projekt UCHWAŁA NR. RADY POWIATU ZAMBROWSKIEGO

projekt UCHWAŁA NR. RADY POWIATU ZAMBROWSKIEGO z dnia w sprawie przyjęcia Powiatowego programu rozwoju pieczy j na lata 2018 2020 Na podstawie art. 12 pkt 11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1868; z 2018 r. poz. 130) w związku z art. 180 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy j (Dz. U. z 2017 r. poz. 697, 1292 i 2217 oraz z 2018 r. poz. 107) Rada Powiatu Zambrowskiego uchwala, co następuje: 1. Przyjmuje się Powiatowy programu rozwoju pieczy j na lata 2018 2020, w brzmieniu określonym w załączniku do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Powiatu Zambrowskiego. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. 1

Załącznik do Uchwały Nr Rady Powiatu Zambrowskiego z dnia.czerwca 2018 r. Powiatowy program rozwoju pieczy j na lata 2018 2020 Wstęp. 1. Diagnoza pieczy j na terenie Powiatu Zambrowskiego. 1.1.Rodzinna piecza zastępcza. 1.2.Instytucjonalna piecza zastępcza. 1.3.Usamodzielnienie pełnoletnich wychowanków zastępczych form opieki. 2. Zadania powiatu w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy j. 3. Cele programu i zadania do realizacji. 4. Zakładane rezultaty realizacji programu. 5. Limity rodzin zastępczych zawodowych na lata 2018-2020. 6. Zagrożenia dla realizacji działań ujętych w Programie. 7. Źródła finansowania. 8. Realizatorzy programu. 9. Sposób monitorowania Programu. Wstęp Powiatowy program rozwoju pieczy j na lata 2018-2020 opracowano na podstawie ustawy z dnia 09 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy j ( j.t Dz.U z 2017, poz. 697 ). Ustawa poprzedzona jest preambułą, która określa jej cele i wyznacza zadania: dla dobra dzieci, które potrzebują szczególnej ochrony i pomocy ze strony dorosłych, środowiska rodzinnego, atmosfery szczęścia, miłości i zrozumienia, troski o ich harmonijny rozwój i przyszłą samodzielność życiową oraz ochrony ich praw i wolności, dla dobra rodziny, która stanowi podstawową komórkę społeczną oraz naturalne środowisko rozwoju, jak również dobro wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci, w przekonaniu, że skuteczna pomoc dla rodziny przezywającej trudności w opiekowaniu się i wychowywaniu dzieci oraz skuteczna ochrona dzieci i pomoc dla ich może być osiągnięta przez współpracę wszystkich osób, instytucji i organizacji pracujących z dziećmi i rodzicami Cele i zadania określone w niniejszym Programie, zostały ustalone na podstawie przeprowadzonej diagnozy upływającego okresu programowania oraz rozpoznania zagrożeń środowisk biologicznych rodziców. Określone kierunki działań uwzględniają potrzeby w zakresie pieczy j w powiecie zambrowskim oraz zintegrowaną współpracę z osobami i instytucjami pracującymi na rzecz dziecka i rodziny. W Programie położono nacisk na rozwój rodzinnej pieczy j oraz stworzenie warunków dla usamodzielnianych wychowanków mających na celu uzyskanie przez nich samodzielności życiowej, a tym samym funkcjonowanie poza systemem pomocy społecznej. Podkreślenia wymaga fakt, że władze powiatu zambrowskiego zapewniają miejsca w pieczy j wszystkim dzieciom kierowanym na podstawie postanowienia sądu rodzinnego oraz przeznaczają na ten cel wystarczające środki finansowe. 2

Piecza zastępcza ma charakter czasowy. Jednym z głównych celów pieczy j jest realizacja planu pracy z rodziną, a jeżeli jest to niemożliwe - wtedy zadaniem pieczy j jest dążenie do przysposobienia dziecka, przygotowanie go do godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia oraz pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki. Jednocześnie piecza zastępcza ma nauczyć dziecko zdobywania umiejętności społecznych oraz nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych i społecznie akceptowanych kontaktów zarówno z rodziną, jak i rówieśnikami. Ponadto piecza zastępcza powinna dążyć do zaspokojenia potrzeb emocjonalnych dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem tych bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno-rekreacyjnych. Dziecko może zostać objęte pieczą zastępczą na okres nie dłuższy niż do osiągnięcia pełnoletności, chyba że uczy się w szkole, w zakładzie kształcenia nauczycieli, na uczelni lub u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego - wtedy ten termin przesuwa się, nie dłużej jednak, niż do ukończenia przez taką osobę 25 roku życia. Umieszczenie dziecka w pieczy j następuje na podstawie orzeczenia sądu, ale w pilnych wypadkach małoletniego można umieścić w rodzinnej pieczy j na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, na podstawie umowy zawartej między osobą sprawującą rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka, a starostą właściwym ze względu na miejsce sprawowania pieczy, o czym niezwłocznie informowany jest sąd. Piecza zastępcza jest sprawowana w formie rodzinnej i instytucjonalnej. 1. Diagnoza pieczy j na terenie powiatu zambrowskiego 1.1 Rodzinna piecza zastępcza Rodzinna piecza zastępcza jest formą zapewnienia opieki dziecku, którego rodzice zostali trwale lub czasowo pozbawieni praw rodzicielskich, lub gdy władza ta została im ograniczona. Do form rodzinnej pieczy j zalicza się rodziny i rodzinne domy dziecka. Rodziny dzielą się na: spokrewnione z dzieckiem, w których opiekę i wychowanie nad nim przejmują członkowie rodziny dziecka zobowiązani do jego alimentacji, tj. wstępni (dziadkowie, pradziadkowie) lub rodzeństwo; niezawodowe, które tworzone są przez małżeństwo lub osobę niepozostającą w związku małżeńskim niebędące wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, w tym przez osoby z dalszej rodziny lub też zupełnie obce (niespokrewnione z dziećmi); zawodowe, które mogą założyć małżonkowie lub osoba, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka; za sprawowanie opieki i wychowania otrzymują wynagrodzenie. Wśród zawodowych rodzin zastępczych wyróżniamy: zawodowa- łącznie może przebywać w niej nie więcej niż 3 dzieci. W szczególnie uzasadnionych przypadkach liczba dzieci może ulec zwiększeniu - na przykład jeżeli chodzi o liczne rodzeństwo; specjalistyczna - obejmuje opieką dzieci niedostosowane społecznie oraz dzieci legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności, czyli z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi wymagającymi szczególnej opieki i pielęgnacji. Mogą się w niej również znaleźć małoletnie matki z dziećmi; o charakterze pogotowia rodzinnego - dziecko umieszcza się w niej do czasu unormowania jego sytuacji prawnej, nie dłużej niż na okres 4 miesięcy; w szczególnie 3

