Pismo Zwi¹zku Polaków w Rumunii Polonus 5 (151) 2008 Revista Uniunii Polonezilor din România
Dzieñ Polonii i Polaków za Granic¹ w Suczawie Ziua Diasporei Poloneze ºi a Polonezilor din Strãinãtate la Suceava 3 maja b.r. w Suczawie odby³y siê obchody Dnia Polonii i Polaków za Granic¹, œwiêta wa nego dla ok. 20 milionów Polaków yj¹cych poza granicami Ojczyzny. O godzinie 18,00 spotkaliœmy siê w sali widowiskowej Domu Polskiego, uroczystoœæ w imieniu organizatorów rozpoczê- ³a Stanis³awa Jakimowska. W tak wa nym dniu zaszczycili nas swoj¹ obecnoœci¹: ks. Mariusz Bucevschi z Nowego So³oñca, ks. Romuald Bulai z Kaczyki, ks. Gabriel Bucur z Pojany Mikuli, Manuela David z Wojewódzkiego Kuratorium Oœwiaty w Suczawie, Vladimir Hapenciuc reprezentuj¹cy Departament Relacji Miêdzyetnicznych, Zespó³ Siedlecanie z Polski, zespó³ So³onczanka z Nowego So³oñca, Polacy mieszkaj¹cy w Suczawie, harcerze z Polski (Zalesie Górne) oraz sympatycy. Wszyscy zostali przywitani przez dzieci, które przypomnia³y nam znaczenie œwi¹t obchodzonych w pierwszych dniach maja w Polsce: Dnia Flagi oraz Dnia Polonii i Polaków za Granic¹ (2 maj), Œwiêta Narodowego Trzeciego Maja - rocznica uchwalenia Konstytucji 1791 r. (3 maj). Program artystyczny rozpocz¹³ Hendryk Vavrycz z Nowego So³oñca, recytuj¹c wiersz zwi¹zany z tematyk¹ wieczoru, nastêpnie grupa wokalna dzia³aj¹ca przy Stowarzyszeniu Polaków w Suczawie z pomoc¹ harcerzy FOTO: I. Olszewska În ziua de 3 mai a.c., la Suceava a avut loc sãrbãtorirea Zilei Diasporei Poloneze ºi a Polonezilor din Strãinãtate, sãrbãtoare importantã pentru aprox. 20 de mil. de polonezi care trãiesc în afara graniþelor Patriei. La ora 18,00 ne-am întâlnit în sala de spectacole a Casei Polone, festivitatea, în numele organizatorilor, a fost deschisã de Stanislava Iachimovschi. Într-o zi atât de importantã, ne-au onorat cu prezenþa lor: pr. Marius Bucevschi din Soloneþu Nou, pr. Romuald Bulai din Cacica, pr. Gabriel Bucur din Poiana Micului, Manuela David de la Inspectoratul ªcolar Judeþean Suceava, Vladimir Hapenciuc reprezentant al Departamentului pentru Relaþii Interetnice, Ansamblul Siedlecanie din Polonia, So³onczanka din Soloneþu Nou, polonezii care locuiesc în Suceava, cercetaºi din Polonia (Zalesie Górne) ºi simpatizanþi. Toþi au fost salutaþi de copiii care ne-au amintit importanþa zilelor sãrbãtorite în Polonia, la începutul lunii mai: Ziua Drapelului ºi Ziua Diasporei Poloneze ºi a Polonezilor din Strãinãtate (2 mai), Sãrbãtoarea Naþionalã de la 3 Mai aniversarea votãrii Constituþiei în 1791 (3 mai). Programul artistic l-a început Hendryk Vavrycz din Soloneþu Nou care a recitat o poezie legatã de tematica serii, apoi grupul vocal al Asociaþiei Polonezilor din Suceava, 1
odœpiewa³a hymn Marsz, Marsz Polonia, po czym uczniowie ze Szko³y Podstawowej w Kaczyce wykonali poloneza. G³ównym punktem programu by³ wystêp zespo³u Siedlecanie z Polski, dzia³aj¹cego w miejscowoœci Siedlec. Program artystyczny zespo³u obejmuje tradycyjne pieœni i tañce z rodzimego regionu krakowskiego, w repertuarze zespó³ ma równie pieœni i tañce rzeszowskie, górali ajutat de cercetaºi, a cântat imnul Marº, Marº Polonia, dupã care elevii ªcolii Generale din Cacica au dansat poloneza. Punctul principal al programului a fost evoluþia ansamblului Siedlecanie din Polonia care îºi desfãºoarã activitatea în localitatea Siedlce. Programul artistic al ansamblului cuprinde cântece tradiþionale ºi dansuri din regiunea Cracoviei, în repertoriu se mai aflã ºi cântece ºi dan- 2 FOTO: I. Olszewska
Beskidu Œl¹skiego, tañce narodowe: polonez, krakowiak, oberek. Prezentowany folklor taneczny, przeplatany piosenkami i ludow¹ muzyk¹ oraz barwne stroje dostarczaj¹ publicznoœci niezapomnianych wra eñ. Niestety, do Suczawy nie móg³ przybyæ ca³y zespó³, jednak pomimo okrojonego sk³adu, ich wokalno - muzyczny wystêp dostarczy³ publicznoœci wiele radoœci. Po wystêpie dyrektor Emilia Leo i kierownik artystyczny zespo³u Danuta Niemiec serdecznie podziêkowa³y za czas spêdzony na Bukowinie, wœród tutejszej polonii. Ostatnim punktem programu by³ wystêp zespo³u So³onczanka z Nowego So³oñca. Œpiewaj¹ce i roztañczone dzieci oraz m³odzie sprawi³y publicznoœci wiele radoœci. Na zakoñczenie Prezes Zwi¹zku Polaków w Rumunii Gerwazy Longher w swoim przemówieniu podkreœli³, e Dzieñ Polonii jest dniem ³¹cznoœci wszystkich Polaków rozproszonych po ca³ym œwiecie, oraz dniem podczas którego nale y myœlami wróciæ choæ na chwilê do Ojczyzny swoich przodków. suri din regiunea Rzeszów, ale muntenilor din Beskizii Sileziei, dansuri populare: polonez, cracoviac, oberec. Dansurile prezentate, împletite cu cântece ºi muzicã popularã, costumele colorate produc publicului impresii de neuitat. Din pãcate, la Suceava n-a putut veni întreg ansamblul, totuºi, în ciuda componenþei reduse, programul vocal-muzical a adus publicului multã bucurie. Dupã evoluþie, doamna director Emilia Leo ºi conducãtoarea artisticã a ansamblului Danuta Niemiec au mulþumit cu cãldurã pentru timpul petrecut în Bucovina, printre polonezii de aici. Ultimul punct al programului a cuprins evoluþia ansamblului So³onczanka din Soloneþu Nou. Copiii ºi tinerii cu cântecele ºi dansurile lor au produs publicului multã bucurie. În încheiere, preºedintele Uniunii Polonezilor din România Ghervazen Longher, în alocuþiunea sa, a subliniat cã Ziua Diasporei Poloneze este ziua unitãþii tuturor polonezilor rãspândiþi în toatã lumea precum ºi ziua în care trebuie sã ne gândim mãcar o clipã la Patria înaintaºilor noºtri. FOTO: I. Olszewska 3
Wieczór zakoñczy³ siê poczêstunkiem w holu Domu Polskiego, gdzie do póÿna, przy dÿwiêkach polskiej muzyki spêdziliœmy czas w mi³ej i ciep³ej atmosferze. Seara s-a încheiat cu o masã în holul Casei Polone unde, pânã târziu, în sunetele muzicii poloneze, am petrecut într-o plãcutã ºi caldã atmosferã. Stanis³awa Jakimowska IX. Konkurs Recytatorski im. Marii Konopnickiej Cea de a IX-a ediþie a Concursului de Recitare Maria Konopnicka W naszym ogródeczku S¹ tam œliczne kwiaty: Czerwone ró yczki I modre b³awaty... M.Konopnicka Tymi s³owami, 3 maja na scenie Domu Polskiego w Suczawie, wœród pe³nej kwiatów scenerii, El bieta Wieruszewska og³osi³a rozpoczêcie Konkursu Recytator- 4 Cu aceste versuri ale Mariei Konopnicka închinate unei grãdini cu flori minunate ºi roºii trandafiri, în ziua de 3 mai, pe scena Casei Polone din Suceava, într-un decor plin de flo- FOTO: I. Olszewska, ªt. Calistru
skiego im. Marii Konopnickiej, zorganizowanego przez Zwi¹zek Polaków w Rumunii i przy pomocy Ambasady RP w Bukareszcie. Wrzawa na widowni ucich³a, oczy ponad 80 m³odych uczestników, ich nauczycieli, opiekunów i przyjació³ zwróci³y siê ku scenie. Po wyst¹pieniu Prezesa Zwi¹zku Polaków Gerwazego Longhera, zaproszono do mikrofonu pierwsz¹ uczestniczkê. Przejête przedszkolaki klaska³y i wierci³y siê w zniecierpliwieniu czekaj¹c na swoj¹ kolej, starsi uczniowie powtarzali po cichu wyuczone wiersze jednoczeœnie bacznie obserwuj¹c, co siê dzieje na scenie, a licealiœci... ich chyba najbardziej z era³a trema, siedzieli w milczeniu z wypiekami na twarzy, zagl¹daj¹c co i raz do trzymanych kurczowo w d³oniach konkursowych tekstów. Jednak ju po pierwszych recytacjach wszyscy zapomnieli o tremie, o tyle ³atwo, e tegoroczny konkurs uœwietni³y wystêpy dzieciêcych zespo³ów tañca nowoczesnego z Pojany Mikuli. By³o i weso³o i powa nie, dzieci opowiada³y nam o blaszanej tr¹bce, malutkim je yku, baœniowych wyspach Bergamuta, ale i o zaborach, o³nierzach, têsknocie za ojczyzn¹; s³owami malowa³y przed nami obrazy ogródka pe³nego kwiatów, kwitn¹cych jab³onek, dalekich, egzotycznych krajów a tak e ciemn¹ sceneriê miejskich ulic i barów; mówi³y o uczuciach: mi³oœci, przebaczeniu, rozterkach duszy i serca. Jury w sk³adzie ks. Marius Bucevschi, El bieta Ortyl - lektor jêzyka polskiego na uniwersytecie ri El bieta Wieruszewska a anunþat începerea Concursului de Recitare Maria Konopnicka organizat de cãtre Uniunea Polonezilor din România cu sprijinul Ambasadei R.P. la Bucureºti. Vacarmul în salã s-a potolit, ochii a peste 80 de tineri participanþi, ai profesorilor lor, îndrumãtori ºi prieteni s-au întors cãtre scenã. Dupã cuvântul preºedintelui Uniunii Polonezilor Ghervazen Longher, la microfon a fost invitatã prima participantã. Preºcolarii emoþionaþi aplaudau ºi nu stãteau locului, aºteptând sã le vinã rândul, elevii mai mari repetau încet poeziile învãþate, observând, în acelaºi timp, cu atenþie ce se petrece pe scenã, iar liceenii, probabil cei mai emoþionaþi, stãteau în tãcere cu obraji îmbujoraþi, privind mereu la textele pentru concurs þinute în palmele încleºtate. Totuºi, deja dupã primele recitãri, toþi au uitat de emoþii, cu atât mai uºor, cu cât concursul de anul acesta a fost onorat de evoluþia ansamblului de dansuri moderne al copiilor din Poiana Micului. A fost ºi vesel ºi serios, copiii ne-au povestit despre trompeta de tablã, ariciul cel mic, insulele de basm ale lui Bergamut, dar ºi despre cotropiri, soldaþi, despre dorul de patrie, au pictat în faþa noastrã tablouri al grãdiniþei pline de flori, al merilor înfloriþi, al unor îndepãrtate þãri exotice, dar ºi despre decorul întunecos al strãzilor oraºelor ºi barurilor, au vorbit despre sentimente: iubire, iertare, nehotãrârile sufletului ºi inimii. Juriul, compus din pr. Marius Bucevschi, El bieta Ortyl lector de limba polonã la Universitatea FOTO: ªt. Calistru 5
