Pracujesz za granicą poza UE, EOG lub Szwajcarią? Sprawdź, gdzie jesteś ubezpieczony

Pracujesz za granicą poza UE, EOG lub Szwajcarią? Sprawdź, gdzie jesteś ubezpieczony

Jeśli pracujesz za granicą poza państwem członkowskim Unii Europejskiej (UE), Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) lub Szwajcarią, w dalszym ciągu możesz być objęty zabezpieczeniem społecznym w Polsce. Aby ustalić, czy jest to możliwe, sprawdź, czy państwo, w którym masz zamiar pracować, zawarło z Polską umowę o zabezpieczeniu społecznym. Zawarte przez Polskę umowy obejmują m.in. zasady ustalania, w którym państwie powinny być opłacane składki na ubezpieczenia społeczne. W tej ulotce opisaliśmy umowy z zakresu zabezpieczenia społecznego, które zawarła Polska. Wybraliśmy przypadki, które występują najczęściej oraz odnoszą się do sytuacji pracowników oraz osób prowadzących działalność na własny rachunek. Umowy o zabezpieczeniu społecznym zawarły z Polską następujące państwa: t Jugosławia umowa obowiązuje od 1 stycznia 1959 r., obecnie dotyczy Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry oraz Serbii i nie ma zastosowania w stosunku do Kosowa, t Macedonia umowa obowiązuje od 1 lipca 2007 r., t Stany Zjednoczone Ameryki umowa obowiązuje od 1 marca 2009 r., t Kanada umowa obowiązuje od 1 października 2009 r., t Korea Południowa umowa obowiązuje od 1 marca 2010 r., t Australia umowa obowiązuje od 1 października 2010 r., t Ukraina umowa obowiązuje od 1 stycznia 2014 r., t Mołdawia umowa obowiązuje od 1 grudnia 2014 r. Ponadto od 1 września 2018 r. obowiązuje porozumienie o zabezpieczeniu społecznym z kanadyjską prowincją Quebec. Umowa z Jugosławią Umowa dotyczy obecnie B ośni i Hercegowiny, Czarnogóry oraz Serbii i ma ona zastosowanie do pracowników. Z zasady pracownicy są objęci ubezpieczeniami w państwie, w którym pracują. Przewidziano jednak wyjątek: t pracownicy przedsiębiorstw publicznej komunikacji lądowej, powietrznej i wodnej oraz pracownicy wysłani przez inne przedsiębiorstwa z siedzibą w jednym z państw objętych umową są objęci ubezpieczeniami w państwie, w którym siedzibę ma ich firma; 2

Jeśli pracujesz za granicą poza państwami członkowskimi UE, EOG lub Szwajcarią, w dalszym ciągu możesz podlegać zabezpieczeniu społecznemu w Polsce. zatem jeśli firma, która wysyła Cię do pracy w jednym z państw objętych umową, ma siedzibę w Polsce, w okresie pracy za granicą będziesz objęty polskimi ubezpieczeniami. Umowa nie przewiduje żadnych zaświadczeń, które potwierdzają zastosowanie przepisów prawa danego państwa. Umowa z Macedonią Umowa ma zastosowanie do pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek. Z zasady osoby nią objęte są ubezpieczone w państwie, w którym pracują. Istnieją jednak pewne wyjątki: t pracownik delegowany jest objęty ubezpieczeniem w państwie wysyłającym, jeżeli przewidywany okres delegowania nie przekracza 24 miesięcy; jeśli z jakiegoś powodu okres delegowania będzie dłuższy, taki pracownik może pozostać w ubezpieczeniu w państwie wysyłającym, jednak przez okres nie dłuższy niż kolejne 24 miesiące; w takiej sytuacji wymagana jest jednak zgoda właściwej władzy lub właściwej instytucji macedońskiej; musi ona udzielić zgody przed upływem pierwszych 24 miesięcy delegowania, t osoba prowadząca działalność na własny rachunek, która przenosi tymczasowo swoją działalność na teren drugiego państwa, jest objęta ubezpieczeniami w państwie, w którym działalność była dotychczas prowadzona, jeżeli okres przeniesienia nie przekroczy 24 miesięcy, t pracownik wykonujący pracę na terenie obu państw jest objęty ubezpieczeniami w tym państwie, w którym mieszka, 3

