POWIATOWY URZĄD PRACY W ŚWIĘTOCHŁOWICACH RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE MIASTA ŚWIĘTOCHŁOWICE Stan w końcu I półrocza 2013 roku ŚWIĘTOCHŁOWICE 2013 1
SPIS TREŚCI I. WSTĘP II. CHARAKTERYSTYKA BEZROBOCIA W ŚWIĘTOCHŁOWICACH III. ANALIZA ZAWODÓW OSÓB BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W POWIATOWYM URZĘDZIE PRACY W ŚWIĘTOCHŁOWICACH W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2013r. IV. ANALIZA ZGŁASZANYCH OFERT PRACY W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2013r. V. ZESTAWIENIE ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH. VI. PODSUMOWANIE SPIS TABEL TABELA 1: Wybrane kategorie osób bezrobotnych wg stanu na dzień 01.07.2013 r. TABELA 2: Bezrobotni wg zawodów w powiecie m. Świętochłowice. Stan w końcu I - półrocza 2013 roku TABELA 3: Bezrobotni absolwenci wg zawodów w powiecie m. Świętochłowice. Stan w końcu I - półrocza 2013 roku TABELA 4: Bezrobotni zarejestrowani powyżej 12 m-cy wg zawodów w powiecie m. Świętochłowice. Stan w końcu I - półrocza 2013 roku TABELA 5: Oferty pracy wg zawodów w powiecie m. Świętochłowice. Stan w końcu I - półrocza 2013 roku TABELA 6: Zawody deficytowe TABELA 7: Zawody zrównoważone TABELA 8: Zawody nadwyżkowe SPIS WYKRESÓW Wykres nr 1 - Stopa bezrobocia w Świętochłowicach w latach 2003-2013 Wykres nr 2 - Stopa bezrobocia w powiecie w roku 2013 ( styczeń sierpień ) Wykres nr 3 Bezrobotni do 25 roku życia w roku 2013 ( styczeń sierpień ) Wykres nr 4 Bezrobotni powyżej 50 roku życia w roku 2013 ( styczeń czerwiec ) 2
I. WSTĘP Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych prowadzony jest w celu obserwowania zjawisk dotyczących kształtowania się popytu na pracę oraz podaży zasobów pracy w przekroju terytorialno-zawodowym. W literaturze podanych jest wiele definicji. Najogólniej podać należy, że Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych to proces systematycznego obserwowania zjawisk zachodzących na rynku pracy dotyczących kształtowania popytu na pracę i podaży zasobów w przekroju terytorialno zawodowym oraz formułowanie na tej podstawie ocen, wniosków i krótkookresowych prognoz niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania systemów szkolenia bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego. Głównymi założeniami monitoringu zawodów jest opracowanie możliwych do wykorzystania w praktyce informacji, w efekcie których możliwe będzie w szczególności m.in. określenie kierunków i natężeń zmian zachodzących w strukturze zawodowo kwalifikacyjnej na lokalnym rynku pracy; stworzenie bazy informacyjnej dla opracowania przyszłych struktur zawodowo kwalifikacyjnych w układzie lokalnym; określenie odpowiednich kierunków szkoleń bezrobotnych, zapewniając większą efektywność organizowanych kursów; bieżąca korekta poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego ( dotyczy władz oświatowych oraz dyrekcji szkół). Źródłem informacji niezbędnych do prowadzenia monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych jest zbiór zawodów i specjalności zarejestrowanych osób oraz ofert pracy. Prowadzone analizy pozwolą odpowiedzieć na następujące pytania: - czy przyszli absolwenci badanych szkół zwiększą nadwyżkę w danej elementarnej grupie zawodów? - czy deficyt występujący w zawodzie zostanie uzupełniony przez przyszłych absolwentów szkół ponadgimnazjalnych oraz uczelni wyższych? - czy uzasadnione jest przeprowadzanie szkoleń dla bezrobotnych w zakresie kwalifikacji warunkujących zatrudnienie w zadanym zawodzie? Niniejszy raport zawiera analizę skali i struktury bezrobocia rejestrowanego w Świętochłowicach w grupach i zawodach oraz popytu na pracę dla poszczególnych zawodów z punktu widzenia zgłaszanych do Powiatowego Urzędu Pracy ofert zatrudnienia. Bada także zawody wykazujące deficytowość lub nadwyżkę pracowników. Celem opracowania jest przedstawienie głównych parametrów, które charakteryzują rynek pracy Świętochłowic. Dane dotyczące bezrobocia oraz ofert pracy według zawodów mogą posłużyć jako źródło informacji między innymi do: 3
