Rozumienie niepełnosprawności jako kwestii praw człowieka Maria Król POLSKIE FORUM OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym Krok za krokiem w Zamościu 1
Konwencja ONZ/Preambuła/ Przyrodzona godność i wartość oraz równe i niezbywalne prawa wszystkich członków rodziny ludzkiej jako podstawa wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie. 2
Konwencja ONZ /Preambuła/ Uznanie znaczenia dla osób niepełnosprawnych: samodzielności niezależności wolności dokonywania wyborów 3
Konwencja ONZ /Art.1/ Cel: popieranie, ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkie osoby niepełnosprawne oraz popieranie poszanowania ich przyrodzonej godności. 4
Dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność Jakiekolwiek różnicowanie, wykluczanie lub ograniczanie ze względu na niepełnosprawność, którego celem lub skutkiem jest naruszenie lub zniweczenie uznania, korzystania z lub wykonywania wszelkich praw człowieka i podstawowych wolności w dziedzinie polityki, gospodarki, społecznej, kulturalnej, obywatelskiej lub w jakiejkolwiek innej, na zasadzie równości z innymi osobami. Obejmuje to wszelkie przejawy dyskryminacji, w tym odmowę racjonalnego usprawnienia. 5
Świadomość społeczna (Art.8) ROZUMIENIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI jako kwestii PRAW CZŁOWIEKA (według Monitoring Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, ONZ, New York i Genewa, 2010,) 6
Od pacjenta do obywatela Model medyczny (podejście medyczne, rehabilitacyjne, opiekuńcze, charytatywne - obiekt pomocy charytatywnej, socjalnej, medycznej - pacjent) MODEL BIOPSYCHOSPOłECZNY Model społeczny (podejście ze względu na prawa człowieka i odpowiedzialność społeczeństwa za modyfikację środowiska posiadacz praw, obywatel) 7
PODEJŚCIE CHARYTATYWNE PODEJŚCIE ZE WZGLĘDU NA PRAWA CZŁOWIEKA Fakultatywne Obligatoryjne Pod kontrolą Autonomiczne Pozbawianie wpływu Posiadanie wpływu Zorientowane na dysfunkcje obiektu Zorientowane na bariery lub brak ułatwień w środowisku 8
PODEJŚCIE CHARYTATYWNE PODEJŚCIE ZE WZGLĘDU NA PRAWA CZŁOWIEKA Ograniczające aktywność Ułatwiające aktywność Upokarzające Z poszanowaniem godności Zależność Niezależność 9
PODEJŚCIE CHARYTATYWNE Dyskryminacja Instytucjonalizacja usług Segregacja PODEJŚCIE ZE WZGLĘDU NA PRAWA CZŁOWIEKA Równość praw i szans Usługi włączające w środowisku lokalnym Integracja OD PACJENTA DO OBYWATELA 10
Niepełnosprawność - pojęcie ewoluujące Wynik interakcji między osobami z dysfunkcjami a barierami środowiskowymi, w tym wynikającymi z postaw ludzkich, które utrudniają tym osobom pełny i skuteczny udział w życiu społeczeństwa, na zasadzie równości z innymi osobami Osoba NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Bariery Definicje niepełnosprawności w Konwencji ONZ wywodzą się z ICF. 11
Społeczna odpowiedzialność Na całym społeczeństwie spoczywa zbiorowa odpowiedzialność za dokonanie modyfikacji środowiska koniecznej dla pełnego uczestniczenia ludzi niepełnosprawnych we wszystkich dziedzinach życia społecznego (ICF, WHO, 2001). 12
Dostępność (Art.9) Dostępność jest warunkiem wstępnym uczestniczenia w życiu społecznym i gospodarczym. Oznacza, że osoby niepełnosprawne mają dostęp, na równych prawach z innymi, do środowiska fizycznego, transportu, technologii i systemów informacyjno- komunikacyjnych oraz pozostałych obiektów i usług. Znaczenie włączania kwestii niepełnosprawności do odpowiednich strategii zrównoważonego rozwoju, jako ich integralnej części. Universal design, racjonalne usprawnienia 13
Samodzielne życie osób z niepełnosprawnością (Art.19) Zapewnienie prawa samodzielnego wyboru sposobu życia i miejsca zamieszkania, w tym podjęcia decyzji co do tego, gdzie i z kim będą mieszkać, bez zobowiązywania do mieszkania w szczególnych warunkach (prawo dokonywania takich samych wyborów, na równi z innymi osobami) dom rodzinny ze wsparciem asystenta, wspierane mieszkalnictwo, mieszkania chronione 14
Usługi wsparcia (Art.19) Dostęp do szerokiego zakresu usług świadczonych w domu, miejscu zamieszkania i innych usług świadczonych w ramach społeczności lokalnej, w szczególności dla osób wymagających wysokiego poziomu wsparcia Asystent osobisty 15
Artykuł 31 Statystyka i zbieranie danych Państwa Strony zobowiązują się zbierać odpowiednie informacje, w tym dane statystyczne i wyniki badań, które umożliwią im kształtowanie i realizowanie polityki służącej wykonywaniu konwencji. Gromadzenie danych z wielowymiarowego obszaru niepełnosprawności jest warunkiem koniecznym dobrego rządzenia. ICF, ICF-CY jako ramy standaryzacji 16
Wyzwania w szkolnictwie i edukacji Kształcenie specjalistów (w tym nauczycieli, lekarzy, fizjoterapeutów, psychologów rehabilitacji, ergoterapeutów, itp.) Rozszerzenie programów kształcenia o zagadnienia społeczne, etyczne, znajomość urządzeń i technologii wspomagających, zaprojektowanych dla osób niepełnosprawnych, itp. Wprowadzenie na wszystkich kierunkach kształcenia wiedzy o zasadach udostępniania osobom niepełnosprawnym środowiska Edukacja włączająca 17
Obowiązki ogólne (Art.4) Przy tworzeniu i wdrażaniu ustawodawstwa i polityki celem wprowadzenia w życie niniejszej konwencji, a także w toku podejmowania decyzji w zakresie spraw związanych z osobami niepełnosprawnymi, Państwa Strony będą ściśle konsultować się z osobami niepełnosprawnymi, a także angażować te osoby, w tym niepełnosprawne dzieci, w te procesy, za pośrednictwem reprezentujących je organizacji. 18