PLAN STRATEGICZNY WYKORZYSTANIA ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE STRZELEC OPOLSKICH

KRUGER A/S Gladsaxevej 363; DK-2860 Soborg; Denmark AQUATOR SPÓŁKA Z O.O. Pracowania Projektowa Ul. Świeża 7; 54-060 Wrocław; tel. (71) 3542534 fax. (71) 3540273 PLAN STRATEGICZNY WYKORZYSTANIA ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE STRZELEC OPOLSKICH Luty 2002

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 2/40 SPIS TREŚCI 1. ZAKRES PLANU STRATEGICZNEGO...4 2. STATUS ZASOBÓW WODNYCH REJONU STRZELEC OPOLSKICH... 6 2.1. Jakość wód podziemnych... 6 2.2. Wodociągi i ujęcia wody... 8 3. ZAPOTRZEBOWANIE NA WODĘ W GMINIE STRZELCE OPOLSKIE... 11 3.1. Zapotrzebowanie perspektywiczne... 12 4. OPCJE ZARZĄDZANIA ZASOBAMI WODNYMI...13 4.1. Alternatywne obszary dla budowy ujęć wody w gminie Strzelce Opolskie... 13 4.2. Kopalnia Strzelce Opolskie... 24 4.3. Reinfiltracja wód ogólnospławnych... 27 4.4. Odwodnienie obszaru Mokre Łany... 28 4.5. Reinfiltracja oczyszczonych ścieków... 29 4.6. Składowisko Szymiszów... 30 4.7. Działania zmierzające do poprawy jakości wód podziemnych...32 4.8. Zanieczyszczenie wód pitnych związkami azotowymi... 33 5. WNIOSKI I ZALECENIA......35 5.1. Zalecenia krótkookresowe...

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 3/40 37 5.2. Zalecenia długookresowe... 38 Aneks Spis tabel: 1. Stan formalno-prawny ujęć wód podziemnych w gminie Strzelce Opolskie 2. Produkcja i zużycie wody w jednostkach osiedleńczych gminy Strzelce Opolskie w latach 1996-1999 3. Kwalifikacja perspektywicznych rejonów dla lokalizacji obszarów wodociągowych dla nowego ujęcia wód podziemnych miasta Strzelce Op 4. Wybrane elementy jakości wody w rejonach potencjalnej lokalizacji nowych ujęć wodnych (najwyższe obserwowane wartości w mg/l). 5. Szacowane koszty budowy nowych ujęć wodnych dla potencjalnych rejonów 5.1. Spodziewane koszty rozbudowy ujęcia Kosice-Rozmierz. 5.2. Spodziewane koszty odwiercenia jednej studni w Jędryniu-Osiek. 6. Szacunkowe koszty reinfiltracji wód kopalnianych. 7. Szacunkowe koszty monitoringu oczyszczalni ścieków. 8. Szacunkowe koszty monitoringu wysypiska Szymiszów Spis rysunków: 1. Wskaźniki zanieczyszczenia wód wartości ponadnormatywne (1999 r) 2. Powierzchnia piezometryczna wokół strefy reinfiltracji wód kopalnianych. 3. Mapa zasobów wód podziemnych o parametrach wody pitnej z propozycją alternatywnych lokalizacji nowych ujęć 4 a d. Przekroje hydrogeologiczne przez obszary potencjalnych ujęć. 5. Powierzchnia piezometryczna projektowanego ujęcia Jędrynie-Osiek wyniki

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 4/40 modelowania 6. Zasięg 25-letniej strefy ochronnej projektowanego ujęcia Jędrynie Osiek wynik modelowania 7. Reinfiltracja wód ogólnospławnych, oczyszczonych ścieków i kierunki spływu wód spod składowiska odpadów wynik modelowania 8. Propozycje odwodnienia obszaru Mokre Łany 1. ZAKRES PLANU STRATEGICZNEGO Celem planu strategicznego jest dostarczenie administracji gminy Strzelce Op. materiałów do podjęcia decyzji o uporządkowaniu i modernizacji gospodarki wodnej. Na podstawie badań monitoringowych jakości wód podziemnych oraz badań symulacji modelowych zbiornika triasowego rozpatrzono różne scenariusze poszukując optymalnych rozwiązań możliwości przyszłego zarządzania zasobami wodnymi. Plan strategiczny obejmuje zagadnienia związane z eksploatacją zasobów wodnych, odwodnieniem kopalni surowców cementowych, drenażem terenów miejskich oraz ochroną i regeneracją jakości zasobów wodnych. Problemy te mogą być jedynie rozwiązane poprzez stworzenie integralnego planu zarządzania zasobami wodnymi. Plan strategiczny ocenia, na podstawie badań modelowych, zagadnienia dotyczące wpływu odwodnienia podczas eksploatacji wyrobiska Cementowni Strzelce Op. na jakość i ilość wód podziemnych. Określa wzajemną zależność pomiędzy intensywnością odwodnienia, rozmieszczeniem i zasięgiem obszarów spływu wody do ujęć oraz wskazanych stref reinfiltracji wód kopalnianych, wód spławnych miasta a także zrzutu oczyszczonych ścieków. Wskazano również jak rozpatrywać istotne problemy związane z jakością wody, zwracając szczególną uwagę na zanieczyszczenie azotanami i siarczanami. W planie strategicznym zajęto się szczególnie oceną alternatywnych obszarów dla budowy ujęć wody w gminie Strzelce Opolskie. Muszą one zapewnić wysoką jakość wody pitnej, powinny być rozpoznane ich oddziaływania, wyznaczone strefy ochronne i

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 5/40 ekonomiczne problemy związane z przebudową ujęć. Plan strategiczny daje propozycje zmian reinfiltracji wód ogólnospławnych z terenu miejskiego w aspekcie ich jakości i skutków tej działalności na środowisko wodne. Podobny charakter mają rozważania wpływu i skali zmian w środowisku jakie powoduje reinfiltracja oczyszczonych ścieków. Rozważono kilka scenariuszy dla optymalizacji ostatecznego rozwiązania. Zakres Planu strategicznego podzielony został na: Ocena potencjalnych obszarów zaopatrzenia w wodę miasta Strzelce Opolskie ze względu na jakość i ilość wody jaka może być dostarczana, oraz propozycje planu przyszłego zaopatrzenia w wodę. Ocena konsekwencji odwodnienia kopalni wapieni Strzelce Opolskie i eksploatacji gminnych ujęć wodnych. Wyznaczenie granic stref ochronnych dla obecnych i projektowanych ujęć. Proponowane działania, które mogą generalnie poprawić jakość zasobów wodnych w Strzelcach Opolskich, szczególnie związane z zanieczyszczeniem azotanami i siarczanami

