II. Pomiar ph Pomiar napięcia Pomiar temperatury 25. IV. Inne 27

SPIS TREŚCI I. Wstęp 1 1.Uwagi eksploatacyjne 3 2.Charakterystyka przyrządu 4 3.Przeznaczenie przyrządu 5 4.Wygląd zewnętrzny 6 5.Włączenie i wyłączenie przyrządu 8 6.Przygotowanie przyrządu do pracy 9 6.1.Wybór funkcji pomiarowej 9 6.2.Wybór rodzaju kompensacji temperatury 10 II. Pomiar ph 11 7.Przygotowanie elektrody ph-metrycznej 13 8.Kalibracja 14 8.1.Kalibracja z automatyczną kompensacją temperatury 16 8.2.Kalibracja z ręczną kompensacją temperatury 17 9.Pomiar ph 18 9.1.Pomiar z automatyczną kompensacją temperatury 18 9.2.Pomiar z ręczną kompensacją temperatury 19 10. Uwagi o kompensacji temperatury i interpretacji wyników w pomiarach ph 20 III. Pomiar napięcia i temperatury 23 11. Pomiar napięcia 25 12. Pomiar temperatury 25 IV. Inne 27 13. Zasilanie, wymiana baterii 29 14. Dane techniczne 30 15. WyposaŜenie 32

- 1 - I. WSTĘP

- 3-1. UWAGI EKSPLOATACYJNE Szanowni Państwo! Oddajemy do Waszych rąk przyrząd charakteryzujący się dokładnością zgodną z danymi technicznymi i wysoką stabilnością wyświetlanego wyniku. Wierzymy, Ŝe pomiary nie sprawią Państwu kłopotów, a ph-metr będzie pracował bez zastrzeŝeń. Przed rozpoczęciem pomiarów prosimy o dokładne przeczytanie instrukcji, gdyŝ w przeciwnym wypadku obsługa moŝe być nieprawidłowa. Stosowanie dobrej jakości elektrod oraz ich wymiana w odpowiednim czasie na nowe gwarantuje utrzymanie wysokich parametrów pomiaru. Pragniemy zwrócić uwagę na fakt, Ŝe elektrody charakteryzują się znacznie krótszą Ŝywotnością niŝ przyrząd. Podczas eksploatacji mają decydujący wpływ na jakość pomiaru. Typowym objawem niewłaściwej pracy elektrody ph jest pogorszenie stabilności wyniku końcowego, "płynięcie" wyniku oraz zwiększony błąd pomiaru. Przyczyną problemów pewnej części uŝytkowników jest stosowanie elektrody bez wcześniejszego przygotowania jej do pracy, wykonywanie pomiarów bez zdjęcia pierścienia osłonowego z łącznika elektrody w tych typach, gdzie jest on stosowany lub dokonywania pomiarów z zatkanym łącznikiem. Sytuacja taka ma miejsce w przypadku stosowania standardowej elektrody do pomiaru ścieków lub wód z osadami. Takie pomiary wymagają specjalnej elektrody do ścieków, podobnie jak do pomiarów gleby, serów, mięsa itp. Zastosowanie nieodpowiedniej elektrody moŝe w krótkim czasie utrudnić lub całkowicie uniemoŝliwić pomiary. Prosimy, by po zauwaŝeniu niewłaściwej pracy urządzenia wykonać pomiary elektrodą rezerwową lub stosowaną elektrodę sprawdzić z innym ph-metrem. Z reguły pogorszenie się pracy zestawu przyrząd - elektroda jest związane z elektrodą, a nie z przyrządem. Nasze wyroby cechuje niska awaryjność, jeŝeli jednak przyrząd ulegnie uszkodzeniu, w krótkim okresie naprawimy go w ramach gwarancji. Wykonujemy takŝe naprawy pogwarancyjne wszystkich modeli. śyczymy przyjemnej pracy z naszym przyrządem.