- określania kierunków szkoleń dla osób bezrobotnych, - planowania działań w zakresie przeciwdziałania bezrobociu, - podnoszenia jakości poradnictwa zawodowego, - podnoszenia jakości pośrednictwa pracy, - opracowania strategii rozwoju miasta. Zakłada się, że głównymi użytkownikami informacji wynikowych monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych będą wszystkie podmioty i partnerzy lokalnego rynku pracy. 4
II. CHARAKTERYSTYKA BEZROBOCIA W ŚWIĘTOCHŁOWICACH Bezrobocie stanowi jeden z najtrudniejszych problemów społeczno-gospodarczych i aby móc je właściwe scharakteryzować na lokalnym rynku pracy na wstępie należy przywołać jego definicję. Bezrobocie w literaturze przedmiotu definiowane jest jako zjawisko gospodarcze polegające na tym, iż pewna część społeczeństwa znajdująca się w wieku produkcyjnym nie może znaleźć pracy pomimo podjęcia poszukiwań. Ogólnie rzecz ujmując rozmiar bezrobocia zależy od 3 czynników : współczynnika aktywności zawodowej, liczby ludności w wieku produkcyjnym oraz rozmiarów zatrudnienia. W krótkim okresie 2 pierwsze czynniki są na ogół bardziej stabilne od trzeciego dlatego też w krótkookresowych analizach większą wagę przywiązuje się do kształtowania się zatrudnienia. Bezrobocie można wyrazić w wielkościach absolutnych określających liczbę osób bezrobotnych lub w wielkościach relatywnych takich jak stopa bezrobocia, która wyraża stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej czyli inaczej mówiąc pokazuje jaką część zasobów siły roboczej stanowią bezrobotni Przyczyn bezrobocia na lokalnym rynku pracy jest wiele. Jako główne wymienić należy recesję ekonomiczną, a także wprowadzenie nowych technologii oszczędzających pracę ludzką, niedostosowanie kwalifikacji osób zarejestrowanych do tych technologii, restrukturyzacja przemysłu, zmiany w organizacji pracy, ograniczenie produkcji, likwidacja niektórych gałęzi przemysłu, trudności mieszkaniowe, przenoszenie zakładów pracy do innego regionu. Wykres nr 1 - Stopa bezrobocia w Świętochłowicach w latach 2003-2013 Stopa bezrobocia w Świętochłowicach w latach 2003-2013 Stopa bezrobocia w Świętochłowicach w latach 2003-2013 28,20% 29,00% 25,30% 22,20% 13,00% 9,40% 15,20% 17,60% 16,60% 17,80% 17,80% grudzień 2003r. grudzień 2004r. grudzień 2005r. grudzień 2006r. grudzień 2007r. grudzień 2008r. grudzień 2009r. grudzień 2010r. grudzień 2011r. grudzień 2012r. lipiec 2013r. Źródło: opracowanie własne (dane GUS) 5
Wykres nr 1 obrazuję skalę bezrobocia na lokalnym rynku pracy, generalnie utrzymuje się na stosunkowo wysokim poziomie (w stosunku do średniego poziomu bezrobocia w Polsce). Największy jego wzrost przypada na lata 2003 2004, kiedy to na lokalnym rynku pracy pojawili się absolwenci roczników wyżu demograficznego. Lata 2007 2009 to napływ dużej ilości środków Europejskiego Funduszu Społecznego i idące za tym zakrojone na szeroką skalę działania aktywizacyjne. Lata 2009 do nadal to ogólny kryzys na rynkach finansowych, recesja i zapaść gospodarcza, która w sposób bezpośredni przełożyła się na sytuację na krajowym i lokalnym rynku pracy. Wykres nr 2 - Stopa bezrobocia (wykres porównawczy). Źródło: opracowanie własne (dane GUS) 6
Wykres nr 3 Bezrobotni do 25 roku życia. Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania o rynku pracy MPiPS 01 Wykres nr 4 Bezrobotni powyżej 50 roku życia. Bezrobotni powyżej 50 roku życia (stan na 30.06.2013 r.) ogółem kobiety 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 320 325 336 340 310 284 663 661 678 681 634 597 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania o rynku pracy MPiPS 01 7
Poziom bezrobocia, jak i problemy z jakimi borykał się świętochłowicki rynek pracy w I półroczu 2013, którego dotyczy analiza, w nieznacznym stopniu różni się od tych, które miały miejsce w roku 2012. Wychodząc naprzeciw problemom świętochłowickiego rynku pracy tut. Urząd w pierwszym półroczu 2013 r. realizował liczne zadania mające na celu zmniejszenie jego skali. Inicjatywy te realizowane były w obrębie: ograniczenia bezrobocia i zwiększenia zatrudnienia na lokalnym rynku pracy, aktywizacji grup osób bezrobotnych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy, podwyższania i wzmocnienia jakości świadczonych usług oraz rozwoju