Uchwała Nr XIII/81/2011 Rady Powiatu Żarskiego z dnia 29 listopada 2011r.

Uchwała Nr XIII/81/2011 Rady Powiatu Żarskiego z dnia 29 listopada 2011r. w sprawie uchwalenia Programu ochrony środowiska dla Powiatu Żarskiego na lata 2012 2015 z perspektywą do roku 2019 Na podstawie art. 12 pkt 11 ustawy z dnia 5 czerwca o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.), art. 17 i art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.) uchwala się, co następuje: 1 Uchwala się Program ochrony środowiska dla Powiatu Żarskiego na lata 2012 2015 z perspektywą do roku 2019, w brzmieniu określonym w załączniku do niniejszej uchwały. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Powiatu Żarskiego. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. 2 3 Przewodniczący Rady Powiatu Janusz Dudojć

POWIAT ŻARSKI PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU ŻARSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO 2019 Lipiec 2011 1

ul. Daleka 33, 60 124 Poznań tel. (+48 61) 65 58 100 fax: (+48 61)65 58 101 www.abrys.pl e mail: projekty@abrys.pl PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU ŻARSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO 2019 Zespół autorski: mgr Joanna Witkowska mgr Michał Grek mgr Magdalena Ferfet 2

1. WSTĘP... 7 1.1. WPROWADZENIE... 7 1.2. CEL I ZAKRES PROGRAMU... 7 1.3. ŹRÓDŁA DANYCH... 7 2. CHARAKTERYSTYKA POWIATU... 8 2.1. POŁOŻENIE I UWARUNKOWANIA Z NIM ZWIĄZANE... 8 2.2. INFRASTRUKTURA INŻYNIERYJNO-TECHNICZNA... 12 2.2.1. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę... 12 2.2.2. Odprowadzanie ścieków komunalnych... 16 2.2.3. Charakterystyka zaopatrzenia powiecie w ciepło... 20 2.2.4. Charakterystyka zaopatrzenia powiatu w gaz ziemny... 21 2.2.5. Charakterystyka zaopatrzenia powiatu w energię elektryczną... 22 3. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO... 22 3.1. FORMY OCHRONY PRZYRODY... 22 3.1.1. Park krajobrazowy... 23 3.1.2. Obszary chronionego krajobrazu... 23 3.1.3. Rezerwaty przyrody... 23 3.1.4. Pomniki przyrody... 24 3.1.5. Użytki ekologiczne... 28 3.1.6. Obszary Natura 2000... 29 3.2. ZIELEŃ URZĄDZONA... 29 3.3. LASY... 30 3.4. ZASOBY NATURALNE... 31 3.4.1. Wody podziemne... 31 3.4.2. Wody powierzchniowe... 31 3.4.3. Gleby... 34 3.4.4. Kopaliny... 36 3.4.5. Gospodarka odpadami... 36 4. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII... 37 4.1. MATERIAŁOCHŁONNOŚĆ, WODOCHŁONNOŚĆ, ENERGOCHŁONNOŚĆ... 37 4.1.1. Analiza zużycia wody... 37 4.1.2. Analiza stanu izolacji termicznej obiektów budowlanych, zapotrzebowanie na ciepło... 38 4.1.3. Analiza zużycia gazu... 39 4.1.4. Analiza zużycia energii... 39 4.2. WYKORZYSTANIE ENERGII ODNAWIALNEJ... 39 4.2.1. Analiza stanu i możliwości korzystania z energii wiatru... 39 4.2.2. Analiza stopnia korzystania z energii biomasy i biogazu... 40 4.2.3. Analiza wykorzystania energii słonecznej... 41 4.2.4. Analiza wykorzystania energii wodnej... 41 4.2.5. Analiza możliwości wykorzystania energii geotermalnej... 42 4.3. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH OCHRONA PRZED POWODZIĄ I SKUTKAMI SUSZY... 43 5. ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO... 44 5.1. JAKOŚĆ WÓD... 44 5.2. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA... 47 5.3. POWAŻNE AWARIE... 50 5.4. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU... 50 5.5. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH... 54 5.6. EDUKACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ... 54 6. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA... 56 6.1. INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU... 56 6.1.1. Instrumenty prawne... 56 6.1.2. Instrumenty finansowe... 58

6.1.3. Instrumenty społeczne... 59 6.1.4. Instrumenty polityczne... 59 6.1.5. Instrumenty strukturalne... 59 6.2. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM... 60 6.3. SYSTEMY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO... 60 7. LISTA PRZEDSIĘWZIĘĆ WŁASNYCH I KOORDYNOWANYCH, W PRZEWIDZIANYCH DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU... 60 8. MIERNIKI REALIZACJI AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA... 76 9. PODSUMOWANIE... 77 10. LITERATURA... 78 Spis Tabel Tabela 1 Powierzchnia i liczba mieszkańców w gminach powiatu żarskiego... 9 Tabela 2 Liczba mieszkańców w powiecie żarskim w latach 2004-2010... 9 Tabela 3 Użytkowanie gruntów na terenie powiatu żarskiego... 10 Tabela 4. Infrastruktura techniczna ochrony środowiska w gminach powiatu żarskiego sieć wodociągowa... 12 Tabela 5 Charakterystyka zaopatrzenia w wodę powiatu żarskiego w latach 2006-2009... 13 Tabela 6 Korzystający z sieci wodociągowej w gminach powiatu żarskiego w 2009 r.... 14 Tabela 7Charakterystyka ujęć wody w gminach... 15 Tabela 8 Infrastruktura techniczna ochrony środowiska w gminach powiatu żarskiego sieć kanalizacyjna... 16 Tabela 9. Infrastruktura kanalizacyjna w powiecie żarskim w latach 2006-2009... 16 Tabela 10 Korzystający z sieci kanalizacyjnej w gminach powiatu żarskiego w latach 2005 i 2009.... 17 Tabela 11 charakterystyka oczyszczalni ścieków z terenu powiatu żarskiego w 2010 r.... 18 Tabela 12. Informacje dotyczące oczyszczanych ścieków w powiecie żarskim w latach 2005-2009... 19 Tabela 13 Zaopatrzenie w ciepło w powiecie żarskim przez ECO SA... 20 Tabela 14 Charakterystyka sieci cieplnej w powiecie żarskim w latach 2005-2009... 21 Tabela 15 Charakterystyka sieci gazowej w powiecie żarskim w latach 2005 i 2009... 21 Tabela 16 Zaopatrzenie w energię elektryczną w powiecie żarskim w latach 2005 i 2009... 22 Tabela 17 Pomniki przyrody w gminach powiatu żarskiego... 24 Tabela 18 Zieleń urządzona w gminach powiatu żarskiego... 30 Tabela 19 Powierzchnia gruntów leśnych i lesistość na terenie powiatu żarskiego... 30 Tabela 20 Wykaz cieków przepływających przez obszar powiatu wraz z podaniem ich długości... 32 Tabela 21 Wykaz najważniejszych zbiorników wodnych położonych na terenie powiatu żarskiego... 33 Tabela 22 Wyniki badań odczynu gleby za lata 2007-2010 w powiecie żarskim... 34 Tabela 23 Wyniki badań zasobności gleby w makroelementy za lata 2007-2010 w powiecie żarskim 35 Tabela 24 Koncesje na eksploatację złóż na terenie powiatu żarskiego... 36 Tabela 25 Zużycie wody w latach 2005 i 2009 r. na terenie powiatu żarskiego... 37 Tabela 26 Zmiany zużycia wody w gospodarstwach domowych powiatu żarskiego... 38 Tabela 27 Zużycie energii elektrycznej w powiecie żarskim w latach 2005 i 2009... 39 Tabela 28 Podstawowe informacje na temat elektrowni wodnych w powiecie żarskim... 42 Tabela 29 Zestawienie oceny stanu technicznego walów przeciwpowodziowych będących w zasięgu działania Inspektoratu w Lubsku - powiat żarski... 43 Tabela 30 Powierzchnia gruntów zmeliorowanych w poszczególnych gminach powiatu żarskiego... 44 Tabela 31 Monitoring wód płynących na terenie powiatu żarskiego... 45 Tabela 32 Wyniki monitoringu wód podziemnych na terenie powiatu żarskiego w 2010 r.... 46 Tabela 33 Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie powiatu żarskiego w latach 2005 i 2010 r.... 47 Tabela 34 Obciążenie powierzchniowe powiatu żarskiego substancjami wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2009 r... 49 Tabela 35 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku.... 51 Tabela 36 Wyniki pomiarów hałasu na drogach krajowych w powiecie żarskim w 2010 r.... 51 Tabela 37 Ruch kołowy na drogach krajowych powiatu żarskiego w 2010 r.... 52 Tabela 38 Wyniki pomiarów hałasu na drodze wojewódzkiej nr 287 w powiecie żarskim w 2010 r.... 52 Tabela 39 Ruch kołowy na drogach wojewódzkich powiatu żarskiego w 2010 r... 53 4