- 4-2. CHARAKTERYSTYKA PRZYRZĄDU ph-metr CP-411 naleŝy do nowej generacji urządzeń zapewniających wysoką dokładność i stabilność pomiaru oraz prostotę obsługi. Dwa rodzaje zasilania: bateryjne i przez zasilacz umoŝliwiają pracę w terenie i długotrwałe pomiary w laboratorium. Zastosowanie najnowocześniejszych elementów elektronicznych pozwala na wyjątkowo długi czas pracy na jednym zestawie baterii w porównaniu z innymi przyrządami tej klasy. Przyrząd posiada duŝy wyświetlacz, na którym wyświetlana jest mierzona wartość ph, napięcia lub temperatury. Wodoszczelna obudowa umoŝliwia bezproblemową pracę w trudnych warunkach. Zminimalizowane wymiary i masa ułatwiają pracę w terenie. Główne cechy CP-411 to: - wysoka dokładność i stabilność; - automatyczna kompensacja temperatury; - kalibracja elektrody w 1 do 3 punktów; - wprowadzone na stałe wartości roztworów wzorcowych; - pamiętanie charakterystyki elektrody ph niezaleŝnie od zasilania; - układ zabezpieczający przed uszkodzeniem na skutek odwrotnego podłączenia baterii oraz układ informujący symbolem o konieczności wymiany baterii; - funkcja automatycznego wyłączania. Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 5-3. PRZEZNACZENIE PRZYRZĄDU Przyrząd umoŝliwia pomiar stęŝenia (aktywności) jonów wodorowych wyraŝonego w jednostkach ph, napięcia w mv oraz temperatury w o C. MoŜe być wykorzystywany w terenie lub podczas pracy w laboratorium. Wodoszczelna obudowa umoŝliwia pracę w trudnych warunkach atmosferycznych lub w wilgotnych pomieszczeniach. W zaleŝności od zastosowanej elektrody ph CP 411 moŝna wykorzystać do pomiarów czystych wód, ścieków, gleby, mleka, mięs lub serów. Przyrząd znajduje zastosowanie w przemyśle spoŝywczym, chemicznym, farmaceutycznym, energetycznym, stacjach uzdatniania wody, laboratoriach chemicznych, rolnictwie, oczyszczalniach ścieków, pracowniach naukowych, itp. ph-metr jest przystosowany do pracy ze wszystkimi typami zespolonych elektrod ph-metrycznych zakończonymi wtykiem BNC-50. MoŜliwe jest podłączenie układu dwóch elektrod (pomiarowej i odniesienia) przy pomocy adaptera, dostępnego jako opcja. Przyrząd współpracuje z czujnikiem temperatury Pt- 1000 posiadającym wtyk Chinch.

- 6-4. WYGLĄD ZEWNĘTRZNY W przedniej ściance przyrządu (Rys. 1.) umieszczono wyświetlacz ciekłokrystaliczny, na którym w zaleŝności od wyboru wyświetlany jest: - wynik pomiaru ph w jednostkach ph; - wynik pomiaru napięcia w mv; - wynik pomiaru temperatury w o C ; Wybór funkcji pomiarowej opisano w pkt 6.1. Symbole jednostek znajdują się obok wyświetlanego wyniku. W przypadku odłączenia czujnika temperatury przyrząd przełącza się na ręczną kompensację temperatury. Obok wartości ph pojawi się migający symbol. Rozładowanie baterii sygnalizowane jest symbolem. Klawiatura umieszczona pod wyświetlaczem słuŝy do włączania i wyłączania przyrządu, wyboru funkcji pomiarowej, kalibracji oraz wprowadzania parametrów. Klawiatura posiada następujące klawisze: - włączenie i wyłączenie przyrządu. - krótkie naciskanie powoduje przełączanie pomiędzy wyświetlaniem podstawowej funkcji pomiarowej i temperatury; - dłuŝsze naciśnięcie powoduje wejście w tryb wyboru podstawowej funkcji pomiarowej (ph lub napięcie) klawiszem ; - dłuŝsze naciśnięcie w trybie pomiaru ph umoŝliwia wejście w tryb kalibracji (pojawia się symbol CAL), krótkie naciśnięcie w tym trybie zapisuje wynik pomiaru w punkcie kalibracji;, - klawisze słuŝące do wprowadzania parametrów. W górnej ściance przyrządu znajdują się następujące gniazda: F - gniazdo BNC-50 do podłączenia kombinowanej elektrody ph-metrycznej, elektrody pomiarowej ph lub elektrody redox; t - gniazdo Chinch do podłączenia czujnika temperatury; P - gniazdo zasilacza sieciowego. Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

