lata likwidacji starego portfela emerytur i rent spowoduje konieczność zwiększenia dotacji uzupełniającej w ciągu najbliższych 5 lat o kwoty wymienione w poniższym zestawieniu. I. Propozycja zmiany mechanizmu waloryzacji świadczeń: 1. Skutki finansowe proponowanej w ustawie zmiany mechanizmu waloryzacji emerytur i rent oszacował Zakład Ubezpieczeń Społecznych przy następujących założeniach makroekonomicznych (założenia na lata 2006 2011 przyjęto w oparciu o prognozę Ministerstwa Finansów) Rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w % 101,5 101,9 102,5 102,0 102,0 102,0 Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów*) w % 101,6 X X X X X Wskaźnik realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w % 102,0 101,7 102,1 102,0 102,0 102,0 *) od 2007 r. w szacunkach przyjęto na poziomie wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem 2. W warunkach obecnych przepisów przyjęto, że wskaźnik waloryzacji świadczeń nie będzie zwiększany ponad skumulowany wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych.
3. W warunkach proponowanych zmian przyjęto wskaźniki waloryzacji na najniższym poziomie, tzn. na poziomie wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych powiększonych o 20 % realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia. Przy powyższych założeniach oszacowano, że wprowadzenie zmiany zasad waloryzacji emerytur i rent od 2007 r. spowodowałoby w porównaniu do obecnych przepisów zwiększenie wydatków na świadczenia wypłacane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odpowiednio: - w 2007 r. - 1,8 mld zł, - w 2008 r. 4,3 mld zł, - w 2009 r. 1,8 mld zł, - w 2010 r. 3,6 mld zł, - w 2011 r. 6,4 mld zł. Przyjmując założenie, że wydatki na emerytury i renty tzw. służb mundurowych i rolników indywidualnych w latach następnych stanowić będą 23 % wydatków na emerytury i renty z FUS, szacuje się, że zwiększenie wydatków na wszystkie świadczenia podlegające waloryzacji (łącznie z zasiłkami i świadczeniami przedemerytalnymi oraz rentami socjalnymi) w porównaniu do obecnych przepisów wyniesie odpowiednio: - w 2007 r. 2,3 mld zł, - w 2008 r. 5,5 mld zł, - w 2009 r. 2,2 mld zł, - w 2010 r. 4,5 mld zł, - w 2011 r. 8,2 mld zł. II. Przyspieszenie realizacji wyrównywania starego portfela emerytur i rent Jeżeli chodzi o skrócenie terminów realizacji likwidacji tzw. starego portfela emerytur i rent o dwa lata, to zwiększenie wydatków z tego tytułu w porównaniu do obecnych przepisów wyniosłoby odpowiednio: - w 2007 r. - 1,3 mld zł, - w 2008 r. - 1,8 mld zł, - w 2009 r. - 1,1 mld zł, - w 2010 r. - 0,2 mld zł. Proponowane rozwiązania nie będą miały wpływu na budżety samorządów. 3. Wpływ regulacji na rynek pracy Proponowane rozwiązania nie będą miały żadnego wpływu na rynek pracy. 4. Wpływ regulacji na konkurencyjność i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw Proponowane rozwiązania nie będą miały wpływu na konkurencyjność wewnętrzną i zewnętrzną gospodarki. 5. Wpływ regulacji na sytuację i rozwój regionalny Proponowane rozwiązania nie będą miały żadnego wpływu na sytuację i rozwój regionalny.
6. Konsultacje społeczne Proponuje się konsultacje projektu ustawy z następującymi organizacjami związkowymi: 1) Komisja Krajowa NSZZ Solidarność ; 2) Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych; 3) Forum Związków Zawodowych w Bydgoszczy; 4) Krajowa Partia Emerytów i Rencistów; 5) Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów oraz następującymi organizacjami pracodawców: 1) Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych LEWIATAN ; 2) Konfederacja Pracodawców Polskich; 3) Związek Rzemiosła Polskiego; 4) BCC Organizacja Pracodawców.