Uchwała Nr XVII/119/12 Rady Powiatu Opolskiego z dnia 26 kwietnia 2012 r. w sprawie przyjęcia Programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie w Powiecie Opolskim na lata 2012-2015. Na podstawie art. 12 pkt 11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz. 1592 z póź. zm.), w związku z art. 6 ust.3 pkt 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie / Dz. U. z 2005r. Nr 180 poz. 1493 z późn.zm/, Rada Powiatu Opolskiego uchwala, co następuje: 1 Przyjmuje się Program przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie powiatu opolskiego na lata 2012-2015 stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. 2 Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Powiatu Opolskiego. 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Rady Powiatu Opolskiego Stefan Warzecha
Załącznik do Uchwały Rady Powiatu Opolskiego Nr XVII/119/12 z dnia 26.04.2012 r. Program przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie w Powiecie Opolskim na lata 2012-2015. I. Wprowadzenie. Przemoc w rodzinie zwana inaczej przemocą domową uważana jest za istotny problem społeczny. Występuje we wszystkich grupach społecznych, niezależnie od poziomu wykształcenia i sytuacji materialnej. Ofiarami przemocy najczęściej są kobiety, dzieci oraz osoby starsze. Przemoc jest demonstracją siły i chęci przejęcia kontroli nad druga osobą. Powoduje u ofiar przemocy niską samoocenę, poczucie bezsilności, ciągły niepokój, depresje oraz choroby związane ze stresem. Doznawanie i bycie świadkiem przemocy przez dzieci prowadzi do nieodwracalnych skutków, które objawiać się mogą dopiero w dorosłym życiu. Rodzina jest miejscem, w którym kształtuje się osobowość, system i styl życia człowieka. Powinna więc być swoistym azylem i dawać poczucie bezpieczeństwa, zaufania, wzajemnego zrozumienia i wspierania w trudnych sytuacjach życiowych. Jeżeli bezpieczeństwo rodziny jest zagrożone należy bezzwłocznie podjąć działania mające na celu przerwanie stosowanej przemocy. II. Charakterystyka zjawiska przemocy. Definicja przemocy w rodzinie w polskim ustawodawstwie została określona jako jednorazowe lub powtarzające się działanie umyślne lub zamierzone naruszające prawa i dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienie i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Z powyższej definicji wynikają następujące cechy charakterystyczne przemocy: a) intencjonalność jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary, b) nierównomierność sił sprawca przemocy jest silniejszy od ofiary, c) naruszenie praw i dóbr osobistych sprawca wykorzystuje przewagę siły narusza podstawowe prawa ofiary, d) cierpienie i szkody fizyczne lub psychiczne sprawca naraża zdrowie i życie ofiary szkody mogą być wymierne lub niewidoczne lub odroczone w czasie, e) powtarzalność sprawca stosuje przemoc wobec ofiary cyklicznie. W literaturze przedmiotu rozróżniamy następujące rodzaje przemocy: a) przemoc fizyczna zwana przemocą gorącą u podstaw której leży furia, przejawia się biciem, kopaniem, szarpaniem, popychaniem, duszeniem, zamykaniem,
rzucaniem przedmiotami, używaniem niebezpiecznych narzędzi lub grożenie ich użyciem, zadawaniem bólu, b) przemoc psychiczna lub emocjonalna zwana przemocą chłodną opiera się na sprawowaniu przez sprawcę psychicznej kontroli nad ofiarą poprzez straszenie zabójstwem lub samobójstwem, upokarzanie, poniżanie, używanie wulgarnych słów i wyzwisk, ośmieszanie, krytykowanie, wzbudzanie poczucia winy, uniemożliwianie lub ograniczanie kontaktu ze środowiskiem, c) przemoc seksualna to zmuszanie ofiary do odbycia stosunku lub poddanie się innym zachowaniom seksualnym, wymuszaniu współżycia w nieakceptowanej formie, d) przemoc ekonomiczna doprowadzenie ofiary do całkowitej zależności finansowej, zakazywanie pracy zawodowej, nie dawanie wystarczających środków finansowych na prowadzenie gospodarstwa domowego, e) przemoc polegająca na osaczeniu to ciągłe chodzenie za ofiarą, dzwonienie do niej w celu wyrządzenia jej krzywdy lub zastraszenia, f) przemoc w wymiarze społecznym to zakazywanie ofierze kontaktów z rodziną, przyjaciółmi, zabranianie wychodzenia z domu, upokarzanie jej w miejscach publicznych. Przemoc domowa rzadko jest czynem jednorazowym, często jest procesem długoletnim, powtarzającym się trudnym do zdiagnozowania, wymagającym podejmowania różnego rodzaju specjalistycznych działań. Cykl przemocy składa się zwykle z trzech następujących po sobie faz: a) faza narastającego napięcia jest to początek cyklu, który charakteryzuje się wzrostem napięcia i natężenia sytuacji konfliktowych, b) faza ostrej przemocy charakteryzuje się wybuchem gniewu i wyładowaniem agresji, c) faza miodowego miesiąca jest to faza skruchy ze strony sprawcy, okazywania żalu, jednak bez specjalistycznej pomocy kończy się ona nawrotem przemocy spowodowanej ponownym wzrostem napięcia u sprawcy. Przemoc jest zjawiskiem bardzo złożonym, dlatego osobie będącej ofiarą przemocy trudno jest przerwać milczenie, a co za tym idzie wyjść poza tzw. błędne koło przemocy.
