W I Z Y T A S T U D Y J N A

Strona1 W I Z Y T A S T U D Y J N A Partnerstwa Lokalnego Ursus w ramach projektu, zadanie nr 4 - w zakresie standaryzacji pracy z bezdomnymi w tym: opracowanie modelu Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności METRYCZKA WIZYTY MIEJSCE: Włochy Mediolan, Verona, Rzym DATA: 04.03 10.03.2013 ORGANIZATOR: KONTAKT DO ORGANIZATORA: CEL WIZYTY Cel główny: Porównanie włoskiego i polskiego systemem przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązywania problemu bezdomności, a także skonfrontowanie realizowanego przez Partnerstwo Lokalne Ursus standardu pracy socjalnej z rozwiązaniami włoskimi. Poznanie roli organizacji pozarządowych i lokalnych władz w obszarze działań na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością. Cele szczegółowe: Poznanie włoskich rozwiązań instytucjonalnych w obszarze przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, w tym szczególnie relacji pomiędzy centralna polityką społeczną a polityką realizowaną przez poszczególne regiony (Lombardia, Verona, Lazio). Ocena roli organizacji pozarządowych we włoskim systemie instytucji pomocy i integracji - tło historyczne oraz współczesny obraz współpracy. Poznanie roli władz lokalnych gmina, miasto w realizacji zadań pomocy społecznej, w tym szczególnie podział ról pomiędzy instytucjami administracji

Strona2 samorządowej (Mediolan, Verona) a współpracującymi instytucjami (lokalna straż, policja) i organizacjami pozarządowymi. Działanie specyficznych organizacji pozarządowych w wymiarze praktycznym: na przykładzie doradztwa prawnego dla osób bezdomnych - Adwokaci Ulicy, oraz wykorzystanie rozwiązań spółdzielczości socjalnej. Zaznajomienie się z rozwiązaniami w obszarze ochrony zdrowia i pomocy prawnej świadczonej wobec osób bezdomnych : Udział przedstawicieli Partnerstwa Lokalnego Ursus w XIII Europejskiej Konferencji Organizacji Ochrony Zdrowia Psychicznego SMES poświęconej osobom bezdomnym INFORMACJE TECHNICZNE LP Rodzaj /krótki opis Dane teleadresowe 1. Hotel -Mediolan Istituto la Casa, Via Lattuada 14, 14-20135 Milano 02 55187310/17 Hotel - Werona Gran Can 045 7701911 Via Campostrini 60 Pedemonte (VR) Hotel Rzym Hotel Porta Maggiore +39 06 7027927 Piazza Portamaggiore 25-00185 Roma 2. Transport Ryanair +353 1 249 7744; 3. Przewodnik PoloniaViaggi e Turismo Summer Holiday's Travel Via Fauche, 36 20154 Milano +39 3929291571 poloniaviaggi@alice.it Osoba do Izabela Ziobel 4. Tłumacz PoloniaViaggi e Turismo Summer Holiday's +39 3929291571 Izabela Ziobel

Strona3 Travel Via Fauche, 36 20154 Milano poloniaviaggi@alice.it 5. Najbliższy szpital - Mediolan Ospedale San Carlo Borromeo Via Pio II, 3, 20147 Mediolan, +39 02 40221 6. Najbliższy szpital - Werona Najbliższy szpital - Rzym Szpital Uniwersytecki Integrated Ospedale San Giovanni Calibita Fatebenefratelli Piazzale Stefani, 1 37126 Werona, 045 812 1111 8 1 Piazza Fatebenefratelli, 1 00186 Rzym 7. Ubezpieczenie PZU POLSKA 8. Konsulat Konsulat RP w Mediolanie Corso Vercelli 56, 20145 Milano tel.: +39 02 480 189 78, int. 118, fax: +39 02 48020345 Magdalena Skwarczyńska 9. Ambasada Ambasada RP w Rzymie Via P.P Rubens, 20, 00197 Roma Tel. + 39 06 36204218 faks: +39 06 3217895 Agata Błaszczyk INFORMACJE MERYTORYCZNE Altra Sede della Regione Lombardia Urząd Regionu Lombardia ma w swojej strukturze organizacyjnej wydzielony zespół pracowniczy - Wydział Rodziny, Integracji i Solidarności Społecznej. Na spotkaniu poza przedstawicielami tych wydziałów był obecny dyrektor