uzasadnionych przypadkach okres ten może być przedłużony do 8 miesięcy lub do czasu zakończenia postępowania sądowego o powrót dziecka do rodziny, przysposobienie lub umieszczenie w rodzinnej pieczy j. Inną formą rodzinnej pieczy j jest rodzinny dom dziecka, gdzie może przebywać łącznie nie więcej niż 8 dzieci, chyba że chodzi o liczne rodzeństwo. Rodziny oraz rodzinne domy dziecka mogą być na ich wniosek, wspierane przez rodziny pomocowe. Małoletni może być umieszczony w rodzinie pomocowej w przypadku czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem w związku z wypoczynkiem, udziałem w szkoleniu lub pobytem w szpitalu oraz w wyniku nieprzewidzianych trudności lub zdarzeń losowych w rodzinie j. W 2017 r. wystąpił 1 przypadek kiedy 2 dzieci należało umieścić w rodzinie pomocowej na okres 5 dni z powodu wyjazdu do Anglii rodziny j na ślub ich córki. Rodzinną formą opieki i wychowania objętych było 26 dzieci, umieszczonych w 15 rodzinach zastępczych mieszkających na terenie powiatu zambrowskiego (stan na dzień 31.12.2017 r.). Na 15 rodzin zastępczych składa się: 1) 9 rodzin zastępczych spokrewnionych z dzieckiem. Wychowuje się w nich łącznie 16 podopiecznych, 2) 5 rodzin zastępczych niezawodowych, w których opiekę znalazło 9 dzieci, 3) 1 rodzina zastępcza zawodowa, w której przebywa 1 dziecko. Tabela 1. Rodzaje rodzin zastępczych i liczba dzieci w nich umieszczonych na przełomie lat 2015-2017 Ilość rodzin zastępczych Ilość dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych rok 2015 2016 2017 2015 2016 2017 Rodziny spokrewnione 11 11 9 15 19 16 Rodziny niezawodowe 7 5 5 13 8 9 Rodziny zawodowe - 1 1-3 1 Ogółem rodziny 18 17 15 28 30 26 Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie Tabela 2. Liczba dzieci z powiatu zambrowskiego przebywających w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów na przełomie lat 2015-2017 Liczba dzieci rok 2015 2016 2017 powiat łomżyński 5 3 1 powiat wysokomazowiecki 3 2 2 miasto łomża 3 3 4 powiat makowiecki 1 1 1 4

miasto Białystok 1 1 0 Razem dzieci w rodzinnej pieczy j przebywających na terenie innych powiatów 13 10 8 Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie Z powyższych zestawień wynika, iż w powiecie zambrowskim zarówno liczba rodzin zastępczych spokrewnionych jak i niezawodowych maleje. W rodzinach zastępczych niezawodowych maleje również liczba dzieci w nich umieszczonych, dlatego czynimy starania, aby wzrastała liczba rodzin zastępczych niezawodowych, by nie zachodziła konieczność umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych funkcjonujących na terenie innych powiatów. Rodziny na ich wniosek wspiera koordynator rodzinnej pieczy j, a w stosunku do pozostałych rodzin zastępczych zadania te wykonuje organizator rodzinnej pieczy j. Na jednego koordynatora przypada nie więcej niż 15 rodzin zastępczych. Koordynator to osoba, która współdziała z rodziną zastępczą i różnymi osobami, instytucjami (rodzina biologiczna, OPS, poradnia, przychodnia zdrowia, szkoła itp.)w celu rozwiązania różnych problemów rodziny j i dziecka. Koordynator rodzinnej pieczy j otacza rodziny wsparciem, buduje z nimi więź terapeutyczną oraz podejmuje wspólne działania mające na celu rozwiązanie bieżących trudności wynikających z funkcjonowania rodziny. Koordynator rodzinnej pieczy j wykonuje swoje obowiązku ustawowe w ramach umowy o pracę z zadaniowym czasem pracy, głównie w bezpośrednim kontakcie z rodziną i wychowankiem w ich środowisku domowym oraz podejmując systematyczną współpracę z ośrodkami pomocy społecznej, placówkami oświatowymi oraz kuratorami sądu rejonowego. Zadania koordynatora : 1) udzielanie pomocy rodzinom zastępczym i prowadzącym rodzinne domy dziecka w realizacji zadań wynikających z pieczy j; 2) pomoc rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka w nawiązaniu wzajemnego kontaktu; 3) współpraca z asystentem rodziny w celu opracowania, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy j; 4) zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka dostępu do specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym psychologicznej, reedukacyjnej i rehabilitacyjnej; 5) udzielanie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy j; 6) udział w ocenie sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinie j oraz w rodzinnym domu dziecka; 7) udział w ocenie rodziny j oraz prowadzącego rodzinny dom dziecka; 8) informowanie organizatora rodzinnej pieczy j o wszelkich nieprawidłowościach występujących w rodzinie j oraz w rodzinnych domach dziecka; 9) przedstawianie corocznego sprawozdania z efektów pracy organizatorowi rodzinnej pieczy j. Pracujący w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Zambrowie Koordynator do najczęstszych problemów występujących w pracy z rodzinami zastępczymi zalicza: zaburzenia więzi dzieci, 5