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 6/40 2. STATUS ZASOBÓW WODNYCH REJONU STRZELEC OPOLSKICH 2.1. Jakość wód podziemnych Gospodarka komunalna i przemysł korzystają z wód podziemnych zgromadzonych w utworach triasu: w wapieniu muszlowym, recie i pstrym piaskowcu. Jakość wód poziomów wodonośnych jest różna i zależy od stopnia ich odsłonięcia i nagromadzenia ognisk zanieczyszczeń. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono poważne zagrożenie dla zasobów wodnych rejonu [1]. W wodach występuje powszechnie nadmiar azotanów, siarczanów oraz lokalnie wysoka mineralizacja, twardość i stront (rys.1).

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 7/40 Wody wapienia muszlowego (Tm) charakteryzują się odczynem słabo zasadowym lub rzadziej słabo kwaśnym (ph= 6,7 8,05 ), mineralizacją w granicach 230-500 mg/l, twardością ogólną 4 10 mvali. Wśród anionów przeważają siarczany lub wodorowęglany, a wśród kationów wapń i magnez. Wysokie stężenia azotanów w wodach wapienia muszlowego występują powszechnie. Generalnie w zakresie podstawowych elementów, z wyjątkiem azotanów, nie obserwuje się wartości ponadnormatywnych Zanieczyszczenie jest charakterystyczne dla płytkich nie izolowanych wód i maleje z głębokością. Wszędzie tam, gdzie intensywnie rozwinięta jest hodowla trzody chlewnej i bydła, co jest związane z wytwarzaniem i odprowadzaniem dużej ilości ścieków hodowlanych, stężenia azotanów w wodach podziemnych nie spadają poniżej 50 mg/l. Sytuacja taka występuje w Suchej, Rożniątowie, Kalinowicach, Szczepanku, Dziewkowicach, Błotnicy Strzeleckiej i Warmątowicach. W obszarach, gdzie nie ma odpowiedniej izolacji od powierzchni terenu i gdzie ujmowane są wody ze strefy powyżej rzędnej filtru 170 m npm, istnieje skażenie wód związkami azotu, głównie azotanami. Szczególnie niepokojące są ich ponadnormatywne stężenia w studniach ujęciowych, zwłaszcza, że ich zawartość systematycznie wzrasta. Problem ten dotyczy głównie ujęć komunalnych miasta Strzelce Opolskie, Cementowni Strzelce Opolskie oraz ujęć wiejskich w Szczepanku, Suchej, Kalinowicach, Warmątowicach i Farskiej Kolonii. Badania monitoringowe wskazały również, że część głębokich otworów jest nieszczelna i azotany przedostają się do filtru ze strefy przypowierzchniowej [1]. Nie są zanieczyszczone związkami azotu wody wapienia muszlowego w północnej części gminy, na obszarze ok. 40 km 2, gdzie występuje izolująca utwory wodonośne pokrywa kajpru. Natomiast w części południowej pozbawionej izolacji utworów pokrywowych tylko na niewielkim obszarze na zachód od Szymiszowa i Suchej oraz w rejonie pomiędzy zachodnią częścią Strzelec Opolskich i Szymiszowem nie odnotowuje się zanieczyszczenia związkami azotu. Wody retu (Tp 3 ) wykazują znacznie wyższy od wód wapienia muszlowego stopień mineralizacji (do 740 mg/l), wyższą twardość ogólną (do 18,7 mval/l) oraz wyższe zawartości siarczanów (do 705 mg/l). Ponadnormatywne stężenia siarczanów (> 250 mg/l) charakterystyczne są dla wód retu prawie na całym badanym obszarze. Najwyższe zawartości siarczanów są w wodach ujęć komunalnych i zakładowych w Strzelcach Opolskich. Także wysokie koncentracje strontu (do 12 mg/l) występują w rejonie eksploatacji wód retu w południowej części obszaru badań. Wody pstrego piaskowca (Tp 1,2 ) na terenie Strzelec Opolskich charakteryzuje niska

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 8/40 mineralizacja (TDS = 130-137 mg/l), niskie i stabilne zawartości siarczanów ( 5,19 5,29 mg/l) oraz bardzo niskie stężenia chlorków (<0,1 1,05 mg/l). Żaden z analizowanych w trakcie monitoringu elementów nie przekraczał dopuszczalnych wartości normatywnych. Wodę z pstrego piaskowca rejonu Strzelec Opolskich zaliczyć można do wód wysokiej klasy jakości. Zdecydowanie inną jakość wykazuje woda w studni nr 2 ujęcia wiejskiego w Szymiszowie. Jest to woda o wysokiej mineralizacji (do 1300 mg/l), wysokiej twardości (do 36 mval/l) oraz wysokich stężeniach siarczanów (do 1838 mg/l), magnezu (do 95 mg/l), wapnia (do 600 mg/l) i żelaza (> 15 mg/l). Natomiast związki azotowe występują w śladowych ilościach. Azotany Szczegolowa analiza azotanow zostala przedstawiona w opracowaniu Ocena jakosci wod podziemnych rejonu Strzelc Opolskich - listopad 2000, opracowanym na podstawie trzech serii monitoringu przeprowadzonych w latach 1999-2000 w ramach niniejszego projektu. Zakres stężeń azotanow zmieniał się w szerokich granicach, od najniższych < 0,01 mg NNO3/l ) w głębokich studniach w Strzelcach Opolskich i Szymiszowie do ponad 50 mg NNO3/l w piezometrze pod wysypiskiem w Szymiszowie. Ponadnormatywne stężenia azotanów (>10 mg/l) stwierdzono w okolo 50 % ( I seria badań) i 47% (II seria) wszystkich badanych punktów. W III serii kiedy obserwacjami objęto 51 punktów, głównie ujmujących wodę z utworów wapienia muszlowego wartości ponadnormatywne zawierało 43 % prób. Zanieczyszczenie azotanami ma charakter przestrzenny. Przyczyną wysokich stężeń jest głównie działalność rolnicza oraz niewłaściwa gospodarka ściekowa ( brak kanalizacji wsi).wszędzie tam gdzie intensywnie rozwinięta jest hodowla trzody chlewnej i bydła, co jest związane z wytworzeniem i odprowadzaniem dużej ilości ścieków, stężenie azotu azotanowego w wodach podziemnych nie spada poniżej 10 mg/l. Sytuacja taka występuje w Suchej, Rożniątowie, Kalinowicach, Szczepanku i Dziewkowicach. Wysoką ilość ładunków BZT5 zawierają ścieki powstające w Rozmierzu, Suchej i Dziewkowicach. Dodatkowo zanieczyszczenie azotanami potęgowane jest w rejonie Szymiszowa oddziaływaniem wysypiska komunalnego, gdzie w jego bezpośrednim otoczeniu stężenie NNO3 osiąga wartość 50 mg/l. Na podstawie badan stwierdzono, ze od lat postępuje stały wzrost azotanów w wodach ujęć. Nalezy podkreslic ze przy niezmienionej gospodarce rolnej i braku kanalizacji wsi zanieczyszczenie azotanami bedzie sie powiekszac.