III. Skala zjawiska przemocy w rodzinie. Na podstawie danych uzyskanych z Komendy Miejskiej Policji w Opolu skala zjawiska przemocy na terenie Powiatu Opolskiego w latach 2009 2011 przedstawia się następująco: Tabela Nr 1 komisariat 2009rok 2010rok 2011rok Ilość interwencji domowych Ilość interwencji wobec przemocy w rodzinie Liczba pokrzywdzonych Ilość wszczętych postępowań z art. 207 k.k Ilość interwencji domowych Ilość interwencji wobec przemocy w rodzinie Liczba pokrzywdzonych Ilość wszczętych postępowań z art. 207 k.k Ilość interwencji domowych Ilość interwencji wobec przemocy w rodzinie Liczba pokrzywdzonych Ilość wszczętych postępowań z art. 207 k.k KP Dobrzeń Wielki 392 60 88 18 255 22 23-461 24 30 17 KP Niemodlin 978 97 130 1 1017 29 35-534 67 77 4 KP Ozimek 399 46 89 9 243 43 95-644 28 55 9 Powiat Opolski ogółem 1769 203 307 28 1515 94 153-1693 119 162 30 Źródło: Komenda Miejska Policji w Opolu. Zestawienie poradnictwa specjalistycznego prowadzonego przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu: Tabela Nr 2 Porady 2009 rok 2010 rok 2011 rok prawne - - - rodzinne 256 226 241
psychologiczne 20 31 - Ogółem 276 257 241 Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu. Liczba ofiar przemocy w ramach prowadzonego poradnictwa specjalistycznego : 2009 rok - 28 osoby 2010 rok - 22 osoby 2011 rok - 5 osób W wyniku podejmowanych czynności i statystyk prowadzonych przez Miejską Komendę Policji w Opolu na przełomie lat 2009 2011 na terenie Powiatu Opolskiego zaobserwowano tendencje spadkową w odniesieniu do ilości interwencji wobec przemocy w rodzinie. Trudno określić przyczynę takiego stanu. Może to być spowodowane brakiem informacji na temat możliwości i praw osób doznających przemocy, strachem przed sprawcą, uwarunkowaniami społecznymi. IV. Cele i założenia programu. Celem głównym programu jest zwiększenie skuteczności działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Cele szczegółowe: 1. Przekazywanie wiedzy na temat przemocy i jej skutków. 2. Zwiększenie skuteczności działań w zakresie udzielania pomocy osobom dotkniętym przemocą. 3. Współpraca instytucji i organizacji pozarządowych na rzecz zapobiegania przemocy w rodzinie. 4. Zwiększenie skuteczności podejmowanych działań wobec sprawców przemocy. V. Zadania. 1. Cel szczegółowy: przekazywanie wiedzy na temat przemocy i jej skutków Działanie Realizatorzy Termin realizacji 1.1 Edukacja społeczności lokalnej na temat przemocy i jej skutków szkoły policja 1.2 Współpraca z mediami media 1.3 Realizacja programów profilaktycznych skierowanych do młodzieży szkoły poradnie psychologiczno pedagogiczne placówki opiekuńczo -