w Jassach oraz Agnieszka Lech - nauczycielka polskiego w Zespole Szkó³ w Siedlcu, jak samo przyzna³o, mia³o bardzo trudne zadanie, spoœród tylu uczestników w ka dej kategorii wybraæ tych trzech najlepszych, ale po d³ugich naradach w koñcu werdykt zosta³ ustalony. W kategorii I obejmuj¹cej przedszkolaków oraz pierwszoklasistów, miejsce I zajê³a Francesca Bucaciuc, II nagrodê otrzyma³ Mateusz Matacz z Moary, miejsce III zajê³a Erna Boiciuc z Kaczyki. W kategorii II dzieci z klasy II, III i IV szko³y podstawowej, najlepsza okaza³a siê Monika Balac z Nowego So³oñca, drugie miejsce zajê³a zajê³a Agnieszka Revai z Nowego So³oñca, trzecie Adriana ªpindeac z Wikszan. W kategorii III uczniów klas V, VI, VII i VIII pierwsz¹ nagrodê otrzyma³a Diana Biesiada z Moary, druga przypad³a Brigitcie Tunea z Moary natomiast trzecia trafi³a do Hendryka Vavrycza z Nowego So³oñca. W kategorii IV w której konkurowa³y ze sob¹ osoby powy ej 15 roku ycia, I miejsce zajê³a studentka z Konstancy Camelia Popescu, kolejne miejsca na podium zajê³y uczennice Grupul ªcolar Aleksandru cel Bun w Gura Humorului II Iohasia Drozdek i III Iolanda Valasciuc z Pojany Mikuli. Choæ pierwsze miejsca by³y tylko trzy, to wszyscy uczestnicy spisali siê na medal i w nagrodê otrzymali wspania³e dyplomy i upominki. Ten dzieñ na pewno d³ugo bêdzie przez wszystkich mi³o wspominany. Magdalena Kornetka 6 din Iaºi precum ºi Agnieszka Lech profesoarã de limba polonã la Grupul ªcolar din Siedlce, aºa cum singur a recunoscut, a avut o sarcinã foarte dificilã de a alege trei dintre cei mai buni din atâþia participanþi la fiecare categorie, dar, dupã îndelungi deliberãri, în final verdictul a fost dat. La I categorie a preºcolarilor ºi a celor de clasa I, I loc l-a ocupat Francesca Bucaciuc din Suceava, premiul II l-a obþinut Mateusz Matacz din Moara, locul III Erna Boiciuc din Cacica. La cea de a II-a categorie a copiilor din clasele II, III ºi IV ale ºcolii generale cea mai bunã a fost Monica Balac din Soloneþu Nou, locul doi Agnieszka Revai, locul trei Adriana ªpindeac din Vicºani. La categoria a III-a a elevilor claselor V, VI, VII ºi VIII premiul întâi a revenit Dianei Biesiada din Moara, al doilea Brigitei Tunea din Moara, iar al treilea lui Hendryk Vavrycz din Soloneþu Nou. La categoria a IV-a, în care s-au întrecut persoane de peste 15 ani, I loc l-a ocupat Camelia Popescu studentã din Constanþa, urmãtorul loc pe podium l-au ocupat elevele de la Grupul ªcolar Alexandru cel Bun din Gura Humorului II Iohasia Drozdek ºi III Iolanda Valaºciuc din Poiana Micului. Deºi au fost doar trei locuri întâi, totuºi toþi participanþii au meritat o medalie ºi, ca premiu, au primit diplome ºi suveniruri. Cu siguranþã, toþi îºi vor aminti cu plãcere de aceastã zi. Trad. St. Iachimovschi FOTO: I. ªt. Calistru
W ho³dzie polskim Legionistom Omagiu Legioniºtilor polonezi FOTO: K. Longier 7
8 Polonus 5 / 2008 Rok 1915. By³a wtedy wyj¹tkowa ostra zima. W Europie toczy³a siê pierwsza wojna œwiatowa. W górach de desfãºurare primul rãzboi mondial. În munþii Rodnei, Anul 1915. Era o iarnã grea. În Europa, era, în curs Rodniañskich, gdzie le y miejscowoœæ Kyrlibaba (rum. unde este situatã localitatea Cârlibaba, în zilele de 19-23 Cârlibaba) w dniach 19-23 stycznia odby³a siê krwawa ianuarie a avut loc o sângeroasã bãtãlie între regimentul 2 bitwa miêdzy drugim pu³kiem piechoty II Brygady infanterie al Brigãzii a II-a a Legiunilor Poloneze, sub Legionów Polskich, pod dowództwem pu³kownika Zygmunta Zieliñskiego a wojskami rosyjskimi 71. dywizji comanda colonelului Zygmunt Zieliñski, ºi divizia 71 piechoty, które ponios³y klêskê. Zwyciêstwo polskich infanterie a armatei ruse, care a fost înfrântã. Victoria Legionistów mia³o ogromne znaczenie dla przebiegu frontu Legioniºtilor polonezi a avut o uriaºã însemnãtate pentru austriacko-rosyjskiego w Karpatach Wschodnich. Pod Kyrlibab¹ polegli kapitan Stanis³aw Strzelecki oraz 11-stu baba au cãzut cãpitanul Stanis³aw Strzelecki ºi 11 soldaþi. mersul frontului austro-rus în Carpaþii Orientali. La Cârli- szeregowych. Na czeœæ poleg³ych w bitwie polskich Legionistów w pobli u koœcio³a p.w. œw. Ludwika, obok kapliczki bisericii cu hramul Sf. Ludovic, lângã capelã a fost ridicat În cinstea Legioniºtilor polonezi cãzuþi în luptã, în apropierea wzniesiono skromny pomnik. un modest monumnent. W 2007 r., do Domu Polskiego w Suczawie przyby³a În anul 2007, la Casa Polonã din Suceava a sosit o delegaþie din Polonia. Atunci am aflat cã vor avea loc lucrãri delegacja z Polski. Wtedy dowiedzieliœmy siê, e przeprowadzone bêd¹ prace konserwacyjne pomnika Legionistów w Kyrlibabie. de conservare a monumentului Legioniºtilor din Cârlibaba. W kwietniu 2008 r. otrzymaliœmy wiadomoœæ od În aprilie 2008, de la Andrzej Wielocha de la Societatea Carpaticã am primit vestea cã, în ziua de 3 mai, va Andrzeja Wielochy z Towarzystwa Karpackiego, e 3 maja odbêdzie siê wyœwiêcenie odnowionego pomnika oraz avea loc sfinþirea monumentului restaurat ºi o liturghie în Msza w intencji polskich Legionistów poleg³ych w Kyrlibabie. Delegaþia Uniunii Polonezilor din România alcãtuitã memoria Legioniºtilor polonezi cãzuþi în Cârlibaba. Delegacja Zwi¹zku Polaków w Rumunii w sk³adzie: din: Cazimir Longher vicepreºedinte, Stanislava Iachimovschi preºedinte de onoare al aceleiaºi organizaþii ºi Kazimierz Longher wiceprezes, Stanis³awa Jakimowska prezes honorowy tej e samej organizacji i Otton Chachu³a cz³onek Stowarzyszenia Polaków w Suczawie przyby³a Otton Hahula membru al Asociaþiei Polonezilor din Suceava a sosit la Cârlibaba. do Kyrlibaby. Przy pomniku Andrzej Wielocha przywo³a³ wydarzenia, jakie rozegra³y siê mentele care s-au desfã- La monument, Andrzej Wielocha a evocat evenina pocz¹tku 1915 r. w Kyrlibabie i podkreœli³, e na- ºurat la începutul anului 1915 în Cârlibaba ºi a subliniat cã este de datoria szym obowi¹zkiem jest noastrã sã aducem omagiu celor care ºi-au dat via- z³o enie ho³du tym, którzy oddali ycie za wolnoœæ þa pentru libertate ºi Patrie. Amintirea lor a fost cin- i Ojczyznê. Ich pamiêæ uczczono z³o eniem wieñców i zapaleniem zniczy. stitã prin depunerea de coroane ºi aprinderea de Nastêpnie wszyscy obecni udali siê do koœcio³a, la bisericã unde a avut loc candele. Apoi toþi au mers gdzie odby³a siê Msza œw. o Sfântã Liturghie pentru za dusze poleg³ych. Zosta³a ona odprawiona przez sufletele celor cãzuþi. Ea a fost oficiatã de cãtre parohul din localitate pr. Alois Iºvanca. La un moment dat, miejscowego proboszcza ks. Aloisa Iºvanca. W pewnym momencie wszyscy zaœpiewali Litaniê Loretañsk¹ po toþi au cântat Litania Lauretanã în limba polonã. polsku. La aceastã festivitate a luat parte ataºatul militar al W uroczystoœci tej wzi¹³ udzia³ attaché wojskowy Ambasady RP w Bukareszcie podpu³kownik Roland Jancze- Ambasadei R.P. în Bucureºti locotenent-colonelul Roland Jancewicz. De asemenea, au fost prezenþi cercetaºi din Zalesie Górne ºi un grup din Wroc³aw. wicz. Obecni byli równie harcerze z Zalesia Górnego oraz grupa z Wroc³awia. Sfinþirea monumentului restaurat a fost o dovadã Wyœwiêcenie odnowionego pomnika by³o œwiadectwem pamiêci i ho³du z³o onego polskim Legionistom, a amintirii ºi omagiului adus Legioniºtilor polonezi care au którzy pozostali ju na zawsze na ziemi bukowiñskiej, daleko rãmas pentru totdeauna pe pãmânt bucovinean, departe od Ojczyzny. de Patrie. Stanis³awa Jakimowska