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 9/40 2.2. Wodociągi i ujęcia wody Gospodarka komunalna i przemysł w rejonie gminy Strzelce Opolskie w całości korzystają z wód podziemnych. Eksploatacja płytkich studni gospodarskich jest zjawiskiem marginalnym. Miasto i gmina Strzelce Opolskie czerpią wodę za pomocą studni wierconych z utworów środkowego triasu (wapienia muszlowego) oraz triasu dolnego (dolnego i środkowego pstrego piaskowca i retu). W północnej części gminy wykorzystywane są głównie wody z utworów wapienia muszlowego, a w części środkowej i południowej z retu. Wody pstrego piaskowca ujmowane są tylko trzema studniami, z tego dwie na terenie miasta Strzelce Opolskie i jedna w Szymiszowie (aktualnie nieczynna). 2.2.1. Ujęcia komunalne Aktualnie wszyscy mieszkańcy gminy są zaopatrywani w wodę z ujęć komunalnych (wies Brzezina zostala podlaczona do ujecia Strzelce Opolskie w listopadzie 2001 roku). Studnie aktualnie funkcjonujących ujęć, a mianowicie w Kadłubie, Szczepanku, Rozmierce, Suchej, Farskiej Kolonii oraz Nowej Wsi Strzeleckiej (ujęcie Kosice, st. 2A i 3A) czerpią wodę z utworów wapienia muszlowego, a studnie ujęcia Wieża w Strzelcach Opolskich, Kalinowicach, Warmątowicach i Błotnicy Strzeleckiej z utworów retu. Istniejące źródła wody w pełni pokrywają zapotrzebowanie mieszkańców miasta i okolicznych wsi. Problemem natomiast jest zła jakość ujmowanej wody, gdyż znaczna część ujęć wykazuje ponadnormatywne zanieczyszczenie wód, głównie azotanami oraz w mniejszym stopniu siarczanami, żelazem. W części ujęć stwierdza się okresowo zanieczyszczenie bakteriologiczne. Z tych powodów wyłączono już z eksploatacji studnie w Szymiszowie, Jemielnicy i Dziewkowicach. Wszystkie funkcjonujące ujęcia mają aktualne pozwolenia wodno-prawne na pobór wody i eksploatację urządzeń oraz z wyjątkiem ujęcia Kosice i Sucha ustanowione strefy ochronne. Tabela 1 przedstawia status dziewięciu wykorzystywanych ujęć w gminie. Tabela 1. Stan formalno-prawny ujęć wody w gminie Strzelce Opolskie L.p. Ujęcie Pozwolenie wodnoprawne na pobór wody 1 Strzelce Op. Wieża Kosice Pozwolenie wodno-prawne na eksploatację urządzeń Instrukcja obsługi Strefy ochrony Do 2005 Do 2005 Do 2005 Do 2005 Tak Tak Do 2005 Nie 1 Farska Kolonia Do 2010 Do 2010 Tak Do 2010 3 Błotnica Strz. Do 2010 Do 2010 Tak Do 2010

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 10/40 4 Kadłub Do 2011 Do 2011 Tak Do 2011 5 Kalinowice Do 2013 Do 2013 Tak Do 2013 6 Rozmierka Do 2010 Do 2010 Tak Do 2000 7 Sucha Do 2010 Do 2010 Tak Do 2010 8 Szczepanek Do 2010 Do 2010 Tak Do 2010 9 Warmątowice Do 2010 Do 2010 Tak D0 2010 Długość sieci wodociągowej na terenie miasta i gminy wynosi 161,16 km. Systemy wodociągowe nie posiadają urządzeń do uzdatniania wody. W skład systemu wodociągowego wchodzą: studnie głębinowe, zbiorniki magazynujące wodę, pompownie II 0, hydrofory sieci wodociągowych magistralnych, rozdzielczych oraz przyłączy wodociągowych. Mają one wyższe niż są aktualnie wykorzystywane możliwości techniczne dostawy wody. 2.2.2.Ujęcia przemysłowe i zakładowe Ujęcia przemysłowe i zakładowe na terenie gminy skoncentrowane są głównie w Strzelcach Opolskich. Są to studnie Zakładów Karnych 1 i 2, szpitala, bazy PKS, zakładu Agromet oraz 3 studnie (S1, S2, S3) ujęcia Cementowni Strzelce Opolskie. Studnia Zakładu Karnego nr1 czerpie wodę z dolnego pstrego piaskowca, Zakładu Karnego nr 2 i bazy PKS z retu, a pozostałe ujęcia z poziomu wapienia muszlowego. W Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej istnieje także głęboka studnia zafiltrowana na głębokości około 200 m w piaskowcach dolnego triasu. W studniach S2 i S3 ujęcia Cementowni w ponadnormatywnych ilościach występują azotany, natomiast w bazie PKS problemem są wysokie stężenia siarczanów. Jakość wód w pozostałych ujęciach jest dobra. Większość ujęć zakładowych jest nieczynna lub okazjonalnie włączana. Wszystkie te ujęcia wykorzystują nieznaczny procent swych zasobów eksploatacyjnych. Studnie zakładowe mogą stanowić poważne zaplecze ujęć komunalnych gdyż ich łączne zasoby dyspozycyjne przekraczają 10.000 m 3 /d. Instalacja i obecna jakość wody w tych studniach może być przypuszczalnie rozważana jako dodatkowe źródło zaopatrzenia lub punkty monitoringowe.