przedsiębiorczości. Przyczyniły się do tego działania podejmowane przez tut. Urząd w kierunku aktywizacji osób bezrobotnych, ze szczególnym uwzględnieniem grup szczególnego ryzyka, m.in. długotrwale bezrobotnych, osób do 25 roku życia, powyżej 50 roku życia, bez kwalifikacji zawodowych, niepełnosprawnych. Celem działań promocyjnych jest kreowanie wizerunku Urzędu jako partnera wiarygodnego i aktywnego oraz zdobycie zaufania i pozyskanie nowych pracodawców, a także utrzymanie kontaktów z pracodawcami już współpracującymi. Proces aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy wykorzystuje zarówno podstawowe usługi powiatowego urzędu pracy, jak i kompleksowe wsparcie z zastosowaniem instrumentów rynku pracy. Elementarne usługi rynku pracy w postaci pośrednictwa pracy, w tym także giełd, poradnictwa zawodowego oraz szkoleń, skutecznie wpływają na pobudzenie aktywności zawodowej i wzrost motywacji w zakresie poszukiwania pracy, a w konsekwencji podjęcia zatrudnienia. Osiągnięcie pozytywnych efektów w dziedzinie przeciwdziałania bezrobociu podejmowanych przez tut. Urząd możliwe było dzięki inicjowaniu kontaktów z lokalnymi pracodawcami oraz promowaniu usług Urzędu w celu realizacji założeń ustawy i programów unijnych, jak również wspieranie zatrudnienia osób bezrobotnych z zastosowaniem subsydiowanych form aktywizacji w ramach środków Funduszu Pracy oraz środków finansowych pozyskanych w ramach środków unijnych. 8
III. ANALIZA ZAWODÓW OSÓB BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W POWIATOWYM URZĘDZIE PRACY W ŚWIĘTOCHŁOWICACH W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2013r. Na dzień 01 lipca 2013 w Powiatowym Urzędzie Pracy w Świętochłowicach zarejestrowanych było 2455 osób ( w tym 1389 kobiet ). Najliczniejszą grupą z wszystkich osób bezrobotnych stanowią osoby bez wykształcenia średniego 1717 osób ( w tym 897 kobiet) oraz osoby długotrwale bezrobotne 1116 ( w tym 723 kobiet ). Poniższa tabela obrazuje w pełni wszystkie osoby zarejestrowane w pierwszym półroczu 2013 roku. Tabela 1 Wybrane kategorie osób bezrobotnych wg stanu na dzień 30.06.2013 r. Lp Kategoria Ogółem Kobiety 1 Osoby bezrobotne 2455 1389 2 Osoby bezrobotne niepełnosprawne 142 83 3 Osoby bezrobotne do 25 roku życia 417 237 4 Osoby długotrwale bezrobotne 1116 723 5 Osoby bezrobotne powyżej 50 roku życia 597 284 6 Osoby bez kwalifikacji zawodowych 877 539 7 Osoby bez doświadczenia zawodowego 597 387 8 Osoby bez wykształcenia średniego 1717 897 9 Kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka X 347 10 Osoby które po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęły zatrudnienia 52 2 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania o rynku pracy MPiPS 01 9
Tabela 2 Bezrobotni wg zawodów w powiecie m. Świętochłowice. Stan w końcu I - półrocza 2013 roku. Lp Kod zawodu Nazwa zawodu Liczba osób ogółem W tym kobiet 1 "000000" Bez zawodu 526 322 2 "522301" Sprzedawca 242 229 3 "911207" Sprzątaczka biurowa 60 57 4 "931301" Robotnik budowlany 53 1 5 "711202" Murarz 51 0 6 "722204" Ślusarz 48 1 7 "331403" Technik ekonomista 46 45 8 "512001" Kucharz 45 36 9 "753105" Krawiec 35 34 10 "811101" Górnik eksploatacji podziemnej 35 0 11 "962902" Dozorca 33 29 12 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 31 19 "932911" 13 "751201" Cukiernik 30 19 14 "751204" Piekarz 26 7 15 "411004" Technik prac biurowych 25 23 16 "432103" Magazynier 21 6 17 "514101" Fryzjer 21 20 18 "722314" Tokarz w metalu 21 6 19 "932101" Pakowacz 20 19 20 "334306" Technik administracji 19 18 21 "611306" Ogrodnik terenów zieleni 19 13 22 "741207" Elektromonter (elektryk) zakładowy 19 0 23 "512002" Kucharz małej gastronomii 18 12 24 "513202" Barman 18 16 25 "713102" Malarz budowlany 16 4 26 "752205" Stolarz 15 0 27 "753303" Szwaczka 14 13 28 "311504" Technik mechanik 13 1 29 "513101" Kelner 13 10 30 "523002" Kasjer handlowy 13 13 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych tabelarycznych MPiPS. Z analizy powyższej tabeli wynika, że w grupach zawodowych generujących najwyższy poziom bezrobocia dominują osoby bez zawodu ( ogółem: 526 kobiet 322 ) następnie ( sprzedawca: ogółem 242 kobiet 229 ), (sprzątaczka biurowa: ogółem 60 kobiet 57 ). Wśród analizowanych grup zawodowych w kilku przypadkach mężczyźni stanowią 100% ogółu zarejestrowanych w danym zawodzie. Tymi zawodami są: stolarz, elektromonter (elektryk) zakładowy, górnik eksploatacji podziemnej oraz murarz. Wynika to ze specyfiki i charakteru pracy na przedmiotowych stanowiskach. Jedynym zawodem w powyższej tabeli całkowicie 10
