Kontrola i przeszukanie prawa przedsiębiorcy Maciej Rogalski Warszawa, 05 listopada 2010 r.
spis treści Część1 Regulacje dotyczące kontroli i przeszukań UOKiK Część2 Prawo do zachowania poufności tajemnic przedsiębiorstwa część 3 Prawa przedsiębiorstwa w kontroli i przeszukaniach Komisji Europejskiej 2 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Regulacje dotyczące kontroli i przeszukania UOKiK Ustawa z dnia 2 lipca 2004 o swobodzie działalności gospodarczej reguluje kontrole działalności przedsiębiorcy z wyłączeniem sytuacji, gdzie zasady i tryb kontroli wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Regulacje szczególne - ustawa z dnia 16 lutego 2007 o ochronie konkurencji i konsumentów szersze uprawnienia dla Prezesa UOKiK ograniczając jednocześnie uprawnienia przedsiębiorcy wynikające z unormowań ustawy o swobodzie gospodarczej. 3 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Regulacje dotyczące kontroli i przeszukania UOKiK Co traci przedsiębiorca kontrolowany przez UOKiK Ustawa o swobodzie gospodarczej nakłada obowiązek na organ kontroli powiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli nie zezwala na prowadzenie jednocześnie więcej niż jednej kontroli ogranicza czas trwania wszystkich kontroli u przedsiębiorców w jednym roku kalendarzowym w zależności od wielkości przedsiębiorcy (maksymalnie 48 dni roboczych), uprawnia do wnoszenia sprzeciwu, jeśli kontrolujący narusza przepisy ustawy 4 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Regulacje dotyczące kontroli i przeszukania UOKiK ustawa ochronie konkurencji k i konsumentów Kompetencje Prezesa UOKiK dokonywanie kontroli i przeszukań bez zapowiedzi w toku postępowania wyjaśniającego lub antymonopolowego (art. 105a ust.1ustawy okik ), kontrole i przeszukania bez wszczynania postępowania ( na wniosek Komisji Europejskiej lub organu ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej) kontrola /przeszukanie w siedzibie lub/i w lokalu mieszkalnym lub jakimkolwiek innym pomieszczeniu, nieruchomości lub środku transportu jeśli zachodzi podejrzenie przechowywania przedmiotów, akt, ksiąg, dokumentów i innych informatycznych nośników danych, Przeszukanie i udział policji konieczne postanowienie SOKiK brak możliwości wniesienia zażalenia od postanowienia Wszystkie przedmioty jeśli nie są wydane przez kontrolowanego dobrowolnie, mogą być odebrane w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. 5 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Regulacje dotyczące kontroli i przeszukania UOKiK - kary Kara na przedsiębiorcę: równowartość do 50 000 000 euro. (art.106 ust.2.uokik) - odmowa współpracy bądź dostępu do dokumentów i rzeczy kara na osoby - w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia, na kontrolowanego lub osobę upoważnioną przez kontrolowanego(108.ust.2), za nieudzielenie informacji lub udzielenie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji lub brak współdziałania w toku kontroli prowadzonej w ramach postępowania. wyjątek - kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona może odmówić udzielenia informacji lub współdziałania w toku kontroli - tylko wtedy, gdy naraziłoby jego rodzinę lub osoby będące w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli, na odpowiedzialność karną. 6 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Prawo do zachowania poufności tajemnic przedsiębiorstwa dibi Tajemnica w postępowaniach UOKiK nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności (11 ust.4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 o nieuczciwej konkurencji) Prezes UOKiK, w drodze postanowienia, może ograniczyć prawo wglądu do materiału dowodowego jeżeli udostępnienie tego materiału groziłoby ujawnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa, jak również innych tajemnic podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów ( art.69 ust.1 uokik) Pracownicy Urzędu zobowiązani do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa, jak również innych informacji, podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, o których powzięli wiadomość w toku postępowania. 