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 11/40 3. ZAPOTRZEBOWANIE NA WODĘ W GMINIE STRZELCE OPOLSKIE Zarejestrowana w okresie 1996 1999 rzeczywista średnia produkcja wody wyniosła w Strzelcach Opolskich 2,1 milionów m 3 /rok, a w pozostałych stacjach wodociągowych na terenie gminy 0,5 miliona m 3 /rok. Ogółem w całej gminie wyprodukowano w tym czasie średnio w roku 2,6 miliona m 3 wody, co przy liczbie mieszkańców 35 369 daje wskaźnik zużycia około 200 l/dobę na 1mieszkańca (tab.2 ) Tabela 2 Produkcja i zużycie wody w jednostkach osiedleńczych gminy Strzelce Opolskie w latach 1996-1999

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 12/40 System wodociągowy Strzelce Opolskie Produkcja wody (wartość średnia) M 3 /rok Jednostki osadnicze zasilane z systemu Miejscowość ilość mieszkańców 2 130 391 Strzelce Op. 21900 Farska Kolonia 1 872 Farska Kolonia 52 Kadłub 105 716 Kadłub 1580 Szymiszów 2083 Warmątowice 24 128 Warmątowice 630 Rozmierka 55 180 Rozmierka 1163 Kalinowice 66 706 Kalinowice 403 Grodzisk o 764 Jędrynie 126 Kalinów 335 Sucha 46 892 Sucha 720 Rozmierz 518 Szczepanek 69 237 Szczepanek Dziewko- 723 wice- Błotnica Strzelecka 37 993 Błotnica Strz.-1088 å = 2 538 115 1577 Płużnica 225 å mieszkańców 35 369 Biadacz 40 Rożnią -tów 886 Zużycie wody na 1 mieszkańca m 3 /rok 85,5 234 - - 36 99 Osiek - 459 Sporok Zużycie wody na 1 mieszkańca l/d 37,7 103,3 - - 38,3 105 Dolna Lipa - - 42,8 117,3 Ligota Dolna - 97 79,8 218,6-37,8 103,5-30,1 82,4-28,9 79,2 Wielkość poboru wody podziemnej w 1998 roku wyniosła ogółem 2 811 000 m 3. Zużycie wody wodociągowej przez mieszkańców wiejskich na terenie gminy w 1998 roku wyniosło około 480 000 m 3. Średnio zużycie wody na 1 mieszkańca miasta Strzelce Opolskie wyniosło 129 l/d, a na mieszkańca terenów wiejskich 105 l/d [2]. Wielkość poboru wody podziemnej w 1999 r. odnotowana w wodociągach Strzelce Opolskie wynosiła 2 240 000 m 3, w tym sprzedaż dla celów komunalnych 1 447 000 m 3, a do celów przemysłowych 146 000 m 3. Różnica pomiędzy wydobyciem a sprzedażą w 1999 roku wynosiła 647 000 m 3 co daje około 20 % strat. Wysokie zużycie w Strzelcach i Kalinowicach (w tabeli 2) jest związane z nieszczelnością systemu sieci wodociągowej. Zużycie wody ma tendencję spadkową i w 1999 roku produkcja wody była o około 800.000 m 3 mniejsza niż w 1998. 3.1. Zapotrzebowanie perspektywiczne Przy utrzymującej się od kilku lat tendencji spadkowej zużycia wody trudno jest określić

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 13/40 wielkość perspektywicznego zapotrzebowania na wodę. Tendencja spadkowa nie powinna trwać w najbliższych latach z takim natężeniem jak dotychczas (28,5 % w roku 1999), co związane jest ze spowolnionym rozwojem gospodarczym tego regionu. Gmina nie posiada oficjalnego programu potrzeb wodnych na najbliższe dziesięciolecia ale na podstawie prognoz rozwoju gospodarczego i zmian demograficznych Wodociągi S.A. w Strzelcach Opolskich ustaliły następujące docelowe wartości potrzeb wodnych. W latach do 2010 roku średnie dobowe wydajności ujęć powinny wynieść 10 000 m 3 /dobę. Maksymalny rozbiór powinien zabezpieczać dostawę wody w ilości 12 000 m 3 /dobę. Na lata 2010-2015 maksymalne zapotrzebowanie jest szacowane na około 12 000-13 000 m 3 /dobę. Istniejące obecnie w Strzelcach Opolskich zakłady przemysłowe i instytucje posiadające własne ujęcia dysponują rezerwą zasobową spełniającą ich zapotrzebowanie na najbliższe kilkadziesiąt lat. Głównym problemem jest jakość wody. 4. OPCJE ZARZĄDZANIA ZASOBAMI WODNYMI Podczas 50 letniego okresu zarządzania wodami na tym obszarze wydobyto około 300-500 milionów m 3 wody licząc wraz z odwodnieniem kopalnianym. To jest około 50-80 % podstawowych statycznych zasobów wodnych obszaru wokół Strzelec Opolskich. Stąd stała konsumpcja będzie wynikać z odnawialności podstawowych zbiorników wodnych prawie zależnej niemal całkowicie od zasilania wodami płytkich zanieczyszczonych zbiorników. W podanych poniżej sugestiach opisano i oceniono jak poprawić integralne