Rys. 1. - 7 -

- 8-5. WŁĄCZENIE I WYŁĄCZENIE PRZYRZĄDU Po włączeniu przyrządu przez naciśnięcie klawisza następuje test pamięci i wyświetlacza, na którym pojawiają się wszystkie symbole (Rys. 2.). Rys. 2. JeŜeli test zakończy się pomyślnie, to po upływie ok. 1.5 s przyrząd ustawia się na tryb pomiarowy funkcji, na której został wyłączony. Pojawienie się napisu oznacza utratę kalibracji fabrycznej, co wymaga naprawy. Jeśli po upływie 1.5 s nadal będą wyświetlane wszystkie symbole, oznacza to utratę charakterystyki elektrody. Po naciśnięciu klawisza przyrząd przyjmie standardową charakterystykę: - przesunięcie = 0 ph, nachylenie charakterystyki = 100% i wejdzie w tryb pomiarowy. Konieczne będzie wykalibrowanie elektrody ph. Wyłączenie następuje przez naciśnięcie klawisza. W przypadku zasilania tylko z baterii, przyrząd wyłącza się samoczynnie po upływie 10 minut od ostatniego naciśnięcia dowolnego klawisza. Funkcja ta jest wyłączana automatycznie na czas kalibracji oraz podczas pracy z zasilaczem sieciowym. Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 9-6. PRZYGOTOWANIE PRZYRZĄDU DO PRACY Przed przystąpieniem do pracy naleŝy: - podłączyć zasilacz do gniazda zasilacza P, jeŝeli przewiduje się pracę z zasilaczem; - do gniazda F (BNC-50) podłączyć sprawną i przygotowana do pracy elektrodę kombinowaną ph; - w przypadku stosowania elektrod pomiarowej i odniesienia podłączyć je przez adapter, dostępny jako opcja; - czujnik temperatury podłączyć do gniazda temperatury t (Chinch); - włączyć przyrząd przez naciśnięcie klawisza. Oznaczenie gniazd jest zgodne z rys. 1. 6.1. Wybór funkcji pomiarowej Krótkie naciskanie klawisza powoduje przełączanie wyświetlania z pomiaru wybranej funkcji pomiarowej na pomiar temperatury i na odwrót. W celu przełączenia funkcji pomiarowej (pomiar ph lub napięcia) naleŝy: - nacisnąć i przytrzymać klawisz do momentu pojawienia się na wświetlaczu nazwy aktualnie mierzonej funkcji (Rys. 3): - naciskać klawisz do momentu pojawienia się na wyświetlaczu nazwy funkcji, którą chcemy wybrać: - pomiar ph - pomiar napięcia Rys. 3 - wrócić do trybu pomiarowego wybranej funkcji, naciskając klawisz.

- 10-6.2. Wybór rodzaju kompensacji temperatury Podłączenie czujnika temperatury powoduje przełączenie przyrządu na automatyczną kompensację temperatury. Pomiar będzie kompensowany do wartości temperatury mierzonej czujnikiem. Odłączenie czujnika przełącza przyrząd na ręczną kompensację temperatury. Obok wartości pomiaru ph pojawi się migający symbol (Rys. 4), a do kompensacji zostanie przyjęta wartość temperatury, wprowadzona przez uŝytkownika w opisany poniŝej sposób. Rys. 4 6.2.1. Wprowadzanie wartości temperatury dla ręcznej kompensacji W celu wprowadzenia wartości temperatury dla ręcznej kompensacji naleŝy: - odłączyć czujnik temperatury; - klawiszem wybrać funkcję pomiaru temperatury, pojawi się wcześniej wprowadzona wartość temperatury dla ręcznej kompensacji, a obok migający symbol ; - klawiszami, wprowadzić Ŝądaną wartość; - przejść do trybu pomiaru ph, naciskając klawisz ; Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 11 - II. POMIAR ph