7 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Prawo do zachowania poufności tajemnic przedsiębiorstwa dibi przed dke informacje, w tym dokumenty, nie są zgłaszane ani udostępniane przez Komisję w takim zakresie w jakim zawierają tajemnice handlowe lub inne poufne informacje dowolnej osoby (art. 16 ust 1 Rozporządzenia nr 773/2004 inna informacja poufna została objęta tajemnicą handlową musi być znana jedynie ograniczonej liczbie osób, a w przypadku jej ujawnienia, musi być w stanie wyrządzić poważną szkodę obiektywnie zasługującym na ochronę interesom osoby lub osób trzecich która (-e) tę informację dostarczyła (-y) aby informacja stanowiła tajemnicę handlową konieczne jest ponadto, aby nie tylko ujawnienie, lecz również przekazanie informacji innym osobom niż osoba, która tej informacji udzieliła, może wyrządzić poważną szkodę interesom tej osoby W przypadku informacji niezbędnych do udowodnienia naruszenia z art.101 i 102 TFUE Komisja nie jest w żaden sposób ograniczana przepisami rozporządzenia 773/2004 (art.15.ust 3) 8 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej j Jednolitość wdrażania reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (teraz art. 101 i 102 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej) Rozporządzenie 1/2003 Decentralizacja egzekwowania przepisów ograniczania konkurencji - organy krajowych ds. konkurencji jako agent KE - konieczność postępowania zgodnie z ogólnymi zasadami prawa wspólnotowego - wspólny standard oceny naruszeń -uwzględnianie orzecznictwa wspólnotowego Niniejsze rozporządzenie respektuje podstawowe prawa i uznaje zasady przyjęte w szczególności w Karcie Podstawowych Praw Unii Europejskiej. Niniejsze rozporządzenie powinno być odpowiednio interpretowane i stosowane zgodnie z tymi zasadami i prawami (motyw 37 rozp.1/2003) 9 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej j Kompetencje KE do wykonywania kontroli zawiera art. 20 Rozporządzenia 1/2004 Zakres kompetencji podobny do kompetencji Prezesa UOKiK -różnica: KE może prowadzić kontrole na podstawie upoważnień oraz na podstawie decyzji nakazującej poddaniu się kontroli, - prawo przedsiębiorcy do zbadania decyzji przez Trybunał Sprawiedliwości - procedura odwoławcza nie ma skutku zawieszającego Sankcje karne - za odmowę poddania się kontroli, utrudnianie kontroli, podawanie nieprawdziwych, wprowadzających w błąd informacje, naruszenie pieczęci nałożonych przez kontrolujących grzywna 1% rocznego obrotu - Kary okresowe w celu nakłonienia przedsiębiorcy do poddania się kontroli - 5% średniego g dziennego obrotu 10 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej j Orzecznictwo ETS W orzecznictwie antymonopolowym szczególnego znaczenia doczekały się gwarancje proceduralne dla przedsiębiorców w ramach postępowań antymonopolowych, - przede wszystkim prawo do obrony, - w szczególności : -prawo do przedstawienia i stanowiska w sprawie - ochrona tajemnicy korespondencji z prawnikiem (legal professional privilege) Słabość : długotrwałość procedury 11 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej j Case Akzo /Acros żądanie unieważnienia decyzji wydanej na podstawie art. 20 ust. 4 - naruszenia prawa od obrony poprzez niezachowania poufności korespondencji (dotyczy prawników wewnętrznych) decyzja Komisji dniu 10 lutego 2003 r. C(2003) 559/4, w której m.in. na Akzo i na Akcros oraz na ich spółki zależne został nałożony obowiązek poddania się kontroli ( ) w celu znalezienie dowodów ewentualnego prowadzenia praktyk sprzecznych z regułami konkurencji. Wyrok 14 września 2010 (C-550/07/P) Trybunał podtrzymał utrwalone już orzecznictwo ( wyrok z 1982 r. Case 155AM&S), oddalając odwołanie skarżących po 7 latach od decyzji KE 12 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej j - Case Akzo/Acros Warto zwrócić uwagę na 4 kwestie rozstrzygane przez Trybunał 1) wygaśniecie interesu prawnego skarżących 2) Kiedy tajemnica komunikacji pomiędzy adwokatem i klientem powinna być przedmiotem ochrony na poziomie Wspólnoty Europejskiej 3) czy nie dochodzi do złamania zasady równego traktowania (prawników wewnętrznych i zewnętrznych) 4) czy ograniczenia dotyczące wewnętrznych prawników nie naruszają prawa do obrony 13 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej j Case Akzo/Acros 1) powstał problem wygaśnięcia interesu prawnego przedsiębiorstwa - sprawa trwała 7 lat KE podnosiła że interes Prawny Akzo i Acros wygasł najpóźniej w dniu wydania przez nią decyzji z dnia 11 listopada 2009 o nałożeniu grzywien. Ewentualne naruszenie tajemnicy komunikacji pomiędzy adwokatem i klientem podczas kontroli ma miejsce nie wówczas, gdy Komisja opiera swą decyzję co do istoty sprawy na chronionym dokumencie, lecz wtedy, gdy taki dokument zostaje zajęty przez urzędnika Komisji. W tych okolicznościach interes prawny stron skarżących występuje tak długo jak długo dokumenty, o których mowa w decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r., lub ich kopia, znajdują się w posiadaniu Komisji. 14 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej j Case Akzo/Acros 2) tajemnica komunikacji pomiędzy adwokatem i klientem powinna być przedmiotem ochrony na poziomie Wspólnoty Europejskiej, j ale - komunikacja z adwokatem musi być związana z korzystaniem z prawa do obrony klienta, a po drugie, komunikacja musi pochodzić od niezależnego adwokata, to znaczy adwokata, który nie jest związany z klientem stosunkiem pracy - pozycja i status niezależnego adwokata, jakie musi mieć prawnik, od którego pochodzi komunikacja podlegająca ochronie, wynika z koncepcji roli adwokata, uważanego za współpracownika wymiaru sprawiedliwości, ś i który powinien i świadczyć, w sposób niezależny i w interesie wymiaru sprawiedliwości, pomoc prawną potrzebną klientowi. 