trudności szkolne, trudności w kontaktach rodziny j z rodziną biologiczną, trudności okresu dojrzewania wychowanków, zaburzenia FAS, brak wzajemnego zrozumienia wynikający z różnicy pokoleniowej pomiędzy dzieckiem a opiekunem przede wszystkim w rodzinach zastępczych spokrewnionych, niskie kompetencje wychowawcze opiekunów przede wszystkim w rodzinach zastępczych spokrewnionych, zaburzenia zachowania i emocji u dzieci, uzależnienia od środków psychoaktywnych, fonoholizm. Poniżej za pomocą wykresu przedstawiono jak na przełomie ostatnich trzech lat kształtowała się liczba dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej i liczba rodzin zastępczych. Wykres 1. Rodziny w podziale na spokrewnione, niezawodowe i zawodowe w latach 2015-2017 Ilość rodzin zastępczych w latach 2015-2017 Ogółem rodziny Rodziny zawodowe Rodziny niezawodowe Rodziny spokrewnione 0 5 10 15 20 Ilość rodzin zastępczych 2017 Ilość rodzin zastępczych 2016 Ilość rodzin zastępczych 2015 6

Wykres 2. Ilość dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych w latach 2015-2017 Ilość dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych w latach 2015-2017 35 30 25 20 15 10 5 0 2015 2016 2017 w rodzinach zastępczych Ilość dzieci umieszczonych Rodziny spokrewnione Ogółem rodziny Rodziny niezawodowe Rodziny zawodowe Wykres 3. Liczba dzieci z powiatu zambrowskiego przebywających w innych powiatach w rodzinach zastępczych w latach 2015-2017 Miasto Białystok Powiat Makowiecki Miasto Łomża Powiat Wysokomazowiecki Powiat Łomżyński 0 1 2 3 4 5 6 Liczba dzieci 2017 Liczba dzieci 2016 Liczba dzieci 2015 W wyniku intensywnej pracy koordynatora rodzinnej pieczy j oraz dzięki uregulowanej sytuacji prawnej dziecka oraz pracy z rodziną biologiczną w 2015 r. do rodziny naturalnej powróciło 8 dzieci, 1 dziecko umieszczono w placówce opiekuńczo wychowawczej. W 2016 r. 1 dziecko wróciło do rodziny naturalnej, 4 dzieci umieszczono w rodzinach adopcyjnych, 4 dzieci umieszczono w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów, 1 rozpoczęło proces usamodzielniania się, 1 wyjechało za granicę. W 2017 r. 6 dzieci wróciło do rodziny biologicznej, 3 dzieci umieszczono 7

w rodzinie adopcyjnej, 2 dzieci zostało umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów, 3 rozpoczęło proces usamodzielniania. Rodziny mogą korzystać ze specjalistycznego poradnictwa oferowanego przez organizatora rodzinnej pieczy j jakim jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Dla wszystkich rodzin sporządzana jest diagnoza psychologiczna a dla dzieci umieszczonych w pieczy j sporządzana jest diagnoza pedagogiczna, która stanowi podstawę do opracowania planu pomocy dziecku. Dzieciom tego wymagających organizuje się terapie psychologiczne oraz konsultacje specjalistyczne. Rodziny również na ich wniosek mogą zostać objęte wsparciem psychologicznym, prawnym i specjalistycznym w zakresie pracy z dzieckiem przyjętym do rodziny. W rozbiciu na typy rodzin przeważającą część stanowią rodziny spokrewnione, oraz te, które sprawują opiekę nad jednym dzieckiem, Więcej danych na temat liczby dzieci wychowujących się w rodzinach zastępczych na terenie naszego powiatu zostało zawartych w Tabeli 3. Tabela 3. Rodziny w podziale na liczbę dzieci w latach 2015-2017 Rodziny spokrewnione 2015 2016 2017 z 1 dzieckiem 8 6 5 z 2 dzieci 2 3 2 z 3 dzieci 1 1 1 z 4 dzieci i więcej 0 1 1 Rodziny niezawodowe 2015 2016 2017 z 1 dzieckiem 3 3 1 z 2 dzieci 2 1 1 z 3 dzieci 2 1 2 z 4 dzieci i więcej 0 0 0 Rodziny zawodowe 2015 2016 2017 z 1 dzieckiem 0 0 1 z 2 dzieci 0 0 0 z 3 dzieci 0 1 0 z 4 dzieci i więcej 0 0 0 Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie 8