- 12 - Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 13-7. PRZYGOTOWANIE ELEKTRODY ph-metrycznej JeŜeli producent kombinowanej elektrody ph-metrycznej nie poda innego sposobu, naleŝy postępować wg niŝej podanych zasad: - w celu uaktywnienia membrany nową elektrodę naleŝy moczyć w nasyconym roztworze KCl przez ok. 5 godzin; - przed pomiarem naleŝy zsunąć pierścienie osłonowe (jeŝeli są stosowane w danym typie elektrody). Pierścień dolny, osłaniający niewielki otworek nad membraną zwany łącznikiem zsuwa się w górę wzdłuŝ korpusu lub zdejmuje, pierścień górny, osłaniający otwór słuŝący do uzupełniania KCl, przesuwa w dół korpusu elektrody. Usunięcie dolnego pierścienia jest konieczne, gdyŝ w przeciwnym wypadku elektroda nie będzie mierzyć. Górny pierścień ( lub koreczek) naleŝy zdjąć podczas pomiaru roztworów o wysokiej temperaturze oraz w celu lepszego samooczyszczenia łącznika w przypadku pomiarów roztworów z osadami. - w laboratorium najlepiej stosować statyw; - po kaŝdym pomiarze elektrodę naleŝy dokładnie opłukać wodą destylowaną; - podczas osuszania bibułą membrany elektrody, naleŝy delikatnie dotykając, usunąć nadmiar płynu; - po pracy przechowywać elektrodę w nasyconym roztworze KCl z nałoŝonymi pierścieniami. - w przypadku długich przerw w uŝytkowaniu elektrodę naleŝy osuszyć bibułą i przechowywać w opakowaniu; - po wyjęciu z opakowania naleŝy usunąć ewentualny osad za pomocą wody; - przed ponownym uŝyciem, po długotrwałej przerwie, elektrodę naleŝy moczyć w nasyconym roztworze KCl przez ok. 1 godziny; - jeŝeli konstrukcja elektrody umoŝliwia uzupełnianie elektrolitu, kontrolować poziom elektrolitu i okresowo uzupełniać przez górny otwór w korpusie elektrody (rodzaj elektrolitu podaje producent elektrody); - w przypadku stosowania elektrody z załoŝoną na końcu buteleczką z elektrolitem uaktywniającym membranę, naleŝy przed pomiarem nieco odkręcić nakrętkę buteleczki i zsunąć ją razem z buteleczką z elektrody. Po pomiarach naleŝy nałoŝyć buteleczkę i dokręcić nakrętkę. Takie elektrody nie wymagają uaktywnienia membrany i nie posiadają pierścienia osłaniającego łącznik.

- 14-8. KALIBRACJA Przed wykonaniem pomiarów nową elektrodą i przed kaŝdą serią dokładnych pomiarów naleŝy dokonać kalibracji (wzorcowania) elektrody ph-metrycznej podłączonej do przyrządu. Wyniki pomiarów wykonywanych niewykalibrowaną elektrodą są obarczone duŝym błędem. Kalibracja jest przeprowadzana w roztworach wzorcowych lub buforowych o znanej wartości ph i polega na porównaniu wartości ph wzorca z wartością wskazywaną na wyświetlaczu przyrządu, a następnie automatycznym wprowadzeniu poprawki uwzględnianej podczas pomiarów. W trakcie eksploatacji zmieniają się parametry elektrody, co wpływa na dokładność pomiaru. Dlatego w zaleŝności od wymaganej dokładności, ilości wykonywanych pomiarów oraz warunków eksploatacji elektrody, takich jak temperatura i wartość ph badanych roztworów, kalibrację naleŝy okresowo powtarzać. Przy najwyŝszych wymaganiach dokładności stosowane są certyfikowane roztwory wzorcowe. W zastosowaniach technicznych stosowane są roztwory buforowe o mniejszej dokładności. Do kalibracji naleŝy stosować świeŝe roztwory dobrej jakości. W CP-411 kalibrację przeprowadza się w roztworach buforowych o wartościach narzuconych przez producenta, których wartość ph jest automatycznie wykrywana. Są to roztwory 4.00, 7.00 oraz 9.00 ph. MoŜliwa jest kalibracja minimum w jednym roztworze, maksimum w trzech. Im więcej punktów kalibracji zostanie wykorzystanych, tym większa będzie dokładność pomiarów przeprowadzanych w całym zakresie pomiarowym. Kalibracja w jednym roztworze nie gwarantuje wysokiej dokładności. JeŜeli stosuje się jeden roztwór wzorcowy, to jego wartość ph powinna być zbliŝona do przewidywanych wartości pomiaru. Gdy wymagania dokładności pomiaru są niewielkie, a pomiary przeprowadza się w całym zakresie ph, to jednopunktową kalibrację naleŝy przeprowadzić z wykorzystaniem roztworu wzorcowego o wartości zbliŝonej do 7.00 ph, gdyŝ wtedy zniwelowany zostanie błąd wynikający z tzw. przesunięcia zera elektrody. Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 15 - W pozostałych punktach przyjęte zostanie standardowe nachylenie charakterystyki elektrody wpisane fabrycznie do pamięci przyrządu. Nachylenie to odpowiada teoretycznej sprawności stosowanych elektrod ph. W przypadku dokładnych pomiarów w całym zakresie pomiarowym, wskazane jest kalibrowanie w trzech punktach. Kalibrację w 2 punktach moŝna przeprowadzić w przypadku pomiarów kwasów stosując roztwory 4.00 i 7.00 lub zasad stosując roztwory 7.00 i 9.00 ph. W CP-411 charakterystyka elektrody jest aproksymowana odcinkowo między punktami kalibracji. Rozpoczęcie kalibracji nieodwracalnie kasuje zapisaną w pamięci charakterystykę kalibracji. Nie ma moŝliwości dokalibrowania elektrody w dowolnym punkcie pozostawiając pozostałe wartości z poprzedniej kalibracji. Kolejność stosowania wzorców jest dowolna.