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 14/40 zarządzanie zasobami wodnymi. Przedsięwzięcia połączone z powstaniem nowych ujęć i lepszą reinfiltracją będą głównym nastawieniem. 4.1. Alternatywne obszary dla budowy ujęć wody w gminie Strzelce Opolskie Dla wyznaczenia optymalnych lokalizacji potencjalnych terenów wodociągowych dla miasta Strzelce Opolskie uwzględniono szereg czynników. W oparciu o wcześniejsze opracowania [2,3] i rezultaty modelowania wykonano badania hydrogeologiczne wybranych obszarów potencjalnej lokalizacji nowych ujęć wodnych. Jako alternatywne do budowy ujęć wybrano te obszary w których warunki hydrogeologiczne umożliwiają aktualnie i umożliwiać będą w przyszłości utrzymanie naturalnych cech wody podziemnej w ilości około 20 000 25 000 m 3 /d. W rejonie Strzelec Opolskich stopień izolacji zbiorników szybko wzrasta ku północy co wiąże się z istnieniem formacji chroniącej - kajpru. Im bardziej na północ tym starsza jest woda podziemna i tym mniejsze jest ryzyko jej zanieczyszczenia. W tym też kierunku maleje znacznie przewodność hydrauliczna warstw, intensywność odnawiania zapasów wody oraz potencjalna wydajność studni. Warunki hydrogeologiczne stanowiły podstawowe kryterium wyróżnienia potencjalnych stref wodociągowych. W obszarach przydatnych sytuacja ekologiczna i zagospodarowanie przestrzenne powinny aktywnie chronić zasoby wodne. Poprzez aktywność należy rozumieć utworzenie stref ochronnych lub ukierunkowanie zagospodarowania przestrzennego tego terenu na wodociągowy charakter, którego głównym zadaniem byłaby produkcja czystej naturalnej wody Podstawowym zadaniem jest produkcja wystarczającej ilości i jakości wody pitnej. W tabeli 3 wydzielono 5 obszarów dla których przedstawiono warunki hydrogeologiczne i najważniejsze wskaźniki sytuacyjne. Każda z 5-ciu wydzielonych lokalizacji została opisana w podanych niżej podrozdziałach. Tabela 3. Kwalifikacja perspektywicznych rejonów dla lokalizacji obszarów wodociągowych dla nowego ujęcia wód podziemnych miasta Strzelce Op I Nazwa obszaru Jędrynie- Osiek Nr rejonu Odległość od Strzelec Op. [km]. Formacje wodonośne * Głębokość otworu Potencjalna wydajność studni [m 3 /dobę] Depresja [m] 5**/ [m] 7 Tm / Tp 140/250 3000 ** / 1000 *** 50*** Przypuszczalna koncentracj a azotanów (mg/l NO 3 ) Możliwe zagrożenia ekologiczne Ogólna ocena obsza - ru 5**/2.5*** Brak +++

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 15/40 II Ligota Czamborowa V III Kosice Rozmierz IV Księży Las- Winnica Krośnica- Breguła 11 Tm 150 4000 3 9-35 Tereny wiejskie 5 Tm / Tp 120/270 3000**/ 1000*** 15**/ 50*** 22 **/ 0.5*** Tereny wiejskie + 5 Tp + C 150-180 1500 10 5 Brak +++ 13 Tm +Tp 180 4000 10 2.5 Brak +++ ++ Tm- wapień muszlowy; Tp- pstry piaskowiec; C dolny karbon; ** przewidywana wydajność, depresja oraz zawartość NO 3 w studniach poziomu górnego, *** przewidywana wydajność, depresja oraz zawartość NO 3 w studniach poziomu dolnego Jakość wód podziemnych w wyznaczonych alternatywnych obszarach do budowy ujęć, na ogół nie budzi zastrzeżeń. W każdym z wytypowanych rejonów stężenia azotanów i siarczanów, najistotniejszych składników obniżających jakość wód w rejonie Strzelec Opolskich, są niskie. Najistotniejsze parametry jakości wody na wybranych obszarach (I-V) zaprezentowano w tabeli 4. Należy zwrócić uwagę że zestawione w tabeli wartości są najwyższymi obserwowanymi. Tabela.4. Wybrane elementy jakości wody w rejonach potencjalnej lokalizacji nowych ujęć wodnych (najwyższe obserwowane wartości w mg/l). Elementy jakości wody Sucha I Jędrynie Osiek* II Ligota Czamborowa III Kosice- Rozmierz IV Księzy Las - Winnica V Krośnica- Breguła 200-500 200-400 400-500 300-600 100-600 - pozost. SO4 150 40 125 70 110 250 NO3 33* 0,3 54 12 10 50 NO2 0,01 0,1 0,01 0 0,4 0,1 NH4 0,07 16 12,4 0,03 0,08 1,5** Fe 0,15 0,04 0,04 0,02 0,04 0,2 Mn 0,06 0,03 0,003 0,02 0,04 0,05 Sr 0,5 0,4 0,5-0,04 - Normy dla wód pitnych

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 16/40 * z powodu braku studni na wybranym obszarze wzięto wyższą wartość obserwowaną w studni nr S1 Cementowni Strzelce Op. która jest zlokalizowana około 4km na południe od wybranego obszaru. Studnia jest zlokalizowana na obszarze braku izolacji zbiornika od powierzchni terenu; ** dla wód podziemnych nie chlorowanych (NH3 o naturalnym pochodzeniu) Ocenę oddziaływania potencjalnych ujęć w poszczególnych wytypowanych obszarach przeprowadzono w oparciu o wykonaną na modelu symulację warunków hydrodynamicznych przy założonych wydajnościach ujęć. Symulację zrealizowano tworząc pięć wariantów eksploatacji projektowanych studni o łącznej wydajności każdorazowo od 15 000 do 26 000 m3/d [5]. Wymagania stawiane przez strefy ochronne zostały również opisane dla każdej proponowanej lokalizacji. 4.1.1. Obszar I (Jędrynie- Osiek) Obszar I znajduje się w umiarkowanej odległości 7 km od centrum Strzelec Op. (rys.3). Studnie mogą tu osiągnąć głębokość do 250 m, (chociaż nawet mniejsza od 180 m może być uznawana za wystarczającą), do tej głębokości zostanie przewiercony środkowy trias i nawiercony strop triasu dolnego. Z jednej studni zafiltrowanej w utworach wapienia muszlowego można uzyskać co najmniej 3000 m 3 /d wody o zawartości azotanów do 5 mg/l. Ujęcie nie ma istniejącego otworu analoga, ale z przekroi geologicznych można prognozować głębokość zalegania warstw wodonośnych (rys.4a). Płytsza warstwa posiada na obszarze proponowanym strop na głębokościach poniżej 60 m ppt. Z warstwy dolnego triasu uzyskać można by wydajność ze studni na poziomie 1000 m3/d, ale strop tej warstwy leży głębiej (180-280 m ppt.). Pobór wody z tej warstwy wymaga stosowania znacznych depresji (około 50 m). Jakość wód podziemnych Obszar leży w strefie występowania ponad 30 metrowej miąższości utworów kajpru, stanowiących skuteczną izolację dla niżej ległych utworów wodonośnych wapienia muszlowego, retu i pstrego piaskowca (rys.4a). Jakość wód jest dobra. Stężenia azotanów nie przekraczają 5 mg /l w wapieniu muszlowym i 2,5 mg /l w recie i pstrym piaskowcu (na podstawie wyników analiz wód w studni w Kadłubie i Grodźcu). Siarczany występują w ilościach niższych od 100 mg/l, a sucha pozostałość wynosi od 200 do 500 mg/l.