Tabela 40 Wyniki badania poziomu hałasu przy liniach kolejowych w powiecie żarskim... 53 Tabela 41 Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych przewidzianych do realizacji w ramach Programu ochrony środowiska... 63 Tabela 42 Mierniki monitorowania efektywności Programu... 76 Spis Rysunków Rysunek 1 Gminy wchodzące w skład powiatu żarskiego... 8 Rysunek 2 Liczba ludności w powiecie żarskim w latach 2004-2010... 10 Rysunek 3 Korzystający z sieci wodociągowej w powiecie żarskim w latach 2005-2009... 15 Rysunek 4 Korzystający z sieci kanalizacyjnej w powiecie żarskim w latach 2005-2009 (na podstawie danych z GUS)... 18 Rysunek 5 Byłe wysypiska śmieci na terenie gminy Żary... 35 Rysunek 6 Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc (Źródło: Ośrodek Meteorologii IMiGW)... 40 5

6

1. Wstęp 1.1. Wprowadzenie Program ochrony środowiska dla Powiatu Żarskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 jest aktualizacją i kontynuacją dotychczasowego Programu ochrony środowiska (zatwierdzonego uchwałą Rady Powiatu Żarskiego nr XVII/104/2004 z dnia 30 marca 2004 r.). Prawo ochrony środowiska, określa w art. 14 ust. 2, iż politykę ekologiczną przyjmuje się na cztery lata, przewiduje się w niej działania w perspektywie obejmującej kolejne cztery lata. Niniejszy Program zawiera cele i zadania krótkookresowe do 2015 r. oraz cele długookresowe do 2019 r. Program ochrony środowiska uchwala Rada Powiatu. Ocena i weryfikacja realizacji zadań i celów Programu dokonuje się zgodnie z wymogami ww. ustawy co 2 lata od przyjęcia dokumentu, stwarzając możliwości jego weryfikacji i aktualizacji. Postawione w Programie do osiągnięcia cele polityki ekologicznej powiatu żarskiego są zgodne z założeniami II Polityki Ekologicznej Państwa oraz z założeniami Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego. W Programie uwzględniono wnioski z analizy Raportu z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Żarskiego za lata 2008-2010 zatwierdzonego uchwałą Rady Powiatu Żarskiego. Program stanowi podstawę dla formułowania wytycznych do aktualizacji gminnych programów ochrony środowiska gmin powiatu żarskiego. Programy te będą podlegały zaopiniowaniu przez Zarząd Powiatu Żarskiego. W procesie opiniowania, m.in. weryfikowana powinna być zgodność Programów Gminnych z Programem Powiatowym. Spójność tych dokumentów będzie pomocna, m.in. przy podejmowaniu przez Powiat i Gminy wspólnych inicjatyw i przedsięwzięć, w celu aplikowania o środki finansowe na ich realizację. Zgodność Programów ułatwi koordynację działań i informację o planowanych zadaniach gmin. Ponadto spójność Programów ułatwi proces ich raportowania, a także reglamentowania przez Powiat podmiotom, działającym na terenie gmin powiatu, korzystania ze środowiska (poprzez wydawanie odpowiednich decyzji). Pozytywna opinia Zarządu Powiatu stanowi podstawę uchwalenia aktualizacji ww. Gminnych Programów przez Rady Gmin / Rady Miejskie. 1.2. Cel i zakres Programu Głównym celem programu jest poprawa stanu środowiska przyrodniczego powiatu żarskiego przy jednoczesnym zrównoważonym rozwoju społeczno-gospodarczym. Program nie stanowi prawa miejscowego, jednak jest opracowaniem planistycznym, wytyczającym kierunki działań w rozwoju przestrzennym powiatu. Podstawą do wyboru kierunków działania jest analiza warunków przyrodniczych i obecnego stanu środowiska. Wprowadzenie w życie zadań mających na celu ochronę środowiska i poprawę stanu poszczególnych jego elementów jest możliwe jedynie poprzez wdrażanie mechanizmów prawnych i ekonomicznych polityki ekologicznej oraz wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa. Zmniejszenie presji na środowisko i określona poprawa stanu środowiska jest możliwe jedynie przy świadomym udziale społeczeństwa w realizowaniu zapisów programu. Struktura programu ochrony środowiska nawiązuje do struktury Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016., a więc obejmuje następujące zagadnienia: ochrony zasobów naturalnych powiatu, oraz poprawę jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Zakresem opracowania objęto: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, harmonogram działań, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. 1.3. Źródła danych Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Żarskiego został wykonany przy wykorzystaniu materiałów uzyskanych z: Gminy Brody, Miasta i Gminy Jasień, Gminy Lipniki Łużyckie, Miasta i Gminy Lubsko, Miasta Łęknica, Gminy Przewóz, Gminy Trzebiel, Gminy Tuplice, Miasta Żary i Gminy Żary, Starostwa Powiatowego w Żarach, materiałów: zakładów komunalnych z terenów 7

gmin, Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Zarządu Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górze, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Zielonej Górze, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze, Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Żarach, Stacji Chemiczno Rolniczej w Gorzowie Wlkp. 2. Charakterystyka Powiatu 2.1. Położenie i uwarunkowania z nim związane Powiat żarski usytuowany jest w południowo zachodniej części województwa lubuskiego na Wysoczyźnie Żarskiej, przy granicy polsko-niemieckiej na Nysie Łużyckiej. Graniczy z powiatami: krośnieńskim, zielonogórskim, żagańskim i powiatem województwa dolnośląskiego zgorzeleckim. Południowo - zachodnia część granicy powiatu jest zarazem granicą Polski z Niemcami. Rysunek 1 Gminy wchodzące w skład powiatu żarskiego Pod względem ukształtowania powierzchni teren powiatu jest mało zróżnicowany. Najwyżej położony punkt znajduje się na Wzgórzach Żarskich, na północ od wsi Łaz (229m npm.), a najniższy w dolinie Nysy Łużyckiej, na północ od wsi Olszyna (poniżej 90 m npm.). Najbardziej urozmaicona rzeźba znajduje się na terenie Wzgórz Żarskich, a szczególnie na ich zachodniej krawędzi, między dzielnicą Żar Kunicami, a wsią Łaz. Obszar powiatu leży w dorzeczu dwóch rzek sudeckich - Nysy Łużyckiej i Bobru. Na terenie powiatu biorą początek rzeki Lubsza i Skróda, a także wiele drobnych potoków będących dopływami tych rzek oraz dopływami Bobru i Czernej Wielkiej. Wody stojące reprezentowane są przez polodowcowe jeziora: Brodzkie, Suchodolskie, Głębockie, Płytkie, Proszkowskie i przez największe w Polsce zespół 110 zbiorników wodnych o łącznej powierzchni 150 ha, stanowiące antropogeniczne pojezierze Łuk Mużakowa. Klimat powiatu jest bardzo zmienny w ciągu całego roku. Na jego wpływ podobnie jak całego województwa lubuskiego mają wpływ masy powietrza napływające znad oceanu atlantyckiego. 8