- 16-8.1. Kalibracja z automatyczną kompensacją temperatury Po przygotowaniu przyrządu do kalibracji zgodnie z rozdziałem 6, naleŝy w funkcji ph: a. nacisnąć i przytrzymać klawisz do momentu pojawienia się na wyświetlaczu symbolu CAL (Rys. 5), dotychczasowe parametry kalibracji zostają w tym momencie skasowane; b. elektrodę i czujnik temperatury włoŝyć do roztworu wzorcowego, przyrząd wykryje wartość ph wzorca. Wynik na wyświetlaczu moŝe być inny niŝ wartość ph wzorca. Po ustabilizowaniu wyniku nacisnąć klawisz. Zapulsowanie wyniku informuje o zapamiętaniu wartości kalibracji, jednocześnie wartość pomiaru zostanie skorygowana do wartości stosowanego wzorca. JeŜeli wartość zastosowanego roztworu (buforu) jest inna niŝ zapisana w pamięci i przyrząd nie moŝe jej wykryć albo elektroda podłączona do przyrządu jest uszkodzona, pojawi się napis. c. na tym moŝna zakończyć kalibrację naciskając klawisz lub kalibrować w kolejnych roztworach wzorcowych płucząc elektrodę i czujnik temperatury w wodzie destylowanej po pomiarze w kolejnym wzorcu i postępując zgodnie z pkt b. Rys. 5 JeŜeli po wejściu w tryb kalibracji wyjdzie się z niego bez wykalibrowania co najmniej jednego punktu, to poprzednio zapamiętana charakterystyka ulegnie skasowaniu i podstawiona zostanie charakterystyka standardowa. Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 17-8.2. Kalibracja z ręczną kompensacją temperatury Kalibracja z ręczną kompensacją temperatury następuje w przypadku odłączenia czujnika temperatury. Odłączenie przełącza przyrząd na ręczną kompensację. Do kompensacji przyjęta zostanie wartość temperatury wprowadzona przez uŝytkownika. Obok wartości ph na wyświetlaczu pojawi się migający symbol. Następnie naleŝy podłączyć elektrodę ph do przyrządu i postępować zgodnie z pkt a c poprzedniego podrozdziału, wprowadzając uprzednio wartość temperatury roztworów wzorcowych, zgodnie z pkt 6.2.1. Rys. 6

- 18-9. POMIAR ph Przed przystąpieniem do pomiaru naleŝy przygotować do pracy przyrząd (rozdział 6) oraz elektrodę ph-metryczną (rozdział 7). Dobry stan elektrody jest podstawowym warunkiem prawidłowych pomiarów. 9.1. Pomiar z automatyczną kompensacją temperatury W czasie pomiaru ph z automatyczną kompensacją temperatury przyrząd współpracuje z czujnikiem i mierzy temperaturę roztworu jednocześnie z pomiarem ph uwzględniając jej wpływ podczas kompensacji. W przypadku pomiaru z automatyczną kompensacją temperatury naleŝy: - podłączyć kombinowaną elektrodę ph oraz czujnik temperatury do odpowiednich gniazd przyrządu (rys. 1); - jeŝeli elektroda nie była kalibrowana lub pracowano z nią przez pewien okres czasu, wykalibrować ją (rozdział 8); - do badanego roztworu włoŝyć elektrodę ph oraz czujnik temperatury. Podczas pomiarów w naczyniu nie naleŝy dotykać brzegów naczynia i jego dna, najlepiej stosować statyw; - włączyć przyrząd naciskając klawisz ; - wybrać funkcję pomiaru ph, zgodnie z pkt 6.1; - po ustabilizowaniu wartości odczytać wynik (Rys. 7). Dokładne pomiary laboratoryjne wymagają stosowania mieszadła. Rys. 7 UWAGA: przekroczenie zakresu kompensacji temperatury jest sygnalizowane miganiem wyniku na wyświetlaczu. Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 19-9.2. Pomiar z ręczną kompensacją temperatury Odłączenie czujnika temperatury przełącza przyrząd na ręczną kompensację temperatury (obok wartości ph pojawi się migający symbol ). Pomiar z ręczną kompensacją temperatury przebiega w ten sam sposób jak z automatyczną, róŝnica polega na tym, Ŝe do kompensacji zostanie przyjęta wprowadzona przez uŝytkownika wartość temperatury w miejsce wartości mierzonej czujnikiem. Kompensację ręczną moŝna stosować podczas stabilnych warunków pracy, np. przy pomiarach ph przeprowadzanych w warunkach laboratoryjnych, zwłaszcza z uŝyciem termostatu lub w przypadku uszkodzenia czujnika temperatury. W czasie pomiaru z ręczną kompensacja temperatury naleŝy: - włączyć przyrząd klawiszem ; - do naczynia z roztworem mierzonym włoŝyć elektrodę, jeŝeli elektroda nie była kalibrowana lub pracowano z nią pewien czas, wykonać wcześniej kalibrację (rozdział 8), Podczas pomiarów w naczyniu naleŝy zwracać uwagę na to by podczas pomiarów elektroda nie dotykała brzegów naczynia i jego dna, najlepiej stosować statyw. - termometrem laboratoryjnym zmierzyć temperaturę roztworu; - wprowadzić zmierzoną wartość temperatury roztworu, zgodnie z pkt 6.2.1; - wybrać funkcję pomiaru ph, zgodnie z pkt6.1; - odczekać do ustabilizowania się wartości na wyświetlaczu i odczytać wynik (Rys. 8). Rys. 8