wychowawcze 2. Cel szczegółowy: zwiększenie skuteczności działań w zakresie udzielania pomocy osobom dotkniętym przemocą Działanie Realizatorzy Termin realizacji 2.1 Poradnictwo specjalistyczne specjaliści 2.2 Udzielanie pomocy i wsparcia osobom doświadczającym przemocy domowej policja służba zdrowia szkoły 2.3 Dążenie do zapewnienia ofierze przemocy schronienia 2.4 Udzielanie informacji, wskazanie instytucji pomocowych 2.5 Podejmowanie działań związanych z sytuacją kryzysową sądy specjalistyczne ośrodki wsparcia organizacje pozarządowe szkoły poradnie psychologiczno pedagogiczne służba zdrowia policja kuratorzy 3. Cel szczegółowy: współpraca instytucji i organizacji pozarządowych na rzecz zapobiegania przemocy w rodzinie Działanie Realizatorzy Termin realizacji 3.1 Podejmowanie inicjatyw ograniczających zjawisko przemocy 3.2 Wspieranie organizacji pozarządowych w obszarze działania przeciwdziałania przemocy szkoły policja organizacje pozarządowe samorządy 3.3 Wymiana informacji i podejmowanie
wspólnych działań gminne zespoły interdyscyplinarne policja kuratorzy 4. Cel szczegółowy: zwiększenie skuteczności podejmowanych działań wobec sprawców przemocy Działanie Realizatorzy Termin realizacji 4.1 Realizacja programów korekcyjno edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie 4.2 Prowadzenie rozmów interwencyjno ostrzegawczych specjalistyczne ośrodki wsparcia policja według potrzeb według potrzeb 4.3 Powiadamianie policji, prokuratury 4.4 Współpraca z kuratorami sądowymi szkoły sądy kuratorzy według potrzeb VI. Przewidywane efekty realizacji programu: 1. Zmiana postaw społecznych wobec przemocy w rodzinie. 2. Spadek liczby przypadków przemocy w rodzinie. 3. Usprawnienie systemu pomocy rodzinom dotkniętym przemocą. 4. Niwelowanie skutków przemocy w rodzinie. 5. Współpraca z instytucjami i organizacjami pozarządowymi. VII. Źródła finansowania: 1. Samorząd powiatowy. 2. Samorząd gminny. 3. Administracja rządowa. VIII. Monitorowanie programu.
Koordynatorem programu jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu. Monitorowanie odbywać się będzie poprzez sporządzanie rocznych sprawozdań z działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu, które przedkładane będzie Zarządowi Powiatu Opolskiego. IX. Postanowienia końcowe. Należy pamiętać, iż każdy człowiek niezależnie od płci, wieku, stanu zdrowia, pochodzenia, wyznania, ma prawo do godnych warunków życia, poszanowania własnej osoby, indywidualności, do realizowania się w życiu osobistym, społecznym i zawodowym. Nikt nie musi być idealny, każdy ma prawo do błędów. W przypadku braku możliwości lub nieumiejętności rozwiązania problemu z wykorzystaniem własnego potencjału ma prawo zwrócić się o pomoc. Zakładając, że realizacja niniejszego programu będzie stanowiła wspólny strategiczny plan działań wobec problemu przemocy w rodzinie i będzie przebiegać wielopoziomowo we wszystkich instytucjach i organizacjach zobligowanych do podejmowania działań na rzecz zapobiegania i zwalczania przemocy w rodzinie, oczekuje się, iż przyczyni się on do usprawnienia systemu przeciwdziałania przemocy, ograniczenia zjawiska przemocy i towarzyszących mu zjawisk patologicznych. Realizacja programu jest działaniem długofalowym, wymagającym stałego monitorowania i zaangażowania wszystkich realizatorów. Program powinien przyczynić się do poprawy stanu bezpieczeństwa rodziny.