W sobotê, dzieñ œwiêta Konstytucji 3 Maja, przybyliœmy do Kyrlibaby, aby uczestniczyæ w ods³oniêciu odnowionego pomnika legionistów poleg³ych w po³owie stycznia 1915r. w czasie bitwy, w okolicach tej strategicznej miejscowoœci. Uroczystoœæ rozpoczê³a siê ok. godz. 11,00 przemow¹ Andrzeja Wielochy prezesa Towarzystwa Karpackiego i g³ównego dzia³acza na rzecz odnowienia pomnika. Z inicjatywy Towarzystwa Karpackiego i dziêki pomocy Oœrodka d. s. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego Poza Granicami Kraju Stowarzyszenia Wspólnota Polska ekipa konserwatorów z warszawskiej ASP pod kierownictwem dr Janusza Smazy przeprowadzi³a konserwacje pomnika. Odnowiony pomnik zosta³ zaopatrzony w now¹ tablicê z tekstem po polsku i po rumuñsku. Na tablicy zosta³y te wymienione nazwiska poleg³ych. Po tej krótkiej przedmowie na grobie z³o one zosta³y kwiaty m. in. przez przedstawicieli Domu Polskiego, Towarzystwa Karpackiego i attache wojskowego przy Ambasadzie RP w Rumunii. Zapaliliœmy te znicze, a by³o ich niema³o, bo przyjecha³o sporo osób z Polski (w uroczystoœci bra³o udzia³ oko³o 40-50 osób). Na koniec oddaliœmy ho³d harcerskim salutem i udaliœmy siê do koœcio³a obok. Odœpiewane zosta³o tradycyjne polskie Nabo eñstwo Majowe w intencji poleg³ych za Ojczyznê. Mszê odprawia³ ksi¹dz po rumuñsku, ale dziêki t³umaczeniu reprezentantów Domu Polskiego czuliœmy siê prawiê jak w ojczyÿnie. Po liturgii udaliœmy siê jeszcze raz pod pomnik, na wspólne zsdjêcie.potem wszyscy zaczêli siê rozje d aæ w swoj¹ stronê. My te udaliœmy w dalsz¹ podró, z radoœci¹ w sercach, e s¹ jeszcze ludzie, którzy pamiêtaj¹ o naszych przodkach, którzy walczyli i wygrywali, za wolnoœæ ojczyzny. I my te pamiêtaæ bêdziemy! Maciej Kamiñski Harcerz Orli Zwi¹zek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Druga Mazowiecka Dru yna Wêdrowników. Sâmbãtã, în ziua sãrbãtorii Constituþiei din 3 Mai, am sosit la Cârlibaba pentru a participa la dezvelirea refãcutului monument al legioniºtilor cãzuþi, la jumãtatea lunii ianuarie 1915, în timpul bãtãliei din împrejurimile acestei strategice localitãþi. Festivitatea a început în jurul orei 11,00 cu alocuþiunea lui Andrzej Wielocha preºedinte al Societãþii Carpatice ºi principalul om de acþiune în vederea restaurãrii monumentului. Din iniþiativa Societãþii Carpatice ºi datoritã ajutorului din partea Centrului pentru Patrimoniul Cultural Polonez din Strãinãtate ºi Asociaþiei Wspólnota Polska o echipã de conservatori de la Academia de Arte Frumoase sub conducerea dr. Janusz Smaza au executat lucrãri de conservare. Monumentul restaurat a fost prevãzut cu o nouã placã cu text în polonã ºi românã. Pe ea au fost menþionate ºi numele celor cãzuþi. Dupã aceastã scurtã alocuþiune, pe mormânt au fost depuse flori, printre altele de cãtre reprezentanþii Uniunii Polonezilor din România, Societãþii Carpatice ºi de cãtre ataºatul militar al Ambasadei R.P. în România. Am aprins ºi candele, ºi n-au fost puþine, pentru cã au sosit multe persoane din Polonia (la festivitate au luat parte aprox. 40-50 de persoane). La sfârºit, am salutat cum o fac cercetaºii ºi am mers la biserica de alãturi. Au fost cântate tradiþionalele cântãri poloneze pentru cei cãzuþi pentru Patrie. Preotul a oficiat liturghia în limba românã, dar datoritã traducerii de cãtre reprezentanþii Casei Polone ne-am simþit aproape ca în patrie. Dupã liturghie, am mai mers o datã la monument, pentru fotografia colectivã. Apoi toþi au început sã plece, fiecare în drumul sãu. ªi noi ne-am continuat cãlãtoria cu bucuria în inimi cã încã mai sunt oameni care îºi amintesc de înaintaºii noºtri care au luptat ºi au învins pentru libertatea Patriei. ªi noi ne vom aminti! Trad. St. Iachimovschi * * * * * * * * * Kyrlibaba to ciekawa i trochê tajemnicza miejscowoœæ piêknie po³o ona w samym sercu Wschodnich Karpat w dolinie bukowiñskiej Z³otej Bystrzycy. W polskiej literaturze nazwa wsi pisana jest najczêœciej przez i Kirlibaba, jednak pisownia przez y zdecydowanie lepiej oddaje jej zarówno rumuñsk¹ (Cârlibaba), jak i huculsk¹ wymowê. Najstarsz¹ wzmiankê o tej nazwie znajdujemy w polskich Ÿród³ach, mianowicie w pochodz¹cej z ok. 1450 r. Chorografii Jana D³ugosza, w jej fragmencie, który dotyczy wyp³ywaj¹cych z Gór Sarmackich (Karpat) rzek. Tereny te od dawien dawna by³y pograniczem Wêgier (Marmaroszu), Siedmiogrodu i Mo³dawii (Bukowiny). Cârlibaba este o localitate interesantã ºi puþin misterioasã, splendid aºezatã în inima Carpaþilor Orientali, pe valea bucovineanã a Bistriþei Aurii. În literatura polonã numele satului este scris cel mai frecvent cu i Kirlibaba, totuºi ortografierea cu y categoric redã mai bine atât pronunþia româneascã (Cârlibaba), cât ºi cea huþulã. Cea mai veche menþiune despre acest nume o gãsim în izvoare poloneze, mai precis în Chorografia lui Jan D³ugosz din jurul anului 1450, în fragmentul care se referã la râurile care izvorãsc din Munþii Sarmaþi (Carpaþi). Aceastã regiune, în vechime, era o zonã de frontierã între Ungaria (Maramureº), Transilvania ºi Moldova (Bucovina). 9
W 1797 r. Karl Manz, przemys³owiec ze Styrii, otwiera tu kopalnie eksploatuj¹ce z³o a rud srebra, miedzi i o³owiu. eby móc zrealizowaæ swoje przedsiêwziêcie Manz sprowadzi³ górników i robotników z miast spiskich, a tak e z Górnego Œl¹ska. O Kyrlibabie pisa³ w swoim przewodniku po Górach Rodniañskich wydanym w 1912 r. Mieczys³aw Or³owicz, który wspomina³ o mieszkaj¹cym we wsi polskim kowalu. Obecnie Kyrlibaba to wieœ gminna licz¹ca (w 1998 r.) 2141 mieszkañców narodowoœci rumuñskiej (85,31%), wêgierskiej, niemieckiej, ukraiñskiej, polskiej - 1 osoba. W wiêkszoœci s¹ oni prawos³awni.katolicy mieszkaj¹ w ogromnej wiêkszoœci w Nowej Kyrlibabie, s¹ potomkami niemieckich osadników i modl¹ siê w koœciele œw. Ludwika. W czasie I wojny œwiatowej, w dniach 19-23 stycznia 1915 r. w rejonie Kyrlibaby stoczy³a zwyciêskie boje z Rosjanami czêœæ II Brygady Legionów Polskich. W po³owie stycznia 1915 r., w wyniku niepowodzeñ oddzia³ów austrowêgierskich w walkach na Pokuciu, Rosjanie weszli na prawie nie bronion¹ Bukowinê zajmuj¹c Câmpulung Moldovenesc, Iacobeni i Kyrlibabê. Zagro enie strategicznych dla Wêgier prze³êczy Rotunda i Przys³op spowodowa³o zaniepokojenie rz¹du w Budapeszcie, oraz koniecznoœæ szybkiego kontrataku. Zadanie to powierzono grupie operacyjnej gen. Pflanzer-Baltina, w której sk³ad w³¹czono m. in. czêœæ II Brygady Legionów, dowodzon¹ nominalnie przez gen. Karola Trzaskê-Durskiego, a faktycznie w polu przez p³k. Zygmunta Zieliñskiego. W jej sk³ad wchodzi³o 5 batalionów 2. i 3. pu³ku piechoty, dwa szwadrony kawalerii i dwie baterie artylerii, w sumie 90 oficerów i oko- ³o 2100 o³nierzy. Legioniœci mieli ju za sob¹ trzy miesi¹ce walk w Karpatach m. in. pod Rafaj³ow¹, Õkõrmezõ i na HuculszczyŸnie. Gdy spiesznym marszem przechodzili 18 stycznia prze³êcz Przys³op (1416 m) w górach le a³o ponad 2 m œniegu, a temperatura spad³a poni ej 30 stopni. Oddzia³y austro-wêgierskie flankowa³y Kyrlibabê od strony prze³êczy Rotunda i masywu. Legionistom powierzono zaœ najtrudniejsze zadanie przeprowadzenia ataku wzd³u drogi biegn¹cej dolin¹ Bystrzycy. Rosjanie umocnili ostry zakrêt doliny przed osad¹ Pappfalva, okopuj¹c siê na stromych stokach w¹skiej w tym miejscu doliny. Dowodz¹cy atakiem mjr Marian Januszajtis uznawszy, e atak na wprost kosztowa³ by zbyt wiele ofiar, postanowi³ wykonaæ manewr oskrzydlaj¹cy poprzez stoki znajduj¹cego siê na prawym skrzydle wzniesienia Magura (1277 m). W rezultacie, po trwaj¹cych trzy dni walkach prowadzonych w skrajnie trudnych warunkach, 22 stycznia o³nierze polscy, jako pierwsi wkroczyli do opuszczonej przez wycofuj¹cych siê Rosjan Kyrlibaby bior¹c przy okazji ponad 300 jeñców. Pami¹tk¹ po tamtej bitwie jest stoj¹cy do dzisiaj w pobli u koœcio³a œw. Ludwika niewielki pomnik w formie betonowego krzy a. Postawiony zosta³ 17 lat po bitwie, 29 maja 1932 r. na miejsce drewnianego krzy a. Umieszczona na nim tabliczka informuje, e stoi on na mogile