zdominowanym przez kobiety jest kasjer handlowy. Na uwagę zasługuje fakt, że w każdym opracowaniu dotyczącym monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych dominującą pozycję zajmuje grupa: bez zawodu. Skutecznym sposobem na nabywanie kwalifikacji zawodowych dla osób z tej grupy wydają się być szkolenia zawodowe organizowane przez tut. Urząd. Tabela 3 Bezrobotni absolwenci wg zawodów w powiecie m. Świętochłowice. Stan w końcu I - półrocza 2013 roku. Lp Kod zawodu Nazwa zawodu Bezrobotni absolwenci W tym kobiet 1 "000000" Bez zawodu 26 18 2 "941201" Pomoc kuchenna 3 3 3 "331403" Technik ekonomista 2 2 4 "334306" Technik administracji 2 2 5 "213303" Specjalista ochrony środowiska 1 1 6 "214102" Inżynier organizacji i planowania produkcji 1 1 7 "228203" Specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy 1 1 8 "228301" Fizjoterapeuta 1 1 9 "233025" Nauczyciel wychowania fizycznego 1 0 10 "235107" Pedagog 1 1 11 "242227" Specjalista zarządzania kryzysowego 1 1 12 "243106" Specjalista do spraw marketingu i handlu 1 1 13 "263304" Politolog 1 1 14 "311408" Technik elektronik 1 0 15 "321301" Technik farmaceutyczny 1 1 16 "342304" Instruktor odnowy biologicznej 1 1 17 Pracownik centrum obsługi telefonicznej (pracownik call center) 1 1 "422201" 18 "431101" Asystent do spraw księgowości 1 1 19 "522301" Sprzedawca 1 1 20 "522305" Technik handlowiec 1 0 21 "541390" Pozostali pracownicy ochrony osób i mienia 1 0 22 "711102" Monter konstrukcji budowlanych 1 0 23 "721209" Zgrzewacz 1 0 24 "751201" Cukiernik 1 0 25 "753105" Krawiec 1 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych tabelarycznych MPiPS. Problem bezrobocia dotknął również osoby, które dopiero rozpoczynają swoją karierę zawodową (absolwenci, osoby do 25 roku życia). Dlatego tym ważniejsze staje się rozsądne planowanie kariery zawodowej oraz działania wspierające zatrudnienie młodych podejmowane przez tut. Urząd. Młodzi ludzie, nie tylko w okresie kryzysu, są bardziej niż inne grupy narażone na bezrobocie. Odpowiedzią na problemy, z którymi muszą się borykać te osoby są liczne programy podejmowane na ich rzecz. Jako przykład takich działań wskazać można projekt Kierunek praca realizowany przez tut. Urząd. Głównym celem było zdobycie doświadczenia zawodowego przez 11
120 uczestników, którego adresatami są osoby do 27 roku bez doświadczenia zawodowego, bez kwalifikacji zawodowych oraz długotrwale bezrobotne. Powody dużego (a w czasach kryzysu dynamicznie zwiększającego się) odsetka osób bez pracy w grupie do 25 roku życia, jak i absolwentów są różne, m.in.: - brak doświadczenia zawodowego, - brak dopasowania kompetencji do potrzeb pracodawców, - brak rozbudowanej sieci społecznej pomagającej znaleźć atrakcyjne zatrudnienie, - zbyt niskie zarobki dla osób bez doświadczenia, co zniechęca do wchodzenia na rynek pracy, - niski poziom edukacyjny części uczelni, - niewiedza o sposobach poszukiwania pracy, - dobra sytuacja materialna w rodzinie. Przyczyną trudności z wejściem na rynek pracy może być także nieodpowiednie wykształcenie. Często dochodzi do przypadkowego wyboru szkoły i przyszłego zawodu. Uzyskane umiejętności i typ wykształcenia, a w konsekwencji zawód wyuczony, mogą mieć decydujący wpływ na to, ile czasu trzeba będzie potem poświęcić na znalezienie zatrudnienia. Formalnie absolwenci wchodzący na rynek pracy są coraz lepiej wykształceni, jednak bardzo często oznacza to jedynie uzyskanie podstawowych kwalifikacji zawodowych. Coraz bardziej doceniane są zawody z grupy specjalistów i różne formy zdobywania dodatkowych umiejętności. Tabela 4 Bezrobotni zarejestrowani powyżej 12 m-cy wg zawodów w powiecie m. Świętochłowice. Stan w końcu I - półrocza 2013 roku. Lp Kod zawodu Nazwa zawodu Bezrobotni powyżej 12 m-cy W tym kobiet 1 "522301" Sprzedawca 90 89 2 "000000" Bez zawodu 28 19 3 "711202" Murarz 20 0 4 "911207" Sprzątaczka biurowa 19 19 5 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 19 12 "932911" 6 "962902" Dozorca 13 13 7 "512001" Kucharz 11 9 8 "331403" Technik ekonomista 10 10 9 "753105" Krawiec 10 9 10 "931301" Robotnik budowlany 10 1 11 "611306" Ogrodnik terenów zieleni 9 6 12 "722204" Ślusarz 9 0 13 "432103" Magazynier 8 3 14 "514101" Fryzjer 8 7 15 "811101" Górnik eksploatacji podziemnej 8 0 16 "751201" Cukiernik 7 6 17 "411004" Technik prac biurowych 7 6 18 "932101" Pakowacz 7 6 12