Usytuowanie powiatu i wpływ Sudetów spowodowały, że na tutejszym terenie występuje cieplejszy i specyficzny mikroklimat. Cechują go jednak obfite opady (średnio 630mm rocznie) i znaczna ilość dni burzowych, których najwięcej występuje w lipcu. Zimy są łagodniejsze, a śnieg utrzymuje się tylko przez 40 60 dni. Znaczne zawilgocenie powietrza w okresie późnej jesieni i zimy powoduje utrzymanie się mgieł oraz zachmurzeń. Powiat zajmuje powierzchnię 139 km 2, co stanowi 9,9 % powierzchni woj. lubuskiego. W skład powiatu żarskiego wchodzi 10 gmin. Łącznie na terenie powiatu usytuowanych jest 171 miejscowości w tym 4 miasta. Powiat żarski w 2010 r. liczył 99 266 mieszkańców (GUS). Najliczniejsze jest miasto Żary, gdzie mieszka 39% mieszkańców powiatu. Liczba ludności poszczególnych gmin przedstawiona jest w poniższej tabeli. Tabela 1 Powierzchnia i liczba mieszkańców w gminach powiatu żarskiego Lp. Gminy Liczba Powierzchnia [ha] mieszkańców 1. Gmina Brody 3 542 24067 2. Gmina Jasień 7 263* 12679 3. Gmina Lipinki Łużyckie 3 275 8869 4. Gmina Lubsko 19 508 18267 5. Miasto Łęknica 2 544 1643 6. Gmina Przewóz 3 304 17832 7. Gmina Trzebiel 5 829 16 635 8. Gmina Tuplice 3 287 6575 9. Gmina Żary 11 911 29 362 10. Miasto Żary 38 749 3 349 Ogółem POWIAT 99 266 139 278 Źródło: GUS, *Urząd Miejski w Jasieniu Wskutek relatywnie niskiego przyrostu naturalnego oraz ujemnego salda migracji wewnętrznych populacja powiatu nie powiększa się. Wzrost demograficzny ogranicza głównie deficyt migracyjny; co roku powiat opuszcza niemal 200 osób. W 2010 r. liczba mieszkańców zmniejszyła się o 0,9% w porównaniu do 2004 r. Największy spadek liczby ludności odnotowała gmina miejska Jasień (o 3,4%), wśród gmin wiejskich Lipinki Łużyckie (o 1,6%). Wzrost liczby mieszkańców obserwowano tylko w gminie wiejskiej Żary (o1,4%) w wyniku napływu ludności z innych gmin w celach osiedleńczych. 3 Tabela 2 Liczba mieszkańców w powiecie żarskim w latach 2004-2010 Jednostka terytorialna 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Powiat 100 158 99 969 99 799 99 637 99 478 99 310 99 266 żarski Źródło: GUS Dynamikę zmiany liczby mieszkańców przedstawia poniższy wykres. 3 Źródło: WUS w Gorzowie Wlkp. 9

Rysunek 2 Liczba ludności w powiecie żarskim w latach 2004-2010 Zmiana liczby ludności w powiecie żarskim w latach 2004-2010 100 400 100 200 100 000 99 800 99 600 99 400 99 200 99 000 98 800 98 600 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Niekorzystne zmiany zauważalne są również w strukturze wiekowej społeczeństwa powiatu m.in. wzrost wskaźnika starzenia demograficznego oraz spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym. Obecnie atutem powiatu jest duży udział osób w wieku produkcyjnym w strukturze wiekowej ludności. Udział ten wynosi około 69%, podczas gdy średnia krajowa ludności w wieku produkcyjnym nie przekracza 61% 4. Niemal 61,2% mieszkańców powiatu to ludność zamieszkała w miastach. Średnia dla województwa lubuskiego wynosi 63,5%. Wśród 12 powiatów, powiat żarski zajmuje pod tym względem trzecią pozycję w województwie. Tabela 3 Użytkowanie gruntów na terenie powiatu żarskiego Użytki rolne Wyszczególnienie Pow. ogólna [ha] razem [ha] grunty orne [ha] sady [ha] łąki trwałe [ha] pastwiska trwałe [ha] Lasy i grunty leśne [ha] Pozostałe grunty (pod zabudowaniami, podwórzami, drogi, wody i inne grunty użytkowe oraz nieużytki [ha] Gmina Brody 24067 6248 3634 13 2085 516 16108 1711 Gmina Jasień 12679 4751 3177 9 1343 222 6937 991 Gmina Lipinki Łużyckie 8869 3893 3079 9 440 365 4416 560 Gmina Lubsko 18267 8272 5167 33 2542 530 8189 1387 Miasto Łęknica 1643 154 80 0 52 22 1111 378 Gmina Przewóz 17832 4378 2962 7 791 618 12500 954 Gmina Trzebiel 16635 6359 4760 21 1069 509 8852 1424 4 Źródło: GUS 10

Gmina Tuplice 6575 2190 1594 7 414 175 3706 679 Gmina Żary 29362 12723 9937 18 1532 1236 14451 2188 Miasto Żary 3349 1143 757 4 182 200 691 1515 RAZEM 139278 50111 35147 121 10450 4393 76966 12201 Źródło:http://www.geodezja.powiatzarski.pl/ Przez powiat przebiegają drogi o znaczeniu międzynarodowym: Wrocław Forst Berlin, łączące Europę zachodnią ze wschodnią. Drogi krajowe: Nr 12 granica państwa Łęknica Żary Leszno Kalisz Radom Lublin Ukraina, Nr 18 granica państwa Olszyna - autostrada A4, Nr 27 granica państwa Przewóz Żary - Zielona Góra, Drogi wojewódzkie: nr 285 Wierzchno Jasienica, nr 286 Jasienica Grodziszcze Biecz - do skrzyżowania z drogą woj. nr 289, nr 287 Lubsko - Jasień Żary, nr 289 Zasieki Lubsko, nr 294 Trzebiel - Tuplice Jasień, nr 350 Łęknica - Przewóz Gozdnica, Łącznie na terenie powiatu znajduje się 122 km dróg krajowych, 137 km dróg wojewódzkich, 474 km dróg powiatowych, 455 km dróg gminnych. Przez powiat przebiegają czynne linie kolejowe: Linia nr 14 Łódź Kaliska - Tuplice, od km 344,300 do km 389,080; Linia nr 275 Wrocław Muchobór - Gubinek, od km 146,700 do km 185,770; Linia nr 282 Miłkowice - Żary, od km 96,400 do km 103,622; Linia nr 370 Zielona Góra - Żary, od km 31,000 do km 53,710; Linia nr 380 Jankowa Żagańska - Sanice, od km 1,552 do km 8,552 i od km 18,300 do km 32,937. Powiat żarski jest najbardziej uprzemysłowionym powiatem ziemskim w województwie lubuskim. Zasoby naturalne, takie jak złoża piasków, żwirów i iłów służą do produkcji szkła, z kolei wysoki stopień zalesienia wpłynął na rozwój przetwórstwa drewna, produkcji mebli i innych wyrobów. Swoją produkcję prowadzi tam firma Kronopol światowy lider w branży produktów drewnopochodnych. Na terenie powiatu żarskiego działa ok. 9.006 podmiotów gospodarczych, w tym 590 firm sektora publicznego, 8 416 firm sektora prywatnego. W powiecie licznie występują firmy przemysłu szklarskiego (m.in.: szkło hartowane) i ceramicznego oraz produkcji materiałów budowlanych. Powstają tam wyroby z tworzyw sztucznych, z metali (konstrukcje stalowe i systemy kominowe), tekstylia oraz systemy dachowe do pojazdów, meble tapicerowane, maszyny i urządzenia, ponadto odzież oraz produkty spożywcze. Mocną strona powiatu jest produkcja wyrobów z branży elektrycznej, elektronicznej i chemicznej. W Żarach prężnie działają instytucje wsparcia przedsiębiorczości. W mieście Żary swoją siedzibę mają firmy: Kronopol sp. z o.o. w Żarach - lider w branży produktów drewnopochodnych Relpol producent przekaźników, POL-ORSA i APO - Tessile Sp. z o.o. - materiały motoryzacyjne, Hart SM producent szkła hartowanego, SEKURIT SAINT-GOBAIN HanGlas Sp. z o.o.- producent szyb samochodowych, PROBET-DASAG Sp. z o.o. - wyroby terazzo i z kamienia naturalnego, MK Systemy Kominowe Sp. z o.o. - kominy z blachy kwasoodpornej, SPOMASZ S.A. - konstrukcje stalowe - maszyny rolnicze, MAGNAPLAST Sp. z o.o. - rury plastikowe, DEKORA - producent tkanin obiciowych, UNITECH-IMPEX - producent stolarki plastikowej, aluminiowej i drewnianej, Największe podmioty gospodarcze na terenach pozostałych gmin: 11