t t t osoba prowadząca działalność na własny rachunek w jednym państwie, która jednocześnie jest pracownikiem w drugim państwie, jest objęta ubezpieczeniami w tym państwie, w którym jest pracownikiem, osoba prowadząca działalność na własny rachunek w obu państwach jest objęta ubezpieczeniami w tym państwie, w którym mieszka, pracownik zatrudniony jako część personelu transportu lotniczego, kolejowego lub drogowego jest objęty ubezpieczeniami w państwie, w którym znajduje się siedziba firmy, która go zatrudnia; jeśli jednak firma ma filię lub stałe przedstawicielstwo w drugim państwie, pracownik będzie objęty ubezpieczeniami w tym drugim państwie. Zastosowanie polskiego prawa w stosunku do osoby, która pracuje w Macedonii, potwierdza zaświadczenie PL/RM 101. Wzór zaświadczenia znajduje się na stronie www.zus.pl w zakładce [Wzory formularzy] > [Pracujący] > [Umowy międzynarodowe]. Umowa ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki (USA) Umowa ma zastosowanie do pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek. Z zasady osoby zatrudnione na terytorium jednego z państw są objęte ubezpieczeniami w tym państwie. Przewidziano jednak pewne wyjątki: t pracownik delegowany jest objęty ubezpieczeniami w państwie wysyłającym, jeżeli okres delegowania nie przekracza 60 miesięcy, t osoba prowadząca działalność na własny rachunek jest objęta ubezpieczeniami w tym państwie, w którym mieszka, t pracownik lotniczej firmy transportowej, który wykonuje pracę na terenie obu państw, jest objęty ubezpieczeniami w państwie, w którym znajduje się siedziba firmy; jednak jeśli pracownik mieszka na terytorium drugiego państwa, jest objęty ubezpieczeniami w tym drugim państwie. Zastosowanie polskiego prawa wobec osoby, która pracuje w USA, potwierdza zaświadczenie PL/USA 1. Wzór zaświadczenia znajduje się na stronie www.zus.pl w zakładce [Wzory formularzy] > [Pracujący] > [Umowy międzynarodowe]. Umowa z Kanadą Umowa ma zastosowanie do pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek. Z zasady pracownicy objęci są ubezpieczeniami w państwie, w którym pracują, natomiast osoby 4

prowadzące działalność na własny rachunek są objęte ubezpieczeniami w państwie, w którym mieszkają. Wyjątkiem jest: t pracownik delegowany, który jest objęty ubezpieczeniami w państwie wysyłającym, jeżeli okres pracy dla tego samego lub powiązanego pracodawcy na terenie drugiego państwa nie przekracza 60 miesięcy. Zastosowanie polskiego prawa wobec osoby, która pracuje w Kanadzie, potwierdza zaświadczenie PL-CAN01. Wzór zaświadczenia znajduje się na stronie www.zus.pl w zakładce [Wzory formularzy] > [Pracujący] > [Umowy międzynarodowe]. Umowa z Koreą Południową Umowa ma zastosowanie do pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek. Z zasady pracownicy są objęci ubezpieczeniami w państwie, w którym pracują, natomiast osoby prowadzące działalność na własny rachunek są objęte ubezpieczeniami w państwie, w którym mieszkają. Wyjątek stanowi: t pracownik delegowany, który jest objęty ubezpieczeniami w państwie wysyłającym, jeżeli okres pracy dla tego samego pracodawcy lub powiązanego z nim podmiotu na terenie drugiego państwa nie przekracza 60 miesięcy; w przypadku konieczności dalszego przedłużenia okresu delegowania niezbędna jest zgoda właściwych władz lub instytucji obu państw. Zastosowanie polskiego prawa wobec osoby, która pracuje w Korei Południowej, potwierdza zaświadczenie PL-KR 1. Wzór zaświadczenia znajduje się na stronie www.zus.pl w zakładce [Wzory formularzy] > [Pracujący] > [Umowy międzynarodowe]. Umowa z Australią Umowa ma zastosowanie do pracowników. Z zasady osoby, które pracują na terytorium danego państwa, są objęte ubezpieczeniami wyłącznie w tym państwie. Wyjątek stanowi: t pracownik delegowany, który jest objęty ubezpieczeniami w państwie wysyłającym, jeżeli okres delegowania nie przekracza 60 miesięcy; w przypadku przerwy w delegowaniu, która wynosi mniej niż 6 miesięcy, należy wliczyć okres tej przerwy do bieżącego okresu delegowania; nowy okres delegowania może być rozpoczęty, jeśli przerwa w delegowaniu pracownika wynosi co najmniej 6 miesięcy. 5