În anul 1797, Karl Manz, industriaº din Styria, deschide o minã ce exploata zãcãminte de argint, aramã ºi plumb. Pentru a putea realiza întreprinderea sa Manz a adus mineri ºi muncitori din oraºe din zona Spis, dar ºi din Silezia Superioarã. Despre Cârlibaba a scris în ghidul sãu al Munþilor Rodnei editat în 1912 Mieczys³aw Or³owicz care amintea de un fierar polonez ce locuia în sat. În prezent, Cârlibaba este o comunã ce numãrã (în 1998) 2141 de locuitori de naþionalitate românã (85,31%), germanã, ucraineanã, maghiarã ºi 1 polonez. Marea majoritate sunt ortodocºi. Catolicii locuiesc mai ales în Cârlibaba Nouã, ei sunt urmaºi ai coloniºtilor germani ºi se roagã în biserica Sf. Ludovic. În timpul I rãzboi mondial, în zilele de 19-23 ianuarie 1915, în zona Cârlibaba o parte din Brigada a II-a a Legiunilor Poloneze a luptat cu vitejie cu ruºii. La jumãtatea lunii ianuarie, ca urmare a eºecurilor detaºamentelor austroungare în luptele din Pocuþia, ruºii au intrat în Bucovina aproape neapãratã, ocupând localitãþile Câmpulung Moldovenesc, Iacobeni ºi Cârlibaba. Ameninþarea trecãtorilor Rotunda ºi Prislop strategice pentru Ungaria a provocat neliniºte guvernului de la Budapesta precum ºi necesitatea unui contraatac rapid. Aceastã misiune a fost încredinþatã grupei operative a gen. Pflanzer-Baltin, în componenþa cãreia a fost inclusã, printre altele, o parte din Brigada a II-a a Legiunilor, comandatã nominal de cãtre gen. Karol Trzaska-Durski, în fapt în zonã de cãtre colonelul Zygmunt Zieliñski. În componenþa brigãzii intrau 5 batalioane ale regimentelor 2 ºi 3 de infanterie, douã escadroane de cavalerie ºi douã baterii de artilerie, în total 90 de ofiþeri ºi aprox. 2100 de soldaþi. Legioniºtii aveau deja la activ trei luni de lupte în Carpaþi, printre altele la Rafai³ów, Okörmezö ºi în þinutul huþulilor. Când au trecut în marº forþat, la 18 ianuarie, trecãtoarea Prislop (1416 m.), în munþi zãpada era de peste 2 m., iar temperatura a coborât sub -30 O C. Detaºamentele austro-maghiare au flancat Cârlibaba dinspre trecãtoarea Rotunda ºi masiv. Iar legioniºtilor le-a fost încredinþatã cea mai grea misiune de a ataca de-a lungul drumului de pe valea Bistriþei. Ruºii au fortificat curba periculoasã dinainte de localitatea Pappfalva, sãpând tranºee pe pantele abrupte ale vãii înguste în acest loc. Maiorul Marian Januszajtis, care comanda atacul, apreciind cã atacul direct ar fi fãcut prea multe victime, a stabilit sã facã o manevrã pe flancuri, pe panta aflatã pe aripa dreaptã a versantului Mãgura (1277 m.). În final, dupã trei zile de lupte duse în condiþii extrem de grele, la 22 ianuarie soldaþii polonezi au intrat primii în Cârlibaba din care s-au retras ruºii, luând cu acest prilej peste 300 de prizonieri. Amintire a acelei lupte este un monument nu prea mare în formã de cruce din beton care se aflã, pânã astãzi, în apropierea bisericii Sf. Ludovic. El a fost ridicat la 17 ani dupã bãtãlie, în ziua de 29 mai 1932, pe locul unei cruci de lemn. Placa pusã pe ea informeazã cã aceastã cruce 10
Polonus 5/ 2008 kapitana Stanis³awa Strzeleckiego i czterech bezimiennych legionistów. Poniewa pomnik po z gór¹ 70 latach wymaga³ pilnej naprawy, latem 2006 r. Towarzystwo Karpackie podjê³o dzia³ania maj¹ce na celu odnowienie i konserwacjê pomnika. Podj¹³ siê tego zadania cz³onek Towarzystwa Karpackiego dr Janusz Smaza z warszawskiej ASP. Pomoc finansow¹ zapewni³ Oœrodek d.s. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego Poza Granicami Kraju i Stowarzyszenia Wspólnota Polska. W trakcie zbierania dokumentacji okaza³o siê, e poleg³ych Polaków by³o w tej bitwie znacznie wiêcej ni czterech. Uda³o siê ustaliæ listê ich nazwisk. W tej sytuacji postanowiliœmy, e po odnowieniu pomnika legionistów powinna pojawiæ siê na nim dodatkowa tabliczka, na której, po pierwsze znajd¹ siê odnalezione nazwiska poleg³ych o³nierzy, po drugie zaœ tekst w jêzyku rumuñskim informuj¹cy o tym, kogo i jakie wydarzenie ten pomnik upamiêtnia. Inskrypcja w jêzyku rumuñskim bêdzie dodatkowo gwarancj¹, e pomnik nie zostanie zniszczony przez przypadek, przez kogoœ, kto nie bêdzie rozumia³ jego znaczenia. A oto treœæ inskrypcji umieszczonej na nowej tablicy: Pamiêci o³nierzy II Brygady Legionów Polskich poleg³ych w dniach 19-23 stycznia 1915 roku w bitwie z oddzia³ami armii rosyjskiej, spoczywaj¹cych w tej mogile. Kpt. Stanis³aw Strzelecki. Szeregowi: Józef Dzier a, Wilhelm Goll, Jan Grochowski, Józef Krzaœnik, Wojciech Matula, Jan Milewski, Konstanty Parszywka, Józef Pluta, Jan Skulak, Józef Tomasik, Micha³ Zaraza. Odnowiono z funduszy Senatu Rzeczypospolitej Polskiej staraniem Stowarzyszenia Wspólnota Polska i Towarzystwa Karpackiego. A.D. 2007 Andrzej Wielocha se aflã pe mormântul cãpitanului Stanis³aw Strzelecki ºi a patru legioniºti fãrã nume. Deoarece monumentul, dupã mai bine de 70 de ani, necesita o urgentã restaurare, în vara anului 2006 Societatea Carpaticã a iniþiat renovarea ºi conservarea monumentului. De aceasta s-a ocupat dr. Janusz Smaza de la Academia de Arte Frumoase din Varºovia, membru al Societãþii Carpatice. Finanþarea a fost asiguratã de Centrul pentru Patrimoniul Cultural Polonez din Strãinãtate ºi Asociaþia Wspólnota Polska. În timpul adunãrii documentaþiei, s-a dovedit cã, în aceastã bãtãlie, au cãzut mai mulþi polonezi decât patrru. S-a reuºit stabilirea listei cu numele lor. În aceastã situaþie, am decis cã, dupã restaurarea monumentului legioniºtilor, ar trebui sã aparã încã o placã pe care sã se afle, în primul rând, numele soldaþilor cãzuþi, iar în al doilea rând, un text în limba românã care sã informeze pe cine ºi ce eveniment comemoreazã acest monument. Inscripþia în limba românã va fi o garanþie în plus cã monumentul nu va fi distrus din întâmplare de cãtre cineva care nu va înþelege importanþa lui. Iatã textul inscripþiei de pe noua placã: În memoria ostaºilor Brigãzii a II-a a Legiunilor Poloneze cãzuþi în zilele de 19-23 ianuarie 1915, în lupta cu detaºamentele armatei ruse, care se odihnesc în acest mormânt. Cpt. Stanis³aw Strzelecki. Soldaþii: Józef Dzier a, Wilhelm Goll, Jan Grochowski, Józef Krzaœnik, Wojciech Matula, Jan Milewski, Konstanty Parszywka, Józef Pluta, Jan Skulak, Józef Tomasik, Micha³ Zaraza. Restaurat cu fondurile Senatului Republicii Polone, prin strãduinþa Asociaþiei Comunitatea Polonã ºi Societatea Carpaticã. A.D. 2007 Trad. St. Iachimovschi KALENDARIUM ROCZNIC / CALENDARUL ANIVERSÃRILOR MAJ 2008 7 V 140. rocznica urodzin Stanis³awa Przybyszewskiego (1868-1927), dramaturga, powieœciopisarza, propagatora modernistycznego estetyzmu; 14 V 80. rocznica urodzin W³adys³awa Hasiora ( 1928-1999), rzeÿbiarz; 14 V - 15. rocznica œmierci Andrzeja Kuœniewicza (1904-1993), pisarza; 15 V 95. rocznica urodzin Jana Nowaka-Jeziorañskiego (1913-2005), publicysty, pisarza, kuriera i emisariusza rz¹du RP na emigracji; 17 V 5. rocznica urodzin Jaros³awa Newerlyego (1933), pisarza, satyryka, aktora i kompozytora; 20 V 360. rocznica œmierci W³adys³awa IV Wazy (1595-1648), króla Polski; MAI 2008 7 V 140 de ani de la naºterea lui Stanis³aw Przybyszewski (1868-1927), dramaturg, autor de romane, propagatorul estetismului modern; 14 V 80 de ani de la naºterea lui W³adys³aw Hasior (1928-1999), sculptor ; 14 V 15 ani de la moartea lui Andrzej Kuœniewicz (1904-1993), scriitor; 15 V 95 de ani de la naºterea lui Jan Nowak-Jeziorañski (1913-2005), publicist, scriitor, curier ºi emisar al guvernului R.P. în emigraþie ; 17 V 75 de ani de la naºterea lui Jaros³aw Newerly (1933), scriitor, satiric, actor ºi compozitor ; 20 V 360 de ani de la moartea lui W³adys³aw IV Waza (1595-1648), regele Poloniei; 11
