OPIEKA ZDROWOTNA NAD DZIEĆMI I MŁODZIEŻĄ W WIEKU SZKOLNYM

KZD.43.9.217 Nr ewid. 12/218/P/17/58/KZD Informacja o wynikach kontroli OPIEKA ZDROWOTNA NAD DZIEĆMI I MŁODZIEŻĄ W WIEKU SZKOLNYM DEPARTAMENT ZDROWIA MARZEC 2 1 1

MISJĄ Najwyższej Izby Kontroli jest dbałość o gospodarność i skuteczność w służbie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej WIZJĄ Najwyższej Izby Kontroli jest cieszący się powszechnym autorytetem najwyższy organ kontroli państwowej, którego raporty będą oczekiwanym i poszukiwanym źródłem informacji dla organów władzy i społeczeństwa Informacja o wynikach kontroli Opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym Dyrektor Departamentu Zdrowia Piotr Wasilewski Zatwierdzam: Prezes Najwyższej Izby Kontroli Krzysztof Kwiatkowski Warszawa, dnia Najwyższa Izba Kontroli ul. Filtrowa 57 2-56 Warszawa T/F +48 22 444 5 www.nik.gov.pl

WYKAZ STOSOWANYCH SKRÓTÓW, SKRÓTOWCÓW I POJĘĆ... 4 1. WPROWADZENIE... 7 2. OCENA OGÓLNA... 1 3. SYNTEZA WYNIKÓW KONTROLI... 11 4. WNIOSKI... 18 5. WAŻNIEJSZE WYNIKI KONTROLI... 2 5.1. Organizacja opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym...2 5.2. Zakres świadczeń medycznych udzielanych dzieciom i młodzieży w wieku szkolnym...34 5.3. Dostępność świadczeń profilaktyczno-leczniczych dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym...49 5.4. Działania w ramach systemu opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym...73 5.4.1. Wyniki badania dotyczącego opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą skierowanego do rodziców/opiekunów...83 6. ZAŁĄCZNIKI... 86 6.1. Metodyka kontroli i informacje dodatkowe...86 6.2. Analiza stanu prawnego i uwarunkowań organizacyjno-ekonomicznych...94 6.3. Wykaz aktów prawnych dotyczących kontrolowanej działalności... 12 6.4. Wykaz podmiotów, którym przekazano informację o wynikach kontroli... 16 6.5. Stanowisko Ministra do informacji o wynikach kontroli... 17

AOS AOTMiT IMiD Jst NZF lub Fundusz OW NFZ CSIOZ POZ Bilans zdrowia Badanie bilansowe zdrowotne zapewnienie realizacji Kapitacyjna stawka roczna 1 3 ¹ ² ³ 4

szkolny Potrzeby zdrowotne Program polityki zdrowotnej Program zdrowotny 5

System opieki zdrowotnej Szczepienie ochronne Wiek szkolny 6

1. WPROWADZENIE system opieki szkolnym, szczególnie w zakresie opieki opieki zdrowotnej medycznych, których i rodziców, jak 11 Infografika nr 1 Uczestnicy systemu opieki zdrowotnej nad dzieci i młodzieżą w wieku szkolnym Ministerstwo Zdrowia, (w tym: cztery miejskie, i cztery wiejskie) oraz 12 podmiotów leczniczych 215 217 (do 3 listopada) na kontrolowany okres. Źródło: Opracowanie własne NIK. ¹¹ 7

WPROWADZENIE Infografika nr 2 Reorganizacja opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym Źródło: Opracowanie własne NIK. 8

WPROWADZENIE 13 ¹² ¹³ 9

3. SYNTEZA WYNIKÓW KONTROLI 11

SYNTEZA WYNIKÓW KONTROLI 12

4. de lege ferenda WNIOSKI 18

WNIOSKI 19

5. w wieku szkolnym ²¹ ²² ²³ 2

Wykres nr 1 Struktura wiekowa aktywnej zawodowo w 217 r. kadry medycznej sprawującej profilaktyczną opiekę zdrowotną Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych NFZ przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia. 21

Wykres nr 2 Wzrost liczby lekarzy poszczególnych specjalizacji dziecięcych w 217 r. w stosunku do 215 r. 33 Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych NIL przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia. 22

Mapa nr 1 Wskaźnik i liczba wybranych lekarzy specjalistów dziecięcych w 217 r. na 1 tys. dzieci i młodzieży na tle województw 23

Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych NIL przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia. 24

Wykres nr 3 Struktura wiekowa lekarzy specjalistów dziecięcych w 217 r. Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych NIL przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia. 31 ³¹ 25

33 ³² ³³ 26

Mapa nr 2 Odsetek gabinetów stomatologicznych w szkołach w ogólnej liczbie gabinetów stomatologicznych w 217 r. (I półrocze) Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych NFZ, przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia. 3