19 "334306" Technik administracji 6 6 20 "431101" Asystent do spraw księgowości 5 5 21 "513202" Barman 5 4 22 "713102" Malarz budowlany 5 0 23 "751204" Piekarz 5 2 24 Monter podzespołów i zespołów elektronicznych 5 5 "821304" 25 "911206" Salowa 5 5 26 "941201" Pomoc kuchenna 4 4 27 "513101" Kelner 4 4 28 "523002" Kasjer handlowy 4 4 29 "711502" Cieśla szalunkowy 4 0 30 "752205" Stolarz 4 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych tabelarycznych MPiPS. Osoby bezrobotne, pozostające długo bez pracy, mają zazwyczaj za sobą kilka nieudanych prób znalezienia pracy. Doświadczane niepowodzenia osłabiają poczucie własnej wartości, co może niekiedy doprowadzić do powstania zjawiska wyuczonej bezradności. Przy długotrwałym bezrobociu jednostki często zaprzestają podejmowania starań ukierunkowanych na zdobycie pracy. Osoby bezrobotne przestają wierzyć w efektywność swoich aktualnych działań oraz nie inicjują nowych w celu zdobycia zatrudnienia. Osobą bezrobotną długotrwale jest, zgodnie z definicją zawartą w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, osoba bezrobotna pozostająca w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres 12 miesięcy w okresie ostatnich dwóch lat. Osoby długotrwale bezrobotne, które pozostają bez pracy od kilku lat, znalazły się w bardzo niekorzystnej sytuacji, w ciągu ostatnich lat na rynku pracy bowiem nastąpiło wiele zmian, za którymi osoby te nie potrafiły nadążyć. Obecnie rynek pracy, ze względu na swe specyficzne właściwości, stwarza szczególnie trudną sytuację dla swoich uczestników. Wymaga zupełnie nowych zachowań, umiejętności w zakresie poszukiwania pracy, przygotowania się i przekwalifikowania, radzenia sobie z bezrobociem, utrzymania miejsca pracy. 13
IV. ANALIZA ZGŁASZANYCH OFERT PRACY W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2013r. Tabela 5 Oferty pracy wg zawodów w powiecie m. Świętochłowice w I - półroczu 2013 roku. Lp Kod Nazwa zawodu Liczba ofert pracy zawodu 1 "541308" Pracownik ochrony fizycznej I stopnia 164 2 "524404" Telemarketer 157 3 "541307" Pracownik ochrony fizycznej bez licencji 114 4 "522301" Sprzedawca 100 5 "332203" Przedstawiciel handlowy 66 6 "241202" Doradca finansowy 65 7 "811101" Górnik eksploatacji podziemnej 60 8 "524902" Doradca klienta 59 9 "933401" Pracownik rozkładający towar na półkach 45 10 "313904" Operator zautomatyzowanej i zrobotyzowanej linii produkcyjnej w przemyśle elektromaszynowym 44 11 "931301" Robotnik budowlany 39 12 "722204" Ślusarz 37 13 "911207" Sprzątaczka biurowa 35 14 "524302" Konsultant / agent sprzedaży bezpośredniej 34 15 "712204" Posadzkarz 29 16 "422201" Pracownik centrum obsługi telefonicznej (pracownik call center) 27 17 "432103" Magazynier 27 18 "834401" Kierowca operator wózków jezdniowych 26 19 "514101" Fryzjer 23 20 "515303" Robotnik gospodarczy 22 21 "332101" Agent ubezpieczeniowy 20 22 "712301" Monter ociepleń budynków 20 23 "941101" Pracownik przygotowujący posiłki typu fast food 20 24 "961201" Sortowacz surowców wtórnych 20 25 "244101" Pośrednik w obrocie nieruchomościami 19 26 "711202" Murarz 19 27 "243305" Specjalista do spraw sprzedaży 18 28 "712303" Tynkarz 18 29 "833203" Kierowca samochodu ciężarowego 18 30 "711601" Brukarz 15 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych tabelarycznych MPiPS. Wśród ofert najczęściej zgłaszanych w pierwszym półroczu 2013 roku przez pracodawców można wyróżnić 4 zawody w których liczba złożonych ofert przekroczyła 100 bądź jest równa 100. Tymi zawodami są: pracownik ochrony fizycznej I stopnia, telemarketer, pracownik ochrony fizycznej bez licencji oraz sprzedawca. 14