- 20-10. UWAGI O KOMPENSACJI TEMPERATURY I INTERPRETACJI WYNIKÓW W POMIARACH ph ph-metr CP-411 posiada automatyczną kompensację temperatury, która umoŝliwia wyeliminowanie błędów wynikających ze zmiany nachylenia charakterystyki elektrody pod wpływem zmiany temperatury. Dla wyjaśnienia roli kompensacji temperatury naleŝy przypomnieć, Ŝe ph-metr jest miliwoltomierzem wyświetlającym napięcie przeliczone na jednostki ph. W stałej temperaturze na jedną jednostkę ph przypada stała ilość mv. W temperaturze 20 oc wynosi ona 58.168 mv. Ilość miliwoltów odpowiadających jednostce ph zmienia się wraz z temperaturą, co uwzględnia wzór na "współczynnik k" elektrody ph-metrycznej: k = 0.198423 T Kompensacja temperatury jest związana ze zmianą sprawności elektrody, a nie ze zmianą ph badanego roztworu, Zmiana ph roztworu nie jest uwzględniana w przyrządach pomiarowych. W większości roztworów zmiany takie są niewielkie, ale np. w czystej wodzie bardzo duŝe. Podczas porównywania wyników roztworów o znacznej zmianie ph ze zmianą temperatury, naleŝy je porównywać w zbliŝonych temperaturach. Czasami wyniki pomiarów są niestabilne. Decyduje o tym jakość elektrody. Na ogół przyczyną niestabilności pomiaru, długotrwałego, powolnego "płynięcia" wyniku lub zwiększenia czasu oczekiwania do pełnego ustabilizowania jest niesprawna albo zanieczyszczona elektroda lub zatkany łącznik. Często ma to miejsce w przypadku dobrania niewłaściwego typu elektrody do rodzaju badanego roztworu. Zanieczyszczenie łącznika elektrody ph moŝna próbować usunąć przez pozostawienie jej w wodzie destylowanej na kilkanaście godzin, lub moczenie w wodzie z detergentem, zwłaszcza jeŝeli poprzednio dokonywano pomiarów cieczy z osadami i tłuszczami. Elektroda długo nie uŝywana i przechowywana na sucho moŝe mieć zatkany łącznik przez wykrystalizowany KCl, który moŝna usunąć przez moczenie w wodzie destylowanej, a jeŝeli nie daje to rezultatu, w roztworze tiomocznika w kwasie solnym. Silnie zanieczyszczoną osadami elektrodę moŝna oczyścić w chloroformie, a osady związków Ŝelaza w 2N HCl. Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 21 - W zaleŝności od rodzaju badanych roztworów lub substancji naleŝy dobrać odpowiedni typ elektrody. RóŜnią się one od siebie kształtem, wyglądem membrany, rodzajem łącznika elektrolitycznego i obudową Stosowanie nieodpowiedniej elektrody do badanego roztworu moŝe spowodować jej uszkodzenie i uniemoŝliwić pomiar. Wyniki kilkakrotnych kolejnych pomiarów ph roztworu o ustabilizowanej temperaturze czasami róŝnią się od siebie. Przy analizie tej sytuacji naleŝy wziąć pod uwagę kilka niŝej opisanych czynników: - róŝnice mogą powstać z powodu stosowania elektrody nienajlepszej jakości; - za szybko uznano wynik za ustalony (średniej klasy elektroda wymaga odczekania ok. 40 s.); - badany roztwór moŝe być niejednorodny i brak mieszadła nie pozwala na uzyskanie jednakowych wyników; - podczas pomiaru ph ścieków mogą w nich zachodzić reakcje chemiczne zmieniające wynik; NaleŜy pamiętać, Ŝe końcowy błąd pomiaru zaleŝy w głównej mierze od jakości elektrody, błędu pomiaru temperatury, jakości buforów stosowanych podczas kalibracji, dokładności w sposobie postępowania zarówno podczas kalibracji jak i pomiarów oraz dokładności samego przyrządu, która ma niewielki wpływ na końcowy wynik. Niewielkie róŝnice wyników są związane z dokładnością przyrządu. CP-411 ma dokładność ±0.01 ph, ±1 cyfra, co praktycznie oznacza, Ŝe w krańcowym przypadku wyniki dwóch pomiarów tego samego roztworu mogą się róŝnić o 0.03 ph i będzie to dopuszczalny błąd, gdyŝ jeden pomiar będzie wykonany z błędem -0.01 ph, a drugi z błędem +0.01 ph. Sformułowanie ± 1 cyfra w danych technicznych uwzględnia dalszą moŝliwą róŝnicę wyniku o jedną jednostkę na ostatnim miejscu widocznym na wyświetlaczu, wynikającą z ilości wyświetlanych cyfr (błąd dyskretyzacji). Czasami po wykonaniu kalibracji sprawdza się jej dokładność w innym roztworze wzorcowym. JeŜeli przeprowadza się dwupunktową kalibrację np. w roztworach buforowych 7.00 ph i 4.00 ph (odczyn kwaśny), a dokładność pomiaru po kalibracji sprawdza w roztworze buforowym o wartości 9.00 ph (odczyn zasadowy), to w niektórych przypadkach wynik moŝe wynosić 8.95 ph lub 9.05 ph. Ma to miejsce wtedy, gdy elektroda ma niesymetryczną charakterystykę względem 7 ph. Zastosowanie trzypunktowej kalibracji z wzorcami obojętnym, zasadowym i kwaśnym moŝe zapobiec takiej sytuacji.