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 17/40 Prawdopodobieństwo zanieczyszczenia wód jest tutaj w przypadku triasu dolnego minimalne, a triasu środkowego bardzo małe. Warunki hydrogeologiczne Obszar wodociągu można zabudować w obszarze leśnym lub na jego skrajach. W obszarze spływu, w odległości do 5 km nie ma ognisk zanieczyszczeń. Nowe ujęcie w tym rejonie, gwarantujące w pełni pokrycie perspektywicznego zapotrzebowania na wodę do celów komunalnych gminy Strzelce Op. powinno składać się z pięciu studni (NI/1-5) o głębokości około 140 m. Filtr ujmowałby wapienie środkowego triasu na głębokości od 60 do 140 m. Z każdej studni można by eksploatować 3000 m3/d. Studnie tworzyłyby dwie bariery usytuowane prostopadle do strug przepływu w obszarze leśnym między wsiami Jędrynie i Osiek (rys.5). Efektem eksploatacji byłby lej depresyjny o głębokości od 2 do 3 m i powierzchni około 12 km 2. Strefy ochronne W przypadku budowy wodociągu w obszarze leśnym lub na jego skrajach gdzie w odległości do 5 km nie ma ognisk zanieczyszczeń można tutaj utworzyć teren wodociągowy bez konieczności zmiany kierunku zagospodarowania. Obszary leśne mogą pełnić rolę naturalnych stref ochronnych. Dla ujęcia tego sprawdzono na modelu możliwości wyznaczenia obszaru strefy ochronnej poprzez określenie obszaru spływu wód podziemnych do ujęcia. Zgodnie z rozporządzeniem nr [4] teren ten delimitują strugi ograniczone izochroną 25 letniego okresu dopływu wody do ujęcia. Na rycinie 6 pokazano linie 25- letniego dfopływu wody do ujęcia oraz wyznaczono na modelu granice strefy ochronnej projektowanego ujęcia Jędrynie Osiek dla wydajności 15 000 m 3 /d. Strefa biegnie od ujęcia ku wschodowi ku dolinie Małej Panwi. Dla izochrony 25 lat jej długość wynosi 6000 m. Największa szerokość wynosi 2500 m. Średnia prędkość migracji wody w tym rejonie wynosi około 240 m/rok. Jedynym ogniskiem zanieczyszczeń na tym obszarze jest mała wieś Gąsiorowice położona w pobliżu izochrony 25 lat. Obszar zajmują w ponad 90 % lasy. Warstwa wodonośna ma charakter naporowy i znajduje się pod grubą warstwą iłołupków kajpru (rys.4a). 4.1.1.1. Krótkookresowa alternatywa dla obszaru I (Jędrynie - Osiek) Ujęcie Jędrynie -Osiek należy rozpoznać poprzez odwiercenie jednej studni, która w krótkookresowej perspektywie powinna być wykorzystana dla zaopatrzenia wodnego okolicznego obszaru w tym również istniejących zakładów. Do momentu długookresowych rozwiązań ustalających wielko-skalowe zaopatrzenie w wodę, jakość wody, poziom oraz wydajność powinny być monitorowane dla potwierdzenia wielkości i jakości zasobów

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 18/40 wodnych. Należy podkreślić, że w/w alternatywa dla obszaru I nie jest rozwiązaniem, które może być rozważane niezależnie od dalej wymienionej alternatywy dla obszaru III, gdyż w/w alternatywa sama nie rozwiązuje bezpośrednio problemów zaopatrzenia w wodę gminy Strzelce Opolskie. 4.1.2. Obszar II (Ligota Czamborowa) Obszar II (Ligota Czamborowa) leży około 11 km od Strzelc Op (rys.3). Perspektywiczne są tu utwory środkowego triasu. Dolny trias jest tu także możliwy do ujęcia, ale jego strop leży poniżej 300 m ppt. Na podstawie studni rozpoznawczej w Ligocie Czamborowej znane są parametry warstwy środkowego triasu. Z jednej studni wydobyć tu można ponad 4000 m3/d przy depresji 3 m. Jakość wód podziemnych Obszar leży na południowej granicy występowania utworów kajpru. Nadkład stanowią tutaj 20-30 m miąższości utwory czwartorzędu i w części północnej obszaru także iłołupki kajpru (rys.4b). Jakość wody w wapieniu muszlowym tylko w S części obszaru budzi pewne wątpliwości z uwagi na wysokie stężenia NH4 dochodzące do 6 mg/l. Azotany występują tutaj w ilościach poniżej 35 mg/l. Na pozostałym obszarze związki azotowe obecne są w ilościach śladowych. Sucha pozostałość 200-400 mg/l, siarczany poniżej 50 mg/l. Warunki hydrogeologiczne W rejonie tym istnieje zagrożenie wód górnego poziomu związkami azotu. Ujęcie można rozmieścić w lasach nad Jeziorem Starym minimalizując to zagrożenie (4-10 mg /l NO 3 ). Pełna eliminacja może nastąpić po skanalizowaniu Izbicka, Ligoty Cz. i Rozmierza [3]. Nowe ujęcie w rejonie Ligoty Czamborowej powinno składać się z czterech studni (N II/1-4) o głębokości około 150 m. Filtr ujmowałby wapienie środkowego triasu na głębokości od 70 do 145 m. Z każdej studni można by uzyskać 4000 m 3 /d. Studnie tworzyłyby jedną barierę usytuowaną prostopadle do strug przepływu w obszarze leśnym między wsiami Ligota Czamborowa i Breguła. Efektem eksploatacji byłby lej depresyjny o głębokości do 1,5 m i powierzchni nie większej niż 10 km 2. Strefy ochronne Utworzenie nowych terenów wodonośnych wymaga zaprojektowania w południowej części zewnętrznego terenu ochrony pośredniej. Gdyby zająć jedynie północną część