Strona4 organizacyjny Obserwatorium Eupolis Regionu Lombardia, Dyrektor Departamentu Imigracji i Usług dla Dorosłych w Trudnej Sytuacji. Politykę wobec wykluczonych społecznie prowadzoną w mniejszych miastach regionu przedstawił szef służb socjalnych i polityki rodzinnej Gminy Brescia. Na spotkaniu byli też przedstawiciele prężnie działających w regionie organizacji pozarządowych, które korzystając z systemu wsparcia finansowego (dotacji) wypełniają praktyczną rolę instytucji wspierających i pomocowych. Organizacje pozarządowe są głównym partnerem oraz realizatorem usług wobec osób wykluczonych społecznie, w tym przede wszystkim wobec osób bezdomnych. Organizacje pozarządowe prowadzą specjalistyczne placówki pobytu osób bezdomnych. W stosunku do polskiego systemu pomocy społecznej to włoskie organizacje pozarządowe, w tym kościelne, a władze administracyjne biorą odpowiedzialność za pomoc osobom bezdomnym. Adres Palazzo Lombardia, Piazza Città di Lombardia 1, Milano Telefon + +39 0267653616 Osoba do dott.ssa Giulia Borgomaneri giulia_borgomaneri@regione.lombardia.it Spółdzielnia Socjalna Comunita' dei Giovani Wspólnota Młodzieży działa od 1972 r. na terenie całej prowincji Verona, poprzez promowanie zdrowych postaw życiowych młodych ludzi, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. We wspólnocie pomoc znajdują osoby uzależnione od narkotyków, po odbytych karach więzienia, dzieci w trudnej sytuacji, samotne matki, imigranci, bezdomni. Wspólnota ma trzy kierunki działania: (a) doraźna pomoc mieszkaniowa to oferta tanich, nisko kosztowych mieszkań dla osób uzależnionych od narkotyków, kobiet i mężczyzn, którzy potrzebują czasu i miejsca dla dokonania (przeprojektowania) zasadniczej zmiany życiowej, (b) pomoc terapeutyczna to specjalistyczne zajęcia i warsztaty prowadzone przez specjalistów dla grup (społeczności terapeutycznej) (c) organizacja staży zawodowych w miejscach pracy połączona z możliwością korzystania z mieszkania (coś w rodzaju kontraktowych mieszkań) oraz poddania się procesowi monitoringu prowadzonego przez pracowników socjalnych.

Strona5 Spółdzielnia Socjalna prowadzi własną działalność gospodarczą usługi hotelowe przez co pozyskując środki finansowe jest w stanie utrzymać dzienny ośrodek pomocy dla osób wykluczonych społecznie, prowadzić z osobami przebywającymi w tym ośrodku zajęcia (reintegracja mieszkaniowa bezdomnych). Działania Spółdzielni Socjalnej obejmują swym zasięgiem obszar miasta i gminy Verona. Adres Via Ponte Rofiolo 3 Telefon +393484533416 Osoba do Mauro Anselmo: accoglienza@cdgvr.it Caffè Bijoux labaoratorium kreatywno-rzemieślnicze To inicjatywa typowo projektowa prowadzona przez Stowarzyszenie. Laboratorium to część wspólnego projektu Parafii św. Pio X, Uniwersytetu w Weronie i stowarzyszenia Comunita dei Giovani pod nazwą Przestrzeń Kobiet (Spazio Diurno Femminile). Projekt skierowany do bezrobotnych kobiet zagrożonym wykluczeniem i bezdomnych koordynuje urząd gminy w Weronie. Kobiety wytwarzają biżuterię, drobne ozdoby, które potem wystawiają w sklepie internetowym. Istotą tego przedsięwzięcia jest zwrócenie uwagi bezrobotnym kobietą na wartość pracy, na sens przekwalifikowania się i poszukiwania innych specjalności zawodowych. Celem przedsięwzięcia jest umożliwienie osobom pomiędzy sobą, nie pozostawanie w samotności oraz stworzenie warunków do wykorzystywania możliwości sprzętu technicznego sieć komputerowa i poszukiwanie pracy przez Internet. Projekt nie jest nastawiony na zyski finansowe dla indywidualnych osób. Ma raczej charakter grupy wsparcia oraz identyfikowania się we wspólnocie. Adres Vicolo San Domenico 13/b, 37122 Verona Telefon +390458078363 Osoba do Gmina Miasta Verony Gmina miasta Verony dysponuje w swej strukturze dwoma komórkami organizacyjnymi Wydział Pomocy Rodzinie i Wydział Usług Społecznych w kompetencji których jest problematyka organizacji usług oraz zlecania

