Historia przedsiębiorstwa w zarysie OPGK. 10 lat Spółki. 45 lat tradycji

Historia przedsiębiorstwa w zarysie OPGK S.A. 10 lat Spółki 45 lat tradycji

Historia przedsiębiorstwa w zarysie Rzeszowskie Okręgowe Przedsiębiorstwo Miernicze Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne w Rzeszowie OPGK Geokart Rzeszów GEOKART S.A.

Wydawca Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne OPGK Rzeszów S.A. ul. Geodetów 1, 35-328 Rzeszów tel. (0 17) 86-42-400 opgk_rz@rz.onet.pl www.opgk.rzeszow.pl Tekst Adam Kozioł Współpraca: Krzysztof Hawroński Zbigniew Iwaszczuk Józef Laskowski Ryszard Michna Andrzej Nowakowski Władysław Stryczek Marek Urbanek Józef Wrona Jacek Zachara Zdjęcia Józef Ambrozowicz Archiwum OPGK Rzeszów S.A. Prywatne zbiory pracowników Opracowanie redakcyjne GEODETA Sp. z o.o. ul. Narbutta 40/20, 02-541 Warszawa (0 22) 849-41-63 www.geodeta.atomnet.pl Projekt graficzny Maria Rokoszewska Łamanie GEODETA Sp. z o.o. Korekta językowa Katarzyna Jakubowska Druk OPGK Rzeszów S.A. Oprawa Wydawnictwo Drukarnia MITEL s.c. Copyright by OPGK Rzeszów S.A. Rzeszów 2003 ISBN 83-87027-50-2

Szanowni Państwo! W roku bieżącym OPGK w Rzeszowie obchodzi dwie ważne rocznice: czterdziestopięciolecie zdobywania doświadczeń, rozwijania wiedzy, technologii i umiejętności, czyli krótko mówiąc tradycji, oraz dziesięciolecie istnienia w formie nowoczesnej spółki akcyjnej. Firma została powołana decyzją ministra gospodarki terenowej i ochrony środowiska z 8 grudnia 1973 roku. W jej efekcie do działającego od 1959 roku Rzeszowskiego Okręgowego Przedsiębiorstwa Mierniczego dołączono cztery inne przedsiębiorstwa z naszej branży, o czym bardziej szczegółowo w publikacji, którą macie, Szanowni Czytelnicy, przed sobą. Na przestrzeni tych 45 lat nasza firma świadczyła usługi na coraz wyższym rosnącym wraz z wymaganiami klientów poziomie, rozszerzając ofertę i zakres wykonywanych prac. W zmieniającej się rzeczywistości zmienialiśmy się i my. Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia w związku z kryzysem, który objął także naszą firmę, podjęto decyzję o prywatyzacji przedsiębiorstwa poprzez akcjonariat pracowniczy. Przekształcenia zaowocowały dynamicznym i szybkim rozwojem. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat akcjonariusze coraz większe wypracowywane zyski w całości przeznaczają na rozwój spółki i wprowadzanie najnowszych technologii. Kompetentna, przeszkolona załoga złożona z najwyższej klasy specjalistów: geodetów, topografów, kartografów, informatyków, grafików komputerowych i poligrafów wykonuje mapy, plany oraz inne druki i opracowania. Jako jedna z nielicznych firm w kraju tworzymy mapy dla potrzeb Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w układzie i standardach obowiązujących w NATO. Pracujemy dla Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii, urzędów marszałkowskich i samorządów, wykonując wszystkie specjalistyczne usługi geodezyjno- -kartograficzne i poligraficzne. Jesteśmy przygotowani merytorycznie i technologicznie do konkurowania na rynkach Unii Europejskiej. To dla Was i Waszych potrzeb, Szanowni Klienci, pracujemy, systematycznie podnosząc poziom i zakres świadczonych usług. To Wam, naszym Przyjaciołom, Współpracownikom i Pracownikom, poprzez tę monografię przekazujemy informacje o tradycji, teraźniejszości oraz planach i perspektywach na przyszłość. W rzeczywistość i standardy Unii Europejskiej wchodzimy bogatsi o prawie pół wieku doświadczeń, wyposażeni w najnowszy sprzęt i technologię, z załogą gotową podjąć wyzwania, jakie niosą nowe czasy, i zrealizować każde zadanie w dziedzinie geodezji i kartografii. Jak zawsze jesteśmy gotowi do świadczenia usług naszym dotychczasowym i przyszłym kontrahentom solidnie, terminowo i na najwyższym poziomie. mgr inż. Antoni Frączek Prezes Zarządu OPGK Rzeszów S.A.