Rodziny spokrewnio ne Rodziny niezawodo we Rodziny zawodowe Wykres 4. Rodziny w podziale na liczbę dzieci Rodziny w podziale na liczbę dzieci 2017 2016 2015 2017 2016 2015 2017 2016 2015 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 z 4 dzieci i więcej z 3 dzieci z 2 dzieci z 1 dzieckiem Tabela 4. Wiek rodzin zastępczych rok 2015 Rodzina zastępcza/wiek 20-30 lat 31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat 61-70 lat 71 i więcej Spokrewnione 1 1 0 4 3 2 Niezawodowe 0 0 4 3 0 0 Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie Tabela 5. Wiek rodzin zastępczych rok 2016 Rodzina zastępcza/wiek 20-30 lat 31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat 61-70 lat 71 i więcej Spokrewnione 1 1 0 3 5 1 Niezawodowe 1 0 2 2 0 0 Zawodowe 0 0 0 1 0 0 Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie 9

Tabela 6. Wiek rodzin zastępczych rok 2017 Rodzina zastępcza/wiek 20-30 lat 31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat 61-70 lat 71 i więcej Spokrewnione 0 0 0 3 5 1 Niezawodowe 0 1 2 2 0 0 Zawodowe 0 0 0 1 0 0 Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie Wykres 5. Wiek rodzin zastępczych 2015 rok Wiek rodzin zastępczych w 2015 r. 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 20-30 lat 31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat 61-70 lat 71 i więcej Spokrewnione Niezawodowe Wykres 6. Wiek rodzin zastępczych 2016 rok Wiek rodzin zastępczych w 2016 r. 6 5 4 3 2 1 0 20-30 lat 31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat 61-70 lat 71 i więcej Spokrewnione Niezawodowe Zawodowe 10

Wykres 7. Wiek rodzin zastępczych 2017 rok 6 5 4 3 2 1 Wiek rodzin zastępczych w 2017 r. 0 20-30 lat 31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat 61-70 lat 71 i więcej Spokrewnione Niezawodowe Zawodowe Z przedstawionych powyższych wykresów dotyczących wieku rodzin zastępczych wynika, iż rodziny starzeją się. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Zambrowie corocznie ogłasza nabór do odbycia szkolenia kwalifikującego bycie rodziną zastępczą. Takie szkolenia cieszą się małym zainteresowaniem. Rodziny funkcjonują na terenie 3 gmin powiatu zambrowskiego. Najwięcej rodzin zastępczych, w tym również niezawodowych jest w najbardziej licznych gminach powiatu, tj. w Gminie Miejskiej Zambrów oraz w Gminie Wiejskiej Zambrów. Poniżej przedstawiam szczegółowe dane na temat liczby rodzin zastępczych w rozbiciu na poszczególne gminy powiatu zambrowskiego. Wykres 8. Rodziny w podziale na gminy Powiatu Zambrowskiego w latach 2015-2017 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017 Gmina Miejska Zambrów Gmina Wiejska Zambrów Gmina Kołaki Kościelne Gmina Rutki Gmina Szumowo Rodziny spokrewnione Rodziny zawodowe Rodziny niezawodowe 11

Tabela 7. Rodziny w podziale na gminy powiatu zambrowskiego w latach 2015-2017 Liczba rodzin zastępczych w powiecie zambrowskim Gmina Miejska Zambrów Gmina Wiejska Zambrów Gmina Kołaki Kościelne Rodziny spokrewni one Rodziny niezawodo we 2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017 Gmina Rutki Rodziny zawodowe Gmina Szumowo 9 8 7 2 3 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1 1 4 3 3 0 0 0 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie Rodzinie j udziela się pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka. Wysokość pomocy uzależniona jest od typu rodziny j. W przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie j spokrewnionej świadczenie wypłacane jest w wysokości 660 zł, natomiast w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie j zawodowej, niezawodowej lub rodzinnym domu dziecka świadczenie wynosi 1 000 zł miesięcznie. Natomiast zawodowa rodzina zastępcza otrzymuje dodatkowo miesięczne wynagrodzenie w wysokości nie niższe niż 2 000 zł. Na terenie działania naszego powiatu funkcjonuje jedna zawodowa rodzina zastępcza. Gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy j ponosi odpowiednio wydatki na finansowanie zadań z zakresu opieki j, zarówno rodzinnej jak i instytucjonalnej w wysokości: 1) 10% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy j; 2) 30% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w drugim roku pobytu dziecka w pieczy j; 3) 50% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy j; 12