Mapa nr 3 Liczba gabinetów profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej i ich udział w szkołach w 217 r. (I półrocze) brak danych Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych NFZ przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia. 31

Infografika nr 3 Średni odsetek szkół posiadających gabinet profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w latach 214 217 (I półrocze) Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych CSIOZ. 32

Infografika nr 4 Odsetek wykonanych i sprawozdanych w MZ-11 badań bilansowych dzieci i młodzieży w latach 215 216 Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych CSIOZ. 35

Wykres nr 4 Odsetek populacji objętych sprawozdaniami ze szczepień ochronnych MZ-54 w latach 1997 216 Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych NIZP-PZH. Wykres nr 5 Dynamika wzrostu liczby osób uchylających się od obowiązkowych szczepień (w tys.) w latach 213 217 Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego. 37

Mapa nr 4 Wskaźnik odmów szczepień na 1 osób w wieku 19 lat, w podziale na województwa w 217 r. Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego, według stanu na 31 grudnia 217 r. 38

Infografika nr 5 Wzrost zachorowań na choroby zakaźne w 216 r. Źródło: Opracowanie własne NIK. 39

Opis przypadku 48

Infografika nr 6 Problemy zdrowotne dzieci i młodzieży w 216 r. (w tys.) Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych CSIOZ. 5

Infografika nr 7 Liczba oczekujących i mediana średniego czasu oczekiwania na udzielenie wybranych świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych dzieciom i młodzieży w czerwcu 217 r. 88, z uwzględnieniem zmian w stosunku do grudnia 215 r. S WIADCZENIA Z ZAKRESU ENDOKRYNOLOGII REALIZOWANE W PORADNI ENDOKRYNOLOGICZNEJ DLA DZIECI Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. 18 dni 181 dni 143 dni 182 dni Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 182 246 28 34 219 271 216 214 8 686 8 644 8 574 8 67 167 17 291 1 18 212 329 181 12/215 6/216 12/216 6/217 Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. 38 dni Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 53 41 31 13 84 14 dni 45 15 dni 358 16 dni 531 718 72 48 17 8 48 6 35 51 28 12/215 6/216 12/216 6/217 S WIADCZENIA Z ZAKRESU KARDIOLOGII REALIZOWANE W PORADNI KARDIOLOGICZNEJ DLA DZIECI Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. 82 dni 82 dni 82 dni 87 dni Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 65 143 49 6 199 71 92 127 17 938 16 396 17 25 16 334 17 192 15 71 118 142 93 12/215 6/216 12/216 6/217 Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 8 dni 8 dni 1 dni 9 dni 3 8 12 14 19 7 12 14 721 84 923 1 326 6 56 27 9 19 12/215 6/216 12/216 6/217 51

S WIADCZENIA Z ZAKRESU ONKOLOGII REALIZOWANE W PORADNI ONKOLOGII I HEMATOLOGII DZIECI CEJ Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. 34 dni 27 dni 32 dni 34 dni Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 51 49 92 5 272 34 276 368 32 38 55 44 12/215 6/216 12/216 6/217 Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 3 dni 4 dni 29 2 dni 26 1 13 dni 19 28 36 9 36 8 12/215 6/216 12/216 6/217 PORADNIA OTORYNOLARYNGOLOGICZNA DLA DZIECI Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. 2 dni 26 dni 29 dni Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 54 33 21 45 6 15 dni 18 23 39 7 496 8 89 7 972 9 181 31 17 54 33 17 7 26 12/215 6/216 12/216 6/217 Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 1 3 8 dni dni dni dni 4 7 115 152 136 212 1 4 12/215 6/216 12/216 6/217 52

S WIADCZENIA Z ZAKRESU ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZ DU RUCHU REALIZOWANE W PORADNI CHIRURGII URAZOWO-ORTOPEDYCZNEJ DLA DZIECI Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. 25 dni 25 dni 28 dni Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 3 56 19 29 15 dni 52 43 5 375 6 785 6 189 6 19 28 82 21 22 18 32 12/215 6/216 12/216 6/217 Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 11 2 1 dni dni dni dni 11 12 165 198 229 279 7 12/215 6/216 12/216 6/217 PORADNIA CHIRURGII OGO LNEJ DLA DZIECI Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 6 dni 7 dni 7 dni 7 dni 5 9 3 5 22 5 939 8 35 6 314 7 987 12 76 5 6 7 3 5 11 12/215 6/216 12/216 6/217 Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. dni dni dni dni 4 36 79 92 119 1 14 12/215 6/216 12/216 6/217 53

