RAPORT Z UCZESTNICTWA PROGRAMU AKADEMIA AUGUSTOWSKA W GDAŃSKIEJ KONFERENCJI EKONOMII SPOŁECZNEJ 26 28 czerwca 2008 r.
W dniach 26-28 czerwca 2008 r. odbyło się jedno z ważniejszych międzynarodowych wydarzeń zarówno z punktu widzenia tzw. trzeciego sektora, jak i przedstawicieli rządu, samorządów i podmiotów ekonomii społecznej w Polsce i Europie. Ekonomia Solidarności - Gdańska Konferencja Ekonomii Społecznej (GKES), bo o niej tu mowa zorganizowana została na zlecenie Fundacji Fundusz Współpracy odpowiedzialnej za wdrażanie w Polsce projektów w ramach Inicjatywy Wspólnotowej Equal przez Fundację Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych we współpracy z Regionalnym Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych oraz Europejskie Centrum Solidarności i zgromadziła ok. 500 uczestników (w tym 53 gości reprezentujących instytucje i organizacje z obszaru Unii Europejskiej). Otwarcie Konferencji, jakie miało miejsce dn. 26 czerwca 2008 r. w Polskiej Filharmonii Bałtyckiej (Gdańsk) połączone było z dwoma sesjami plenarnymi poświęconymi polskiemu oraz europejskiemu wymiarowi ekonomii społecznej. Wzięli w nich udział przedstawiciele Rządu RP, Komisji Europejskiej oraz reprezentanci jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów propagujących w ostatnich latach ideę ekonomii społecznej. Pierwszą z sesji prowadzoną przez dr Michała Boni (Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów RP) oraz Jarosława Pawłowskego (Wiceministra Rozwoju Regionalnego) i poświęconą stanowisku Rządu wobec użyteczności ekonomii społecznej w polityce publicznej uzupełniły prezentacje funkcjonowania działań z zakresu ekonomii społecznej w Polsce, podstawowym faktom, wyzwaniom i oczekiwaniom dotyczącym rozwoju ekonomii społecznej oraz podsumowaniu IW EQUAL w Polsce, tj. Inicjatywy Wspólnotowej Unii Europejskiej, w ramach, której wdrażane były w minionych latach projekty z zakresu popularyzacji ekonomii społecznej w krajach Unii Europejskiej, w tym także w Polsce. Druga z sesji prowadzona przez Toby ego Johnsona z DIESIS poświęcona była roli i wymiarowi ekonomii społecznej w Europie w perspektywie okresu programowania 2007-2013 PO KL oraz innych europejskich programów wsparcia ekonomii społecznej. Do dyskusji w ramach panelu zaproszeni zostali m.in. przedstawiciele Komisji Europejskiej Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans (Gerhard Braeunling) oraz Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu (Apostolo Ioakimidis), UNDP (Andrey Ivanov), DIESIS (Gianaluca Pastorelli), Caritas Europa (Janusz Gałęziak), Social Economy Europe - sieci REVES (Luigi Martignetti) i Flamandzkiego Ministerstwa Pracy (Louis Vervloet). Godziny popołudniowe pierwszego dnia Gdańskiej Konferencji Ekonomii Społecznej rozpoczęły spotkania w ramach równoległych dziewięciu sesji eksperckich poświęconych: infrastrukturze ekonomii społecznej w Polsce, finansowaniu podmiotów ekonomii społecznej, regulacjom prawnym, relacjom z biznesem, ekonomii społecznej wobec rozwoju lokalnego i regionalnego oraz mapie przedsięwzięć realizowanych w ramach tzw. ekonomii społecznej w Europie. Sesje eksperckie odbywały się w dniach 26 i 27 czerwca 2008 r. Pracownicy Programu Akademia Augustowska wzięli udział w czterech z w/w sesji tematycznych poświęconych: Relacjom z administracją publiczną na poziomie lokalnym, regionalnym i europejskim. W czasie sesji, którą moderowali prof. Jerzy Hausner (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie) oraz Michał Guć (Wiceprezydent Gdyni) omówiony został aktualny stan współpracy podmiotów ekonomii społecznej z administracją publiczną. Wskazano równocześnie kierunki pożądanych zmian we wzajemnych stosunkach, jakie sprzyjałyby rozwojowi ekonomii społecznej w Polsce. W oparciu o liczne polskie i zagraniczne przykłady polityk krajowych wspierających działalność sektora ekonomii społecznej dyskutowano o szansach na stworzenie zintegrowanego planu działań na rzecz jego rozwoju w Polsce. W sesji uczestniczyli: Ligi Martignetti (sieć REVES), Jadwiga Pauli (ROPS Kraków), Beata Płaczek (PUP w Rudzie Śląskiej), Steven Wallace (Departament Rządu ds. Trzeciego Sektora, UK), Krzysztof Więckiewicz (Departament Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Spo- 2