Gmina Brody: P.W. DART Sp. z.o.o. z siedzibą w Zielonej Górze Zakład oczyszczania żeliwa; EKO- RECYKLING Sp. z o.o. z siedzibą w Brożku - działalność w zakresie odzysku odpadów innych niż niebezpieczne; AGRO HOREX S. J. z siedzibą w Gubinie zajmuje się rolnictwem, Stacje paliw ze sklepami w miejscowości Zasieki: HOREX Sp. z o.o., ARAL, SHELL POLSKA Sp. z o.o., P.W. APEXIM AB z siedzibą w Poznaniu; Stacja paliw w miejscowości Brody: DAN-POL. Gmina Jasień Fabryka Maszyn Budowlanych ZREMB Sp. z o.o. w Jasieniu przenośniki, kontenery, FELGENHAUER & STEIN. SP. Z O.O. w Jasieniu konstrukcje stalowe, PET SPÓLKA Z O.O. w Jasieniu wyroby metalowe, LINSTAL SPÓŁKA Z O.O. w Jasieniu konstrukcje stalowe. Gmina Lubsko Magnolia Sp. z o.o., Lubsko - branża spożywcza, UESA Polska Sp. z o.o., - elektronika, instalacje, Calesa Sp. z o.o.,- galwanizowanie, konstrukcje stalowe, Praliny Łużyckie Sp. z o.o. branża spożywcza, Miasto Łęknica Sprzedaż hurtowa i detaliczna, usługi gastronomiczne i kosmetyczne, stacje paliw. Gmina Przewóz JaPTrading Piotrów - przeróbka drewna, Skład Materiałowy w Potoku - składy amunicji, Zakład Gospodarki Komunalnej w Przewozie, Gmina Trzebiel Stacje Paliw Lotos w Trzebielu, Orlen i Shell w m. Królów. Gmina Tuplice Szlifiernia, piekarnia, sklepy spożywcze, masarnie, skupy złomu. Gmina Żary Magnaplast sp. z o.o. w Sieniawie Żarskiej - przetwórstwo tworzyw sztucznych, produkcja systemów kanalizacyjnych, MK Kominy sp. z o.o. w Kadłubi produkcja kominów i systemów wentylacji, Polish Baby Velours sp. z o.o. w Łazie produkcja odzieży P. W. Apexim w Mirostowicach Dolnych baza paliwowa. W 2011 r. (stan na 30 marca) wskaźnik bezrobocia w powiecie wynosił 19% i w stosunku do roku poprzedniego było niższe o 1,6%. Dla porównania stopa bezrobocia w województwie lubuskim wyniosła w tym czasie 16,4%. 2.2. Infrastruktura inżynieryjno-techniczna 2.2.1. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę Długość sieci wodociągowej rozdzielczej w powiecie w 2009 r. wynosiła 755,6 km. Na koniec 2009 roku liczba przyłączy wodociągowych wyniosła 12 833 sztuk. W porównaniu z rokiem 2005 sieć wodociągowa wydłużyła się o 222 km. Tabela 4. Infrastruktura techniczna ochrony środowiska w gminach powiatu żarskiego sieć wodociągowa 2009 Lp Jednostka terytorialna Dł. sieci wodociąg. Przyłącza Woda dostarcz gosp. domowym Ludność korzystająca z wodoc. w mieście Ludność korzystająca z wodoc. ogółem [km] [szt.] [dam3] [osoba] [osoba] 1 Brody 36,0 589 73 0 2 566 2 Jasień 58,4 1 023 183 4 355 6 071 3 Lipinki Łużyckie 42,8 536 71 0 2 267 4 Lubsko 80,5 2 714 523 14 372 17 482 12

5 Łęknica 13,8 305 89 2 421 2 421 6 Przewóz 84,3 726 82 0 2 680 7 Trzebiel 63,9 938 153 0 4 280 8 Tuplice 57,7 644 112 0 3 102 9 Żary (gm.) 176,1 2 002 304 0 9 365 10. Żary (m.) 142,1 3 356 1 194 36 858 36 858 POWIAT 755,6 12833 2 785 58 006 87 092,0 Źródło: GUS Tabela 5 Charakterystyka zaopatrzenia w wodę powiatu żarskiego w latach 2006-2009 Parametr jednostka 2005 2006 2007 2008 2009 długość czynnej sieci rozdzielczej km 733,4 742,3 749,4 738,6 755,6 połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt. 12 633 12 448 12 514 12 736 12 833 woda dostarczona gospodarstwom domowym dam 3 3 030,2 3 016,6 2 873,8 2 897,5 2 784,9 ludność korzystająca z sieci wodociągowej w miastach osoba 58 661 58 569 58 219 58 147 58 006 ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 87 127 87 201 87 019 87 106 87 092 Źródło: GUS Z sieci wodociągowej korzysta 95,2% ludności powiatu, najwięcej mieszkańców w gminie miejskiej Łęknica (96,2%) i mieście Żary (95,2%); najmniej w gminie Lipniki Łużyckie (70,7%), gminie Brody (74%) i gminie Trzebiel (74,3%). (Dane GUS) Zaopatrzenie w wodę na terenach gmin powiatu żarskiego Poniżej przedstawiono informacje na temat infrastruktury wodociągowej pochodzące z ewidencji poszczególnych gmin lub z ewidencji przedsiębiorstw działających lokalnie w zakresie uzdatniania wody i zaopatrzenia ludności, które udzieliły odpowiedzi na przesłaną ankietę: Gmina Brody - długość sieci wodociągowej z przyłączami: 45,4 km, - bez przyłączy: 36 km, gmina zwodociągowania jest w 87%. Na terenie gminy znajdują się 4 ujęcia publiczne (cmentarze ) 2,5 m3/h. Stacje uzdatniania znajdują się w miejscowościach: Brody, Biecz, Datyń i Marianka. Stacje obsługują miejscowości: Brody, Nabłoto, Jeziory Wysokie, Jeziory Dolne, Marianka, Biecz, Grodzisze, Jałowice, Jasienica, Wierzchno, Koło, Datyń. Gmina Jasień długość sieci wodociągowej z przyłączami: 100,8 km, bez przyłączy: 72,6 km, z 17 miejscowości gminy Jasień liczących 7317 mieszkańców tylko dwie, liczące łącznie 234 osoby nie są zwodociągowanie. Na terenie gminy funkcjonują 2 ujęcia wody w Jasieniu, które obsługują miejscowości: SUW przy ul. Wodnej: Jasień, Bieszków, Guzów, Roztoki, Wicina, Zabłocie i Mirkowice. SUW przy ul. Leśnej: Jasień, Lisia Góra, Zieleniec, Golin, Bronice, Jasionna, Jaryszów, Jurzyn, Jabłoniec. Gmina Lipinki Łużyckie długość sieci wodociągowej z przyłączami: 70,66 km, bez przyłączy 50 km, zwodociągowana jest w 84,01%. Na terenie gminy znajdują się 2 ujęcia wody w Lipinkach i nieczynne ujęcie w Sieciejowie. SUW w Lipinkach obsługuje miejscowości: Lipinki Łużyckie, Brzostowa, Pietrzyków, Schleb, Grotów, Cisowa, Zajączek, Boruszyn, Tylicki, Sieciejów. Gmina Lubsko długość sieci magistralnej wraz z przyłączami: 197,1 km, bez przyłączy: 145,8 km, stopień zwodociągowania gminy 99,9%; funkcjonują 4 stacje uzdatniania wody w: GL Górna (obsługująca m. Lubsko i Budziechów,) Gozdno (obsługująca Gozdno, Górzyn, Osiek Chocicz, Grabków, Kałek, Dąbrowa, Tymienice, Raszyn), Białków (obsługująca Białków, Tuchola, Mokra, Stara Woda, Mokra, Chocimek, Lutol, Małowice), Dłużek (obsługująca Dłużek, Chełm Żarski, Mierków, Ziębikowo, Gareja). Miasto Łęknica długość sieci wodociągowej z przyłączami: 29,4 km, bez przyłączy: 14,2 km, stopień wodociągowania 100%, funkcjonuje SUW przy ul. Wiejskiej w Łęknicy z 5 studniami o wydajności 60 m3/h, obsługujące miasto Łęknicę. Gmina Przewóz długość sieci wodociągowej z przyłączami: 87,6 km, bez przyłączy: 63,06 km, stopień zwodociągowania gminy 100%, funkcjonują 3 ujęcia wody w miejscowościach: Lipna (obsługiwane miejscowości: Lipna, Jamno, Dobrzyń, Sanice, Sobolice), Przewóz (obsługi- 13