PORADNIA ZDROWIA PSYCHICZNEGO DLA DZIECI Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. 31 dni 35 dni 31 dni 38 dni Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 41 66 13 66 21 28 3 47 6 62 7 385 6 793 7 448 23 29 36 48 37 34 49 12/215 6/216 12/216 6/217 Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. dni dni dni dni 16 49 73 97 122 12/215 6/216 12/216 6/217 PORADNIA NEFROLOGICZNA DLA DZIECI Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. 55 dni 5 dni 6 dni 52 dni Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 82 142 99 65 17 51 26 11 4 228 3 568 4 542 5 267 21 16 49 19 43 57 18 23 12/215 6/216 12/216 6/217 Czas oczekiwania i liczba oczekuj cych od IV kw. 215 r. do II kw. 217 r. Czas oczekiwania na koniec II kw. 217 r. 5 dni 8 17 17 14 14 dni 88 87 dni 11 dni 14 9 4 12/215 6/216 12/216 6/217 Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych NFZ, wg stanu na koniec czerwca 217 r. 54

Opis przypadku 56

57 Kaszubskim Centrum Medycznym w Sierakowicach

Targu 59

Infografika nr 8 Liczba wypadków wśród uczniów w szkołach w latach 214 217 Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych Ministerstwa Edukacji Narodowej. Mapa nr 5 Liczba wypadków wśród uczniów w szkołach, według województw w latach 214 217 Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych Ministerstwa Edukacji Narodowej. 61

sp. z o.o. w Krakowie Targu 63

67 sp. z o.o. w Krakowie

111 ¹¹¹ ¹¹² 72

73-113 ¹¹³

¹²¹ ¹²² 76

¹²³ 77

131 Infografika nr 9 Udzielanie świadczeń w dentobusach Źródło: Opracowanie własne NIK. ¹³¹ 78

133 ¹³² ¹³³ 79

Infografika nr 1 Zestawienie pytań i wyników badania ankietowego 84

Źródło: Opracowanie własne NIK. 85

Tabela nr 1 Wykaz jednostek kontrolowanych L.p. Nazwa jednostki kontrolowanej kierownika jednostki kontrolowanej Ocena kontrolowanej 143 Jednostka organizacyjna NIK 1. Ministerstwo Zdrowia Konstanty Marian Zembala O 2. Województwa O Departament Zdrowia 3. Województwa O 91

L.p. Nazwa jednostki kontrolowanej kierownika jednostki kontrolowanej Ocena kontrolowanej Jednostka organizacyjna NIK 4. O 5. O 6. O 7. O 8. PROMED, Krystyna O 9. O 1. O 11. O 12. O 13. O 14. sp. z o.o. O 15. O 16. Województwa Brzezin wolsztynie O 17. O wolsztynie 18. Andrzej O 92

L.p. Nazwa jednostki kontrolowanej kierownika jednostki kontrolowanej Ocena kontrolowanej Jednostka organizacyjna NIK 19. Krzysztof O 2. 21. O O wolsztynie 22. Rodzina sp. z o.o. O 23. Województwa O 24. O 25. O 26. O 27. Zdrowotnej Mariola O 28. O 29. O 93

Zadania JST 94

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 1. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 12

2. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 3. 31. 32. 33. 13

34. 35. 36. 37. 38. 39. 4. 41. 42. 43. 14

44. 45. 46. 47. 48. 49. 5. 15

o wynikach kontroli 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 1. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 16

DNM.73.26.217.18.KCZ Warszawa, Pan Krzysztof Kwiatkowski Prezes Izby Kontroli Szanowny Panie Prezesie, w do przeprowadzonej kontroli P/17/58 Opieka zdrowotna nad i w wieku szkolnym i Informacji o wynikach kontroli z dnia 3 kwietnia 218 r. o znaku: KZD.43.9.217, stanowisko do ww. dokumentu. Na uprzejmie Minister Zdrowia w 216 r. w okresie na celu do profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz opieki stomatologicznej dla uczniów. Organizacja opieki zdrowotnej nad i w wieku szkolnym na nowo zdefiniowana i w projekcie ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami. wymieniony projekt przekazany do i konsultacji publicznych z terminem uwag do 21 maja 218 r. oraz zamieszczony na stronie Centrum Legislacji pod adresem: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/123167. W projekcie ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami uregulowano zagadnienia, które wskazane jako wnioski Izby Kontroli (str. 16) do zrealizowania przez Ministra Zdrowia, w 1) stworzenie podstaw monitorowania oraz oceny realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej i opieki stomatologicznej (str. 16 pkt 2); 2) ograniczenie braków kadrowych i dysproporcji struktury wiekowej w nauczania i wychowania przez zapewnienie podejmowania pracy w szkole specjalisty 17