Tabela 8. Koszty utrzymania rodzin zastępczych ponoszone przez powiat pambrowski w latach 2015 2017 Koszt funkcjonowania rodzin zastępczych w zł ROK 2015 2016 2017 Łączne roczne wydatki powiatu zambrowskiego przeznaczone na rodziny (średni koszt utrzymania dziecka, dodatek z powodu niepełnosprawności dziecka, pomoc jednorazowa, dofinansowanie do wypoczynku dziecka, wynagrodzenia dla rodzin zastępczych) 287 611,00 269 909,00 393 284,00 Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie 1.2. Instytucjonalna piecza zastępcza Instytucjonalna piecza zastępcza sprawowana jest w formie: placówki opiekuńczo-wychowawczej typu socjalizacyjnego, interwencyjnego, specjalistyczno-terapeutycznego lub rodzinnego; regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej; interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego. Skierowanie do całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej może jednak nastąpić dopiero w sytuacji, gdy wyczerpane zostaną możliwości udzielenia pomocy w rodzinie naturalnej lub w rodzinie j. Do placówki mogą trafić dzieci powyżej 10 roku życia, wymagające szczególnej opieki lub mające trudności w przystosowaniu się do życia w rodzinie. Młodsze dzieci umieszcza się w placówkach w wyjątkowych przypadkach. Pobyt w placówce opiekuńczo-wychowawczej w założeniu jest tymczasowy, dlatego oprócz podstawowej opieki nad dzieckiem - w tym zapewnienia mu dostępu do kształcenia czy opieki zdrowotnej - taki ośrodek ma za zadanie umożliwiać dziecku kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi (chyba że sąd postanowi inaczej) oraz podejmować działania mające na celu powrót dziecka do rodziny. Rodzinna i instytucjonalna piecza zastępcza zapewniają dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności: 13

traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej, zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń rodzinnych, zapewniają kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych; zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań, przekonań oraz zabawy i wypoczynku; zaspakajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne, oraz religijne; zapewniają ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencję w życie prywatne dziecka; umożliwiają kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi chyba, że sąd postanowi inaczej. Dzieci częściowo bądź całkowicie pozbawione opieki rodzicielskiej umieszczane są w rodzinach zastępczych bądź w placówkach opiekuńczo wychowawczych. W pierwszej kolejności czynione są starania, aby dziecko umieścić w rodzinie j, a dopiero wówczas, gdy nie ma kandydatów na rodziców zastępczych dla danego dziecka, umieszczane jest ono w placówce opiekuńczo wychowawczej. W powiecie zambrowskim funkcjonują 4 placówki opiekuńczo wychowawcze łączące funkcje: socjalizacyjną, interwencyjną, specjalistyczno tepapeutyczną. W każdej z tych placówek może przebywać nie ięcej niż 14 dzieci. Wspólną obsługę ekonomiczno administracyjną zapewnia Centrum Obsługi Placówek Opiekuńczo Wychowawczych w Zambrowie. Tabela 9. Liczba umieszczonych dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w latach 2015-2017 ROK Ogółęm dzieci stan na 31.12. Dzieci umieszczone w placówkach w danym roku danego roku pochodzące z powiatu zambrowskiego pochodzące z innych powiatów 2015 56 17 39 2016 55 18 37 2017 57 22 35 Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie. Powiat, na terenie którego funkcjonują mogące przyjąć dziecko placówki opiekuńczowychowawcze, zawiera z innym powiatem, porozumienie w sprawie przyjęcia dziecka oraz warunków jego pobytu i wysokości wydatków na jego utrzymanie. Obecnie w placówkach przebywają dzieci z powiatów: - warszawskiego ilość dzieci 2, 14

- grajewskiego ilość dzieci 4, - wysokomazowieckiego ilość dzieci 6, - augustowskiego ilość dzieci 2, - siemiatyckiego ilość dzieci 4, - łomżyńskiego ilość dzieci 5, - kolneńskiego ilość dzieci 5, - sokólskiego ilość dzieci 1, - monieckiego ilość dzieci 3, - zambrowskiego ilość dzieci 23, Miesięczny koszt utrzymania dziecka w placówce opiekuńczo wychowawczej w 2015 r. wynosił 3560,00 zł, w 2016 r. 3730,00 zł, w 2017 r. 3790,00 zł. Koszt utrzymania wychowanka w placówce opiekuńczo wychowawczej w 2018 r. od 1 marca wynosi 3830,00 zł. Tak jak obowiązkiem gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w rodzinnej pieczy j tak i obowiązkiem gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w instytucjonalnej pieczy j jest ponoszenie odpowiednio wydatków w wysokości: 1) 10% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w pierwszym roku pobytu dziecka w instytucjonalnej pieczy j; 2) 30% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w drugim roku pobytu dziecka w instytucjonalnej pieczy j; 3) 50% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w instytucjonalnej pieczy j; Tabela 10. Koszty utrzymania dziecka w placówce opiekuńczo wychowawczej Rok 2015 2016 2017 Łączne roczne wydatki Powiatu Zambrowskiego na utrzymanie dzieci w placówkach opiekuńczo - wychowawczych 644 825,79 724 939,64 889 933,68 Ilość dzieci z Powiatu Zambrowskiego przebywające w placówce, stan na dzień 31.12. danego roku Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie. 17 18 22 Z powyższych danych wynika, że przeciętne koszty utrzymania dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej z roku na rok wzrastają. Ponadto w sposób jednoznaczny należy stwierdzić, że koszt opieki rodzinnej w przeliczeniu na jednego wychowanka, jest znacznie 15