Załącznik do Programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie w Powiecie Opolskim na lata 2012-2015 Program korekcyjno edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie. I. Wprowadzenie Psychologia sprawców przemocy nie jest jeszcze dziedziną bogatą w solidną wiedzę na ten temat. Naganność ich postępowania skłania raczej do karania niż wnikliwego zastanowienia się, dlaczego to robią. Coraz częściej podejmowane są próby oddziaływania na sprawców, które zmierzają do nauczenia ich samokontroli i wyzwolenia się spod wpływu nałogowej agresywności. W wielu przypadkach przemoc związana jest z nietrzeźwością sprawców, ale alkohol nie powinien być obarczony bezpośrednią i wyłączną odpowiedzialnością za przemoc, niemniej jednak osłabia on racjonalną kontrolę nad zachowaniem i nasila gotowość do reagowania złością. Niejednokrotnie sprawcy przemocy nie podejmują próby kontrolowania swego gniewu, ale z premedytacją go potęgują. Sprawcy przemocy na ogół starają się znajdować uzasadnienie dla swoich ataków przemocy. Szczególnie dotyczy to negowania osobistej odpowiedzialności za szkody i obciążenie odpowiedzialnością ofiary. Postępowanie sprawców dodatkowo bywa wspierane przez czynniki kulturowe. Przez wieki bowiem przemoc w stosunku do kobiet i dzieci była akceptowana nie tylko obyczajowo ale i prawnie. Niezbędne są więc działania skierowane zarówno do ofiar jak i sprawców przemocy. Temu mają służyć programy korekcyjno edukacyjne skierowane do osób stosujących przemoc. Należy podkreślić, że pełnią one rolę pomocniczą. Podstawową rangę w przeciwdziałaniu przemocy przypisuje się interwencji karno administracyjnej. Istotne znaczenie ma tutaj równowaga pomiędzy stosowaniem interwencji karno administracyjnej a działaniami korekcyjno edukacyjnymi, bez nadmiernego przeceniania którejś z tych metod. Obie stosowane wspólnie i z rozwagą, przyniosą oczekiwane rezultaty. II. Założenia programowe Podstawowym założeniem działań korekcyjno edukacyjnych jest zmiana zachowań i postaw osób stosujących przemoc w rodzinie, a w rezultacie powstrzymanie sprawców i zakończenie przemocy, a także zwiększenie ich zdolności do samokontroli agresywnych zachowań i konstruktywnego współżycia w rodzinie. Oddziaływania korekcyjno edukacyjne wobec osób stosujących przemoc prowadzone są w formie programów działań psychologicznych, edukacyjnych i socjalizacyjnych. Opierają się one na współczesnych rozwiązaniach uwzględniających podejście integracyjne łączące wybrane elementy tradycyjnych modeli pracy ze sprawcami przemocy, do których należą: edukacja na temat kulturowo- obyczajowych zjawisk wspierających i przeciwstawiających się przemocy, promocja wartości wspierających godność osoby, dobro rodziny, równość płci oraz prawa kobiet i dzieci, a także odpowiedzialność za osobiste decyzje i gotowość ochrony słabszych, stosowanie procedur behawioralno poznawczych w celu korygowania postaw i zachowań związanych z przemocą, uczenie umiejętności konstruktywnej komunikacji interpersonalnej oraz samokontroli.
III. Cele programu Celem głównym programu jest powstrzymanie sprawców i zakończenie przemocy w rodzinie. Cele szczegółowe: 1. Uzyskanie przez sprawcę świadomości własnych zachowań przemocowych wobec członków rodziny poprzez : a) uświadomienie sprawcy czym jest przemoc, b) rozpoznanie przez sprawcę sygnałów ostrzegawczych zapowiadających zachowania przemocowe, c) opracowanie planu bezpieczeństwa zapobiegającemu użycie siły i przemocy. 2. Nauka umiejętności służących rozwiązaniu konfliktów bez użycia agresji i konstruktywnego wyrażania uczuć. 3. Uświadomienie pozytywnych postaw rodzicielskich oraz nabycie umiejętności utrzymania dyscypliny bez przemocy jako alternatywy dla agresywnego karania. 4. Promowanie zdrowego stylu życia, trzeźwości i abstynencji w rodzinie i lokalnym środowisku. 5. Edukacja na temat zagrożeń wynikających z używania środków psychoaktywnych. IV. Realizacja programu 1. Nabór i selekcja uczestników programu. 1.1 Uczestnikami programu mogą być: a) osoby dorosłe, które identyfikują się z problemem przemocy, wykazują motywacje do terapii, b) osoby skazane za przestępstwo przeciwko rodzinie ze stwierdzeniem sprawca przemocy, korzystające z warunkowego zawieszenia wykonywania kary pozbawienia wolności, c) osoby kierowane przez organy ścigania objęte procedurą Niebieskiej Karty, d) osoby zgłaszające się po pomoc z własnej inicjatywy. 1.2 Uczestnictwa w programie odmawia się: a) osobom z poważnymi zaburzeniami emocjonalnymi, w szczególności z zaburzeniami osobowości pogranicznej b) chorym psychicznie c) osobom uzależnionym od alkoholu i narkotyków z wyłączeniem osób, które przeszły lub są w trakcie podstawowego cyklu terapii uzależnienia. Odmowa uczestnictwa w programie następuje w czasie wstępnego rozpoznania diagnostycznego. 2. Zasady kwalifikacji uczestników programu: a) pisemne zobowiązanie uczestnika do uczestnictwa w programie, b) pisemne zobowiązanie uczestnika do przestrzegania zasad programu, c) wykluczenie chorób psychicznych (konsultacje z psychiatrą), d) rozpoznanie indywidualnej sytuacji uczestnika programu, e) zakwalifikowanie kandydata do uczestnictwa w programie pod warunkiem uznania przez niego faktu stosowania przemocy,