w dziedzinie rodzinnego i pediatrycznego oraz magistrów bez w szkole lub posiadania kursu kwalifikacyjnego; w przypadku które lub kurs kwalifikacyjny w dziedzinie rodzinnego lub pediatrycznego wymagane w okresie 5 lat od w ustawy kursu kwalifikacyjnego w dziedzinie nauczania i wychowania (str. 16 pkt 5); 3) do nauczania i wychowania oraz higienistki szkolnej przez planowane liczby uczniów na etat, a tym samym czasu pracy albo higienistki w szkole (str. 16 pkt 5); 4) kompetencji nauczania i wychowania albo higienistki szkolnej o profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz opieki stomatologicznej oraz z rodzicami ucznia i pracownikami (str. 16 pkt 1 i 7); 5) do stomatologicznych w szkole przez wskazanie, organy i gabinety stomatologiczne (str. 16 pkt 1). Ponadto, w projektowanej ustawy dalsze legislacyjne w zakresie opracowania i nowelizacji aktów wykonawczych wniosków de lege ferenda zawartych w ww. Informacji (str. 16). 3. Synteza, str. 1. W odniesieniu do akapitu Braki kadrowe i dysproporcje struktury wiekowej szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie rodzinnego dla oraz w dziedzinie pediatrycznego dla uznane za dziedziny priorytetowe we latach np.: w 216 r. dla 6 województw, z dziedzin. Natomiast w 215 r., dziedziny te uznane jako priorytetowe dla 4 województw w przypadku szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie rodzinnego dla oraz dla 3 województw w przypadku szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie pediatrycznego dla W z czym zdanie Minister Zdrowia dopiero w 217 r. dziedziny pediatrycznego i rodzinnego za priorytetowe ( ), nie jest dziedziny te uznawane za priorytetowe 2 18

stosownie do propozycji w tym zakresie przez województw oraz i 4. Wnioski, pkt 5, str. 16. do wniosku nr 5 na str. 16, w wymienionych informacji, na uwadze problemy w polskim i w tym m.in. i w systemie opieki zdrowotnej, Minister Zdrowia z dnia 21 kwietnia 217 r. do spraw opracowania strategii na rzecz rozwoju i w Polsce 1. W ramach prac wypracowany dokument pn. Strategia na rzecz rozwoju i, który jest zamieszczony na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia. Dokument ten kierunki jakie aby i do opieki dla pacjentów. Strategia jednym z w realizacji polityki zdrowotnej Ministra Zdrowia w perspektywie czasowej. Jednym z priorytetowych jest m.in. liczby studentów na kierunkach i poprzez zwieszenie dotacji dydaktycznej dla uczelni medycznych od roku akademickiego 218/219. 5. wyniki kontroli, pkt 5.1. Organizacja opieki zdrowotnej nad i w wieku szkolnym, str. 23. do informacji wskazanej na str. 23: Minister Zdrowia, na podstawie zawartych umów zlecenia, od konsultantów krajowych w dziedzinie pediatrycznego i rodzinnego rocznych raportów z wykonania za 9 lub 1 i o zadaniach planowanych do danego roku, wraz z o zasobach kadrowych, co niezgodne z art. 13 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 6 listopada 28 r. o konsultantach w ochronie zdrowia, który stanowi, konsultanci krajowi Ministrowi do spraw zdrowia roczny raport wykonanie w terminie do marca za rok poprzedni, natomiast zasobów kadrowych oraz potrzeb kadrowych, jako dokument w terminie do 3 listopada roku. podano, termin w ustawie jest granicznym terminem raportu, dlatego termin jako dopuszczalny. W ocenie NIK raportu jest dopuszczalne, o ile dotyczy on 1 Dz. Urz. Min. Zdrow. poz. 5, z zm. 3 19

wykonanych w roku. Raport o zadaniach planowanych nie jest równoznaczny z raportem wykonania, w wykonaniu pokontrolnych, w odpowiedzi na pismo o znaku: PP-WPS.79.1.218.1.WK, z dnia 15 stycznia 218 r. Dyrektora Departamentu i Ministerstwa Zdrowia, konsultanci krajowi w dziedzinach do Ministerstwa Zdrowia raportów rocznych, wykonywanie konsultanta za 12 217 r., w ustawowym terminie, tj. do dnia 31 marca 218 r. Ponadto w celu realizacji zadania w Ministerstwie Zdrowia przygotowano umowy zlecenia zawieranej przez Ministra Zdrowia z konsultantami w 218 r. oraz przewidzianej do zawarcia w latach sposób egzekwowania od konsultanta krajowego sprawozdania z realizacji zleconych w terminie zleceniodawcy dokonanie wynagrodzenia w roku obrotowym, wraz z konsultanta w umowy raportu rocznego wykonywanie z roku w ustawowym terminie, tj. do dnia 31 marca. Z wyrazami szacunku z Ministra Zdrowia Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Janusz /dokument podpisany elektronicznie/ 4 11