V. ZESTAWIENIE ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH. Analiza prognozowanych zawodów deficytowych i nadwyżkowych została przeprowadzona na podstawie obliczonego wskaźnika intensywności nadwyżki ( deficytu) zawodów ( W k n, I wyraża się wzorem: k W n, I = O k I k B I ), który gdzie: gdzie: B i k O i k O I k, B I k są określone wzorami: B I k = O I k = 6 k B i i= 1 6 6 k O i i= 1 6 - liczba zarejestrowanych bezrobotnych w i-tym miesiącu w zawodzie k - liczba zgłoszonych ofert pracy w i-tym miesiącu w zawodzie k Przyjęto, że zawody o wskaźniku: k W n, I 0,9 W k n, I k W n, I < 0,9 to zawody nadwyżkowe, 1,1 to zawody zrównoważone (wykazujące równowagę na rynku pracy), > 1,1 to zawody deficytowe 15
Tabela 6 Zawody deficytowe Lp Kod zawodu Nazwa zawodu Średnia miesięczna liczba ofert pracy Średnie miesięczna liczba osób bezrobotnych Wartość wskaźnika 1 "332203" Przedstawiciel handlowy 11 0,1667 66 2 "524404" Telemarketer 26,1667 0,5 52,3333 3 "933401" Pracownik rozkładający towar na półkach 7,5 0,1667 45 4 "524902" Doradca klienta 9,8333 0,5 19,6667 5 "244101" Pośrednik w obrocie nieruchomościami 3,1667 0,1667 19 6 "241202" Doradca finansowy 10,8333 0,6667 16,25 7 "712204" Posadzkarz 4,8333 0,3333 14,5 8 "722313" Tokarz / frezer obrabiarek sterowanych numerycznie 2 0,1667 12 9 "541307" Pracownik ochrony fizycznej bez licencji 19 1,6667 11,4 10 "341202" Opiekun osoby starszej 1,8333 0,1667 11 11 "524903" Ekspedient w punkcie usługowym 1,6667 0,1667 10 12 "243305" Specjalista do spraw sprzedaży 3 0,3333 9 13 "711903" Monter rusztowań 1,5 0,1667 9 14 "834401" Kierowca operator wózków jezdniowych 4,3333 0,5 8,6667 15 "911203" Pokojowa 1,3333 0,1667 8 16 "712904" Technolog robót wykończeniowych w budownictwie 1 0,1667 6 17 18 "422201" Pracownik centrum obsługi telefonicznej (pracownik call center) 4,5 0,8333 5,4 Malarz konstrukcji i wyrobów metalowych 0,8333 0,1667 5 "713103" 19 "833101" Kierowca autobusu 0,8333 0,1667 5 20 "711501" Cieśla 2,1667 0,5 4,3333 21 "814104" Wulkanizator 0,6667 0,1667 4 22 "711601" Brukarz 2,5 0,6667 3,75 23 "911201" Łazienkowa 0,5 0,1667 3 24 "515303" Robotnik gospodarczy 3,6667 1,3333 2,75 25 "711404" Zbrojarz 1,6667 0,6667 2,5 26 "712101" Dekarz 1,6667 0,6667 2,5 27 28 "712612" Monter sieci wodnych i kanalizacyjnych 0,8333 0,3333 2,5 Operator obrabiarek sterowanych numerycznie 1,6667 0,6667 2,5 "722308" 29 "932913" Sortowacz 2 0,8333 2,4 30 "722301" Frezer 1,1667 0,5 2,3333 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych tabelarycznych MPiPS 16
Tabela nr 6 obrazuje zawody deficytowe, gdzie liczba zgłaszanych ofert pracy przewyższa liczbę osób bezrobotnych w danym zawodzie. Pomimo faktu, iż dość duża grupa osób bezrobotnych reprezentuje dane zawody, popyt na osoby reprezentujące w/w zawody na rynku pracy znacznie przewyższa podaż. Najwyższą wartość wskaźnika zawodów deficytowych osiągnął zawód przedstawiciela handlowego. Deficyt w tym zawodzie może wynikać z kilku czynników, mianowicie brak prawa jazdy kat. B, brak posiadania umiejętności interpersonalnych oraz predyspozycji do wykonywania zawodu. Wśród zawodów deficytowych zobrazowanych powyższą tabelą zauważyć można, że najwyższa średnia miesięczna ofert pracy zgłaszana w tutejszym urzędzie dotyczy zawodu: telemarketer ( średnia miesięczna 26,1667). Wśród zawodów deficytowych pojawiają się zawody na które zauważalny jest niedobór pracowników, wynikający z braku kwalifikacji oraz odpowiedniego doświadczenia w zawodzie. Takimi zawodami są m.in. monter sieci wodnych i kanalizacyjnych, dekarz, tokarz / frezer obrabiarek sterowanych numerycznie. Tabela 7 Zawody zrównoważone Lp 1 2 Kod zawodu "243203" Nazwa zawodu Średnia miesięczna liczba ofert pracy Średnie miesięczna liczba osób bezrobotnych Wartość wskaźnika Specjalista do spraw public relations 0,1667 0,1667 1 Specjalista zastosowań informatyki 0,1667 0,1667 1 "251902" 3 "325907" Terapeuta zajęciowy 0,1667 0,1667 1 4 "514202" Kosmetyczka 1 1 1 5 "712501" Monter / składacz okien 0,1667 0,1667 1 6 Monter instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody 0,1667 0,1667 1 "712602" 7 "721209" Zgrzewacz 0,3333 0,3333 1 8 "753202" Krojczy 0,3333 0,3333 1 9 "933309" Wagowy 0,1667 0,1667 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych tabelarycznych MPiPS. Poprzez zawody zrównoważone należy rozumieć zawody, w których występuje względna równowaga pomiędzy liczbą osób poszukujących pracy w danym zawodzie, a liczbą pojawiających się ofert pracy dotyczących tego zawodu. Bilans pomiędzy liczbą zgłaszanych ofert pracy w ściśle określonym zawodzie, a napływem bezrobotnych osób posiadających sprecyzowane kwalifikacje zawodowe jest równy lub bliski wartości zera. Zauważyć można, że w tej grupie zawodów zrównoważonych znajdują się zarówno zawody osób wykonujących prace fizyczne jak i umysłowe. 17
Tabela 8 Zawody nadwyżkowe Lp Kod zawodu Nazwa zawodu Średnia miesięczna liczba ofert pracy Średnie miesięczna liczba osób bezrobotnych Wartość wskaźnika 1 "933304" Robotnik magazynowy 1,8333 2 0,9167 2 "723306" Mechanik maszyn i urządzeń górnictwa podziemnego 1,6667 1,8333 0,9091 3 "941201" Pomoc kuchenna 1,3333 1,5 0,8889 4 "722204" Ślusarz 6,1667 7,5 0,8222 5 "243106" Specjalista do spraw marketingu i handlu 0,6667 0,8333 0,8 6 "513101" Kelner 1,3333 1,6667 0,8 7 "712601" Hydraulik 1,3333 1,8333 0,7273 8 "723105" Mechanik samochodów osobowych 1,5 2,1667 0,6923 9 "332302" Zaopatrzeniowiec 0,3333 0,5 0,6667 10 "713102" Malarz budowlany 1 1,5 0,6667 11 "741203" Elektromechanik pojazdów samochodowych 0,6667 1 0,6667 12 "811105" Operator koparko - ładowarki 0,3333 0,5 0,6667 13 "931301" Robotnik budowlany 6,5 9,8333 0,661 14 "514101" Fryzjer 3,8333 6,3333 0,6053 15 "711202" Murarz 3,1667 5,3333 0,5938 16 "522301" Sprzedawca 16,6667 29 0,5747 17 Inżynier organizacji i "214102" planowania produkcji 0,3333 0,6667 0,5 18 "343101" Fotograf 0,1667 0,3333 0,5 19 "723104" Mechanik samochodów ciężarowych 0,3333 0,6667 0,5 20 "723303" Mechanik maszyn i urządzeń budowlanych i melioracyjnych 0,3333 0,6667 0,5 21 "753303" Szwaczka 1 2 0,5 22 "331301" Księgowy 0,6667 1,6667 0,4 23 "512001" Kucharz 1,8333 4,6667 0,3929 24 "513202" Barman 1 2,6667 0,375 25 Mechanik pojazdów "723103" samochodowych 1,1667 3,1667 0,3684 26 Kierowca samochodu "832203" osobowego 0,6667 1,8333 0,3636 27 "325905" Opiekunka dziecięca 0,1667 0,5 0,3333 28 "524601" Wydawca posiłków / bufetowy 0,1667 0,5 0,3333 29 "721208" Spawacz ręczny łukiem elektrycznym 0,1667 0,5 0,3333 30 "722314" Tokarz w metalu 0,8333 2,6667 0,3125 31 "234201" Nauczyciel przedszkola 0,1667 0,8333 0,2 32 "911206" Salowa 0,3333 1,6667 0,2 33 "753105" Krawiec 0,6667 3,5 0,1905 34 "411004" Technik prac biurowych 0,6667 3,6667 0,1818 35 "334306" Technik administracji 0,3333 2 0,1667 36 "713203" Lakiernik samochodowy 0,3333 2,1667 0,1538 37 "751204" Piekarz 0,6667 4,3333 0,1538 38 "751201" Cukiernik 0,6667 4,5 0,1481 18
39 "752208" Stolarz meblowy 0,1667 1,1667 0,1429 40 "834311" Operator suwnic (suwnicowy) 0,1667 1,3333 0,125 41 "962902" Dozorca 0,3333 3,1667 0,1053 42 "311204" Technik budownictwa 0,1667 1,6667 0,1 43 Elektromonter (elektryk) zakładowy 0,3333 4 0,0833 "741207" 44 "512002" Kucharz małej gastronomii 0,1667 2,8333 0,0588 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych tabelarycznych MPiPS. Powyższa tabela obrazuje zawody nadwyżkowe tzn. zawody, w których średnia miesięczna liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w danym zawodzie przewyższa średnią miesięczną liczbę ofert pracy. W stosunku do osób, posiadających zawody nadwyżkowe urząd podejmuje różnorodne działania aktywizujące, mające na celu ułatwienie powrotu na rynek pracy, a w przypadku braku takiej możliwości organizuje szkolenia dostosowujące kwalifikacje osób do potrzeb rynku pracy. 19