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Powstanie przedsiębiorstwa państwowego Zmiany organizacyjne Ważniejsze prace przedsiębiorstwa (1974-1992) Ważniejsze fakty z historii przedsiębiorstwa Kierownictwo przedsiębiorstwa państwowego Kierownictwo zakładów produkcyjnych

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Powstanie przedsiębiorstwa państwowego Grupa Wykonawcza RzOPM na terenie Kombinatu Siarki w Machowie Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne w Rzeszowie utworzone zostało na podstawie zarządzenia nr 77 ministra gospodarki terenowej i ochrony środowiska z 8 grudnia 1973 r. i rozpoczęło działalność 1 stycznia 1974 roku. Firma powstała w wyniku integracji kilku przedsiębiorstw geodezyjno-kartograficznych działających w województwie rzeszowskim: Rzeszowskiego Okręgowego Przedsiębiorstwa Mierniczego (RzOPM), działającego od 1959 roku, mającego siedzibę przy ul. Dąbrowskiego (w kościółku ); 8

Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego Gospodarki Komunalnej ( Komunalka ), z siedzibą przy ul. Naruszewicza; Miejskiej Pracowni Geodezyjnej przy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rzeszowie, mieszczącej się przy ul. Mickiewicza; Miejskich Pracowni Geodezyjnych przy Prezydiach Miejskich Rad Narodowych w Sanoku, Stalowej Woli i Przemyślu; Państwowego Przedsiębiorstwa Fotogrametrii Wydziału Zamiejscowego w Rzeszowie (PPF), działającego od 1950 roku, mającego siedzibę przy ul. Marchlewskiego (obecnie Lisa-Kuli) tę ostatnią jednostkę włączono dopiero w roku 1975. Nowo utworzona firma wchodziła w skład Zjednoczenia Przedsiębiorstw Geodezyjno-Kartograficznych GEOKART i podlegała Głównemu Urzędowi Geodezji i Kartografii. Dyrektorem naczelnym OPGK w Rzeszowie mianowano mgr. Mieczysława Koryla, dotychczasowego dyrektora RzOPM. Siedziba dyrekcji mieściła się w Rzeszowie, w kościółku przy ul. Dąbrowskiego, a poszczególne zakłady ulokowano w większych miastach: Rzeszowie, Jarosławiu, Przemyślu, Krośnie, Sanoku, Mielcu, Łańcucie, Stalowej Woli i Tarnobrzegu w lokalach będących dotychczasowymi siedzibami przedsiębiorstw, z których OPGK zostało utworzone. Już na początku lat 70. dyrektor Koryl wystąpił z inicjatywą skupienia w jednym miejscu wszystkich jednostek administracji i wykonawstwa geodezyjnego (ośrodków dokumentacji geodezyjno-kartograficznej oraz OPGK i WBGiTR). Realizując tę wizję, w roku 1973 przy ulicy Geodetów w Rzeszowie rozpoczęto budowę kompleksu dwóch budynków: 4- i 14-piętrowego. Budowę pierwszego, niższego, zakończono w roku 1976. Prace przy drugim, rozpoczęte dopiero w roku 1975, trwały bardzo długo ze względu na sytuację polityczno-gospodarczą w kraju i ostatecznie budynek został dopuszczony do eksploatacji w 1990 roku. KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Mgr inż. Franciszek Łukszo, dyrektor RzOPM przed wyjazdem w teren Dyrektor Zjednoczenia GEOKART Jerzy Wysocki wmurowywuje kamień węgielny pod budowę wysokiego budynku OPGK Rzeszów 9

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Franciszek Raba obsługuje nowoczesny instrument BRT 006 W roku 1976 zaczęto zasiedlać nowy 4-piętrowy budynek. Jako pierwsza wprowadziła się do niego Pracownia Fotogrametrii. Następnie przeniesiono tam dyrekcję przedsiębiorstwa wraz z zapleczem (1977 r.) Dział Służby Pracowniczej, Dział Zaopatrzenia i Administracji Gospodarczej, Dział Planowania i Ekonomiki, Dział Księgowości, Dział Finansowy, Dział Transportu Samochodowego oraz działy techniczne: Kontroli Jakości, Technologii, Przygotowania i Likwidacji Produkcji. W nowym budynku znalazły się również trzy jednostki specjalistyczne: Zakład Geodezji Ogólnej, Zakład Topo-Karto, Zakład Reprodukcji Kartograficznej, a także Warsztat Napraw i Konserwacji Sprzętu. W latach następnych przedsiębiorstwo inwestowało w siedziby zakładów terenowych, wykupując własnościowe prawo do lokali w nowo wznoszonych budynkach w Sanoku (1988 r.), Krośnie (1983 r.), Tarnobrzegu (1992 r.) i Stalowej Woli (1991 r.). Pozostałe zakłady terenowe zajmowały pomieszczenia wynajmowane. Powstały również dwa ośrodki wypoczynkowe dla pracowników: w Radawie i w Solinie. Od grudnia 1977 roku firma używała nazwy Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne Geokart w Rzeszowie (w skrócie: OPGK Geokart Rzeszów). W chwili powstania, tuż po przejęciu integrowanych firm, OPGK Rzeszów zatrudniało około 1300 pracowników. Najliczniejszą grupę stanowili pracownicy byłego RzOPM około 440 osób. Narada w gabinecie dyrektora: dyrektor mgr Mieczysław Koryl, inż. Witold Szymczyk, Stanisław Madejowski, mgr Otylia Tabor, inż. Władysław Krawiec 10