Strona6 projektów do organizacji pozarządowych, obejmujących wybrane grupy osób wykluczonych społecznie - dzieci i rodziny o niskim statusie ekonomicznym, obywateli spoza UE i bezdomnych. Z przekazanych informacji przez przedstawicieli obu tych Wydziałów wynikało, że poziom mierzonej bezdomności liczbą osób, uznanych za bezdomne na terenie Miasta Verona w ciągu dziesięciu lat obniżył się z 250 do 57. Ten wskaźnik uzyskano przy wydanej współpracy Urzędu Miasta z Lokalną Policją (wyłapanie przede wszystkim przywódców lokalnych grup i gangów zajmujących się sutenerstwem). Nie ukrywano, że konsekwencja działania Lokalnej Policji doprowadziła do przeniesienia się grup osób bezdomnych a raczej przebywających na ulicy do innych miast, np. Padwy. W Gminie Verona za osoby bezdomne, w rozumieniu prowadzonej polityki społecznej uznaje się głównie uchodźców i migrantów z Afryki. Usługi pomocy są prowadzone także przez cztery terenowe biura Urzędu Miasta tzw. Regionalne Centra Społeczne (CST). Bardzo specyficznym działaniem jest współpraca Komendy Głównej Policji z władzami Gminy Verona oraz niektórymi organizacjami pozarządowymi. Gmina współpracuje z Ministerstwem Spraw Zagranicznych - tak aby pomóc i wspierać integrację zagranicznych imigrantów w Weronie i nie odpuścić do ich wykluczenia. Gmina wspiera finansowo projekty organizacji pozarządowych: Progetto Fondazione Cariverona, Progetto Sirio, Progetto Tabit, Progetto Verona Solidale, Azimut etc. Adres Vicolo San Domenico 13/b, 37122 Verona Telefon +39 0458078351 Osoba do Chiara Chiaramonte minori.accoglienza@comune.verona.it Europejskie Forum Zdrowie Psychiczne i Wykluczenia Społecznego (SMES) Konferencja pod hasłem: Dom obywatelstwo członkostwo dotyczyła przede wszystkim rozwiązań w zakresie mieszkalnictwa odnośnie osób w sytuacji bezdomności. Uczestnicy pierwszego dnia konferencji mogli zapoznać się ze strategią UE na rzecz pomocy osobom bezdomnym przedstawioną przez Karimę Delli, członkinię Parlamentu Europejskiego. Następnie wysłuchać relacji gości z Portugalii i Stanów Zjednoczonych z procesu wdrażania