wane miejscowości (Przewóz, Bucze, Potok), Dąbrowa Łużycka (obsługiwane miejscowości (Piotrów, Mielno, Dąbrowa Łuż., Włochów, Dobrochów, Straszów). Gmina Trzebiel długość sieci wodociągowej z przyłączami 63,9 km, bez przyłączy 30,1 km. Stopień zwodociągowania gminy wynosi 76%. Funkcjonuje 5 ujęć i stacji uzdatniana wody: SUW Trzebiel (obsługująca Trzebiel, Kałki, Królów, Kamienica), SUW Czaple (Czaple, Włostowie, Niwica, Nowe Czaple, Bronowice, Pustków, Chwaliszowice), SUW Żarki Wielkie(Żarki Wielkie, Żarki Małe, Stare Czaple), SUW Przewoźniki (Przewoźniki), SUW Olszyna(Przejście Graniczne, Olszyna). Gmina Tuplice długość sieci wodociągowej z przyłączami wynosi 88,8 km, bez przyłączy 57,7 km. Gmina jest w 100% zwodociągowania. Na terenie gminy znajdują się 2 stacje uzdatniania wody: SUW Rytwiny, SUW Drzeniów, które obsługują wszystkie miejscowości gminy, tj. Jagłowice, Chełmica,Tuplice, Łazy,Gręzawa,Nowa Rola,Świbinki, Drzeniów,Grabów, Matuszowice, Chlebice, Czerna, Cielmów, i trzy miejscowości gminy Trzebiel: Chudzowice, Rytwiny Dębinka 16. Ponadto na terenie gminy znajduje się zdrój uliczny, w miejscowości Drzeniów. Gmina Żary długość sieci wodociągowej wynosi z przyłączami 234,94 km, bez przyłączy 176,12 km. Gmina jest w 100% zwodociągowania. Na terenie gminy znajduje się 9 ujęć wody w miejscowościach: Mirostowice Dolne, Łaź, Olbrachtów, Bogumiłów, Sieniawa Ż., Olszynie, Drożków, Złotnik, Bieniów oraz 7 stacji uzdatniania wody: SUW Mirostowice Dolne, SUW Łaz, SUW Olbrachtów, SUW Bogumiłów, SUW Sieniawa Żarska, SUW Olszynie, SUW Drożków, które obsługują miejscowości: SUW Mirostowice Dolne-Mirostowice Dolne, Stawnik, SUW Łaz Łaz, SUW Olbrachtów - Olbrachtów, Mirostowice Górne, Drozdów, SUW Bogumiłów- Bogumiłów, Janików, Miłowice, Rusocice, Rościce, SUW Sieniawa Żarska - Sieniawa Żarska, SUW Olszyniec - Olszyniec, Marszów, SUW Drożków - Drożków, Grabik, Lubanice, Surowa/ Łukawy. Miasto Żary długość sieci wodociągowej wraz z przyłączami wynosi 210,9 km, bez przyłączy 154,9 km. Miasto jest zwodociągowanie w 99,5%. Na terenie miasta znajduje się 6 ujęć wody (Ujęcie Wody nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, nr 6). Woda uzdatniana jest w 4 stacjach uzdatniania wody (SUW nr 1, nr 3, nr 5, nr 6), które obsługują miejscowości: miasto Żary, Sieniawa Żarska Kolonia, Łaz dwa budynki mieszkalne, Siodło częściowo. Tabela 6 Korzystający z sieci wodociągowej w gminach powiatu żarskiego w 2009 r. 2009 Korzystający Lp. Jednostka terytorialna z sieci wodociągowej [%] 1 Brody 74,0 2 Jasień 85,0 3 Lipinki Łużyckie 70,7 4 Lubsko 90,6 5 Łęknica 96,2 6 Przewóz 82,3 7 Trzebiel 74,3 8 Tuplice 94,5 9 Żary (gm.) 79,9 10 Żary (m.) 95,2 Źródło: GUS 14

Rysunek 3 Korzystający z sieci wodociągowej w powiecie żarskim w latach 2005-2009 Korzystający z wodociągów w % ogółu ludności w powiecie żarskim 88,5 88,4 88,3 88,2 % 88,1 88,0 87,9 87,8 87,7 2005 2006 2007 2008 2009 Źródło: według GUS Tabela 7Charakterystyka ujęć wody w gminach Gmina Lokalizacja Liczba studni Wydajność Strefa ujęcia [m3/h] Ochrony* Brody Brody 2 20 SOB Biecz 2 19 SOB Marianka 2 3,5 SOB Jasień Jasień, ul. Wodna 5 133 Brak Jasień, ul. Leśna 2 37 Brak Lipinki Łużyckie Lipinki Łużyckie 3 67 Brak Sieciejów 1 Nieczynne Brak Lubsko GL. Górna 7 8400 SOB, SOP Zgodno 2 850 SOB, SOP Białków 2 320 SOB, SOP Dłużek 2 1300 SOB, SOP Łęknica Łęknica 5 60 SOB Przewóz Lipna 2 30 SOB Przewóz 2 96 SOB Dąbrowa Łużycka 2 34 SOB Trzebiel Przewoźniki 2 30 SOB Czaple 2 60 SOB Trzebiel 3 90 SOB Żarki Wielkie 2 10 SOB Olszyna (lokalizacja 2 29 SOB gm. Brody) Tuplice Rytwiny 5 60 SOB, SOP Drzeniów 3 28 SOB, SOP Miasto Żary Ujęcie Wody nr 1 12 482 SOB, SOP Ujęcie Wody nr 2 2 67,5 SOB, SOP Ujęcie Wody nr 3 4 65 SOB, SOP Ujęcie Wody nr 4 4 330 SOB, SOP Ujęcie Wody nr 5 3 65 SOB Ujęcie Wody nr 6 2 50 SOB Gmina Żary Mirostowice Dolne 2 16 SOB Łaz 2 5 SOB Olbrachtów 3 15 SOB, SOP Bogumiłów 2 5 SOB Sieniawa Ż 2 10 SOB 15

Olszyniec 3 10 SOB Drożków 2 16 SOB Złotnik 2 33 SOB Bieniów 2 16 SOB *SOB strefa ochrony bezpośredniej SOP strefa ochrony pośredniej Źródło: ankiety z gmin Oprócz wodociągów gminnych w powiecie funkcjonują też inne podmioty zaopatrujące w wodę (wodociągi lokalne i zakładowe). Wodociągi tej grupy zaopatrują w wodę zakłady produkcyjne, np. Kronopol oraz podmioty gospodarcze, tj. stacje paliw, hotel, bary gastronomiczne. W 2010r. zewidencjonowanych było 5 wodociągów, które zaopatrują znikomą liczbę odbiorców. Z uwagi na likwidację obiektów oraz podłączenie do większych jednostek w 2010 roku ubyło ich 5. 2.2.2. Odprowadzanie ścieków komunalnych Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w powiecie żarskim w 2009 roku wynosiła 169,6 km. W stosunku do roku 2005 przybyło 47,9 km sieci. Wzrosła również liczba mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej o 666 osób. Z sieci kanalizacyjnej korzystało 50,2% mieszkańców powiatu 5. Najdłuższą sieć kanalizacyjna posiadają gminy Lubsko (36km) i Tuplice (22 km). Najwięcej korzystających z kanalizacji to mieszkańców miasta Żary oraz Lubsko. Tabela 8 Infrastruktura techniczna ochrony środowiska w gminach powiatu żarskiego sieć kanalizacyjna 2009 Lp Jednostka terytorialna Dł. sieci kanaliz. Przyłącza Ścieki odprowadzone Ludność korzystająca z kanalizac. w mieście Ludność korzystająca z kanalizac. ogółem [km] [szt.] [dam3] [osoba] [osoba] 1 Brody 10 195,0 27 0 972,0 2 Jasień 4 72,0 64 1773* 1773,0* 3 Lipinki Łużyckie 2 22,0 12 0 112,0 4 Lubsko 36 1 125,0 464 11 318 11 318,0 5 Łęknica 12 293,0 97 2 241 2 241,0 6 Przewóz 5 26,0 10 0 432,0 7 Trzebiel 0 0 0 0 0 8 Tuplice 22 206,0 45 0 958,0 9 Żary (gm.) 0 0 0 0 0 10. Żary (m.) 80 1 715,0 1 310 32 090 32 090,0 POWIAT 171 3654 2028,6 46 933 49 896 Źródło: GUS, *Urząd Miejski w Jasieniu Tabela 9. Infrastruktura kanalizacyjna w powiecie żarskim w latach 2006-2009 Parametr jednostka 2005 2006 2007 2008 2009 długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 121,7 128,6 156,9 169,1 171,0 połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Szt. 3 623 3 698 3 951 3 649 3 654 ścieki odprowadzone dam 3 2 215,4 2 112,9 2 094,7 2 104,6 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w miastach osoba 2 028,6 47 293 47 245 47 034 47 030 46 933 5 Źródło: GUS 16

ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej Źródło: GUS osoba 48 741 48 944 49 291 49 486 49 896 Stan gospodarki ściekowej Poniżej przedstawiono informacje na temat gospodarki ściekowej pochodzące z ewidencji poszczególnych gmin lub z ewidencji przedsiębiorstw działających lokalnie w zakresie oczyszczania ścieków, które udzieliły odpowiedzi na przesłaną ankietę: Gmina Brody - Długość sieci kanalizacyjnej z przyłączami 13,4 km, - bez przyłączy 10,2 km Skanalizowanie gminy wynosi 27 %. Liczba mieszkańców podłączonych do kanalizacji: 960 osób. Miejscowości skanalizowane: Brody, Jeziory Dolne, Jeziory Wysokie. Długość kanalizacji deszczowej 4 km. Na terenie gminy znajduje się jedna mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków. Gmina Jasień długość sieci kanalizacyjnej z przyłączami 6,1 km, bez przyłączy 5,5 km.. Skanalizowanie gminy wynosi 35%. Liczba mieszkańców podłączonych do kanalizacji 1773. Skanalizowana jest część Aglomeracji Jasień. Na terenie gminy znajduje się jedna mechanicznobiologiczna oczyszczalnia ścieków. Gmina Lipinki Łużyckie sieć kanalizacyjna obsługiwana jest przez: Wspólnotę Mieszkaniową przy ul. Piaskowej 2a-2d- 0,3 km, Spółdzielnię Mieszkaniowa Wzgórze, Os. Łużyckie- 1 km i Gminę - 1,54 km, długość przyłączy wynosi 0,36 km. Stopień skanalizowania wynosi 3,14 %. Do kanalizacji podłączonych jest 523 mieszkańców, w sumie 22 budynki. Częściowo skanalizowana jest miejscowość Lipinki Łużyckie. W gminie funkcjonują 2 oczyszczalnie ścieków. Gmina Lubsko - długość sieci kanalizacyjnej na terenie miasta 35,8 km, stopień skanalizowania 58 %. Do kanalizacji podłączonych jest 9,8 tys. mieszkańców. Skanalizowana jest miejscowość Lubsko. Długość kanalizacji deszczowej 2,8 km. Na terenie gminy funkcjonują 2 oczyszczalnie ścieków. Miasto Łęknica długość sieci kanalizacyjnej z przyłączami 27,5 km, bez przyłączy 12,5 km, stopień skanalizowania 99%. Do kanalizacji podłączonych jest 2574 mieszkańców miasta Łęknica, funkcjonuje 9,5 km sieci kanalizacji deszczowej. Miasto obsługuje jedna oczyszczalnia ścieków przy ul. XX-lecia 3a, gdzie kanalizacją dopływają ścieki z miasta, oraz dowożone są taborem asenizacyjnym z terenu gminy Trzebiel. Gmina Przewóz - długość sieci kanalizacyjnej z przyłączami 5 km, bez przyłączy 4,5 km, skanalizowana jest część wsi Piotrów (osiedle popegerowskie) 46%, pozostałe miejscowości zasilane w wodę nie są skanalizowane. Do kanalizacji podłączonych jest 220 mieszkańców. W gminie funkcjonują 2 oczyszczalnie ścieków. Gmina Trzebiel długość sieci kanalizacyjnej wynosi 3,5 km, gmina nie jest skanalizowana, a istniejąca kanalizacja podłączona jest jedynie do budynków użyteczności publicznej przejścia granicznego w Olszynie i obsługuje ok. 100 pracowników budynku. W gminie funkcjonuje 1 oczyszczalnia ścieków w Olszynie, obsługująca budynek na przejściu granicznym. Gmina Tuplice długość sieci kanalizacyjnej z przyłączami 24 km, bez przyłączy 22 km. Gmina skanalizowana jest w 56%, do kanalizacji podłączonych jest 1850 mieszkańców miejscowości Tuplice i Cielców. W gminie istnieje szczątkowa poniemiecka kanalizacja deszczowa w Tuplicach, ul. Mickiewicza i Świerczewskiego. W gminie znajduje się 1 oczyszczalnia ścieków. Gmina Żary gmina nie posiada ogólnospławnej instalacji kanalizacyjnej. Miasto Żary długość sieci kanalizacyjnej z przyłączami wynosi 102,1 km, bez przyłączy 79,9 km. Miasto skanalizowane jest w 76,97%., do kanalizacji podłączonych jest 34 600 mieszkańców. Na terenie miasta funkcjonuje kanalizacja deszczowa o długości 70,8 km. Miasto Żary obsługiwane jest przez 2 oczyszczalnie ścieków. Tabela 10 Korzystający z sieci kanalizacyjnej w gminach powiatu żarskiego w latach 2005 i 2009. Korzystający Jednostka terytorialna z kanalizacji 2005 (GUS) 2010 (ankiety) [%] [%] Brody 12,7 27 Jasień 18,0 35 Lipinki Łużyckie 3,5 3,1 17

Lubsko 58,8 58 Łęknica 88,1 99 Przewóz 13,3 13,3 Trzebiel 0,0 0, Tuplice 13,7 56 Żary (gm.) 0,0 0 Żary (m.) 82,6 76,97 Rysunek 4 Korzystający z sieci kanalizacyjnej w powiecie żarskim w latach 2005-2009 (na podstawie danych z GUS) Korzystający z kanalizacji w % ogółu ludności w powiecie żarskim 50,4 50,2 50,0 49,8 49,6 % 49,4 49,2 49,0 48,8 48,6 2005 2006 2007 2008 2009 Źródło: według GUS Tabela 11 charakterystyka oczyszczalni ścieków z terenu powiatu żarskiego w 2010 r. Gmina Lokalizacja Brody Jeziory Dolne mechanicznobiologiczna Jasień Lipinki Łużyckie Jasień, ul. Żytnia Lipinki Ł. ul. Piaskowa 2a-2d Rodzaj oczyszczalni mechanicznobiologiczna mechanicznobiologiczna Obsługiwane miejscowości Przepustowość [m 3 /dobę] Bezpośredni odbiornik ścieków Brody, Jeziory Dolne, Jeziory Wysokie 412 Rzeka Kolna Jasień 400 Rzeka Lubsza Wspólnota Mieszkaniowa przy ul. Piaskowej 2a-2d, Lipinki Łuż. (Lubica) 50 Rzeka Lubsza Lipniki Ł. Os. Łużyckie mechanicznobiologiczna Lubsko Lubsko biologicznomechnicznochemiczna Spółdzielnia Mieszkaniowa Wzgórze, Os. Łużyckie, Lipinki Łużyckie Lubsko, Gmina Lubsko 140 Rzeka Lubsza 4200 Rzeka Lubsza 18