Zmiany organizacyjne KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Na przestrzeni lat przedsiębiorstwo kilkakrotnie zmieniało swoje struktury organizacyjne. Niektóre jednostki likwidowano, inne integrowano, w miejsce starych tworzono nowe. 16 października 1978 r. powołano Pracownię ETOiPD (Elektronicznej Techniki Obliczeniowej i Przetwarzania Danych), która działała jako samodzielna jednostka do 2 stycznia 1989 r., kiedy to została włączona do Zakładu Geodezji Ogólnej. W 1984 r. do tego samego zakładu włączono Pracownię Fotogrametrii, a 1 lutego 1989 r. także Zakład Rzeszów. Likwidacji uległy Zakłady w Mielcu (1 października 1990 r.), Łańcucie (1 stycznia 1991 r.) i Sanoku (1 października 1991 r.). Na ich bazie powstały w tych miastach pracownie. Specjalistyczne Zakłady Topo-Karto i Reprodukcji Kartograficznej zostały połączone w roku 1978, tworząc Zakład Topografii, Kartografii i Reprodukcji. Z kolei od 1 marca 1989 r. z zakładu tego wyłączono Pracownię Reprodukcji, tworząc z niej Zakład Reprodukcji Kartograficznej i Poligrafii. Samodzielną jednostką był także Zakład Serwisowo-Naprawczy Sprzętu Geodezyjnego działający w latach 1985-89 i zajmujący się naprawami, konserwacją oraz produkcją sprzętu geodezyjnego. Na jego bazie powołana została w roku 1989 nowa jednostka gospodarcza GEOTRAS Sp. z o.o., która realizowała podobne zadania. W nowej rzeczywistości gospodarczej po roku 1989, w trudnej sytuacji ekonomicznej oraz w związku z zamiarem prywatyzacji przedsiębiorstwa, zaistniała potrzeba likwidacji pracowni terenowych: w Mielcu i Sanoku (1 czerwca 1992 r.) oraz w Łańcucie (1 lipca 1992 r.). Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne Geokart w Rzeszowie zostało ostatecznie zlikwidowane 1 marca 1993 r. Majątek przedsiębiorstwa i zobowiązania prawne przejęła w odpłatne korzystanie Spółka GEOKART RZE- SZÓW S.A. Narada techniczna kierownictwa: inż. Łucjan Pietluch, inż. Leszek Rybka, inż. Witold Szymczyk, mgr inż. Marian Liszka, mgr inż. Bronisław Duma Pomiar osnowy w Jeziórku. Józef Piwowar i Roman Nyrka 11

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Ważniejsze prace przedsiębiorstwa w latach 1974-1992 Za chwilę zastabilizujemy punkt osnowy szczegółowej II klasy (Rymanów, 1983 r.): Antoni Zdrada, Janina Krupa, Maria Wilczyńska, mgr inż. Adam Kozioł Janusz Bochenek w zmaganiach z dalmierzem EOK 2000 1. Osnowy geodezyjne W drugiej połowie lat 70. ubiegłego wieku zastosowanie w pomiarach geodezyjnych znalazły dalmierze elektrooptyczne. Nastąpił też rozwój technik wykonywania obliczeń geodezyjnych przy wykorzystaniu elektronicznych maszyn cyfrowych. Pozwoliło to na zakładanie nowego typu osnów geodezyjnych zbudowanych z nieregularnych sieci kątowo-liniowych, dla których można było określić współrzędne punktów z dużo większą niż dotychczas dokładnością. Gdy w końcu lat 70. w PPGK w Warszawie zakończono prace nad obliczeniem osnowy podstawowej I klasy, rozpoczęło się wdrażanie nowej metody zakładania osnów szczegółowych II, a później III klasy. OPGK Geokart w Rzeszowie było jednym z pierwszych przedsiębiorstw w kraju, które stosowało ją w praktyce. W roku 1979 brygada pod kierownictwem początkowo mgr. inż. Mariana Dworzańskiego, a później mgr. inż. Adama Kozioła założyła szczegółową osnowę II klasy na obiekcie Ropczyce Sędziszów. Kolejnymi obiektami były: Krosno, Rymanów Iwonicz, Mielec, gminy Kuryłówka i Strzyżów, Pruchnik, Zapora Niwiska, Brzozów i Kolbuszowa. W następnych latach spośród wykonawców, którzy zdobyli doświadczenie w zakładaniu osnów szczegółowych II i III klasy, powołano kolejne brygady pod kierownictwem mgr. inż. Franciszka Gmiterka, Adama Stramskiego, Andrzeja Ślusarza, Józefa Wrony (starszego), które wykonywały ten asortyment robót na terenie województwa rzeszowskiego. 12