23 V 125. rocznica œmierci Cypriana Kamila Norwida (1821-1883), poety, dramaturga, malarza, rzeÿbiarza, rysownika; 24 V 130. rocznica urodzin i 65 rocznica œmierci Heleny Mniszkówny (1878-1943), powieœciopisarki, nowelistki, 24 V 465. rocznica œmierci Miko³aja Kopernika (1473-1543), astronoma, matematyka, lekarza, twórcy heliocentrycznej teorii œwiata; 28 V 5. rocznica œmierci Ireny Jurgielewiczowej (1903-2003), powieœciopisarki, pedagoga; 31 V 95. rocznica urodzin Jerzego Wasowskiego (1913-1984), kompozytora, autorapiosenek i muzyki folmowej, wspó³twórcy Kabaretu Starszych Panów. CZERWIEC 2008 3 VI - 215. rocznica urodzin Antoniego Malczewskiego (1793-1826), polskiego poety, pierwszego polskiego zdobywcy szczytu Mont Blanc (1818); 5 VI - 5. rocznica œmierci Juliana Lewañskiego (1915-2003), polskiego historyka literatury i teatru staropolskiego; 5 VI - 65. rocznica œmierci Wac³awa Bojarskiego (1921-1943), polskiego poety i pisarza; 6 VI - 190. rocznica œmierci Jana Henryka D¹browskiego (1755-1818), genera³a i twórcy Legionów Polskich we W³oszech; 7 VI - 105. rocznica urodzin Zdzis³awa Stiebera (1903-1980), polskiego jêzykoznawcy, slawisty; 8 VI - 35. rocznica œmierci Wac³awa Grubiñskiego (1883-1973), polskiego prozaika i dramatopisarza; 8 VI - 40. rocznica œmierci Lucjana Rudnickiego (1882-1968), polskiego pisarza i publicysty; 10 VI 20. rocznica œmierci Henryka Sta ewskiego (1894-1988), polskiego malarza i grafika; 14 VI 105. rocznica œmierci Jana Kar³owicza (1836-1903), etnografa, jêzykoznawcy, muzykologa; 16 VI 85. rocznica urodzin Henryka Czy a (1923-2003), polskiego dyrygenta, kompozytora, pisarza; 17 VI 25. rocznica œmierci Mirona Bia³oszewskiego (1922-1983), polskiego poety, prozaika i dramatopisarza; 18 VI 95. rocznica urodzin Stanis³awa Marusarza (1913-1993), polskiego narciarza, olimpijczyka; 20 VI 5. rocznica œmierci Zofii Hertz (1911-2003), polskiej redaktorki i edytorki, wspó³twórczyni polskiego Instytutu Literackiego; 20 VI - 200. rocznica œmierci Franciszka Ksawerego Dmochowskiego (1762-1808), polskiego ksiêdza, poety i publicysty oœwieceniowego; 20 VI 215. rocznica urodzin Aleksandra Fredry (1793-1876), polskiego komediopisarza, poety; 21 VI 90. rocznica œmierci Edwarda Abramowskiego (1868-1918), polskiego filozofa i psychologa; 22 VI 110. rocznica urodzin Zenona Kosidowskiego (1898-1978), polskiego pisarza, eseisty; 24 VI 170. rocznica urodzin Jana Matejki (1838-1893), polskiego malarza; 28 VI 130. rocznica urodzin Stanis³awa Brzozowskiego (1878-1911), filozofa, krytyka literackiego, pisarza, publicysty. 23 V 125 de ani de moartea lui Cyprian Kamil Norwid (1821-1883), poet, dramaturg, pictor, sculptor, desenator; 24 V 130 de ani de la naºtere ºi 65 de ani de la moartea Helenei Mniszkówna (1878-1943), autoare de romane, nuvelistã ; 24 V 465 de ani de la moartea lui Miko³aj Kopernik (1473-1543), astronom, matematician, medic, autorul teoriei heliocentrice a lumii; 28 V 5 ani de la moartea Irenei Jurgielewiczowa (1903-2003), autoare de romane, pedagog; 31 V 95 de ani de la naºterea lui Jerzy Wasowski (1913-1984), compozitor, autor de cântece ºi muzicã de film, unul dintre întemeietorii Cabaretului Starsi Panowie. IUNIE 2008 3 VI 215 ani de la naºterea lui Antoni Malczewski (1793-1826), poet polonez, primul cuceritor polonez al vârfului Mont Blanc (1818); 5 VI 5 ani de la moartea lui Julian Lewañski (1915-2003), istoric literar polonez ºi al teatrului vechi polonez; 5 VI 65 de ani de la moartea lui Wac³aw Bojarski (1921-1943), poet ºi scriitor polonez; 6 VI 190 de ani de la moartea lui Jan Henryk D¹browski (1755-1818), general ºi întemeietor al Legiunilor Poloneze în Italia; 7 VI 105 ani de la naºterea lui Zdzis³aw Stieber (1903-1980), lingvist polonez, slavist; 8 VI 35 de ani de la moartea lui Wac³aw Grubiñski (1883-1973), prozator polonez ºi autor de drame; 8 VI 40 de ani de la moartea lui Lucjan Rudnicki (1882-1968), scriitor ºi publicist polonez; 10 VI 20 de ani de la moartea lui Henryk Sta ewski (1894-1988), pictor ºi grafician polonez; 14 VI 105 ani de la moartea lui Jan Kar³owicz (1836-1903), etnograf, lingvist, muzicolog; 16 VI 85 de ani de la naºterea lui Henryk Czy (1923-2003), dirijor, compozitor, scriitor polonez; 17 VI 25 de ani de la moartea lui Miron Bia³oszewski (1922-1983), poet polonez, prozator ºi autor de drame; 18 VI - 95 de ani de la naºterea lui Stanis³aw Marusarz (1913-1993), schior polonez, olimpic; 20 VI 5 ani de la moartea Zofiei Hertz (1911-2003), redactoare ºi editorialistã polonezã, cofondatoare a Institutului Literar polonez; 20 VI 200 de ani de la moartea lui Franciszek Ksawery Dmochowski (1762-1808), preot polonez, poet ºi publicist iluminist; 20 VI 215 ani de la naºterea lui Aleksander Fredro (1793-1876), autor de comedii, poet; 21 VI - 90 de ani de la moartea lui Edward Abramowski (1898-1978), filosof ºi psiholog polonez; 22 VI 110 ani de la naºterea lui Zenon Kosidowski (1898-1978), scriitor polonez, eseist; 24 VI 170 de ani de la naºterea lui Jan Matejko (1838-1893), pictor polonez; 28 VI 130 de ani de la naºterea lui Stanis³aw Brzozowski (1878-1911), filosof, critic literar, scriitor, publicist. 12
Zarz¹d Zwi¹zku Polaków w Rumunii oraz redakcja Polonusa sk³adaj¹ niniejszym najserdeczniejsze yczenia Pani Marii Lesieckiej z Bukaresztu z okazji jubileuszu 90. urodzin. DROGA PANI MARIO! Pani piêkne i bohaterskie ycie s³u y nam wszystkim nieustannie za przyk³ad do podziwu i naœladowania, przyk³ad cz³owieczeñstwa, postawy pe³nej patriotyzmu i wiernoœci idea³om, w które jeœli siê mocno i szczerze wierzy, przezwyciê ¹ ka de z³o. W dniu tak piêknego jubileuszu, proszê przyj¹æ od nas wyrazy najg³êbszego szacunku oraz yczenia d³ugich lat ycia w zdrowiu, radoœci i optymiÿmie, którym obdarza Pani tak e nas wszystkich! Abyœmy mogli goœciæ Pani¹ jeszcze nie raz na pani ukochanej Bukowinie! Conducerea Uniunii Polonezilor din România ºi redacþia publicaþiei Polonus prin prezenta adreseazã cele mai sincere urãri Doamnei Maria din Bucureºti, cu prilejul împlinirii vârstei de 90 de ani. DRAGà DOAMNà MARIA! Frumoasa ºi eroica Dumneavoastrã viaþã este pentru noi toþi un permanent exemplu demn de admiraþie ºi de urmat, un exemplu de umanism, de atitudine plinã de patriotism ºi fidelitate faþã de idealurile care, dacã se crede în ele cu tãrie ºi sincer, înving orice rãu. În ziua acestui frumos jubileu, Vã rugãm sã primiþi din partea noatrã expresia celui mai profund respect precum ºi urãri de viaþã lungã, sãnãtate, bucurie ºi optimism pe care ni-l insuflaþi nouã tuturor! Dorim sã Vã primim, nu o datã, în Bucovina dragã Dumneavoastrã! Maria Lesiecka urodzi³a siê 9 maja 1918 r. w polskiej rodzinie, w Zastawnie - miejscowoœci znajduj¹cej siê na pó³nocnej Bukowinie. Uczy³a siê w Czerniowcach w pañstwowym rumuñskim liceum eñskim nr 2, nastêpnie podjê³a naukê w Seminarium Pedagogicznym Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi (u marianek ). Maturê zda³a w 1938 r., po czym rozpoczê³a pracê jako nauczyciel w Dawidenach. Przez krótki czas pracowa³a w szkole w Pojanie Mikuli. W 1940 r. w zwi¹zku z trwaj¹c¹ II wojn¹ œwiatow¹ zosta³a kurierem, anga uj¹c siê w tajn¹ pracê wojska do sierpnia 1944 r.. W 1947 r. zosta³a aresztowana i przes³uchiwana przez NKWD, a nastêpnie skazana na 15 lat. Wywieziono J¹ na Sybir, ko³o Workuty, gdzie do 1955 r. pracowa³a w tajdze. G³ód, zimno, ciê ka praca fizyczna, os³abienie organizmu doprowadzi³o do gruÿlicy. W listopadzie 1955 r. zosta³a zwolniona z aresztu, jednak na granicy rumuñskiej zosta³a aresztowana i wys- ³ana do Gherla, któr¹ opuœci³a 25 maja 1957 r.. Przyjecha³a do Bukaresztu, gdzie wówczas mieszka³y matka i córka. Maj¹c tak¹ teczkê zdegradowana by³a a do emerytury. Po wielu latach, niezaprzeczalne i szczególne zas³ugi Marii Lesieckiej w walce o niepodleg³oœæ Polski i przeciw komunizmowi zostaly uznane przez w³adze rumuñskie i polskie. Oprócz wielu dyplomów, Maria Lesiecka odznaczona by³a: w 1997 r. Krzy em Kawalerskim Orderu Zas³ugi nadanym przez prezydenta RP Aleksandra Kwaœniewskiego; w 2000 r. Br¹zowym Medalem Wojska Maria Lesiecka s-a nãscut la 9 mai 1918 într-o familie polonezã, în Zastavna localitate aflatã în Bucovina de nord. A învãþat la Cernãuþi la liceul român de fete nr. 2, apoi a continuat la Seminarul Pedagogic al Surorilor Franciscane din Familia Mariei (la mariane ). A dat bacalaureatul în anul 1938, dupã care a lucrat ca profesoarã în Davideni. Pentru scurt timp a lucrat la ºcoala din Poiana Mi-cului. În anul 1940, în timpul celui de al II-lea rãzboi mondial aflat în desfãºurare, a devenit curier, angajându-se în activitatea secretã a armatei pânã în august 1944. În anul 1947, a fost arestatã ºi interogatã de cãtre NKWD, apoi condamnatã la 15 ani. A fost deportatã în Siberia, lângã Vorkuta unde, pânã în anul 1955, a muncit în taiga. Foamea, frigul, munca fizicã grea, slãbirea organismului au dus la tuberculozã. În noiembrie 1955, a fost eliberatã, totuºi, la graniþa românã, a fost arestatã ºi trimisã la Gherla pe care a pãrã-sit-o la 25 mai 1957. A venit la Bucureºti unde locuiau atunci mama ºi fiica. Având un asemenea dosar a fost degradatã pânã la pensie. Dupã mulþi ani, incontestabilele ºi deosebitele merite ale Doamnei Maria Lesiecka în lupta pentru independenþa Poloniei ºi împotriva comunismului, în timpul celui de al II-lea rãzboi mondial, au fost recunoscute de autoritãþile române ºi polone. Pe lângã numeroase diplome, Doamna Maria Lesiecka a fost distinsã: în anul 1997 cu Crucea de Cavaler al Ordinului Meritului de cãtre preºedintele R.P. Alek- 13