Tuchola Żarska mechanicznobilogiczna Łęknica Łęknica ul XX- mechanicznobiologiczna lecia Przewóz Piotrów mechanicznobiologiczna Przewóz mechanicznobiologiczna Trzebiel Olszyna biologiczna Przejście graniczne w Olszynie Tuchola Żarska 65 Kanał Tucholski Łęknica, gm. 280 Nysa Łużycka Trzebiel Piotrów, Mielno 200 Rzeka Brusienica Przewóz, Bucze, 320 Rzeka Nysa Łużycka Straszów, Dobrochów 215 Rzeka Nysa Łużycka Tuplice Tuplice mechanicznobiologiczna Tuplie, Cielmów 250 Rzeka Jeziorna Miasto Żary Żary (Kunice) biologiczna Dzielnica Kunice 177,35 Czerwona Woda Żary, ul. Żurawia19 mechanicznobiologiczna 15 000 Rzeka Złota Struga Źródło: na podstawie ankiet z gmin m. Żary i częściowo gmina (wozami asenizacyjnymi) Na terenie powiatu w 2010 r. funkcjonowało 13 oczyszczalni ścieków o łącznej przepustowości 21 709 m3/dobę. W 2009 r. odprowadzono do wód lub do ziemi 2869,6 dam ścieków przemysłowych i komunalnych. W porównaniu do 2005 r. nastąpił spadek o 6,6% ilości ścieków odprowadzonych. Najwięcej ścieków odprowadzono w mieście Żary (74,1% ogółu), natomiast najmniej na terenie wiejskim gminy Lubsko oraz w gminie Żary (po 0,2% wartości ogółem). Ponad 98% ścieków podano oczyszczaniu, głównie z podwyższonym usuwaniem biogenów (45,6% ogółu oczyszczonych ścieków) oraz biologicznemu (31,4%). W powiecie żarskim 100 % ścieków nie oczyszczanych, tj. 41,6 dam odprowadzono siecią kanalizacyjną. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków stanowiła 59% ogółu mieszkańców powiatu, (w 2005 r. 45,7%). Stosunkowo niski udział ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków w ogóle ludności stawia powiat żarski na 8 lokacie w Lubuskiem. Najwyższym odsetkiem ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków legitymowały się miasta: Łęknica (100%) i Żary (98,1%), a najniższym gmina Żary, która nie posiada kanalizacji. 6 Szczegółowe informacje dotyczące oczyszczalni i ilości oczyszczanych ścieków w powiecie przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 12. Informacje dotyczące oczyszczanych ścieków w powiecie żarskim w latach 2005-2009 Parametr jednostka 2005 2006 2007 2008 2009 Ścieki odprowadzone dam 3 /rok 2 215,4 2 112,9 2 094,7 2 104,6 2 028,6 ścieki oczyszczane dam 3 /rok 1 588 1 478 1 466 2 036 1 987 oczyszczane z podwyższonym usuwaniem dam 3 /rok biogenów 1 472 1 352 1 314 1 805 1 289 oczyszczane biologicznie i z podwyższonym % usuwaniem biogenów w % ścieków ogółem 71,7 70,0 70,0 96,7 97,9 ludność korzystająca z oczyszczalni osoba - 44 731 44 720 60 665 58 010 Źródło: GUS Oprócz ścieków komunalnych na terenie powiatu żarskiego wytwarzane są również ścieki przemysłowe. W 2010 r. odprowadzono 1186 dam 3 tego rodzaju zanieczyszczeń, o 13,9% mniej niż w stosunku do stanu z 2005 r. (dane z GUS). 6 Źródło: WUS w Gorzowie Wlkp. 19

2.2.3. Charakterystyka zaopatrzenia powiecie w ciepło Na terenie miasta Żary znajduje się 13 kotłowni, w tym trzy kotłownie centralne usytuowane przy: ul. Strzelców o mocy 14,52 MW, ul. Okrzei 104 (SPOMASZ) o mocy 29,00 MW, ul. Myśliwska o mocy 1,184 MW. Moc kotłowni ogółem wynosi 43,394 MW, roczna produkcja ciepła wynosi 189,944 GJ. Na obszarze miasta Żary występuje duże zróżnicowanie pozyskiwania źródeł ciepła. Najpopularniejszym nośnikiem energii są paliwa stałe tj.: węgiel kamienny, koks, olej opałowy i gaz. Zaspokajanie potrzeb cieplnych indywidualnych odbiorców na terenie miasta odbywa się również w oparciu o własne, indywidualne źródła cieplne. Największym dystrybutorem ciepła powiecie żarskim jest Energetyka Cieplna Opolszczyzny SA., która zarządza 2 kotłowniami w Żarach i 1 kotłownią w Jasieniu o łącznej mocy około 31,88 MW. W poniższej tabeli przedstawiono krótką charakterystykę systemu zaopatrzenia w ciepło przez ECO SA na terenie powiatu żarskiego. Tabela 13 Zaopatrzenie w ciepło w powiecie żarskim przez ECO SA Nazwa i adres kotłowni Rodzaj paliwa Źródła Zainstalowana moc [kw] Główni odbiorcy ciepła nazwa udział w odbiorze ciepła % Zasoby komunalne 1,8 Spółdzielnie mieszkaniowe 47 Służba zdrowia 0,3 Kotłownia centralna, ul. Fabryczna 16 w Żarach Miał węglowy 2 kotły WR-10 1 kocioł WR-5 2 x 11 630 1 x 5 815 Szkoły Instytucje kulturalne Przedszkola Wspólnoty mieszkaniowe 2,7 4,8 0,4 33,3 Usługi komercyjne 2,7 Handel 0,5 Przemysł 6,5 Kotłownia lokalna, ul. Myśliwska w Żarach Kotłownia lokalna, ul. Wąska w Jasieniu Gaz ziemny zaazotowany Miał węglowy 2 kotły gazowe Buderus 2 kotły WCO-80 2 x 300 2 x 1 105 Spółdzielnie mieszkaniowe Wspólnoty mieszkaniowe Zasoby komunalne Spółdzielnie mieszkaniowe 9,3 90,7 13,5 38,4 Indywidualni odbiorcy 0,7 Wspólnoty mieszkaniowe 47,3 20

Źródło: ECO SA Handel 0,1 ECO SA nie wykorzystuje obecnie energii odnawialnej. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa w Żarach posiada kotłownię osiedlową na ul. Zawiszy Czarnego wyposażoną w dwa kotły węglowe WCO-80 o mocy cieplnej każdego kotła równej 1,1 MW. Z danych GUS wynika, że w 2009 r. ciepłownie na terenie powiatu sprzedały łącznie 50 075,6 GJ energii cieplnej, z czego prawie 95% zużytkowano w budynkach mieszkalnych a pozostałą ilość w budynkach urzędów i instytucji. Tabela 14 Charakterystyka sieci cieplnej w powiecie żarskim w latach 2005-2009 Sieć cieplna Jedn. 2005 2006 2007 2008 2009 Kotłownie ogółem szt. 56 51 47 66 57 Długość sieci cieplnej przesyłowej km 22,6 19,6 18,9 21,4 20,2 Długość sieci cieplnej połączeń do km budynków i innych obiektów 20,1 20,4 18,9 19,0 18,7 Sprzedaż energii cieplnej GJ 79 069,1 66 834,3 57 189,5 55 171,2 50 075,6 Źródło: GUS Z analizy danych zawartych w tabeli wynika, że w okresie od 2005 do 2009 r. na terenie powiatu liczba eksploatowanych kotłowni cieplnych zmieniała się w czasie, wraz z nią zmieniała się długość sieci cieplnej przesyłowej, oraz długość przyłączy do budynków i innych obiektów. Natomiast sprzedaż energii cieplnej spadła o ponad 36%. 2.2.4. Charakterystyka zaopatrzenia powiatu w gaz ziemny Długość czynnej sieci gazowej na terenie powiatu wynosi 196,7 km i w stosunku do roku 2005 długość sieci wzrosła o 9,2%. W 2009 r. było 18,5 tys. odbiorców gazu, w tym 4,8 tys. odbiorców ogrzewających mieszkania gazem. Systematycznie wzrasta liczba mieszkańców korzystających z sieci gazowej, zwłaszcza w nowych budynkach. Dostęp do gazu sieciowego posiadają 3 miasta: Jasień, Lubsko i Żary. Długość sieci gazowej w poszczególnych gminach wynosi: Jasień 21,2 km, Lubsko 43,1 km, Żary 94,7 km. Ciągle trwają prace mające na celu rozbudowę sieci. Do miasta Żary gaz dostarczany jest przez Dolnośląską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o. we Wrocławiu (Zakład Gazowniczy w Zgorzelcu) z sieci wysokiego ciśnienia 6,3 Mpa (Żukowice- Żary-Jasień DN 250, odgałęzieniem gazociągu DN 100 zakończonym stacją redukcyjnopomiarową o przepustowości Q=6000 m 3 /h. Długość sieci gazowej 94,7 km w tym 7,64 km sieci przesyłowej i 87,1 km sieci rozdzielczej. W dzielnicy Kunice istnieje stacja redukcyjno-pomiarowa, do której doprowadzony jest gaz gazociągiem wysokiego ciśnienia 1,6 Mpa o przepustowości Q=320 m 3. Z sieci gazowej korzysta w mieście 87,2% mieszkańców. Tabela 15 Charakterystyka sieci gazowej w powiecie żarskim w latach 2005 i 2009 Sieć gazownicza jednostka 2005 2009 długość czynnej sieci ogółem km 178,6 196,7 długość czynnej sieci przesyłowej km 51,0 51,2 długość czynnej sieci rozdzielczej km 127,6 145,5 czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych szt. 3 388 3 706 odbiorcy gazu gosp.dom. 18 158 18 515 odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp.dom. 3 787 4 386 odbiorcy gazu w miastach gosp.dom. 18 086 18 441 zużycie gazu tys.m 3 12 446,80 12 192,00 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań tys.m 3 6 121,4 6 172,9 ludność korzystająca z sieci gazowej osoba 52 315 51 676 Źródło: GUS 21