łecznej) oraz Ian Wiliox (Departament Współpracy i Innowacyjnosci Przedsiębiorstw, UK). Relacjom ze środowiskiem biznesu. Partnerstwu czy konkurencji? W czasie sesji, którą moderował Kamil Wyszkowski (UNDP Program Narodów Zjednoczonych sp. Rozwoju) omówiona została problematyka budowania wzajemnych relacji pomiędzy środowiskiem biznesu, a środowiskiem podmiotów ekonomii społecznej w Polsce. Dyskutowano o strategiach angażowania środowiska biznesu w działania w zakresie ekonomii społecznej oraz pozycji i pożądanej roli, w jakiej biznes powinien w nich występować. Podczas dyskusji z udziałem publiczności poruszano także problematykę wzajemnych korzyści płynących z w/w współpracy. Wskazywano także mechanizmy biznesowe, które mogą być użyteczne dla realizacji celów o charakterze społecznych oraz wartości, jakie mogą przenikać do kultur organizacyjnych przedsiębiorstw zaangażowanych w działania społeczne. Dyskutowano o aspektach faktycznego uspołecznienia tradycyjnego biznesu w kontekście tak popularnej w ostatnich latach koncepcji Corporate Social Responsibility wskazując przy tej okazji ciekawe krajowe i zagraniczne przykłady współpracy środowiska pozarządowego i biznesu oraz mechanizmu uzgadniania wzajemnych relacji w ramach wspominanej współpracy. Korzystając z otwartego dla aktywnego udziału publiczności charakteru, w jakim zorganizowana była omawiana sesja tematyczna reprezentanci Programu Akademii Augustowskiej zaprezentowali doświadczenia ponad czteroletniej współpracy Fundacji Rozwoju Przedsiębiorczości w Suwałkach z firmą British American Tobacco Polska S.A., jako przykładu współpracy środowiska biznesu z sektorem ekonomii społecznej. W sesji uczestniczyli: Jacek Dymowski (VALUES), Beata Juraszek-Kopacz (Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego), Marek Krawczyń (Orlen S.A.), Iwona Kuraszko (Forum Odpowiedzialnego Biznesu), Anna Rok (Stowarzyszenie Grupa EFTA) oraz Jakub Sieradzki (Energia S.A.) Infrastrukturze ekonomii Społecznej. Wsparciu technicznemu i mechanizmom reprezentacji interesów środowiska ekonomii społecznej. W czasie sesji, którą moderowała Katarzyna Sadło (Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego) na kanwie prezentacji krajowych i zagranicznych przykładów wspierania podmiotów ekonomii społecznej omówiona została problematyka stymulowania i wspierania funkcjonowania podmiotów reprezentujących sektor ekonomii społecznej. Dyskutowano, czy wsparcie to powinno mieć charakter oddolny, czy też wywodzić się powinno od inicjatyw sektora publicznego. Rozpatrywano także kwestie związane z problematyką reprezentacji środowiska ekonomii społecznej, jego integracji przekładającej się na jego rozwój i wzrost znaczenia oraz przeobrażania się w stabilne zaplecze infrastrukturalne dla inicjowanych i kontynuowanych w jego obszarze działań. W sesji uczestniczyli: Jonatan Bland (Social Economy Coalition, UK), Dorothea Daniele (DIESIS), Jan Forslund (Coompanion), Piotr Frączak (Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych), Andrzej Górak (Wirtualny Inkubator), Arkadiusz Jachimowicz (Elbląskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Pozarządowych), Wojciech Jasielski (RoEFS/ KSU), Dorota Kwiecińska (Regionalne Centrum Ekonomii Społecznej Uniwersytet Ekonomiczny, Kraków), Krzysztof Leończuk (SPLOT), Janusz Paszowski (Związek Lustracyjny Spółdzielni Pracy), Jan Jakub Wygnański (SKES/ FISE) oraz Flaviano Zandonai (CGM, Italy). Ekonomii Społecznej, jako mechanizmowi rozwoju wspólnot lokalnych. W czasie sesji, którą moderowali Jerzy Boczoń (Fundacja Regionalne Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych) oraz Piotr Wołkowiński (sieć REVES) debatowano o strategii postrzegania ekonomii społecznej, jako ciągu działań przekładających się na rozwój lokalny, w szczególności w jego rewitalizacyjnym aspekcie analizowanym z punktu widzenia poczucia przynależności zarówno do wspólnoty mieszkańców, jak i określonego terytorium niekoniecznie ograniczonego przez ściśle rozumiane granice administracyjne oraz konieczności harmonizacji działań o charakterze inwestycyjnym z działaniami mieszkańców. W trakcie 3
sesji rozważano, jak ekonomia społeczna może wpływać na zrównoważony rozwój lokalny, w szczególności w dziedzinie integracji społecznej i wpływowi na rozwój aglomeracji. Dyskusję wsparto prezentacjami ciekawych doświadczeń krajowych i zagranicznych obrazujących pozytywny wpływ działań dających się przyporządkować ekonomii społecznej na rozwój wspólnot lokalnych. W sesji uczestniczyli: Mariusz Białecki (ASP), Magdalena Forc-Cherek (Lokalna Grupa Działania Chata Kociewia ), Chris Ford (ekspert), Zbigniew Markowski (OM Finance Sp. Z o.o.), Bożena Niewulis (Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Rodowo), Magdalena Skiba (Urząd Miasta Gdańska) oraz Marianna Sitek i Piotr Wróblewski (Stowarzyszenie Inicjatyw Lokalnych Orunia). Równolegle z sesjami tematycznymi w ramach Gdańskiej Konferencji Ekonomii Społecznej w siedzibie Polskiej Filharmonii Bałtyckiej otwarto dwudniowe Targi infrastruktury Ekonomii Społecznej (26 27 czerwca 2008 r.), w ramach, których stoisko wystawiennicze prezentował także Program Akademia Augustowska. Stoisko obok części ekspozycyjnej, na której prezentowane były odwiedzającym publikacje, w jakich prezentowany był Program i prowadzony przez firmę British American Tobacco Polska S.A. dialog społeczny (m.in. Harvard Business Review Polska, Raporty Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Raport Komisji Europejskiej Note Alone czy też miesięcznik Business Centra Club, BAT Polska S.A. - Dialog społeczny 2006) oraz wyświetlana była multimedialna prezentacja osiągnięć programu w latach 2004 2008, oferowało także odwiedzającym możliwość nieodpłatnego otrzymania wydawnictw własnych Programu Akademia Augustowska oraz odpowiedzialnej za jego realizację Fundacji Rozwoju Przedsiębiorczości w Suwałkach (m.in. Okna z widokiem, Niezbędnika aktywnego na rynku pracy, Kreatorów rozwoju gospodarki lokalnej ). Stoisko z racji usytuowania w foyer Polskiej Filharmonii Bałtyckiej odwiedzili wszyscy uczestnicy Gdańskiej Konferencji Ekonomii Społecznej, tj. ok. 500 osób. Podsumowaniem drugiego dnia Gdańskiej Konferencji Ekonomii Społecznej była prezentacja wyników prac w ramach poszczególnych sesji tematycznych referowana przez jej moderatorów, która odbyła się w Centrum Stocznia Gdańska. Jej naturalnym uzupełnieniem stały się rekomendacje przedstawiane przez prelegentów zarówno w obszarach tematycznych, jakim poświęcono poszczególne z sesji, jak również w obszarze szeroko rozumianego rozwoju sektora ekonomii społecznej, jako jednego z kluczowych sektorów społeczno-gospodarczych w Polsce i Europie. Prezentowane wyniki prac oraz poszczególne rekomendacje komentowali na bieżąco obecni w Centrum dr Michał Boni Minister w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów RP, prof. Jerzy Hausner (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie) oraz