Polskiego; w tym samym roku Orderem Narodowym Wiernej S³u by w stopniu Kawalerskim nadanym przez Prezydenta Rumunii Emila Constantinescu; w 2005 r. Medalem Pro Memoria nadanym przez Urz¹d Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, a w 2006 r. otrzymala status osoby walczacej z komunizmem, nadany przez Komisjê dzia³ajac¹ przy Ministerstwie Sprawiedliwoœci. sander Kwaœniewski; în anul 2000 cu Medalia de Bronz a Armatei Polone; în acelaºi an cu Ordinul Naþional Serviciul Credincios în grad de Cavaler de cãtre preºedintele României Emil Constantinescu; în anul 2005 cu Medalia Pro Memoria de cãtre Biroul Problemelor Combatanþilor ºi Persoanelor Represionate, iar în anul 2006 i s-a recunoscut Calitatea de Luptãtor în Rezistenþa Anticomunistã acordatã de cãtre Comisia de pe lângã Ministerul Justiþiei. 150. ROCZNICA OBJAWIEN MATKI BOSKIEJ Z LOURDES Historia jednego z najs³ynniejszych sanktuariów maryjnych na œwiecie rozpoczê³a siê 11 lutego 1858 r., gdy uboga, 14-letnia Bernardetta Soubirous z wioski w Pirenejach og³osi³a, e widzia³a Piêkn¹ Pani¹. To w³aœnie jej ukaza³a siê 18 razy Matka Boska w przeci¹gu niespe³na pó³ roku. Wszystkie objawienia, trwaj¹ce do 16 lipca 1858 r., mia³y miejsce w pobli u Groty Massabielskiej. Matka Boska mia³a bia³¹ sukienkê przepasan¹ niebieskim pasem, zaœ w d³oniach trzyma³a ró aniec. Maryja przemówi³a dopiero za trzecim razem, obiecuj¹c jej szczêœcie nie na tym œwiecie, lecz w przysz³ym. Jej yczeniem, jak przekaza³a Bernardetta, by³o wybudowanie na skale ponad grot¹ koœcio³a. Po czterech objawieniach, wype³nionych kontemplacj¹ i modlitw¹ Maryja da³a Bernardetcie nakaz, który powtarza³a przez kilka nastêpnych dni: Proœcie Boga o nawrócenie grzeszników. Potem zapyta³a, czy by³oby jej trudno uklêkn¹æ i poca³owaæ ziemiê w akcie pokuty za grzeszników. W dalszym ci¹gu dziewczynka nie wiedzia³a, kim jest ukazuj¹ca siê jej kobieta. Miejscowy proboszcz poleci³ Bernardetcie, by j¹ o to zapyta³a. Na zapytanie, Pani zamiast odpowiedzieæ, uœmiecha³a siê w milczeniu. 2 marca otrzyma³a misjê przekazania kap³anom, aby przybyli w to miejsce z procesj¹. Ko³o Groty wytrysnê³o Ÿrode³ko, którego woda ma uzdrawiaj¹c¹ moc do dnia dzisiejszego. Dopiero 25 marca, w œwiêto Zwiastowania, Bernardetta po trzykrotnym zapytaniu, kim jest, otrzyma³a odpowiedÿ: Jestem Niepokalane Poczêcie. By³y to s³owa potwierdzaj¹ce dogmat o Jej Niepokalanym Poczêciu, og³oszony Konstytucj¹ Apostolsk¹ przez papie a Piusa IX, w dniu 8 grudnia 1854 r. Jeszcze dwa razy Bernardetta ujrza³a w Grocie Massabielskiej milcz¹c¹, uœmiechniêt¹ Matkê Najœwiêtsz¹. Objawienia zosta³y zatwierdzone 18 stycznia 1862 r. przez biskupa diecezji Tarbes, J.E. Laurence a, jako autentyczne i nie budz¹ce w¹tpliwoœci. 150 DE ANI DE LA APARIÞIILE MAICII DOMNULUI DE LA LOURDES Istoria unuia dintre cele mai renumite sanctuare mariane din lume a început pe 11 februarie 1858, când o sãrmanã de 14 ani, Bernardetta Soubirous, dintr-un sat din Pirinei a declarat cã a vãzut o Doamnã Frumoasã. Ei i s-a arãtat de 18 ori Maica Domnului într-o perioadã de aproape jumãtate de an. Toate apariþiile, care au avut loc pânã la 16 lulie 1858, s-au produs în apropiere de Grota Massabiel. Maica Domnului avea o rochie albã încinsã cu brâu albastru, iar în mâini þinea rozariul. Maria a vorbit abia la a treia întâlnire, promiþindu-i fericirea, dar nu pe lumea aceasta, ci în cea viitoare. Dorinþa Ei, cum a transmis Bernardetta, era de a se construi, pe stâncã, deasupra grotei, o bisericã. Dupã patru apariþii, petrecute în contemplare ºi rugãciune Maria i-a dat Bernardettei o poruncã pe care a repetat-o în zilele urmãtoare: Rugaþi-L pe Dumnezeu pentru convertirea pãcãtoºilor. Apoi a întrebat-o dacã i-ar fi greu sã îngenuncheze ºi sã sãrute pãmântul ca act de pocãinþã pentru pãcãtoºi. În continuare fetiþa nu ºtia cine este femeia care îi apare. Parohul locului i-a spus Bernardettei s-o întrebe. Întrebatã, Doamna, în loc sã-i rãspundã, a zâmbit în tãcere. Pe 2 martie a primit misiunea de a transmite preoþilor sã vinã în acel loc, în procesiune. Lângã Grotã a þâºnit un izvor a cãrui apã are puteri vindecãtoare pânã în ziua de astãzi. Abia pe 25 martie, în sãrbãtoarea Bunei Vestiri, Bernardetta, dupã întrebarea repetatã de trei ori, cine este, a primit rãspunsul: Sunt Neprihãnita Zãmislire. Acesta au fost cuvintele care confirmau dogma despre Neprihãnita Zãmislire, declaratã prin Constituþia Apostolicã de cãtre papa Pius al IX-lea, în ziua de 8 decembrie 1954. Incã de douã ori, Bernardetta a vãzut-o în Grota Massabiel pe tãcuta, zâmbitoarea Maica Precistã. Apariþiile au fost confirmate pe 18 ianuarie 1862 de episcopul diecezei de Tarbes, excelenþa sa Laurence, ca autentice ºi indubitabile. 14
Bernardetta, widz¹ca z Lourdes i zakonnica z klasztoru w Nevers zosta³a przez Koœció³ kanonizowana. Jej ycie zewnêtrzne i wewnêrzne jest nierozerwalnie zwi¹zane z Objawieniem Niepokalanego Poczêcia. Jan Pawe³ II podczas swojej pielgrzymki do Lourdes w 1983 r. powiedzia³: Dlaczego objawiaj¹c siê tu Matka Boska wybra³a to imiê? Powiedzmy to szczerze: nasz œwiat potrzebuje nawrócenia ( ). Lourdes jest miejscem, gdzie niew¹tpliwie lepiej ani eli gdziekolwiek indziej, rozumie siê owo Odkupienie. Tajemnica Lourdes to miliony pielgrzymów, chorych i cierpi¹cych na duszy i ciele. To tutaj chorych i niepe³nosprawnych otacza siê na ka dym kroku najwiêksz¹ trosk¹. W Lourdes, oprócz uzdrowieñ fizycznych, ma miejsce szereg nawróceñ. Ka dego roku przyje d aj¹ do sanktuarium setki tysiêcy chorych i sparali owanych w nadziei na uzdrowienie. Do tej pory Koœció³ uzna³ 67 cudów wyleczenia, zwi¹zanych z tym miejscem, choæ jak siê przypomina do tej pory zarejestrowano 7 tysiêcy przypadków, niewyt³umaczalnych z medycznego punktu widzenia. Papie Jan Pawe³ II ustanowi³ Œwiatowy Dzieñ Chorego na 11 lutego, w³aœnie ze wzglêdu na przypadaj¹ce tego dnia wspomnienie Matki Bo ej z Lourdes. Wed³ug statystyk, w ci¹gu pó³tora wieku, Lourdes odwiedzi³o 700 milionów osób. Nap³yw pielgrzymów ma miejsce tak e obecnie, zw³aszcza teraz, gdy z okazji 150. rocznicy objawieñ og³oszono rok 2008 Rokiem Jubileu- Bernardetta, vizionara din Lourdes ºi cãlugãriþa din mânãstirea din Nevers, a fost canonizatã de Bisericã. Viaþa ei exterioarã ºi cea interioarã este legatã inseparabil de Revelaþia Neprihãnitei Zãmisliri. Ioan Paul al II-lea, în timpul pelerinajului sãu la Lourdes, în 1983, a spus: De ce apãrând aici, Maica Domnului ºi-a ales acest nume?. Sã spunem sincer: lumea noastrã are nevoie de convertire ( ). Lourdes este locul unde, cu siguranþã, mai bine decât altundeva, se întelege aceastã Rãscumpãrare. Secretul Lourdes înseamnã milioane de pelerini, bolnavi ºi suferinzi la suflet ºi la trup. Aici bolnavii ºi infirmii sunt înconjuraþi, la fiecare pas, cu cea mai mare grijã. La Lourdes, în afarã de însãnãtoºiri fizice, au loc multe convertiri. În fiecare an la sanctuar vin sute de mii de bolnavi ºi paralizaþi, cu speranþa de vindecare. Pânã la aceastã datã Biserica a recunoscut 67 de miracole de vindecãri, legate de acest loc, deºi cum se aminteºte s-au înregistrat 7 mii de cazuri, inexplicabile din punct de vedere medical. Papa Ioan Paul al II-lea a instituit Ziua Mondialã a Bolnavului pe 11 februarie, tocmai în amintirea acelei zile a Maicii Domnului de la Lourdes. Conform statisticilor, timp de un veac ºi jumãtate, Lourdes a fost vizitat de 700 de milioane de persoane. Venirea pelerinilor are loc ºi în prezent, mai ales cã, cu ocazia aniversãrii a 150 de ani de la apariþii, anul 2008 a fost declarat An Jubiliar. Punctul culminant al aniversãrii 15