Zastosowanie polskiego prawa wobec osoby, która pracuje w Australii, potwierdza zaświadczenie PL-AU 1. Wzór zaświadczenia znajduje się na stronie www.zus.pl w zakładce [Wzory formularzy] > [Pracujący] > [Umowy międzynarodowe]. Umowa z Ukrainą Umowa ma zastosowanie do pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek. Z zasady osoby nią objęte są ubezpieczone w państwie, w którym pracują. Przewidziano jednak pewne wyjątki: t pracownik delegowany jest objęty ubezpieczeniami w państwie wysyłającym, jeżeli okres delegowania nie przekracza 24 miesięcy; można ten okres przedłużyć, jeśli kolejny okres delegowania nie przekroczy 36 miesięcy; potrzebna jest jednak zgoda właściwych władz lub instytucji obu państw, t osoba prowadząca działalność na własny rachunek, która przenosi tymczasowo swoją działalność na teren drugiego państwa, jest objęta ubezpieczeniami w pierwszym państwie, jeżeli okres przeniesienia działalności nie przekroczy 24 miesięcy, t personel przedsiębiorstwa transportowego jest objęty ubezpieczeniami w państwie, w którym zarejestrowana jest firma. Zastosowanie polskiego prawa wobec osoby, która pracuje na Ukrainie, potwierdza zaświadczenie PL-UA 1. Wzór zaświadczenia znajduje się na stronie www.zus.pl w zakładce [Wzory formularzy] > [Pracujący] > [Umowy międzynarodowe]. Umowa z Mołdawią Umowa ma zastosowanie do pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek. Z zasady osoby nią objęte są ubezpieczone w państwie, w którym pracują. Przewidziano jednak pewne wyjątki: t pracownik delegowany jest objęty ubezpieczeniami w państwie wysyłającym, jeżeli okres delegowania nie przekracza 24 miesięcy, t osoba prowadząca działalność na własny rachunek, która przenosi tymczasowo swoją działalność na teren drugiego państwa, jest objęta ubezpieczeniami w pierwszym państwie, jeżeli okres przeniesienia działalności nie przekroczy 24 miesięcy, t personel przedsiębiorstwa transportowego jest objęty ubezpieczeniami w państwie, w którym zarejestrowana jest firma; jeśli jednak praca wykonywana jest głównie w państwie zamieszkania, takie osoby 6