niższy niż opieki instytucjonalnej, nie mówiąc już o niepodważalnej przewadze opieki rodzinnej, jeżeli chodzi o lepsze warunki prawidłowego rozwoju i wychowania dzieci. Z tych dwóch względów należy wspierać i rozwijać wszelkie formy rodzicielstwa go. Aktualnie dzieci, które przebywają w placówkach opiekuńczo wychowawczych stanowią liczne rodzeństwa, są w wieku dorastania lub są osobami niepełnosprawnymi, w związku z czym znalezienie dla nich kandydatów na rodziców zastępczych, a tym bardziej adopcyjnych jest bardzo trudne, a wręcz niemożliwe. Należy więc dążyć do tego, żeby kolejne dzieci, które będą musiały opuścić rodzinę naturalną trafiały do rodzinnych form opieki. Aby zrealizować takie założenie konieczne jest pozyskanie kandydatów na rodziny a jednocześnie zapewnienie im korzystnych warunków do podjęcia opieki. Należy również zapewnić środki finansowe na utworzenie kolejnych rodzin zastępczych niezawodowych i zawodowych. 1.3. Usamodzielnienie pełnoletnich wychowanków zastępczych form opieki Osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletności, rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczoterapeutyczną, zwanej dalej "osobą usamodzielnianą", w przypadku gdy umieszczenie w pieczy j nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu: 1) przyznaje się pomoc na: a) kontynuowanie nauki, b) usamodzielnienie, c) zagospodarowanie; 2) udziela się pomocy w uzyskaniu: a) odpowiednich warunków mieszkaniowych, b) zatrudnienia; 3) zapewnia się pomoc prawną i psychologiczną. Pomoc na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie oraz na zagospodarowanie jest przyznawana osobie usamodzielnianej, która przebywała w pieczy j przez okres co najmniej: 1) 3 lat - w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną; 2) roku - w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczowychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną. Pomoc na usamodzielnienie oraz pomoc na zagospodarowanie jest przyznawana osobie usamodzielnianej, której dochód miesięczny nie przekracza kwoty 1.200 zł. W przypadku gdy dochód miesięczny osoby usamodzielnianej przekracza kwotę 1.200 zł, można przyznać pomoc na usamodzielnienie lub pomoc na zagospodarowanie, jeżeli jest to uzasadnione jej sytuacją mieszkaniową, dochodową, majątkową lub osobistą. Pomoc na kontynuowanie nauki przyznaje się osobie usamodzielnianej, jeżeli kontynuuje naukę: 1) w szkole; 2) w zakładzie kształcenia nauczycieli; 3) w uczelni; 4) na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielnienia; 5) u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego. 16

Wysokość pomocy, o której mowa powyżej wynosi nie mniej niż 500 zł miesięcznie i przyznaje się ją na czas nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 25. roku życia. Wysokość pomocy na usamodzielnienie wynosi: 1) w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną - nie mniej niż 3.300 zł, jeżeli przebywała w pieczy j przez okres co najmniej 3 lat; 2) w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną: a) nie mniej niż 6.600 zł - jeżeli przebywała w pieczy j przez okres powyżej 3 lat, b) nie mniej niż 3.300 zł - jeżeli przebywała w pieczy j przez okres od 2 do 3 lat, c) nie mniej niż 1.650 zł - jeżeli przebywała w pieczy j przez okres poniżej 2 lat, nie krócej jednak niż przez okres roku. Pomoc na zagospodarowanie jest wypłacana jednorazowo, nie później niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26. roku życia, w wysokości nie niższej niż 1.500 zł, a w przypadku osoby legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności w wysokości nie niższej niż 3.000 zł. W dniu 2 czerwca 2017 r. Rada Powiatu Zambrowskiego Uchwałą Nr XX/161/17 ustaliła, że wysokość pomocy na usamodzielnienie osoby opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną, wynosi 6600 zł, jeśli przebywała ona w pieczy j przez okres co najmniej 3 lat. Tabela 11. Liczba usamodzielniających się pełnoletnich wychowanków opuszczających formy opieki w latach 2015 2017 Rok pomoc na kontynuowanie nauki pomoc na usamodzielnienie 2015 2016 2017 placówki placówki placówki rodziny rodziny opiekuńczo - opiekuńczo - opiekuńczo - wychowawcze wychowawcze wychowawcze rodziny 4 5 4 4 3 5 3 1 2 2 0 1 pomoc rzeczowa na zagospodarowanie 4 2 0 1 2 0 Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie 17

Tabela 12. Koszty poniesione przez powiat zambrowski na usamodzielniających się wychowanków opuszczających formy opieki w latach 2015 2017 Rok pomoc na kontynuowanie nauki pomoc na usamodzielnienie pomoc rzeczowa na zagospodarowanie placówki opiekuńczo - wychowawcze 2015 2016 2017 rodziny placówki opiekuńczo - wychowawcze rodziny placówki opiekuńczo - wychowawcze 4 676,87 zł 14 427,26 zł 10 855,00 zł 9 859,00 zł 15 500,00 zł 19 788,00 zł 6 600,00 zł 13 200,00 zł 13 200,00 zł 0,00 zł rodziny 21 962,53 zł 6 600,00 zł 7 500,00 zł 3 000,00 zł 0,00 zł 1 500,00 zł 3 000,00 zł 0,00 zł Źródło: Dane własne PCPR w Zambrowie. 2. Zadania powiatu w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy j. Do zadań własnych powiatu należy m.in.: 1) opracowanie i realizacja 3-letnich powiatowych programów dotyczących rozwoju pieczy j, zawierających między innymi coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych; 2) zapewnienie dzieciom pieczy j w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo wychowawczych; 3) organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo wychowawcze i regionalne placówki opiekuńczo terapeutyczne, przez wspieranie procesu usamodzielnienia; 4) tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych; 5) prowadzenie placówek opiekuńczo wychowawczych oraz placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym; 6) organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka, rodzin pomocowych i dyrektorów placówek opiekuńczo - wychowawczych typu rodzinnego oraz kandydatów do pełnienia funkcji rodziny j, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo wychowawczej typu rodzinnego; 7) organizowanie wsparcia dla rodzinnej pieczy j, w szczególności przez tworzenie warunków do powstawania: a) grup wsparcia, b) specjalistycznego poradnictwa; 8) wyznaczanie organizatora rodzinnej pieczy j; 9) zapewnienie przeprowadzenia przyjętemu do pieczy j dziecku niezbędnych badań lekarskich; 10) prowadzenie rejestru danych o osobach: a) zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny j zawodowej, rodziny j niezawodowej lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka, b) pełniących funkcję rodziny j zawodowej lub rodziny j niezawodowej oraz prowadzących rodzinny dom dziecka; 18