szowym. Kulminacj¹ jego obchodów, koñcz¹cych siê 8 grudnia, w dniu œwiêta Niepokalanego Poczêcia Najœwiêtszej Marii Panny, bêdzie wrzeœniowa wizyta papie a Benedykta XVI. Z KART HISTORII Barbara Breabãn Polonus 5 / 2008, care se terminã pe 8 decembrie, de sãrbãtoarea Neprihãnitei Zãmisliri a Fecioarei Maria, va fi vizita din septembrie a papei Benedict al XVI-lea. FILE DE ISTORIE SPRAWA OLEKSEGO PROBLEMA LUI OLEKSY Koniec kadencji prezydenta Lecha Wa³êsy w grudniu Sfârºitul mandatului preºedintelui Wa³êsa, în decembrie 1995, a coincis cu izbucnirea unui scandal politic fãrã 1995 r. zbieg³ siê z wybuchem bezprecedensowego skandalu politycznego. Kiedy Wa³êsa szykowa³ siê do precedent. Când Wa³êsa se pregãtea pentru pãrãsirea opuszczenia pa³acu prezydenckiego, 21.XII.1995 r., minister spraw wewnêtrznych Milczanowski oskar y³ w Sejmie palatului prezidenþial, pe 21. XII. 1995, ministrul de interne, Milczanowski l-a acuzat în Seim pe premierul Oleksy de premiera Oleksego o szpiegostwo na rzecz Rosji. Informacje, jakie przekaza³ by³y wrêcz bulwersuj¹ce. Wynika³o spionaj în interesul Rusiei. Informaþiile pe care le aducea erau de-a dreptul surprinzãtoare. Reieºea din ele cã la z nich, e na najwy szym szczeblu w³adzy w Polsce funkcjonowa³ agent o kryptonimie Olin, który by³ ju w latach nivelul cel mai înalt al puterii din Polonia acþiona un agent cu criptonimul Olin care, încã din anii nouãzeci, era un dziewiêædziesi¹tych œwiadomym informatorem s³u b informator versat al servicilor ruse reprezentate de secretarul ambasadei URSS, iar dupã aceea al Rusiei, Vladimir rosyjskich, reprezentowanych przez sekretarza ambasady ZSRR, a potem Rosji Wladimira A³ganowa i jego nastêpcê Alganov ºi succesorul sãu Grigorii Iakimiºin, ºi totul Grigorija Jakimiszina. Wszystko wskazywa³o na to, i owym arãta cã acest Olin era Oleksy. Pe 22 decembrie, Wa³êsa pãrãsea reºedinþa sa, iar a doua zi Kwaœniewski era Olinem by³ Józef Oleksy. 22 grudnia Lech Wa³êsa opuœci³ sw¹ siedzibê, a nazajutrz Aleksander Kwaœniewski investit în funcþia de preºedinte ºi-i schimba pe miniºtrii zosta³ zaprzysiê ony jako prezydent i wymieni³ dotychczasowych ministrów, w tym Milczanowskiego. Premier aºteptat lãmurirea deplinã a problemei ºi i-a revocat pe de pânã atunci, inclusiv pe Milczanowski. Premierul n-a nie czeka³ na pe³ne wyjaœnienie sprawy, tylko odwo³a³ funcþionarii Serviciului de Securitate a Statului care adunau funkcjonariuszy Urzêdu Ochrony Pañstwa, którzy zbierali materiale împotriva sa. Kwaœniewski a anunþat dezvãluirea przeciw niemu materia³y. Kwaœniewski zapowiedzia³ tuturor documentelor în aceastã afacere, ce ameninþa ujawnienie wszystkich dokumentów w tej sprawie, co grozi³o zniszczeniem wiarygodnoœci polskich s³u b specjal- înfluenþa reacþiei politice, a renunþat totuºi la aceastã soli- pierderea credibilitãþii servicilor speciale poloneze. Sub nych. Pod wp³ywem reakcji politycznej, wycofa³ siê jednak citare. Partea rusã nu a rãmas pasivã, mãrind confuzia z tej zapowiedzi. Strona rosyjska nie pozostawa³a bierna, dãunãtoare imaginii Poloniei care era candidatã la NATO. podsycaj¹c zamieszanie, które szkodzi³o obrazowi Polski, Alianþa a manifestat reþinere, asteptând lãmurirea problemei. Seimul a convocat o comisie specialã pentru veri- jako kandydata do NATO. Sojusz zachowa³ wstrzemiêÿliwoœæ, oczekuj¹c pe³nego wyjaœnienia sprawy. Sejm powo³a³ specjaln¹ komisjê do zbadania praworz¹dnoœci problemã. ficarea legalitãþii acþiunilor serviciilor speciale în aceastã dzia³añ UOP-u w tej sprawie. Problema lui Oleksy a forþat schimbarea cabinetului. Popularitatea premierului a avut de suferit ºi el n-a Sprawa Oleksego wymusi³a zmianê gabinetu. Popularnoœæ premiera powa nie ucierpia³a i nie mia³ on innego avut altã cale decât sã demisioneze. Aceasta s-a întâmplat wyjœcia jak podaæ siê do dymisji. Nast¹pi³o to 24 stycznia pe 24 ianuarie 1996. În aprilie, procurorul militar, colonelul 1996 r.. W kwietniu prokurator wojskowy p³k S³awomir Gorzkiewicz umorzy³ œledztwo w sprawie Oleksego Oleksy într-um mod care n-a convins opinia publicã. S³awomir Gorzkiewicz a casat ancheta în problema lui w sposób, który nie przekona³ opinii publicznej. Afera ta Aceastã afacere a influenþat viaþa publicã polonezã ºi a împãrþit poporul în partizani ai vinovaþiei ºi nevinovãþiei lui zawis³a nad polskim yciem publicznym i podzieli³a spo- ³eczeñstwo na zwolenników winy i niewinnoœci Oleksego, Oleksy, ceea ce a condus la vehicularea mai multor informaþii neverificate despre legãturi ale politicenilor de frunte co przyczyni³o siê jeszcze bardziej do obiegu niesprawdzonych informacji o zwi¹zkach czo³owych polityków SLD ai Partidului Social-Democrat cu servicile de spionaj sovietice ºi ruse. z radzieckim i rosyjskim wywiadem. 7 lutego 1996 r. nowym premierem zosta³ W³odzi- Pe 7 februarie a fost desemnat noul premier, W³odzimierz Cimoszewicz. Barbara Breabãn 16
Polonus 5/ 2008 Listy Scrisori Listy Scrisori Listy Scrisori Listy Scrisori Listy Scrisori Hej radoœci¹ oczy b³ysn¹ I wieniec czo³a okrasi, I wszyscy siê mile uœcisn¹: To wszyscy bracia! To nasi. Adam Mickiewicz Ten fragment utworu Adama Mickiewicza jest motywem przewodnim wszystkich naszych podró y i spotkañ z Polakami na obczyÿnie. Kontakty Zespo³u Szkó³ Gminnych w Siedlcu z Poloni¹ maj¹ ju 10-cio letni¹ historiê i tradycjê. Dziêki wspó³pracy ze Stowarzyszeniem Wspólnota Polska Oddzia³ w Krakowie przemierzyliœmy Wschód (Bia³oruœ, Litwê, Ukrainê) i trafiliœmy do Rumunii. JeŸdzimy wszêdzie tam, gdzie s¹ Polacy nios¹c im polsk¹ pieœñ, muzykê, s³owo. Realizujemy ten szczytny cel w ramach programu Szkó³ Patronackich zapraszaj¹c do wspó³pracy istniej¹cy w naszym œrodowisku Zespó³ Regionalny Siedlecanie. W latach 1991 1995 by³am kierownikiem artystycznym zespo³u, który zosta³ reaktywowany po kilkuletniej przerwie. Z pracy z nim wynios³am przeœwiadczenie, e kultury ludowej nale y uczyæ w szkole od najm³odszych lat. Da³o to podstawê do napisania programu edukacyjnego Ocaliæ od zapomnienia, który mia³ na celu opracowanie pieœni, muzyki, tekstów, obyczajów i przekazywanie ich m³odemu pokoleniu podczas szkolnych zajêæ z muzyki, tañca i jêzyka polskiego. Program by³ odpowiedzi¹ na potrzeby lokalnego œrodowiska, które od lat jest rozbudzone artystycznie. Siedlec to stara wieœ królewska. Jej historia siêga roku 1388 (najstarsze zapiski). Wieœ le y w dolinie rzeki Raby miêdzy Krakowem a Bochni¹. Tutaj, odk¹d siêga pamiêæ mieszkañców istnia³y kapele ludowe, orkiestra dêta i czterog³osowy chór K³os. W 1948 r. przy Szkole Podstawowej zosta³ za³o ony Zespó³ Regionalny, który przetrwa³ z niewielkimi przerwami do dziœ. Najstarsi jego cz³onkowie mieli przyjemnoœæ prezentacji na Dniach Polonii w Suczawie. Zespó³ liczy ok.80 osób, w tym 55 uczniów szko³y, której jestem dyrektorem. Dzieci tañcz¹ i œpiewaj¹ w trzech grupach wiekowych. Jest te kapela sk³adaj¹ca siê z profesjonalnych muzyków. Obecnie kierownikiem zespo³u jest Danuta Niemiec dyrektor Gminnego Centrum Kultury w Bochni. Do Zespo³u Szkó³ Gminnych w Siedlcu przynajmniej dwa razy do roku przyje d aj¹ Polacy zza wschodniej granicy. Po raz pierwszy w 1997 r. goœciliœmy polski zespó³ z Odessy, potem odwiedzili nas przyjaciele z Witebska, Nieœwie a, Lidy, Brzeœcia, Miñska, Wilna i Grodna. Ostatnio szko³a podpisa³a umowê o wspó³pracy ze szko³¹ w Gura Humorului. Dyrekcja i nauczyciele tej szko³y byli Acest fragment din creaþia lui Adam Mickiewicz este lait motivul tuturor cãlãtoriilor ºi întâlnirilor noastre cu polonezii din strãinãtate. Contactele Grupului ªcolilor Comunale din Siedlce cu diaspora polonezã au deja o istorie de 10 ani ºi o tradiþie. Datoritã colaborãrii cu Asociaþia Wspólnota Polska filiala din Cracovia am parcurs Estul (Belarus, Lituania, Ucraina) ºi am ajuns în România. Mergem peste tot unde sunt polonezi, ducându-le cântecul polonez, muzica, cuvântul. Acest scop major îl realizãm în cadrul programului ªcoli Patronatoare, invitând la colaborare Ansamblul Regional Siedlecanie din comunitatea noastrã. În anii 1991-1995 am fost conducãtoarea artisticã a ansamblului care a fost reactivat dupã câþiva ani de întrerupere. Din munca cu ansamblul am luat convingerea cã cultura popularã trebuie învãþatã în ºcoalã de la cei mai fragezi ani. Aceasta a constituit baza redactãrii programului educativ A salva de la uitare care a avut drept scop elaborarea de cântece, muzicã, texte, obiceiuri ºi transmiterea lor tinerei generaþii în timpul orelor de muzicã, dans ºi limba polonã. Programul a fost un rãspuns la nevoile comunitãþii locale care, de mai mulþi ani, este sensibilã artistic. Siedlce este un vechi sat regal. Istoria lui coboarã pânã în anul 1388 (cele mai vechi consemnãri). Satul este aºezat în valea râului Raba, între Cracovia ºi Bochnia. Aici, de când þin minte locuitorii, au existat tarafuri, fanfarã ºi cor pe patru voci K³os. În anul 1948, pe lângã ªcoala Generalã a fost înfiinþat Ansamblul Regional care a rezistat, cu mici întreruperi, pânã astãzi. Membrii cei mai vârstnici ai acestui ansamblu au avut plãcerea sã aparã la Ziua Diasporei Poloneze din Suceava. Ansamblul numãrã aprox. 