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 19/40 lokalizacji, takiej konieczności nie przewiduje się. Jakkolwiek dla obszaru tego byłoby korzystne skanalizowanie i uporządkowanie gospodarki wodnościekowej. 4.1.3. Obszar III (Kosice - Rozmierz) Obszar III jest zlokalizowany w południowej części gminy Strzelce Op. Jest on obecnie wykorzystywany przez dwie studnie ujęcia Kosice. Rozbudować go można ku NW o kilka nowych studni. Mogą one ująć poziom wapienia muszlowego (80-120 m ppt.)- wariant IIIa lub sięgnąć po zasoby wodne ukryte w piaskowcach dolnego triasu (200-270 m ppt.)- wariant IIIb. Teren leży najbliżej Strzelec Op. i najłatwiej jest go powiązać z obecną infrastrukturą gospodarki wodnej. Każda studnia w tym rejonie zapewnia wodę z wapienia muszlowego w ilości 3000 m3/d, a z głębszego poziomu około 1000 m3/d. Obszar IIIb związany jest z terenem wodociągowyn i infrastrukturą obecnego ujęcia Kosice. Najbliżej usytuowane studnie ujmujące ten głębszy poziom triasowy znajdują się w Szymiszowie i Strzelcach Op. Jakość wód podziemnych Obszar IIIa oddalony jest o ok.1,5 km na N od ujęcia Kosice. Utwory wapienia muszlowego zalegają bezpośrednio pod powierzchnią terenu (rys.4c). Aktualnie w studniach ujęcia Kosice występują wysokie stężenia azotanów, ponad 50 mg/l (54 mg/l). Sucha pozostałość wynosi ok. 450 mg/l, a zawartość siarczanów 120-130 mg/l. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że w miejscu lokalizacji potencjalnych studni 1,5 km na N, jakość wody będzie znacznie lepsza, a przy zafiltrowaniu studni na głębokości 70-150 m stężenia azotanów będą dużo niższe (< 25 mg/l). Wody dolnego poziomu będą zawierać niższe koncentracje siarczanów i bardzo niskie stężenia azotanów. Należy się liczyć z podwyższoną zawartością jonów żelaza. Warunki hydrogeologiczne Obszar IIIa leży na terenie rolno- leśnym, ale otoczony jest wokół dużymi wsiami (rys.3). W sześciu jednostkach osiedleńczych powstaje tu znaczny ładunek zanieczyszczeń [3]. Nowe ujęcie w rejonie Nowa Wieś Sucha powinno składać się z trzech nowych studni (NIII/1/3-5) o głębokości około 120 m oraz dwóch starych studni nr 104 i 105. Filtr ujmowałby wapienie środkowego triasu na głębokości od 50 do 120 m. Z każdej studni można by eksploatować około 3000 m 3 /d. Studnie tworzyłyby jedną barierę o długości 4 km usytuowaną równolegle do strug przepływu w obszarze leśnym i rolniczym między wsiami Nowa Wieś Strzelecka i Sucha. Efektem eksploatacji byłby lej depresyjny o głębokości do 3 m i powierzchni ok. 12 km 2.

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 20/40 Na obszarze IIIb istnieje możliwość budowy 6-8 studni o łącznej wydajności około 10.000 m3/d. Większy pobór wymagałby najprawdopodobniej poszerzenia obszaru ujęcia. Także lej depresyjny w tym wariancie będzie głębszy (30-40 m) i rozleglejszy (średnica 3-4 km). Strefy ochronne W obszarze IIIa panują najtrudniejsze warunki do ochrony wód spośród 5 proponowanych obszarów. Istnieje tutaj najwięcej zagrożeń dla utworzenia dobrego terenu wodociągowego. Aby uzyskiwać tu wody o normatywach wód pitnych niezbędne jest utworzenie terenów ochronnych z dość daleko idącymi ograniczeniami dla gospodarki przestrzennej. Obszar leży w pobliżu wyrobiska Cementowni, miejsca zrzutu wód kopalnianych, oczyszczalni ścieków i wysypiska odpadów. Od tych obiektów potencjalne studnie leżą w odległości 3-4 km, a symulacje modelowe pokazują powiązania projektowanego nowego ujęcia z obszarami spływu z w/w ognisk [5]. ujęcia. W wariancie IIIb nie będzie konieczności ustanawiania terenów pośredniej ochrony 4.1.3.1. Krótkookresowa alternatywa Rozmierz-Kosice. Najkorzystniejszym rozwiązaniem dla usunięcia obecnych trudności z jakością wody w studniach funkcjonujących ujęć jest realizacja wariantu IIIb. Ujęcie Kosice-Rozmierz może być w krótkookresowej perspektywie rozbudowane poprzez odwiercenie 1 lub 2 głębokich otworów w dolnym triasie do pstrego piaskowca (230-270 m ppt). Woda z pstrego piaskowca spodziewana jest jako nisko zmineralizowana o niskiej zawartości azotanów. Osiągalna wydajność z pojedynczego otworu oszacowana została na 1.000 m 3 /d. Dzięki tej inwestycji spodziewana jest bezpośrednia poprawa jakości wody na ujęciu Kosice. 4.1.4. Obszar IV (Księży Las) Obszar IV posiada ze wszystkich wytypowanych obszarów najtrudniejsze warunki ujmowania wód podziemnych. Może on zapewnić wodę w ilości tylko około 1/2 zapotrzebowania. Leży on blisko miasta (5 km) i tych wsi do których dostarczane są wody nieprzydatne do picia (rys.3). Otworami potwierdzającymi przyjęte warunki zawodnienia są studnie w Sieroniowicach i Księżym Lesie. Ujęty tu być może dolny trias z podścielającym go karbonem. Studnie, które można by tu zaprojektować powinny być odwiercone do głębokości około 150-180 m. Jakość wód podziemnych