- 22 - Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 23 - III. POMIAR NAPIĘCIA I TEMPERATURY

- 24 - Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 25-11. POMIAR NAPIĘCIA Przyrząd CP-411 moŝe równieŝ słuŝyć do pomiaru napięcia. Pomiar moŝna wykonać za pomocą elektrod redox lub podczas miareczkowania. Odczyt następuje po wyborze funkcji pomiaru napięcia (podrozdział 6.1). Rys. 9 12. POMIAR TEMPERATURY Pomiar temperatury przeprowadzamy następująco: - do gniazda Chinch naleŝy podłączyć czujnik temperatury; - włączyć przyrząd przez naciśnięcie klawisza ; - klawiszem wybrać funkcję pomiaru temperatury, obok wyświetlanej wartości pojawi się symbol. - włoŝyć czujnik do mierzonego roztworu; - odczekać do ustabilizowania wartości na wyświetlaczu i odczytać wynik. Przyrząd współpracuje z rezystorowym czujnikiem platynowym Pt-1000 i od jego klasy zaleŝy ostateczna dokładność pomiaru temperatury. UWAGA: migający symbol oznacza odłaczenie lub przerwę w obwodzie czujnika. Przyrząd wyświetla wtedy wprowadzoną przez uŝytkownika wartość dla ręcznej kompensacji temperatury. Migające wskazanie 50 o C podczas pomiaru dodatnich wartości temperatury świadczy o zwarciu w obwodzie czujnika temperatury.