2.2.5. Charakterystyka zaopatrzenia powiatu w energię elektryczną Dostarczaniem energii elektrycznej dla wszystkich odbiorców na terenie powiatu żarskiego oraz działaniami w zakresie eksploatacji sieci, obsługi mieszkańców, konserwacji sieci i usuwania awarii zajmuje się ENEA SA. W ostatnich latach przybyło odbiorców energii elektrycznej. Liczba odbiorców energii na niskim napięciu w 2009 r. była wyższa o ok. 2,2% niż w roku 2005. Wyższy wzrost ilości odbiorców dotyczył terenów miejskich (2,5%), w przypadku terenów wiejskich wzrost ten był mniejszy i wyniósł 1,8%. Mimo wzrostu liczby odbiorców, minimalnie spadło zużycie energii elektrycznej. W 2009 r. było ono niższe o 4,2% niż w roku 2005. Tabela 16 Zaopatrzenie w energię elektryczną w powiecie żarskim w latach 2005 i 2009 Energia elektryczna w gospodarstwach domowych jednostka 2005 2009 odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu, w tym: Szt. 32 556 33 317 -odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu w miastach Szt. 21 250 21 801 - odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu na wsi Szt. 11 306 11 516 zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu ogółem MW.h 65 669 68 550 Źródło: GUS 3. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony i kształtowania środowiska na terytorium Polski są ustawy: o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.) oraz Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.). W myśl zapisów pierwszego z wymienionych aktów ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: 1) dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów; 2) roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową; 3) zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia; 4) siedlisk przyrodniczych; 5) siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów; 6) tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt; 7) krajobrazu; 8) zieleni w miastach i wsiach; 9) zadrzewień. Z kolei ochrona środowiska w myśl Prawa ochrony środowiska oznacza: podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju; b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom; c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. 3.1. Formy ochrony przyrody W 2009 r. powierzchnia obszarów prawnie chronionej przyrody na terenie powiatu żarskiego wynosiła 62 375,4 ha, co stanowiło 4,4% powierzchni województwa i 44,7% powierzchni powiatu żarskiego. Największym udziałem obszarów prawnie chronionych w ogólnej powierzchni powiatu odznaczały się gminy Przewóz (9,3%) i Trzebiel (8,9%), a najmniejszym miasto Żary 0% i Łęknica (0,8%). W porównaniu do 2005 r. odnotowano niewielki wzrost powierzchni obszarów prawnie chronionych w powiecie o 0,07%. Opisu poszczególnych form ochrony przyrody występujących na terenie powiatu dokonano w oparciu o wykazy i charakterystyki opublikowane przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim 7 oraz Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Warszawie 8 7 http://bip.gorzow.rdos.gov.pl 8 http://natura2000.gdos.gov.pl/natura2000 22

3.1.1. Park krajobrazowy Na terenie powiatu utworzono jeden park krajobrazowy. Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa jest najmłodszym parkiem krajobrazowym w województwie lubuskim - powstał w 2001 r. Przyjęty został Rozporządzeniem Nr 20 Wojewody Lubuskiego z dnia 27 września 2001 r. w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego o nazwie Łuk Mużakowa (Dziennik Urzędowy Województwa Lubuskiego Nr 96 poz. 689) i Rozporządzeniem Nr 24 Wojewody Lubuskiego z dnia 15 listopada 2004 r. o zmianie rozporządzenia Nr 20 Wojewody Lubuskiego z dnia 27 września 2001 r. w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego o nazwie Łuk Mużakowa (Dziennik Urzędowy Województwa Lubuskiego Nr 91 poz. 1360). Powierzchnia Parku wynosi 18200 ha.; obejmuje on fragmenty pięciu gmin: gm. Brody - 600,00 ha - 3,30% gm. Tuplice - 2.991,00 ha - 16,43% gm. Trzebiel - 11.650,00 ha - 64,01% gm. Łęknica - 1.188,00 ha - 6,53% gm. Przewóz - 1.771,00 ha - 9,73% Park powstał przede wszystkim by chronić wschodnią część moreny czołowej, która rozciąga się na granicy Polski i Niemiec, a jej długość wynosi 40 km. Niemal przez środek moreny przełamuje się graniczna rzeka Nysa Łużycka. Na obszarze Parku występuje znaczna ilość stawów w wyrobiskach po odkrywkowej eksploatacji węgla brunatnego oraz pożwirowych. Historycznie omawiany teren leży na pograniczu Górnych i Dolnych Łużyc. Burzliwe dzieje pogranicza sprawiały, że tereny te jak i zamieszkująca je ludność przechodziły zmienne koleje losów. Wpisany został na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (jedyny obiekt UNESCO w woj. lubuskim). Obejmuje on obszar ok. 750 ha po obu stronach granicy polsko-niemieckiej (Łęknica/Bad Muskau). 3.1.2. Obszary chronionego krajobrazu Na terenie powiatu występują fragmenty obszarów chronionego krajobrazu, które przyjęte zostały Rozporządzeniem Nr 3 Wojewody Lubuskiego z dnia 17 lutego 2005 roku w sprawie obszarów chronionego krajobrazu /Dz. Urzędowy Woj. Lubuskiego Nr 9 poz. 172, ze zm. Dz. Urzędowy Woj. Lubuskiego z 2006 r. Nr 54 poz. 1189; Dz. Urzędowy Woj. Lubuskiego z 2008 r. Nr 91 poz. 1373; Dz. Urzędowy Woj. Lubuskiego z 2009 r. Nr 4 poz. 99/; Uchwała Nr LVII/579/2010 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 25 października 2010 r. zmieniająca rozporządzenie w sprawie obszarów chronionego krajobrazu /Dz. Urzędowy Woj. Lubuskiego Nr 113 poz. 1820 z dn. 10.12.2010 r./ 30 B Wschodnie okolice Lubska (7 907 ha) obszar o powierzchni 7.907 ha położony w gminach: Żary 240 ha, Jasień 5.438 ha i Lubsko 1.500 ha; 30 A Zachodnie okolice Lubska - obszar o powierzchni 17.536 ha położony w gminach: Brody 8.319 ha, Lipinki Łużyckie 338 ha, Lubski 4.729 ha, Tuplice 1.139 ha; 34 Bory Dolnośląskie - obszar o powierzchni 26.223 ha położony w gminie Przewóz 9.633 ha, 33 Bory Bogumiłowskie obszar o powierzchni 8.910 ha położony w gminach: Żary 4.588 ha, Lipinki Łużyckie 2.110 ha, Przewóz 1.363 ha, Trzebiel 849 ha; 32 Las Żarski (2 360 ha) kompleks leśny położony w pobliżu miasta Żary (dawne lasy miejskie). 27-Dolina Nysy obszar o powierzchni 3.216 ha położony w gminach: Brody 1.150 ha, 3.1.3. Rezerwaty przyrody Na terenie powiatu żarskiego ochroną rezerwatową objęto 6 obszarów cennych przyrodniczo: Rezerwat Żurawie Bagno położony na terenie gminy Przewóz, objęty ochroną na podstawie Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego (M. P. Nr 11/70). Rezerwat typu wodno-torfowiskowego stanowi fragment dawnego jeziora na skutek ekspansji lasu częściowo osuszonego. Powierzchnia gruntów objętych ochroną wynosi 44,52 ha. Celem ochrony jest zachowanie zbiorowiska roślinnego bagiennego i torfowego. Rezerwat Przyrody: Wrzosiec - położony na terenie gminy Lipinki Łużyckie, objęty ochroną na podstawie Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M. P. Nr 11/70). Rezerwat położony jest pośród lasów N-ctwa Wymiarki. Ob- 23