Strona7 programu home first w ich krajach. Ważnym punktem konferencji była też dyskusja odnośnie zdrowia psychicznego i dobrostanu osób w sytuacji zagrożenia bezdomnością, poczucia przynależności osób wychodzących z bezdomności. W części warsztatowej przedstawiciele różnych krajów europejskich prezentowali swoje innowacyjne rozwiązania w tej kwestii np. projekt: Dom i Godność - LESS, Obywatelstwo i zdrowie FIRST Adres National Research Council, Piazzale Aldo Moro 7 Telefon +39 3339133849 Osoba do Luigi Leonori, smeseu@smes-europa.org Adres Stowarzyszenie Adwokaci Ulicy Ospedale San Gallicano, To bardzo specyficzna organizacja pozarządowa. Pomoc prawna świadczona na ulicy datuje się we Włoszech od 2 2 roku, zapoczątkowali ją bolońscy adwokaci skupieni w stowarzyszenie "Amici di Piazza Grande". Od 2008 r. adwokaci ulicy działają również w Rzymie w ramach Narodowego Instytutu Promocji Zdrowia. Świadczą ponad 2 porad rocznie. Ich celem jest zapewnienie pomocy prawnej bezdomnych, którzy z powodu niekorzystnej sytuacji społecznej i marginalizacji nie mają możliwość dochodzenia swoich praw, często nie mają również żadnych dokumentów. Aby skorzystać z porady adwokatów ulicy nie trzeba umawiać się na wizytę czy rejestrować. Większość interwencji dotyczy głównie separacji, rozwodów, rent inwalidzkich, nielegalnych zwolnień i sporów pracowniczych. Adwokaci pracują dwa razy w tygodniu i są to często bardzo renomowani prawnicy. Specyfiką działania tej organizacji jest reprezentowanie danej osoby od momentu udzielania porady aż na wokandę sądową. via Delle Fratte in Trastevere 52, Roma Telefon 06 58543782 Osoba do roma@avvocatodistrada.it Caritas Roma

Strona8 Caritas Roma to jedna z najstarszych i najprężniej działających organizacji pomocowych świadczących pomoc osobom ubogim, wykluczonym społecznie i bezdomnych. Wśród licznych inicjatyw ostatnich lat najbardziej cenną jest uruchomienie parafialnego Kredytu nadziei i sklepów talonowych, w których osoby bez środków do życia, w sposób nie naruszający ich godności mogą zaopatrzyć się w niezbędne produkty i brać udział w treningu ekonomicznym. Caritas prowadzi też niskoprogowe noclegownie, jadłodajnie i punkt medyczny z nowocześnie wyposażonym gabinetem dentystycznym. Adres via Casilina Vecchia 19, Roma Telefon +39 06 69886424 Osoba do Alberto Colaiacomo Stowarzyszenie Sant E gidio (Amici per la strada) Wspólnota Sant'Egidio jest wspólnotą chrześcijańską licząca ponad 50.000 członków w ponad krajach. Jednym z głównych celów działania jest służba dla ubogich i dialog z wyznawcami innych religii i niewierzącymi. Wspólnota Sant'Egidio powstała w Rzymie w 1968 roku. Ich działalność obejmuje tworzenie schronisk dla osób starszych, hospicjów dla chorych na AIDS i bezdomnych. Stale wydają i uzupełniają broszurę dla bezdomnych "Gdzie jeść, spać i myć w Rzymie". Wspólnota jest światowym liderem w zakresie przeciwdziałania AIDS, jest uznanym mediatorem negocjacji pokojowych, występuje jako przeciwnik kary śmierci. Wokół wspólnoty skupieni są liczni eksperci i badacze zjawiska wykluczenia społecznego i bezdomności. Adres Piazza di Sant'Egidio, 3, 00153 Rome Telefon Osoba do Massimiliano Signifredi mailto:msignifredi@gmail.com - z powodów organizacyjnych nie doszło do tej wizyty, a jedynie wymiany mailów. Kamiliańska Misja Pomocy Społecznej Kamiliańska Misja Pomocy Społecznje ma długą historię, sięgającą wieku XVI, kiedy to patron misji św. Kamil założył Zakon Ojców Kamilanów. Wyjątkowo nowoczesne zasady pomocy osobom cierpiących i ubogim, w których troska o pomoc fizyczną ( leczenie i posiłki) obejmowała również sferę potrzeb