11) kompletowanie we współpracy z właściwym ośrodkiem pomocy społecznej dokumentacji związanej z przygotowaniem dziecka do umieszczenia w rodzinie j albo rodzinnym domu dziecka; 12) finansowanie: a) świadczeń pieniężnych dotyczących dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka, placówkach opiekuńczo wychowawczych, regionalnych placówkach opiekuńczo terapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych lub rodzinach pomocowych, na jego terenie lub na terenie innego powiatu, b) pomocy przyznawanej osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny, rodzinne domy dziecka, placówki opiekuńczo wychowawcze lub regionalne placówki opiekuńczo terapeutyczne, c) szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny j, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo wychowawczej typu rodzinnego oraz szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka oraz dyrektorów placówek opiekuńczo wychowawczych typu rodzinnego; 13) sporządzanie sprawozdań rzeczowo finansowych z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy j oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego (który stosowany jest w urzędach administracji publicznej realizujących zadania w zakresie określonym w ustawie, stanowią integralne części systemów teleinformatycznych stosowanych do realizacji świadczeń rodzinnych określonych w ustawie z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych); 14) przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji w przypadku powstania zaległości z tytułu nieponoszenia odpłatności. 3. Cele programu i zadania do realizacji Głównym celem realizacji Powiatowego programu rozwoju pieczy j na lata 2018 2020 jest rozwój rodzinnych form pieczy j. Cel ten rozwinięty został o cztery cele szczegółowe, które wskazują obszary działania w obrębie zadań wynikających z pieczy j. Każdy obszar (cel szczegółowy) opisują z góry określone zadania wraz ze sposobem ich realizacji. Poniżej przedstawiono harmonogram działań dotyczących rozwoju pieczy j na lata 2018 2020. Harmonogram działań dotyczących rozwoju pieczy j na lata 2018 2020 19

L. p. cel szczegóło wy 1. Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom pozbawionym opieki rodziców. Zadania do realizacji Sposoby realizacji działań Osoby/instytucje odpowiedzialne za realizację 1.1. Promowanie w środowisku lokalnym zastępczych form opieki. 1.1.1. Publikowanie artykułów w internecie. 1.1.2. Indywidualne spotkania i rozmowy z osobami zainteresowanymi tworzeniem pieczy j. 1.1.3. Promowanie zastępczych form opieki podczas organizowanych imprez okolicznościowych w powiecie zambrowskim. PCPR 1.2. Zwiększenie liczby rodzin zastępczych oraz innych form rodzinnej pieczy j. 1.2. 1.2.1. Organizowanie szkoleń dla kandydatów na rodziców zastępczych. 1.2.2. Tworzenie rodzinnych form pieczy j (rodziny niezawodowe, zawodowe i rodzinne domy dziecka). 1.2.3. Rozwój współpracy lokalnych instytucji działających na rzecz rodziny mającej na celu pozyskiwanie kandydatów do sprawowania zastępczych form opieki. PCPR PCPR, placówki opiekuńczo wychowawcze, Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna 1.3. Regulowanie sytuacji prawnej dzieci umieszczonych w pieczy j. 1.3.1 Współpraca z sądami, kuratorami sądowymi w zakresie uregulowania sytuacji prawnej dziecka. PCPR Zespół ds. pieczy j 1.4. Zgłaszanie dzieci z uregulowaną sytuacją prawną do ośrodków adopcyjnych, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających. 1.4.1. Współpraca z ośrodkami adopcyjno opiekuńczymi, Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej. PCPR Zespół ds. pieczy j, rodziny, koordynator rodzinnej pieczy j 2. Systematyczne wsparcie rodzin zastępczych funkcjonujący 2.1. Pomoc dzieciom umieszczonym w pieczy j oraz osobom 2.1.1.Zapewnienie rodzinom bezpłatnej pomocy psychologicznej poprzez PCPR, instytucje specjalistyczne, 20