2. Mapa zasadnicza Jednym z najważniejszych zadań Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii było pokrycie całego kraju jednolitą, nowoczesną mapą zasadniczą i utrzymanie jej w stałej aktualności. W roku 1975 opracowano Krajowy program wykonania i modernizacji mapy zasadniczej mający na celu zaspokojenie podstawowych potrzeb inwestycyjnych i eksploatacyjnych w gospodarce, a w szczególności w gospodarce ziemią, w planowaniu przestrzennym, projektowaniu i realizacji budownictwa mieszkaniowego i przemysłowego, w gospodarce leśnej, wodnej oraz w ochronie środowiska. Praktyczna realizacja tego programu rozpoczęła się w 1979 roku, w czym aktywnie uczestniczyło OPGK Geokart w Rzeszowie, angażując prawie połowę swojej mocy produkcyjnej w prace przy mapie zasadniczej. Stosowano przy tym nowoczesne metody fotogrametryczne zarówno numeryczne, jak i analogowe. Mapę zasadniczą wykonywano w Zakładzie Geodezji Ogólnej oraz w zakładach terenowych. 3. Ewidencja gruntów W roku 1977 GUGiK opracował i przekazał do realizacji nowoczesny model ewidencji gruntów oraz program modernizacji gruntów dla obszarów miast. Prace z tego zakresu podjęto również w OPGK Geokart Rzeszów. Zakładanie i modernizacja ewidencji gruntów były ściśle związane z wykonaniem mapy zasadniczej, co wynikało z samych procesów technologicznych oraz obowiązku wykorzystania danych źródłowych z mapy zasadniczej, takich jak granice administracyjne i władania, budynki, układ komunikacyjny, użytki gruntowe oraz kontury klasyfikacji gleboznawczej. W związku z tym prace prowadzone były w pierwszej kolejności na terenie miast, a dopiero później gmin. Zastosowano w nich informatyczny podsystem ewidencji gruntów EWGRUN, a do obliczeń wykorzystano maszynę cyfrową ODRA 1304 pracującą na Politechnice Rzeszowskiej. Pierwsze obiekty (Błażowa, Cieszanów, Rymanów, Lesko, Kolbuszowa, Hrubieszów, Krasnobród oraz Frampol) opracowano w Pracowni ETO kierowanej przez mgr. inż. Czesława Hnacika. Od 1988 roku ewidencję gruntów zakładano i modernizowano, korzystając już z komputerów PC. KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Fragment mapy zasadniczej z 1976 r. Kazimierz Krajewski oblicza analogowo powierzchnie działek, 1969 13

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE W pracowni fotogrametrycznej w Machowie: mgr inż. Romuald Dziuszyński, mgr inż. Maria Cisowska kierownik pracowni, Bogusław Bereś Grupa Wykonawcza RzOPM przed swoją siedzibą w baraku, w Machowie 4. Geodezyjna obsługa inwestycji Znaczny udział w produkcji OPGK Geokart Rzeszów miały prace związane z obsługą geodezyjną inwestycji. Doświadczona, wysoko kwalifikowana kadra wywodząca się z RzOPM, liczne grono absolwentów wyższych uczelni, mocne oparcie w zapleczu naukowym IGiK oraz wyposażenie w nowoczesny sprzęt geodezyjny umożliwiały wykonywanie skomplikowanych zadań realizacyjnych. Najważniejsze inwestycje obsługiwane przez OPGK Geokart Rzeszów to: a) Zagłębie Siarkowe Obsługę geodezyjną Kombinatu Siarkowego w Machowie przedsiębiorstwo dostało w spadku po zintegrowanym RzOPM. Już od 1959 roku przy obsłudze tej 14