f) podpisanie kontraktu określającego uczestnictwo w programie, który zawiera: formalne wymogi systematycznej obecności na zajęciach wraz z określeniem sankcji za uchylanie się od udziału w programie, zobowiązanie do powstrzymania się od przemocowych zobowiązań w kontaktach z członkami rodziny i innymi ludźmi, zobowiązanie do powstrzymania się od spożywania alkoholu i zażywania substancji psychoaktywnych, uznanie osobistej odpowiedzialności za fakt stosowania przemocy, obowiązek bezpiecznego, zgodnego z zasadami współżycia społecznego zachowania w trakcie uczestniczenia w programie. 3. Harmonogram programu: a) rekrutacja uczestników programu w trakcie spotkań indywidualnych, b) opracowanie zasad uczestnictwa w formie kontraktu podpisanego przez uczestników programu, c) sporządzenie indywidualnej diagnozy uczestników programu, d) prowadzenie zajęć indywidualnych według potrzeb uczestników programu, e) prowadzenie zajęć grupowych w składzie od 8 do 12 osób, f) prowadzenie oddziaływań korekcyjno edukacyjnych z zastosowaniem praktycznych ćwiczeń, g) opracowanie przez specjalistów autorskiego programu działań psychologicznych, edukacyjnych i socjalizacyjnych, ukierunkowanych na zmianę zachowań i postaw osób stosujących przemoc, h) prowadzenie zajęć przez psychologa, pedagoga i socjologa, i) współpraca z instytucjami i organizacjami przeciwdziałającymi przemocy w rodzinie, j) dokonanie oceny końcowej postępów uczestników programu. 4. Realizatorzy i partnerzy programu a) Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, b) Ośrodki Pomocy Społecznej, c) specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, d) Sądy, e) Policja, f) kuratorzy, g) organizacje pozarządowe, h) rodziny uczestników programu. 5. Źródła finansowania programu Opracowanie i realizacja programów korekcyjno edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie jest zadaniem z zakresu administracji rządowej realizowanym przez powiat. Środki na realizację i obsługę tego zadania zapewnia budżet państwa. Realizacja programu uzależniona będzie od wysokości środków przekazanych powiatowi na ten cel.
V. Monitoring programu Celem monitoringu jest sprawdzenie czy zaplanowane działania w końcowym efekcie są użyteczne dla odbiorców i współodbiorców, którymi w tym przypadku są rodziny osób stosujących przemoc. Do oceny skuteczności działań programowych niezbędna jest współpraca z partnerami programu, szczególnie z tymi, którzy realizują programy przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Monitoring odbywać się będzie poprzez gromadzenie danych o zjawiskach przemocy, instytucjach i specjalistach aktywnych w tej dziedzinie. System monitorowania obejmuje: a) postęp względem zaplanowanych założeń, działań i rezultatów programu, b) zachowanie związane z przemocą u osób uczestniczących w programie w trakcie jego trwania oraz trzech lat po jego zakończeniu. VI. Przewidywane rezultaty programu: 1) uświadomienie sprawcy czym jest przemoc; 2) uzyskanie przez niego świadomości własnych zachowań przemocowych wobec bliskich; 3) nabycie nowych umiejętności służących w rozwiązywaniu konfliktów i sporów w rodzinie bez użycia agresji; 4) nabycie umiejętności konstruktywnego wyrażania uczuć; 5) nabycie umiejętności partnerskiego współdziałania w rodzinie oraz korzystania z pomocy innych. VII. Zagrożenia realizacji programu Program korekcyjno edukacyjny dla osób stosujących przemoc to ułożony w określonym czasie ciąg działań zmierzających do wybranej specyficznej grupy odbiorców, wymagający zaangażowania środków ludzkich i finansowych. Realizacja założeń programu wiąże się nierozerwalnie z ryzykiem wystąpienia zjawisk lub działań, które mogą mieć negatywne skutki dla przebiegu programu. Zagrożeniem może być brak : zainteresowania adresatów uczestnictwem w programie, środków finansowych, od których realizacja programu jest zależna. Kluczem do sukcesu w realizacji programu będzie świadomość wystąpienia ryzyka i reagowanie przez realizatorów programu na występujące problemy i zagrożenia. Ważnym ogniwem programu jest ścisła współpraca z instytucjami i organizacjami będącymi partnerami w programie.