ch na terenie powiatu. tworzącym rodzinną pieczę zastępczą w przezwyciężaniu problemów związanych z opieką nad małoletnimi przebywającymi pod ich opieką. zatrudnienie na etat psychologa, pedagogicznej, socjalnej i prawnej. 2.1.2. Organizowanie grupy wsparcia dla osób tworzących rodzinną pieczę zastępczą oraz rodzin pomocowych. 2.1.3. Wspieranie rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka przez wolontariuszy. 2.1.4. Udzielanie informacji o instytucjach świadczących pomoc na rzecz rodziny, informowanie o możliwościach poprawy życia zgodnie z potrzebami i przysługującymi rodzinom prawami. 2.1.5. Rozwój pracy zespołowej na rzecz dziecka i rodziny (koordynator rodziny, asystent rodziny, rodziny pomocowe i in.). 2.1.6. Współpraca z ośrodkami pomocy społecznej, sądem rodzinnym, organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz dziecka i rodziny w zakresie pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, w tym przezwyciężaniu problemów opiekuńczo wychowawczych. 2.1.7.Organizowanie szkoleń podnoszących kwalifikacje istniejących rodzin zastępczych. Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna 3. Zapewnienie wszechstronnej pomocy usamodzielniaj ącym się wychowankom rodzinnej i instytucjonalne j pieczy j. 3.1. Objęcie wsparciem usamodzielnianych wychowanków rodzinnej i instytucjonalnej pieczy j. 3.1.1.Przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz pomocy rzeczowej na zagospodarowanie. 3.1.2. Pomoc w ubieganiu się o mieszkanie usamodzielnianym wychowankom. 3.1.3. Pomoc w uzyskaniu zatrudnienia. 3.1.4.Podnoszenie przez usamodzielnianych wychowanków kwalifikacji PCPR, koordynator rodzinnej pieczy j, opiekun usamodzielnienia, pracownik socjalny 21

4. Wielokierunko wa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy j. 4.1. Wzbudzanie i podtrzymywanie motywacji rodzin biologicznych do współpracy na rzecz powrotu dziecka do rodziny. zawodowych oraz kompetencji społecznych przez uczestnictwo w kursach zawodowych oraz treningach kompetencji i umiejętności społecznych. 4.1.1. Rozmowy indywidualne. 4.1.2. Praca z rodzicem biologicznym na rzecz powrotu dziecka do rodziny. PCPR- pracownik socjalny, koordynator, OPS- pracownik socjalny, asystent rodziny 4. Zakładane rezultaty realizacji programu 1. Zwiększenie świadomości społeczności lokalnej odnośnie wartości rodziny poprzez podejmowanie działań profilaktycznych i promujących wartości rodzinne. 2. Postrzeganie rodzin zastępczych jako wspierających system pomocy społecznej. 3. Wzrost liczby rodzin zastępczych niezawodowych, zawodowych i rodzinnych domów dziecka. 4. Diagnoza i szkolenie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny j lub prowadzącego rodzinny dom dziecka. 5. Wsparcie istniejących rodzin zastępczych. 6. Zmniejszenie liczby dzieci umieszczanych w instytucjonalnej pieczy j. 7. Wzrost liczby dzieci powracających do rodzin naturalnych lub umieszczonych w rodzinach adopcyjnych. 8. Wzmocnienie systemu wsparcia dla rodzin zagrożonych bezradnością opiekuńczo wychowawczą oraz rodzin dysfunkcyjnych. 9. Kompleksowe wsparcie osób usamodzielnianych opuszczających formy opieki. 5. Limity rodzin zastępczych zawodowych na lata 2018-2020 Zadania do realizacji Rok Zwiększenie liczby rodzin zastępczych zawodowych 2018 2019 2020 1 1 1 22

6. Zagrożenia dla realizacji działań ujętych w Programie 1. Niewystarczająca ilość środków finansowych przeznaczonych na rozwój pieczy j. 2. Niewystarczająca liczba kandydatów na pełnienie funkcji rodzin zastępczych i prowadzących rodzinne domy dziecka. 3. Brak kandydatów na przyjęcie do rodzinnej pieczy j dzieci niepełnosprawnych, z zaburzeniami zachowania lub nastolatków. 4. Brak współpracy ze strony naturalnych rodziców w celu powrotu dziecka do rodziny. 5. Utrudnianie przez naturalnych rodziców procesu przysposobienia dziecka. 6. Długotrwałe procesy regulowania sytuacji prawnej dziecka. 7. Trudności we współpracy z innymi instytucjami zaangażowanymi w pomoc dziecku i rodzinie. 8. Brak współpracy usamodzielniających się wychowanków zastępczych form opieki w procesie usamodzielnienia (nierealizowanie indywidualnych programów usamodzielnienia). 7. Źródła finansowania Działania zawarte w Powiatowym programie rozwoju pieczy j na lata 2018 2020 finansowane będą ze środków własnych powiatu, oraz dotacji celowych i środków pozabudżetowych pozyskiwanych z innych źródeł. 8. Realizatorzy programu 1. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Zambrowie; 2. Centrum Obsługi Placówek Opiekuńczo wychowawczych w Zambrowie; 3. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Zambrowie; 9. Sposób monitorowania Programu Koordynatorem Powiatowego programu rozwoju pieczy j na lata 2018 2020 jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Zambrowie. Program jest spójny z Powiatową Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2012 2020. Monitorowanie Powiatowego programu rozwoju pieczy j na lata 2018 2020 odbywać się będzie na podstawie sporządzanej sprawozdawczości z wykonania zadań oraz analizy zbieranych informacji nt. realizacji działań ujętych w Programie. Informacje te przedkładane będą Zarządowi Powiatu w corocznym sprawozdaniu z realizacji do końca II kwartału roku następnego i Radzie Powiatu Zambrowskiego, oraz na każde wezwanie Rady. Program ma charakter otwarty i będzie podlegał ewaluacji w zależności od pojawiających się potrzeb i możliwości finansowych powiatu w zakresie rozwoju pieczy j. 23