inwestycji działała Grupa Wykonawcza RzOPM, której kierownikami byli kolejno: inż. Władysław Kałużny, mgr inż. Danuta Cisowska-Wolak, inż. Krzysztof Cisek oraz mgr inż. Jan Bąk. Od 1968 r. grupa miała własną komórkę fotogrametryczną kierowaną przez mgr inż. Marię Cisowską, która jako jedna z pierwszych w kraju wprowadziła do produkcji metody fotogrametrii naziemnej. Na bazie Grupy Wykonawczej został utworzony Zakład Terenowy w Tarnobrzegu, który prowadził roboty w kopalniach Machów, Jeziórko, Grzybów i Osiek. b) Linia Hutniczo-Siar o-siarkowa OPGK Geokart Rzeszów uczestniczyło również w realizacji wielkiej inwestycji PRL-u, jaką była budowa Huty Katowice i towarzyszącej jej Linii Hutniczo-Siarkowej, która miała służyć do kolejowego transportu rudy żelaza z ZSRR. Brygada Zakładu TGO pod kierownictwem Jana Sowy wykonała mapę do celów projektowych dla 76-kilometrowego odcinka tej linii (Przędzel k. Niska Strzegomek k. Osieka). Obsługę geodezyjną budowy prowadziła także brygada pod kierownictwem Jana Sowy, a w końcowym okresie prac Zygmunta Wróbla. Główne prace obejmowały wytyczenie osi magistrali, sporządzenie dokumentacji do wywłaszczenia pasa kolejowego, pomiary geodezyjne przy budowie nasypów, przepustów, przejazdów, stacji rozdzielczych, przepraw mostowych (w tym przez Wisłę), budowli towarzyszących oraz przy układaniu torów. c) Zapory y wodne w Solinie i Besku Obsługa zapór w Solinie i Besku to także spadek po RzOPM. Rozpoczęta w 1960 roku budowa zapory w Solinie była obsługiwana przez grupę geodezyjną, którą kierowali kolejno: Jan Gałęza, inż. Łucjan Pietluch i mgr inż. Krzysztof Klimowicz. Po integracji Zakład Terenowy w Sanoku przejął prowadzenie cyklicznych obserwacji osiadań i przemieszczeń tego obiektu. Obsługa geodezyjna budowy zapory w Besku prowadzona była w latach 1973-78 przez grupę pomiarową pod kierownictwem inż. Mieczysława Olszewskiego. KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Jan Gałęza z zespołem przy zaporze w Solinie Budowa słupa obserwacyjnego na terenie zapory w Solinie 15

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Pomiar siatki realizacyjnej drutami inwarowymi Prace realizacyjne Niełatwe było życie geodety w Bieszczadach d) Obsługa zakładów przem emysło słowy wych Geodetów z OPGK Geokart Rzeszów nie zabrakło także na licznych budowach zakładów przemysłowych i przy pomiarach parametrów maszyn i urządzeń. Najważniejszymi obiektami obsługiwanymi w tamtych latach były: Huta i Elektrownia Stalowa Wola, Wytwórnie Sprzętu Komunikacyjnego w Rzeszowie, Elektrownia Załęże, huty szkła w Jarosławiu, Sandomierzu i Krośnie, WSK Gorzyce, węzeł kolejowy Medyka, Zakłady Przemysłu Gumowego Stomil w Sanoku i Dębicy, Gamrat w Jaśle. Roboty te prowadziły brygady pomiarowe z najbliższych zakładów terenowych przedsiębiorstwa. 5. Pomiary leśne Poważny udział w produkcji geodezyjnej miały pomiary wykonywane na zlecenie Państwowych Gospodarstw Leśnych w lasach bieszczadzkich, leżajskich i strzyżowskich, objętych działaniem Rejonowej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie. W ramach tych prac zakładano osnowy geodezyjne, wykonywano pomiary granic rolno-leśnych, przeprowadzano regulację stanów prawnych, sporządzano mapy gospodarcze w skali 1:5000. Największy udział w tym miały zespoły Franciszka Duplagi, Jana Sowy i Józefa Duplagi. 16

6. Fotogrametria Pracownia Fotogrametrii przejęta z RzOPM została znacznie rozbudowana i usprzętowiona. Zakupiono urządzenia firmy Carl Zeiss Jena: Stecometr C z koordimetrem (w późniejszym okresie podłączono go do mikrokomputera), dwa Stereometrografy F z koordimetrem F, dwa Topocarty B (jeden z przystawką Ortophoto B), Laser-Transmark B, Interpretoscop C, kamerę fotogrametryczną UMK 1318 i dwa fototeodolity. Dynamiczny rozwój fotogrametrii w tym okresie spowodował duże zmiany w tradycyjnej technologii geodezyjnej opartej na pomiarach bezpośrednich. W OPGK Geokart Rzeszów w produkcji stosowano zarówno fotogrametrię naziemną, jak i lotniczą. W ramach tej pierwszej wykonywano inwentaryzacje architektoniczne zabytków metodą kreskową (Rzeszów, Przemyśl), a także pomiar ruchu mas ziemnych metodą profili niestabilizowanych i warstwicową (zwałowiska Kopalni Siarki w Machowie). Przedsiębiorstwo prowadziło również pomiary odkształceń budowli metodą paralaks czaso- KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Fotogrametryczne pomiary przemyskiej starówki (1978 r.): Bożena Czubryt, Marian Karciński, Ryszard Dłuszyński Inwentaryzacja elewacji frontowej kamienicy przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Przemyślu (1978 r.) 17