- 26 - Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 27 - IV. INNE

- 28 - Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 29-13. ZASILANIE, WYMIANA BATERII Przyrząd jest zasilany baterią 9V lub przez zasilacz o stabilizowanym napięciu 12V, który naleŝy podłączyć do gniazda zasilania P na rys. 1. Podłączenie zasilacza odłącza baterie. Pojawienie się symbolu informuje o konieczności wymiany baterii. W tym celu naleŝy wykręcić dwa wkręty znajdujące się w dolnej ściance obudowy, wysunąć starą baterię, odłączyć ją od klipsa baterii i podłączyć nową. Następnie włoŝyć baterię do korpusu i załoŝyć dolną ściankę. Ścianka na obrzeŝu posiada pierścień uszczelniający. NaleŜy zwrócić uwagę na to, by podczas zamykania pierścień wszedł do środka korpusu na całym obwodzie, a następnie dokręcić śrubki do momentu odczuwanego oporu (nie za mocno, gdyŝ moŝe to spowodować pęknięcie ścianki). Pozostawienie szufladki z niedokręconymi śrubkami rozszczelnia obudowę i moŝe być przyczyną zawilgocenia lub zalania przyrządu, a w efekcie jego uszkodzenia. Tego typu przypadek nie jest objęty gwarancją.

- 30-14. DANE TECHNICZNE POMIAR ph: Zakres rozdzielczość dokładność (±1 cyfra) 0.00 14.00 ph 0.01 ph ±0.01 ph IMPEDANCJA WEJŚCIOWA: 1012 Ω KOMPENSACJA TEMPERATURY : automatyczna ZAKRES KOMPENSACJI: -5.0 110.0 oc KALIBRACJA ELEKTRODY ph: automatyczna, w 1 3 punktów STABILNOŚĆ TERMICZNA ZERA: 0.001 ph/ oc POMIAR NAPIĘCIA: Zakres rozdzielczość dokładność (±1 cyfra) -1999 1999 mv 1 mv ±1 mv POMIAR TEMPERATURY: zakres rozdzielczość dokładność* (±1 cyfra) - 50.0 199.9 oc 0.1 oc ±0.1 oc * dokładność przyrządu. Ostateczna dokładność pomiaru temperatury zaleŝy od dokładności stosowanego typu czujnika Pt-1000 Czujnik temperatury rezystor platynowy Pt-1000 Dokładność czujnika w zakresie 0 100 0 C: na rezystorze Pt1000B ±0.9 0 C na rezystorze Pt1000 1 / 3 B ±0.4 0 C Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

- 31 - INNE: TEMPERATURA PRACY: -5 do 45 oc ZASILANIE: 1. bateria 9V typu 6F22 2. zasilacz stabilizowany 12V POBÓR MOCY: 27 mw WYŚWIETLACZ: LCD 55 x 45 mm CZUJNIK TEMPERATURY rezystor Pt-1000 WYMIARY: 149 x 82 x 22 mm MASA: 220 g

- 32-15. WYPOSAśENIE W skład standardowego wyposaŝenia przyrządu wchodzi: 1. standardowa szklana elektroda ph-metryczna, kombinowana; 2. czujnik temperatury Pt-1000B (standardowy); 3. pojemnik plastykowy na przyrząd elektrodę i czujnik temperatury 4. instrukcja z gwarancją. Jako wyposaŝenie dodatkowe moŝna zamówić: 1. zasilacz stabilizowany 12V/100mA; 2. czujnik temperatury Pt-1000 1/3B o wyŝszej dokładności. Instrukcja obsługi ph-metru CP-411 v4.10

G W A R A N C J A Firma "Elmetron" udziela 24 miesięcznej gwarancji na ph-metr CP-411 nr fabr.... Elektroda ma 12 miesięcy gwarancji. W przypadku uszkodzenia producent zobowiązuje się do naprawy przyrządu w terminie do 14 dni od daty dostarczenia. Gwarancja nie obejmuje uszkodzeń wynikłych z postępowania niezgodnego z instrukcją, stosowania nieodpowiedniego zasilacza, uszkodzeń mechanicznych oraz uszkodzeń powstałych w wyniku napraw lub przeróbek dokonywanych przez osoby nieupowaŝnione. Bez wypełnionej i dostarczonej gwarancji naprawa gwarancyjna nie będzie przeprowadzona. Uwaga: Prosimy o kontakt telefoniczny przed wysłaniem przyrządu do naprawy. Do przyrządu naleŝy zawsze dołączyć elektrodę, którą dokonywano pomiarów, czujnik temperatury, gwarancję oraz zasilacz (jeŝeli jest stosowany). Wykonujemy równieŝ naprawy pogwarancyjne. Data produkcji... Data sprzedaŝy... Termin waŝności gwarancji...

Sp. j. 41-814 Zabrze - Grzybowice ul. Witosa 10 tel. 0 32 / 2738106 fax 0 32 / 2738114 www.elmetron.com.pl e-mail: handel@elmetron.com.pl