15 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej Case Akzo/Acros 3) nie dochodzi do złamania zasady równego traktowania (prawników wewnętrznych i zewnętrznych) Doradca (adwokat) wewnętrzny jest w mniejszym stopniu niezależny od swojego pracodawcy Bez względu ę na reżim zawodowy mający zastosowanie w niniejszej sprawie na podstawie szczególnych przepisów prawa niderlandzkiego, adwokat wewnętrzny nie może niezależnie od gwarancji, którymi dysponuje w wykonywaniu swego zawodu być traktowany jak adwokat zewnętrzny, ze względu na status pracownika, którym jest objęty, status który ze swej natury nie pozwala adwokatowi wewnętrznemu na pominięcie i i strategii t handlowych h jego pracodawcy, a tym samym stawia pod znakiem zapytania jego zdolność do działania w sposób niezależny zawodowo." 16 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej Case Akzo/Acros 4) ograniczenia dotyczące wewnętrznych prawników nie naruszają prawa do obrony W tym względzie należy zauważyć, że gdy przedsiębiorstwo zwraca się do swego adwokata wewnętrznego, ma ono do czynienia nie z niezależnym podmiotem trzecim, lecz z osobą, która należy do jego pracowników bez względu na ewentualne obowiązki zawodowe wynikające z wpisu na listę adwokacką. Należy dodać, że nawet przy założeniu, iż konsultacje z adwokatem wewnętrznym, zatrudnionym przez przedsiębiorstwo lub grupę przedsiębiorstw powinny być objęte prawem do porady, obrony i reprezentacji, nie wyklucza to stosowania, w przypadku interwencji adwokatów wewnętrznych, pewnych ograniczeń i warunków dotyczących wykonywania zawodu, bez uznania ich za naruszające prawo do obrony. Bowiem prawnicy przedsiębiorstwa nie zawsze mają możliwość reprezentowania swojego pracodawcy we wszystkich sądach krajowych, chociaż reguły takie ograniczają możliwości potencjalnych klientów w wyborze najbardziej j odpowiedniego d i doradztwa d prawnego. Z powyższych ż rozważań wynika, że wszystkie podmioty, które pragną zapewnić sobie poradę adwokata, muszą zaakceptować takie ograniczenia i warunki związane z wykonywaniem tego zawodu. Sposób ochrony tajemnicy komunikacji pomiędzy adwokatem i klientem jest częścią tych ograniczeń i warunków." 17 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej j - Case TP/KE 39.525 Skarga TP na decyzję KE z dnia 4 września 2008 nakazującej TP poddanie się kontroli zgodnie z art. 20 ust.4 Rozp. 1/2003 (sprawa 39.525) w związku z informacjami stosowania przez TP strategii zmierzającej do zamknięcia dostępu do rynku szerokopasmowego, do Sądu Pierwszej Instancji (teraz Sąd dgeneralny) o stwierdzenie i nieważności ż ś idecyzji. podnosząc trzy zarzuty 1) została wydana z naruszeniem obowiązku prawidłowego uzasadnienia decyzji, 2) naruszenia zasady proporcjonalności, ponieważ Komisja nie wybrała sposobu postępowania, który byłby najmniej uciążliwy dla TP 3) naruszenia prawa do obrony - szeroki zakres przedmiotowy decyzji brak, możliwości ś i oceny w jakim zakresie kontrola jest uzasadniona, i w jakim zakresie jest zobowiązana do współpracy z Komisją w trakcie kontroli. KE odparła wszystkie zarzuty na podstawie dotychczasowego orzecznictwa potwierdzającego że: - do uzasadnienia decyzji o kontroli wystarczy prawdopodobieństwo, że doszło do podejrzewanych naruszeń - KE ma szerokie uprawnienia w podejmowaniu decyzji co do formy podejmowanych środków w celu zdobywania dowodów 18 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
Komisji Europejskiej j Case TP/KE 39.525 Podsumowanie Zarówno prawo krajowe, jak i europejskie wyposażają orany antymonopolowe w bardzo silną władzę, która niewątpliwie neutralizuje siłę dominanta na rynku. Bezpośrednie przepisy dotyczące kontroli i przeszukań odnoszą się głównie do obowiązków kontrolowanego przedsiębiorcy, wzmocnionych sankcjami karnymi Wykorzystywanie prawa do obrony przedsiębiorcy staje się bardziej teoretycznym narzędziem dochodzenia własnych racji, często skazanym na porażkę Czego należy dopilnować w czasie kontroli/przeszukania zewnętrzni doradcy prawni powinni towarzyszyć pracownikom poddawanym kontroli, bieżąco zgłaszać ewentualne zastrzeżenia, co do przekraczania zakresu kontroli, kolekcjonowania materiałów wchodzących w zakres legal professional privilege pouczyć pracowników, aby nie utrudniali pracy kontrolującym, przez co mogliby narazić przedsiębiorcę i siebie, na dotkliwe kary, nie jest także pożądana nadmierna gorliwość w udzielaniu informacji bez wyraźnych żądań ze strony kontrolujących. 19 Kontrola i przeszukanie - prawa przedsiębiorcy
dziękuję