80 de persoane din care 55 de elevi ai ºcolii unde sunt director. Copiii danseazã ºi cântã în trei grupe de vârstã. Formaþia instrumentalã este alcãtuitã din muzicanþi profesioniºti. În prezent, conducãtoarea ansamblului este Danuta Niemiec director al Centrului Comunal de Culturã din Bochnia. La Grupul ªcolilor Comunale din Siedlce, cel puþin de douã ori pe an vin polonezi de dincolo de graniþa esticã. Pentru prima datã am primit un ansamblu polonez din Odessa, apoi ne-au vizitat prieteni din Vitebsk, Nieœwie, Lida, Brest, Minsk, Vilnius ºi Grodno. Recent ºcoala a semnat un acord de colaborare cu o ºcoalã din Gura Humorului. Direcþiunea ºi cadrele didactice de la aceastã ºcoalã au 17
u nas w listopadzie a w czerwcu przyjad¹ polskie dzieci pod opiek¹ pani ucji Tebrean. Oprócz wymiany artystycznej staramy siê nieœæ pomoc, gdzie to jest mo liwe, zbieraliœmy m.in. fundusze na wyposa enie Domu Polskiego w Witebsku. Dziêki wyjazdom dzieci, zarówno polskie jak i polonijne, mog¹ zwiedziæ œwiat, zdobyæ nowe doœwiadczenia i przyjació³. Otwieraj¹ siê na drugiego cz³owieka dostrzegaj¹c jego potrzeby i indywidualnoœæ. Mam nadziejê, e te kontakty pozwol¹ z optymizmem popatrzeæ w przysz³oœæ i odnaleÿæ siê w zjednoczonej Europie. Emilia Leo Dyrektor ZSG w Siedlcu fost la noi în luna noiembrie, iar în iunie vor veni copii polonezi îndrumaþi de d-na Lucia Þebrean. În afarã de schimburile artistice, ne strãduim sã acordãm ajutor, acolo unde este posibil, printre altele am adunat fonduri pentru dotarea Casei Polone din Vitebsk. Datoritã plecãrilor, copiii, atât polonezi cât ºi cei din diasporã pot sã vadã lumea, sã dobândeascã noi experienþe ºi prieteni. Ei se deschid cãtre altul, observând nevoile lui ºi individualitatea. Sper cã aceste contacte vor permite sã privim cu optimism în viitor ºi sã ne regãsim în Europa unitã. Trad. St. Iachimovschi Domnul Ghervazen Longher Preºedinte al Uniunii Polonezilor din România Dom Polski Stimate Domnule Preºedinte, * * * * * * * * * Cu prilejul Zilei Diasporei Poloneze ºi a Polonezilor din Strãinãtate, vã rog sã primiþi cele mai sincere urãri pe care am plãcerea sã Vi le adresez în numele meu, al Conducerii ºi al tuturor locuitorilor Voievodatului Silezia, tuturor Compatrioþilor noºtri care locuiesc în Judeþul Suceava. Adresându-Vã calde urãri de succese în nobila Dumneavoastrã activitate care pãstreazã tradiþiile naþionale, obiceiurile, cultura, religia ºi cunoaºterea limbii polone în strãinãtate, doresc sã Vã asigur cã din partea mea voi face totul ca relaþiile Voievodatului Silezia cu Compatrioþii noºtri din Bucovina sã se consolideze în continuare ºi sã creascã în atmosfera unei sincere prietenii ºi a încrederii reciproce. Exprimându-mi speranþa într-o continuã colaborare fructuoasã, Vã adresez urãri de sãnãtate ºi succese în viaþa personalã, Bogus³aw Œmigielski Mareºalul Voievodatului Silezia Cu prilejul Zilei Diasporei Poloneze cele mai calde salutãri ºi urãri de succes în domeniul vieþii comunitãþii, dar ºi aprecierea muncii Dumneavoastrã de cãtre alþii Vã adreseazã, în numele Secretariatului Uniunii Europene a Comunitãþilor Poloneze, Roman Œmigielski Secretar general al UECP 18
Polonus www.dompolski.ro e-mail: redactia_polonus@yahoo.com Adres redakcji: SUCEAVA Str. Ion Vodã Viteazul, nr. 5 tel/fax: 0040 (230) 520355 Redagowany przez/redactat de: Stanislava Iachimovschi redaktor naczelny; redactor ºef Cazimir Longher tehnoredactor Barbara Breabãn Iwona Olszewska ISSN 1223-4192 Tipografia: Pismo wydane dziêki pomocy Departamentu Relacji Miêdzyetnicznych. Revistã editatã cu sprijinul Departamentului pentru Relaþii Interetnice. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania tekstów, zmiany tytu³ów. Tekstów nie zamówionych nie zwracamy. Redacþia îºi rezervã dreptul de a scurta textele ºi de a schimba titlurile. Articolele necomandate nu se returneazã. Numer dofinansowany przez Fundacjê POMOC POLAKOM NA WSCHODZIE Zdjêcia na ok³adkach: I. Olszewska Polskoœæ ³¹czy nas 20 kwietnia 2008 r., na zaproszenie Stowarzyszenia Polski Dom w Bielcach, Kazimierz Longier wiceprezes Zwi¹zku Polaków w Rumunii i Stanis³awa Jakimowska prezes honorowy tej e samej organizacji brali udzia³ w obchodach Dnia Polonii i Polaków za Granic¹. By³a to okazja do spotkania dawnych znajomych: Walerego Buzuta prezesa stowarzyszenia, Heleny Usowej redaktora naczelnego miesiêcznika Jutrzenka, Eleonory Kimakowskiej by³ego dyrektora Polskiego Domu w Bielcach oraz zapoznania siê z nowym dyrektorem Domu Polskiego Ewelin¹ Maszarow¹. Program dnia rozpocz¹³ siê powitaniem goœci w siedzibie Stowarzyszenia Polski Dom. Z Polski przyby- ³y delegacje z Krakowa i Kêtrzyna. Obecni byli równie : J.E. Ambasador RP w Kiszyniowie Krzysztof Suprowicz oraz Konsul RP w Kiszyniowie Maciej Obcowski. O godz. 11,00 zosta³a odprawiona Msza œw. w koœciele p.w. Œwiêtych Archanio³ów. Przewodniczy³ jej proboszcz tej parafii ks. Jacek Puæ, który od 17 lat zwi¹zany jest ze wspólnot¹ z Bielc oraz z budow¹ koœcio³a. W wyg³oszonym kazaniu ksi¹dz proboszcz podkreœli³, e Polacy yj¹cy w ró nych zak¹tkach œwiata maj¹ obowi¹zek pochyliæ siê nad przesz³oœci¹ i zachowaæ skarb jaki przekazywali im ich przodkowie jêzyk, wiarê i tradycje. Po obiedzie, w holu Teatru im. Vasile Alecsandri odby³ siê wernisa wystawy fotografii, rêkodzie³a i malarstwa artystów. Uwieñczenieñ obchodów Dnia Polonii i Polaków za Granic¹ by³ koncert w sali widowiskowej teatru. Na pocz¹tku na scenie pojawili siê harcerze i rozbrzmia³y hymny Polski i Mo³dawii.Nastêpnie s³owa powitalne wyg³osili: Ewelina Maszarowa i Walery Buzut. W swoim Spiritul polonez ne uneºte În ziua de 20 aprilie 2008, la invitaþia Asociaþiei Polski Dom din Bãlþi, Cazimir Longher vicepreºedinte al Uniunii Polonezilor din România ºi Stanislava Iachimovschi preºedinte de onoare al aceleiaºi organizaþii au participat la sãrbãtorirea Zilei Diasporei Poloneze ºi a Polonezilor din Strãinãtate. Aceasta a fost ocazia de a întâlni vechi cunoºtinþe: pe Valerii Buzut preºedintele asociaþiei, Helena Usowa redactor ºef al publicaþiei lunare Jutrzenka, Eleonora Kimakowska fostul director al Casei Polone din Bãlþi precum ºi de a cunoaºte pe noul director Ewelina Maszarowa. Programul zilei a început cu primirea oaspeþilor la sediul Asociaþiei Polski Dom. Din Polonia au sosit delegaþii din Cracovia ºi Kêtrzyn. De asemenea, au fost prezenþi: Excenþa Sa Ambasadorul R.P. la Chiºinãu Krzysztof Suprowicz ºi Consulul R.P. la Chiºinãu Maciej Obcowski. La ora 11,00 a fost celebratã Sf. Liturghie în biserica cu hramul Sfinþii Arhangheli. Ea a fost oficiatã de parohul pr. Jacek Puæ care de 17 ani este legat de comunitatea din Bãlþi ºi de construcþia bisericii. În predicã preotul paroh a subliniat obligaþia polonezilor, care trãiesc în diferite colþuri ale lumii, de a se apleca asupra trecutului ºi de a pãstra comoara transmisã lor de înaintaºi limba, credinþa, tradiþia. Dupã amiazã, în holul Teatrului Vasile Alecsandri a avut loc vernisajul unei expoziþii de fotografii, lucru de mânã ºi picturã a artiºtilor locali. Spectacolul, desfãºurat în sala teatrului, a fost o încununare a sãrbãtorii Zilei Diasporei Poloneze ºi a Polonezilor din Strãinãtate. La început, pe scenã a apãrut garda cercetaºilor ºi au rãsunat imnurile Poloniei ºi Moldovei. Pe urmã Ewelina Maszarowa ºi Valerii Buzut au rostit cuvinte de bun venit. În alocuþiunea sa, 19