Tomasz Sadowski (Fundacja Pomocy Wzajemnej BARKA). Prezentacje oraz komentarze do nich zakończyła prezentacja Manifestu Ekonomii Społecznej 1, którego 21 punktów omówił Jan Jakub Wygnański. Dokument ten powstał jako propozycja wspólnego stanowiska środowisk ekonomii społecznej i bazował na rekomendacjach wypracowanych przede wszystkim w ramach Partnerstwa W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej i środowiska Stałej Konferencji Ekonomii Społecznej w Polsce. Jego prezentacja na Konferencji Ekonomia Solidarności sprowokować miała komentarze ze strony jej uczestników i stać się przyczynkiem do zaprezentowania Manifestu, jako reprezentatywnego stanowiska sektora podmiotów ekonomii społecznej dla Rządu oraz Parlamentu przekładającego się na możliwość dalszego aktywnego współanimowania zjawiska ekonomii społecznej przez sektor pozarządowy, w szczególności wpływania na jej rozwój oraz popularyzację. 4 1 Pełen tekst Manifestu Ekonomii Społecznej można znaleźć na stronie http://www.ekonomiaspoleczna.pl/files/ekonomiaspoleczna.pl/public/manifest_es.pdf
27 czerwca odbyła się także w Stoczni Gdańskiej otwarta dla publiczności debata z udziałem najważniejszych architektów przemian historii najnowszej Polski. Pierwszy Prezydent wolnej Polski Lech Wałęsa, Premier Tadeusz Mazowiecki oraz były Minister Finansów prof. Leszek Balcerowicz dokonywali wraz z prowadzącym debatę o. Maciejem Ziębą z Europejskiego Centrum Solidarności wspólnego bilansu transformacji, jakiej dokonał obóz Solidarności przeprowadzając Polskę od ekonomii realnego socjalizmu do nowoczesnej gospodarki wolnorynkowej. Poruszali także kwestie przyszłości idei solidarności, jako wartości sprzyjającej a priori znajdowaniu rozwiązań dla problemów społecznych poprzez szeroko definiowany dialog społeczny. Refleksjami nad wyzwaniami i zmianami niezbędnymi dla urzeczywistnienia ekonomii solidarności we współczesnej Polsce oraz w świecie współczesnym dzięki retransmisji przygotowanej przez organizatorów Konferencji podzielił się także z zebranymi w Stoczni Gdańskiej osobami prof. Jeffery Sachs (Director Earth Institute at Columbia University, Professor of Health Policy and Management, USA). Trzeci i ostatni dzień Gdańskiej Konferencji Ekonomii Społecznej rozpoczęło otwarcie na Gdańskim Długim Targu Targów Ekonomii Społecznej. Uczestnicy Konferencji, mieszkańcy Gdańska oraz turyści mogli odwiedzać 15 stosik prezentujących ofertę przedsiębiorstw i organizacji ekonomii społecznej z Polski. Wystawcy prezentowali zwiedzającym swoje produkty oraz świadczone przez siebie usługi oraz przedsięwzięcia ekonomii społecznej. W targach tych aktywny udział wzięła Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości realizator Programu Akademia Augustowska prezentując na swoim stoisku prace uczestników prowadzonego przez siebie Warsztatu Terapii Zajęciowej oraz album Sztuka ponad podziałami. W albumie tym obok prac tworzonych przez osoby niepełnosprawne prezentowany jest m.in. Program Akademia Augustowska. Równolegle z Targami Ekonomii Społecznej we wnętrzach zabytkowego Domu Artura mieszczących się przy Długim Targu w Gdańsku odbywał się przegląd najciekawszych przedsięwzięć z zakresu ekonomii społecznej. Kalejdoskop rezultatów Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL prowadzili o. Maciej Zięba z Europejskiego Centrum Solidarności oraz Jarosław Duda Wiceminister Pracy i Polityki Społecznej. Organizatorzy Konferencji zaproponowali ponadto jej uczestnikom możliwość wzięcia udziału w spotkaniach sieci grup tematycznych ekonomii społecznej poświęconych m.in. zagadnieniom funkcjonowania inkubatorów ekonomii społecznej. Spotkania te zgromadziły przedstawicieli organizacji i instytucji reprezentujących