VI. PODSUMOWANIE Opracowany monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych za I półrocze 2013 roku nie stanowi kompleksowej analizy lokalnego rynku pracy. Jednak porównując go do poprzednich opracowań należy wysunąć wniosek, że generalnie struktura bezrobocia na świętochłowickim rynku pracy zmienia się tylko w niewielkim zakresie. Jednak skutki, jakie niesie za sobą zjawisko bezrobocia są niezwykle negatywne. Analiza następstw bezrobocia pozwala wyróżnić ekonomiczne, psychospołeczne i polityczne skutki tego zjawiska. Jakkolwiek ogólna ocena tych skutków jest jednoznacznie negatywna, to szczegółowa ich analiza prowadzi do wniosku, że ocena skutków bezrobocia zależy przede wszystkim od długości okresu pozostawania bez pracy. Z tego względu należy odróżnić pozytywne skutki bezrobocia frykcyjnego, które z natury ma charakter krótkotrwały, od negatywnych skutków bezrobocia długookresowego (bezrobocie długookresowe dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy). Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców. Bezrobocie frykcyjne nie wynika z masowego i trwałego braku wolnych miejsc pracy, lecz jest rezultatem swobody wyboru rodzaju pracy i zazwyczaj związanej z tym zmiany zakładu pracy. Źródłem tego bezrobocia mogą być również potrzeby restrukturyzacji gospodarki, regulowane i zaspokajane w stosunkowo krótkim czasie przez mechanizm rynku pracy. Bezrobocie frykcyjne jest cechą każdej normalnie rozwijającej się gospodarki. Utrzymuje się ono obecnie na stosunkowo niskim poziomie, co nie narusza równowagi na rynku pracy, a zatem odpowiada stanowi pełnego zatrudnienia. Stan taki należy uznać za optymalny, zarówno ze względów ekonomicznych jak i psychospołecznych. Informacje wykorzystane przy opracowaniu monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych oparte są tylko i wyłącznie na danych pochodzących z rejestrów Powiatowego Urzędu Pracy w Świętochłowicach dotyczących zarejestrowanych osób bezrobotnych oraz zgłoszonych do Urzędu ofert pracy. Do tut. Urzędu nie są zgłaszane wszystkie oferty pracy, które mogłyby informować o wolnych stanowiskach i konkretnych wymaganych umiejętnościach wiążących się z takim a nie innym wykształceniem. Osoby poszukujące pracy korzystają również z innych możliwości poszukiwania, robią to m.in. za pośrednictwem Internetu, prasy, korzystają z prywatnych agencji zatrudnienia oraz ościennych urzędów pracy. Ważnym czynnikiem jest również fakt, iż osoby posiadające taki sam zawód mają w rzeczywistości bardzo różne szanse na podjęcie pracy. Posiadanie przez bezrobotnego konkretnego zawodu, na 20
który jest największe zapotrzebowanie na rynku nie oznacza szybkiej szansy znalezienia pracy, gdyż jest to uwarunkowane zróżnicowanymi umiejętnościami, predyspozycjami osobistymi, wiedzą i stażem pracy. Znaczna część osób kończących szkoły średnie kontynuuje naukę na studiach wyższych, przez co w tym okresie staje się niedyspozycyjna i niekonkurencyjna na rynku pracy. Wiele osób bezrobotnych posiada atrakcyjny na rynku pracy zawód wyuczony jednak bez doświadczenia zawodowego i koniecznych uprawnień obniża ich możliwości znalezienia zatrudnienia i prowadzi do tego, że podejmują pracę na stanowiskach niesatysfakcjonujących zarówno pod względem finansowym jak i prestiżowym. Osoby te mają jednakże większe szanse na zdobycie pracy i ponoszą mniejsze ryzyko jej utraty. Wysokie kwalifikacje zwiększają również mobilność zawodową kandydatów. Celem przeprowadzonej analizy było uzyskanie informacji na temat zjawisk zachodzących na lokalnym rynku pracy w pierwszym półroczu 2013 roku, dotyczących relacji popytu na pracę i podaży zasobów pracy w przekroju zawodowym oraz wyciągnięcia na tej podstawie wniosków i ocen niezbędnych do prawidłowej realizacji ustawowych zadań urzędu pracy. Sprawozdanie w zakresie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych nie jest i nie powinno być jedynym źródłem informacji do podejmowania decyzji w zakresie ustalania kierunków kształcenia i szkolenia przyszłej kadry dla pracodawców czy też podejmowania decyzji o wyborze kierunku kształcenia przez młodych absolwentów szkół gimnazjalnych. Wnioski wynikające z monitoringu stanowią podstawę do działań podejmowanych przez urząd na rzecz aktywizacji osób bezrobotnych. W oparciu o dokonane analizy i dostępne statystyki rynku pracy Powiatowy Urząd Pracy we właściwy sposób, wychodząc naprzeciw potrzebom osób bezrobotnych, aktywizuje je w ramach szkoleń, staży, robót publicznych. DYREKTOR POWIATOWEGO URZĘDU PRACY W ŚWIĘTOCHŁOWICACH Hanna Przewoźniak 21