objęte są ubezpieczeniami w tym państwie. Okres delegowania lub przeniesienia działalności na teren drugiego państwa może być przedłużony, jeżeli kolejny okres delegowania nie przekroczy 36 miesięcy; konieczna jest jednak zgoda właściwych władz lub instytucji obu państw. Zastosowanie polskiego prawa wobec osoby, która pracuje w Mołdawii, potwierdza zaświadczenie PL-MD 1. Wzór zaświadczenia znajduje się na stronie www.zus.pl w zakładce [Wzory formularzy] > [Pracujący] > [Umowy międzynarodowe]. Porozumienie z Quebekiem Porozumienie ma zastosowanie do pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek. Z zasady pracownicy objęci porozumieniem są ubezpieczeni w państwie, w którym pracują, natomiast osoby prowadzące działalność na własny rachunek objęte porozumieniem są ubezpieczone w państwie, w którym mają miejsce zamieszkania. Przewidziano jednak pewne wyjątki: t pracownik delegowany jest objęty ubezpieczeniami w państwie wysyłającym, jeżeli okres delegowania nie przekracza 60 miesięcy, t osoba zatrudniona w administracji państwowej: delegowana do pracy na terytorium drugiej strony jest objęta ubezpieczeniami w państwie, w którym znajduje się zatrudniająca ją administracja, mieszkająca na terytorium jednej strony a pracująca na rzecz administracji państwowej drugiej strony jest objęta ubezpieczeniami w państwie, w którym mieszka. Zastosowanie polskiego prawa wobec osoby, która pracuje w Quebecu, potwierdza zaświadczenie PL-QC 1. Wzór zaświadczenia znajduje się na stronie www.zus.pl w zakładce [Wzory formularzy] > [Pracujący] > [Umowy międzynarodowe]. Szczególne przypadki Każda z umów przewiduje również możliwość zawarcia porozumienia pomiędzy właściwymi władzami lub instytucjami obu państw w interesie niektórych osób lub kategorii osób. Porozumienie może uregulować ich sytuację w szczególnych przypadkach. Przykładem może być konieczność delegowania pracownika na teren drugiego państwa objętego umową 7

na okres dłuższy niż ten, który został wymieniony w umowie jako dopuszczalny. Jeśli chcesz, żebyśmy zawarli takie porozumienie wyjątkowe pomiędzy Polską a drugim państwem objętym umową, skieruj wniosek o zawarcie porozumienia na poniższy adres: Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Departament Ubezpieczeń i Składek ul. Szamocka 3, 5 01-748 Warszawa WAŻNE! Departament Ubezpieczeń i Składek jedynie występuje z wnioskiem o wyrażenie przez instytucję innego państwa zgody na utrzymanie stosowania polskich przepisów w zakresie zabezpieczenia społecznego. To nie Departament Ubezpieczeń i Składek wydaje zgodę. Zgodę wydaje (bądź jej odmawia) instytucja zagraniczna i to od jej oceny stanu faktycznego zależy rozpatrzenie sprawy. Podstawa prawna t Umowa o ubezpieczeniu społecznym między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Federacyjnej Ludowej Republiki Jugosławii, podpisana w Warszawie dnia 16 stycznia 1958 r. (Dz.U. z 1959 r. nr 19, poz. 114) t Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Macedonii o zabezpieczeniu społecznym, podpisana w Warszawie dnia 6 kwietnia 2006 r. (Dz.U. z 2007 r. nr 229, poz. 1686) t Umowa o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, podpisana w Warszawie dnia 2 kwietnia 2008 r. (Dz.U. z 2009 r. nr 46, poz. 374) t Umowa o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Kanadą, podpisana w Warszawie dnia 2 kwietnia 2008 r. (Dz.U. z 2009 r. nr 133, poz. 1095) t Umowa o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Korei, podpisana w Warszawie dnia 25 lutego 2009 r. (Dz.U. z 2010 r. nr 35, poz. 192) t Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Australią o zabezpieczeniu społecznym, podpisana w Warszawie dnia 7 października 2009 r. (Dz.U. z 2010 r. nr 172, poz. 1160) t Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym, sporządzona w Kijowie dnia 18 maja 2012 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1373) t Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Mołdawii 8

t o ubezpieczeniu społecznym, podpisana w Warszawie dnia 9 września 2013 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1460) Porozumienie o zabezpieczeniu społecznym między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Quebecu podpisane w Quebecu dnia 3 czerwca 2015 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1511). Ulotka ma charakter informacyjny i nie stanowi wykładni prawa. Warszawa, styczeń 2019 r. Zdjęcie na okładce i stronie 3: Iryna Tiumentseva Fotolia.com Skład: Poligrafia ZUS w Warszawie. Zam. nr 529/19