modelowe przedsięwzięcia z zakresu ekonomii społecznej z Polski i zagranicy. Ich celem było umożliwienie nawiązania ponadnarodowych sieci współpracy i wymiana doświadczeń mogących przyczyniać się do rozwoju ekonomii społecznej w Europie. Uczestnicy mogli także wziąć udział w Przeglądzie Reklamy Społecznej prowadzonym przez Dariusza Budalskiego z Programu 3 Polskiego Radia. Zamknięcie Gdańskiej Konferencji Ekonomii Społecznej, jakie miało miejsce 28 czerwca 2008 r. ukoronowała premiera filmu Społeczna przedsiębiorczość w Polsce. Poprzez wypowiedzi takich współczesnych autorytetów współczesnej Polski, jak m.in. Tadeusza Mazowieckiego, Henryka Wujca, Stefana Bratkowskiego, prof. Jerzego Hausnera, Henryki Bochniarz czy dr Michała Boni prezentuje on genezę i korzenie ekonomii społecznej wskazując jednocześnie wyzwania, jakie stoją przed trzecim sektorem w zakresie aktywnego współtworzenia zjawiska, jakim jest ekonomia społeczna. Gdańska Konferencja Ekonomii Społecznej z uwagi na swój międzynarodowy charakter oraz poruszaną podczas niej problematykę tak ważną dla obecnych oraz przyszłych uwarunkowań społeczno-gospodarczych w Polsce skupiała na sobie zainteresowanie mediów. Dzięki patronatowi medialnemu, jakim objęły Konferencję Polskie Radio Program Pierwszy, Tygodnik Powszechny, dziennik Polska The Times oraz portale www.trojmiasto.pl i www.ngo.pl szeroko pisano o niej w czasie jej trwania w prasie regionalnej oraz ogólnopolskiej. 5
Jednymi z ciekawszych artykułów, jakie się w związku z konferencją ukazały były m.in.: Artykuł Nawet liberałowie wiedzą, że opłaca się zatrudniać niepełnosprawnych autorstwa Kuby Wygnańskiego w dzienniku Polska The Times Artykuł Mazowiecki i Balcerowicz o ekonomii poświęcony relacjom biznesu z ekonomią społeczną, jaki ukazał się w Dzienniku Bałtyckim Artykuł autorstwa Jerzego Buzka o nauce małych cnót, jakimi są działania podejmowane w ramach idei ekonomii społecznej, jaki ukazał się w Tygodniku Powszechnym. O Gdańskiej Konferencji Ekonomii Społecznej mówiono ponadto na antenie internetowego Radia OFF 2, które podczas trzydniowych spotkań z ekonomią społeczną przeprowadziło szereg wywiadów z wybitnymi politykami oraz znawcami tematu. Z wywiadów tych powstał następnie Tydzień Ekonomii Społecznej (30 czerwca 4 lipca 2008 r.), w ramach, którego w codziennych wydaniach audycjach NGO NEWSRO- OM oraz SALONIE NGO głos na antenie radia OFF zabierali m.in. Lech Wałęsa, Prezydent RP w latach 1990-1995; Tadeusz Mazowiecki, były Premier RP; prof. Leszek Balcerowicz, były wicepremier i minister finansów RP; Arcybiskup Tadeusz Gocłowski; o. Maciej Zięba, dominikanin, filozof, Europejskiego Centrum Solidarności; Joanna Staręga-Piasek z Instytutu Rozwoju Służb Społecznych była podsekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy; dr Michał Boni, sekretarz Stanu w Kancelarii Premiera; Henryk Wujec, przewodniczący Stałej Konferencji Ekonomii Społecznej; prof. Jerzy Hausner z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, były wicepremier i minister gospodarki oraz pracy i polityki społecznej oraz prof. Paola Iamiceli, z Uniwersytetu w Trydencie; prof. Karl Birkholzer z Uniwersytetu w Berlinie; Cezary Miżejewski z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego; Krzysztof Więckiewicz, dyrektor Departamentu Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej; Piotr Kontkiewicz z Departamentu Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej; Kamil Wyszkowski z UNDP; Ilona Gosk i Jan Jakub Wygnański z FISE oraz kilkudziesięciu uczestników Gdańskiej Konferencji Ekonomii Społecznej. Jeden z udzielonych Radiu OFF wywiadów poświęcony był prezentacji ponad czteroletniego dorobku Programu Akademia Augustowska. 2 www.offradio.pl 6