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Przy fototeodolicie Zbigniew Śnieżyński, Kopalnia Siarki w Jeziórku Pomiary topograficzne, przy stoliku Władysław Szafran wych punktów sygnalizowanych, jednak zaniechano tej metody z uwagi na zbyt małą dokładność. Fotogrametrię lotniczą wykorzystywano do wykonywania aerotriangulacji osnowy polowej i kameralnej oraz do opracowań map sytuacyjno-wysokościowych na autografach, do pomiarów osiadań terenu Kopalni Siarki w Jeziórku metodą teoretycznej siatki kwadratów oraz do aktualizacji map topograficznych i tworzenia ortofotomapy. 7. Mapy topograficzne OPGK Geokart Rzeszów było jednym z pięciu przedsiębiorstw w kraju (obok PPGK oraz OPGK-ów w Krakowie, Poznaniu i Białymstoku), które wykonywały mapy topograficzne dla potrzeb wojskowych i gospodarczych. W latach 1956-75 opracowano szczegółową mapę topograficzną kraju w skali 1:10 000, a dla obszarów intensywnego rozwoju gospodarczego w skali 1:5000. Mapy wykonywano metodą kombinowaną, tzn. z wykorzystaniem fotomapy, a w odniesieniu do terenów górzystych metodą autogrametryczną. Prowadzono także w ograniczonym zakresie produkcję map w skali 1:25 000 i 1:50 000 drogą generalizacji map 1:10 000. W latach 1974-75 zakończono opracowanie pierwszej edycji map topograficznych dla potrzeb gospodarczych (1:10 000). W OPGK Geokart Rzeszów z powodzeniem wdrożono i stosowano nowoczesną technikę rytowania map na foliach poliestrowych oraz technikę fotoskładu do montażu opisów i oznaczeń na mapach. 8. Reprodukcja i poligrafia Przedsiębiorstwo posiadało nowoczesny Zakład Reprodukcji i Poligrafii wyposażony między innymi w: dwie kamery fotoreprodukcyjne AHZ, trzy maszyny offsetowe (Zetaconte, Invicta i Dominant), kopioramy, światłokopiarki Océ oraz inny sprzęt peryferyjny. Wykonywano tam wszelkiego typu przeskalowania i montaż map, odnawianie zniszczonych pierworysów i matryc. Jako jedna z nielicznych firm w kraju OPGK Geokart Rzeszów drukowało mapy topograficzne. Znaczną część produkcji tego zakładu stanowił druk offsetowy różnych innych materiałów: etykiet, folderów, instrukcji, plakatów, kalendarzy, czasopism itp. 18

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Fragment mapy topograficznej w skali 1:25 000, Libia, 1985 r. 9. Prace eksportowe Eksport usług geodezyjnych i kartograficznych realizowany był przez GUGiK za pośrednictwem przedsiębiorstw wchodzących w skład Zjednoczenia GEOKART w ramach umów z centralami i przedsiębiorstwami handlu zagranicznego (Budimex, Dromex, Polservice, Wadeco, Resbud, PEGiK Geokart itp.). Pracownicy OPGK Geokart Rzeszów, urlopowani na czas kontraktów, uczestniczyli w bezpośrednich pomiarach geodezyjnych za granicą, a na miejscu w kraju wykonywano dla kontrahenta zagranicznego opracowania kartograficzne, fotogrametryczne i reprodukcyjne. Przedsiębiorstwo uczestniczyło w pracach na terenie Libii ( Wielka Rzeka ), Iraku (Kirkuk, Bagdad), Zjednoczonych Emiratów Arabskich (Abu-Zabi), Kuwejtu oraz Kamerunu i Nigerii. Zakładano tam i mierzono poziome i pionowe osnowy geodezyjne, opracowywano mapy do celów gospodarczych oraz obsługiwano inwestycje, takie jak drogi, rurociągi czy zakłady przemysłowe. Wielu pracowników wyjeżdżało też na kontrakty indywidualne, przeważnie na budowy w Czechosłowacji, NRD i ZSRR. Erbil w Iraku, geodeci pod ochroną wojska (1984 r.) Fragment mapy topograficznej w skali 1:50 000, Kamerun, 1989 r. 19