Warto wiedzieć więcej Jeste pracownikiem? Poznaj swoje ubezpieczenia Pracujesz za granic poza UE, EOG lub Szwajcari? Pracujesz za granic w UE, EOG lub Szwajcarii? Prowadzisz dzia alno gospodarcz za granic w UE, EOG lub Szwajcarii? Sprawd, gdzie jeste ubezpieczony Sprawd, gdzie jeste ubezpieczony Sprawd, gdzie jeste ubezpieczony Zosta e delegowany do pracy za granic w UE, EOG lub Szwajcarii? Jeste zleceniobiorc? Poznaj swoje ubezpieczenia Opiekujesz si dzieckiem i chcesz mie ubezpieczenia? Pobierasz lub b dziesz pobiera zasi ek macierzy ski? Sprawd, gdzie jeste ubezpieczony Sprawd, czy b dziesz ubezpieczony Pracujesz jako niania? Poznaj ubezpieczenia osób Prowadzisz lub b dziesz prowadzi dzia alno gospodarcz? Zg osi e rodzin do ubezpieczenia zdrowotnego? wykonuj cych umow uaktywniaj c? Poznaj swoje ubezpieczenia 10

ABC Ubezpieczonego Sprawdź, czy pracodawca (zleceniodawca) zgłosił Cię do ubezpieczeń społecznych. Jeżeli tego nie zrobił, a zachorujesz lub będziesz miał wypadek w pracy, możesz mieć problem z otrzymaniem świadczeń z ZUS. Zadbaj o zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego Twoich najbliższych współmałżonka i dzieci jeżeli nie mają innego tytułu do ubezpieczenia. Jeżeli nabędą samodzielnie prawo do ubezpieczenia, pamiętaj, by ich wyrejestrować. Sprawdź, czy pracodawca odprowadza za Ciebie składki od właściwej podstawy, czy nie zaniża jej. Składki od niższego wynagrodzenia, niż faktycznie otrzymujesz, to niższe świadczenia dziś (zasiłek chorobowy czy macierzyński) oraz w przyszłości (emerytura lub renta). Bez wychodzenia z domu możesz zapoznać się z danymi zapisanymi na Twoim indywidualnym koncie w ZUS. Sprawdź to sam na Platformie Usług Elektronicznych www.zus.pl. Jeśli pracujesz za granicą, sprawdź, w którym kraju powinieneś być ubezpieczony. Jeżeli Twoje dane identyfikacyjne, adresowe lub ewidencyjne się zmieniły, poinformuj o tym swojego pracodawcę, a jeśli pracodawca już nie istnieje, możesz zgłosić zmianę za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych www.zus.pl. Sprawdź, czy pracodawca zgłosił Cię do ubezpieczenia zdrowotnego. Jeżeli tego nie zrobił, nie będziesz mógł korzystać z publicznej opieki zdrowotnej ani nie otrzymasz recepty na leki refundowane. Gdy otrzymasz informację o stanie konta ubezpieczonego w ZUS, zweryfikuj zawarte w niej dane w trosce o Twoją przyszłą emeryturę. Dzięki dostępowi do konta ubezpieczonego w portalu www.zus.pl możesz na podstawie zgromadzonych tam danych i prognozowanych przez siebie przyszłych dochodów wyliczyć wysokość hipotetycznej emerytury. Pamiętaj, że jeśli przestaniesz pracować, do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych możesz przystąpić dobrowolnie.

www.zus.pl Zakład Ubezpieczeń Społecznych ul. Szamocka 3, 5 01-748 Warszawa Platforma Usług Elektronicznych: www.zus.pl PUE to nowoczesna i wygodna forma kontaktu z ZUS, dzięki której możesz zrealizować większość spraw związanych z ubezpieczeniami społecznymi bez wychodzenia z domu przez internet. W ten sposób możesz sprawdzić swoje dane zapisane na indywidualnym koncie w ZUS, przesyłać dokumenty, śledzić stan swoich spraw, a także rezerwować wizyty w jednostce ZUS. Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS: 22 560 16 00* * koszt połączenia według umowy klienta z operatorem telekomunikacyjnym Skype: zus_centrum_obslugi_tel e-mail: cot@zus.pl