Strona9 Adres Telefon Osoba do duchowych. Centrum licznych ośrodków kamiliańskich na całym świecie mieści się w Rzymie. Spotkanie z generałem Zakonu Renato Salvatore przybliży udział osób świeckich i zakonników skupionych wokół misji w pomocy osobom bezdomnych i zagrożonych bezdomnością. Parafia Świętego Kamila de Lellis Via Sallustiana, 24 00187 Roma. o. Krzysztof Trębski HARMONOGRAM DATA: 04 marca 2013, poniedziałek 11.25-13.30 przelot Warszawa, Okęcie Mediolan Bergamo 13.30 15.30 Transfer do hotelu, zameldowanie 16.00 18.00 Redakcja Terre di mezzo in via Benevento, 02-8130978 Mediolan z powodu odwołania wizyty zwiedzanie Mediolanu 18,00-19,00 Obiadokolacja, czas wolny DATA: 05 marca 2013, wtorek 8.00 9.00 Śniadanie 9.00 12.30 Urząd Regionu, Palazzo di Lombardia, Piazza Città di Lombardia 1 12.30 15.30 Transfer do Werony, w trakcie podróży obiad 15.30-16.00 Zakwaterowanie w hotelu 16.00 18.00 Spółdzielnia Socjalna Comunita' dei Giovani Werona 18.00 22.00 kolacja, czas wolny, transfer do hotelu DATA: 06 marca 2013, środa 7.30 8.30 Śniadanie 10.00 12.30 Urząd Miasta Werona: Piazza Bra 1 37121 Verona 12.30 19.30 Transfer do hotelu, w trakcie podróży obiad 19.30-22.00 Transfer, kolacja, czas wolny DATA: 07 marca 2013, czwartek

Strona10 8.00 9.00 Śniadanie 9.00 14.30 Konferencja SMES : Conference Centre C N R Piazzale Aldo Moro 7 00185 Roma/ 14.30 15.30 obiad 16.00-18.00 Stowarzyszenie Adwokaci Ulicy Ospedale San Gallicano, via Delle Fratte in Trastevere 52, Roma 18.00 22.00 Powrót do hotelu, kolacja, czas wolny DATA: 08 marca 2013, piątek 8.00 9.00 Śniadanie 9.30 12.30 Stowarzyszenie Sant E gidio, Piazza di Sant'Egidio, 3, 00153 Rome wizyta odwołana 13.00 14.00 obiad 14.30-17.30 17.30-22.00 Caritas Roma, via Casilina Vecchia 19. Transfer do hotelu, kolacja czas wolny DATA: 09 marca 2013, sobota 8.00 9.00 Śniadanie 9.30 13.00 Parafia Świętego Kamila de Lellis Via Sallustiana, 24 00187 Roma. 13.00 14.00 obiad 14.00-22.00 Czas wolny, zwiedzanie Rzymu, kolacja DATA: 10 marca 2013, piątek 6.30 7.00 Śniadanie 7.00 8.00 Transfer na lotnisko 9.45-12.05 Przelot do Polski Rzym Ciampino - Warszawa Okęcie OGÓLNE UWAGI KOŃCOWE: Wstępna analiza systemów pomocy społecznej (Polska Włochy) przeprowadzona podczas tej wizyty studyjnej w czasie rozmów bilateralnych, szczególnie prowadzonych z przedstawicielami III sektora, wykazuje istotną różnicę w podejściu do problemów pojedynczej osoby i rodziny. Ciężar działań pomocowych przeniesiony jest w systemie włoskim na organizacje pozarządowe, głównie związane z misją kościoła katolickiego. W zasadzie rolą instytucji administracji samorządowej jest rozdzielanie środków finansowych pomiędzy organizacje pozarządowe, monitorowanie i kontrolowanie ich działania.

Strona11 Odnotowano w trakcie rozmów, że istnieje bardzo słaby związek korelacyjny pomiędzy centralną polityką społeczną a polityką regionalną. W zasadzie (tło historyczne Włoch) głównym kreatorem działań w zakresie polityki społecznej są władze regionów, a ciężar wykonawczy spoczywa na sektorze obywatelskim (organizacji pozarządowych).