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Na stanowisku serwisowym mgr inż. Zdzisław Stecko Wykrywacz urządzeń podziemnych GEOTRAS 3, produkcja OPGK Geokart Rzeszów 10. Serwis i produkcja sprzętu geodezyjnego Od roku 1976 w OPGK Geokart Rzeszów istniał Warsztat Napraw i Konserwacji Sprzętu Geodezyjnego, przekształcony dwa lata później w Pracownię Napraw i Konserwacji Sprzętu Geodezyjnego. Warsztat posiadał autoryzację firmy Carl Zeiss Jena w zakresie napraw i konserwacji instrumentów optycznych tej firmy, a jego pracownik Stanisław Pietryka odbył specjalistyczne szkolenie w zakładach w Jenie. Serwisem kierowali kolejno: Wiesław Sołczyk, mgr inż. Zdzisław Żegocki, inż. Mieczysław Nazim, mgr inż. Zdzisław Stecko. W 1985 roku pracownię przekształcono w Zakład Serwisowo-Naprawczy, którym kierował mgr inż. Ryszard Komórek. Oprócz bieżących napraw i konserwacji sprzętu należącego do przedsiębiorstwa wykonywano także usługi dla podmiotów zewnętrznych. Zakład wytwarzał drobny sprzęt geodezyjny: tyczki, stojaki do tyczek, węgielnice, szpilki, piony sznurkowe, tyczki teleskopowe i pryzmaty dalmiercze. Na szczególne podkreślenie zasługuje produkcja jednego z pierwszych w kraju lokalizatorów urządzeń podziemnych o nazwie GEOTRAS, skonstruowanego przez pracowników przedsiębiorstwa: inż. Wiesława Ziemiańskiego i mgr. inż. Zdzisława Steckę. 20

11. Prowadzenie ośrodków dokumentacji i ZUD Z chwilą wprowadzenia zmian w organizacji przedsiębiorstw geodezyjno-kartograficznych w kraju i utworzenia OPGK-ów GUGiK przekazał im składnice materiałów geodezyjno-kartograficznych. Dzięki temu powstały warunki do unowocześnienia sposobów korzystania z materiałów geodezyjno-kartograficznych. W strukturze OPGK Geokart Rzeszów wydzielone zostały jednostki organizacyjne w postaci ośrodków dokumentacji geodezyjno-kartograficznej, które działały przy wszystkich zakładach produkcyjnych: w Rzeszowie, Jarosławiu, Przemyślu, Łańcucie, Mielcu, Krośnie, Stalowej Woli, Sanoku i Tarnobrzegu. W roku 1985 jednostki te zostały wyłączone ze struktury Przedsiębiorstwa i znalazły się w gestii wydziałów geodezji i gospodarki gruntami urzędów wojewódzkich, jednakże jeszcze przez pewien czas ich prowadzenie zlecano pracownikom OPGK Geokart Rzeszów. Podobna sytuacja miała miejsce z prowadzonymi w pewnym okresie przez Przedsiębiorstwo zespołami uzgodnień dokumentacji (ZUD-ami). 12. Mapa hydrograficzna W roku 1986 Przedsiębiorstwo rozpoczęło uruchamianie produkcji nowego asortymentu robót: mapy hydrograficznej 1:50 000. Prace wdrożeniowe w ramach zawartej umowy prowadziło Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne w Poznaniu, wyspecjalizowane w opracowywaniu map hydrograficznych. W listopadzie 1986 roku 11 pracowników OPGK Geokart Rzeszów (Wacław Bańka, Kazimiera Bieg, Józef Bojakowski, mgr inż. Józef Chruszczyński, Bogusława Ciejka, mgr inż. Adam Kozioł, Lucyna Krupa, mgr Tadeusz Lizak, Leszek Niemiec, mgr Teresa Pastuła, Elżbieta Porada) odbyło przeszkolenie hydrograficzne prowadzone przez naukowców-hydrografów z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W następnym roku przystąpiono do wykonania dwóch arkuszy mapy hydrograficznej: 165.3 Rzeszów i 165.4 Łańcut. Prace zakończone w marcu 1988 roku prowadzone były pod nadzorem naukowym dr. hab. Zdzisława Michalczyka z Zakładu Hydrografii UMCS w Lublinie, który również opracował komentarze do tych map. W latach 1988-89 wykonano jeszcze 5 arkuszy mapy hydrograficznej: 164.2 Mielec, 165.1 Kolbuszowa, 165.2 Leżajsk, 175.1 Strzyżów, 175.2 Kańczuga. KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Fragment mapy hydrograficznej w skali 1:50 000, arkusz Rzeszów 21

KORZENIE OPGK GEOKART Ważniejsze fakty z historii przedsiębiorstwa W RZESZOWIE A może by tak coś policzyć? Compucorp 392 Kalkulator programowany HP-45 1. Informatyzacja Druga połowa lat 70. XX wieku to okres, w którym do produkcji geodezyjno-kartograficznej i do zarządzania przedsiębiorstwem zaczęła wkraczać informatyka. Stało się to możliwe dzięki otwarciu Polski na Zachód i importowi narzędzi informatycznych. Na początku były to kalkulatory arytmetyczne i programowane firm Casio i Calcomp, a zwłaszcza niezastąpione kalkulatory programowane HP-25 i HP-45. Przedsiębiorstwo posiadało również urządzenia Compucorp 392 z programowalną pamięcią na taśmie magnetofonowej (od 1976 r.). Kalkulatory wyposażone w funkcje trygonometryczne i możliwości programowania znacznie uprościły i przyspieszyły obliczenia geodezyjne. Informatyzacja Przedsiębiorstwa oparta na elektronicznych maszynach liczących rozpoczęła się w roku 1978 wdrożeniem systemu planowania i sprawozdawczości bezpośredniej produkcji PROPOD (pod kierownictwem inż. Ryszarda Faca) oraz wdrożeniem systemu ewidencji gruntów EWGRUN (pod kierownictwem inż. Mieczysława Zagockiego). Przedsiębiorstwo korzystało z komputerów ODRA 1204 i 1305 pracujących na Politechnice Rzeszowskiej, w ZETO Rzeszów i ETOB Rzeszów. Dopiero w roku 1982 zakupiono specjalistyczną maszynę cyfrową GEO-20. Była ona wykorzystywana głównie do wykonywania obliczeń osnów geodezyjnych, powierzchni działek oraz współrzędnych z pomiarów sytuacyjno-wysokościowych (programy: BANK-20, EWA- 20, SIEĆ-20, XFAS, PROCEDURY, NI-20, PGMP). GEO-20 została wyłączona z produkcji w 1991 roku. Koniec lat 80. to początek ery mikrokomputerów. MERITUM II pierwszy składak rodzimej produkcji z pamięcią masową na taśmie magnetofonowej pojawił się w przedsiębiorstwie w 1986 r. W roku 1988 zakupiono prawdziwe komputery IBM PC XT i AT z procesorem i286 i dyskami twardymi typu Winchester. W latach następnych dokonywano zakupów kolejnych pecetów, o coraz większych mocach obliczeniowych (procesory i386 oraz i486). Wyposażono w nie wszystkie zakłady produkcyjne przedsiębiorstwa. Wykonywano na nich przede wszystkim obliczenia geodezyjne (programy: GEO, SPOG, SIEĆ POZ, SIEĆ WYS oraz MODULNET, PRZEM, WSG autorstwa dr. Romana Kadaja), zakładano część opisową ewidencji gruntów (programy: MSEG, EWGRUN). Wraz z komputerami zastosowano kartometry KAR-A2 oraz urządzenie kreślące Digigraf. Na podkreślenie zasługuje olbrzymi wkład pracy we wdrożenia technik informatycznych mgr inż. Renaty Wojtanowskiej, długoletniej pracownicy Pracowni ETOiPD. 22

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE 2. Sprzęt pomiarowy Pierwsze lata działalności OPGK Geokart Rzeszów przypadły na okres gwałtownego rozwoju przyrządów geodezyjnych, zwłaszcza do pomiarów odległości. Do produkcji geodezyjnej weszły wtedy dalmierze mikrofalowe i elektrooptyczne. Początkowo były to instrumenty z firmy Carl Zeiss Jena i Wild. Pierwszym dalmierzem w przedsiębiorstwie był zeissowski EOK 2000 zakupiony w 1973 roku, przejęty z RzOPM. W roku 1974 firma nabyła dalmierz DI-10 firmy Wild, a rok później szwedzki dalmierz elektrooptyczny AGA 12, który był bardzo wygodną nasadką na teodolit. Kolejne instrumenty to dalmierze AGA 12A (1977 r.). W roku 1978 zastosowano w przedsiębiorstwie dalmierze luminescencyjne DLS polskiej produkcji, jednak ze względu na niewygodne warunki obsługi i pomiaru nie przyjęły się one w szerszym zastosowaniu. Zbigniew Śnieżyński przy dalmierzu EOK 2000 Franciszek Raba z niwelatorem Ni 025 na moście przez Wisłę w Nagnajowie 23

KORZENIE OPGK GEOKART W RZESZOWIE Obserwacje ze słupa sieci trygonometrycznej. Zapora Besko (1977 r.). Inż. Mieczysław Olszewski pracuje teodolitem Wild T3 W latach 1979-80 dokonano zakupów dalmierzy EOT 2000 firmy Zeiss Jena zintegrowanych z teodolitem optycznym. Kolejne generacje sprzętu to już znakomite nasadki dalmiercze firmy Wild: DI-4L, DI--1000 oraz nasadki Red Mini2 firmy Sokkisha. W roku 1991 pojawił się w przedsiębiorstwie pierwszy tachimetr elektroniczny (total station) Elta 6 z rejestratorem REC 500 firmy Opton, a w roku 1992 kolejny Elta 5, także z rejestratorem REC 500. Do pomiarów kątowych wykorzystywano głównie teodolity optyczne Theo 010A i Theo 020A (Zeiss) oraz T3 i T2 (Wild). Najpopularniejszymi niwelatorami były: Ni 025 i Koni 007 Zeissa. EOK 2000 Theo 020A Pomiary sytuacyjno- -wysokościowe. Przy teodolicie Theo 010A z nasadką dalmierczą Marian Karciński 24