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 21/40 Z rejonu tego nie ma aktualnych analiz wody, dlatego oparto się na wynikach archiwalnych z lat 1972 i 1981. Jakość wody w utworach triasu dolnego, który występuje bezpośrednio pod kilkumetrowej miąższości nadkładem utworów czwartorzędu była dobra (rys.4d). Stężenia azotanów nie przekraczały 12 mg/l, siarczany występowały w ilości 40-70 mg/l, sucha pozostałość w granicach 290 600 mg/l. W miejscu lokalizacji potencjalnego ujęcia na głębokości ok. 100 m nie należy się spodziewać azotanów w stężeniach wyższych od 5 mg/l. Warunki hydrogeologiczne W rejonie południowym obszaru IV teren proponowany pod budowę ujęcia ma charakter leśno- rolny (rys.3). Nowe ujęcie w rejonie Księżego Lasu powinno składać się z trzech studni (NIV/1-3) o głębokości około 150-180 m. Filtr ujmowałby piaskowce dolnego triasu na głębokości od 110 do 180 m. Z każdej studni można by eksploatować 1 500 m 3 /d. Studnie tworzyłyby jedną barierę usytuowaną prostopadle do strug przepływu w obszarze leśnym na zachód od wsi Księży Las. Efektem eksploatacji byłby lej depresyjny o głębokości do 3,5 m (rys.5). Strefy ochronne Budowa nowego ujęcia nie spowoduje kolizji z dotychczasowym zagodpodarowaniem. Izolacja warstw dolnego triasu wyklucza negatywny wpływ dwóch niewielkich siedlisk i budowanej w pobliżu autostrady A4. 4.1.5. Obszar V (Krośnica - Breguła) Obszar V leży na granicy z gminą Izbicko, po północnej stronie stawów w Utracie (rys.3). Bardzo dobra wodonośność zbiornika triasowego jest potwierdzona czterema studniami w Krośnicy, Bregule i Borzyczu. Studnie leżą w północnej części gminy Izbicko około 13 km od Strzelc Op.(rys.3). Studnia w Borzyczu jest najlepszym ujęciem wody w gminie Izbicko. Ujęcia korzystają z warstwy środkowego triasu ale, niektóre są dowiercone do stropowych partii retu. Potencjalne studnie mogły by tu być odwiercone do głębokości 180 m. Można też wykorzystać nieczynne studnie istniejące. Każda ze studni może być zaprojektowana dla uzyskania wody w ilości około 4000 m3/d przy depresji 5 10 m. Warunki hydrogeologiczne sprzyjają budowie w tym rejonie dużego ujęcia wody (20-30 tys. m3/d). W przypadku koordynacji planów przebudowy ujęć gminy Strzelce Opolskie i Izbicko w obszarze tym uzyskać można najkorzystniejsze wskaźniki dla budowy i eksploatacji przyszłego ujęcia. Jakość wód podziemnych

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 22/40 Wody wapienia muszlowego znajdują się tutaj pod nadkładem 40 60 m miąższości utworów czwartorzędu i kajpru (ryc.4b). Jakość wód jest dobra. Związki azotu występują w niewielkich ilościach ( 0,05-8 mg NO3/l, < 0,08 mg NH4/l, 0,05-0,4 mg NO2/l), siarczany od 10 100 mg/l, a sucha pozostałość od 120 do 550 mg/l. Warunki hydrogeologiczne Nowe ujęcie w rejonie Krośnicy mogło by się składać z siedmiu studni (NV/1-7), o głębokości około 180 m przy akceptacji wariantu dostarczania wody zarówno dla gminy Strzelce Op. jak i gminy Izbicko. Natomiast dla pozyskiwania wody tylko dla gminy Strzelce Op. wystarczająca byłaby adaptacja istniejących studni. Filtr ujmowałby wapienie środkowego triasu na głębokości od 75 do 175 m. Z każdej studni można by eksploatować 4 000 m 3 /d. Studnie tworzyłyby jedną barierę o długości 3,9 km, usytuowaną równolegle do strug przepływu w obszarze leśnym między wsiami Krośnica i Grodzisko. Efektem eksploatacji byłby lej depresyjny o głębokości do 1,5 m i powierzchni ok. 20 km 2. Strefy ochronne Obszar V użytkowany jest jako lasy i łąki. Warstwy wodonośne są dobrze izolowane. W obszarze spływu znajduje się duży kompleks jezior utworzonych na rzece Suchej. Brak jest ognisk zanieczyszczeń. Obszar nie wymaga zmian w zagospodarowaniu przestrzennym ani tworzenia terenu pośredniej ochrony ujęcia. 4.1.6. Ocena kosztów Koszty związane z przebudową ujęć wód podziemnych w gminie zależeć będą głównie od parametrów przedstawionych w 4 grupach. W kosztach należy uwzględnić następujące elementy: 1. Koszty wiercenia studni uwzględniające potrzebną ilość otworów i ilość mb. do odwiercenia w celu uzyskania odpowiedniej wydajności 2. Długość sieci wodociągowej zależną od odległości obszaru wodociągowego od Strzelec Op. 3. Koszty ustanowienia stref ochronnych 4. Pozostałe koszty np. doprowadzenie energii Ad 1. Do obliczenia kosztów wykonania studni przyjęto cenę za 1 metr bieżący 900 zł. W cenie tej zawarte są koszty wiercenia otworu, zafiltrowania, opróbowania, pompowania badawcze oraz opracowanie dokumentacji. Zestawienie kosztów wierceń dla poszczególnych wariantów przedstawiono w tab 5. Koszty oparte są o wymagania gminne związane z oczekiwaną ilością uzyskiwanej wody na poziomie 6000-8000 m3/d.

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 23/40 Ad. 2. Największe koszty budowy sieci wodociągowej byłyby związane z obszarem II i V. Ich odległość od Strzelec Op. wynosi 11-13 km. Mniejsze nakłady poniesiono by przy realizacji wariantu I (odległość 5,5 km), a najmniejsze przy przyjęciu obszaru III i IV (5 km). Zakłada się że niepotrzebne będą stacje przepompowe dla obszarów I, III i IV gdyż zamontowane pompy w studniach będą zdolne dostarczać wodę do miasta. Cena wyjściowa pompy jest szacowana na 50.000,- zł. Dla obszarów II i V niezbędna jest budowa stacji przepompowej wraz ze zbiornikami. Koszt budowy stacji przepompowej zawierającej budynek ze zbiornikiem to około 2.000.000,- zł. Dla wszystkich obszarów pozostałe koszty (koszty urzędowe) około 100.000,- zł Ad.3. Dwa z proponowanych obszarów II i III wymagałyby utworzenia strefy ochronnej. Obszary I, IV i V nie wymagałyby tworzenia zmian w zagospodarowaniu, gdyż posiadają naturalną ochronę. Jakkolwiek nakreślenie strefy ochronnej w oparciu o model byłoby uzupełnieniem. Należy wskazać że koszty ustanawiania stref ochronnych są bardzo trudne do określenia. Należy podkreślić, że roczne koszty operacyjne funkcjonowania ujęć nie zostały zawarte w tabeli 5, a dla obszarów II i V są one z pewnością większe Tabela.5. Szacowane koszty budowy nowych ujęć wodnych dla potencjalnych rejonów (dla wydajności 6 000-8000 m 3 /d). I Jędrynie Osiek II Ligota Czamborowa Numer i nazwa rejonu III Kosice IV Księży Rozmierz Las a b Winnica V Krośnica Breguła Głębokość studni 140 150 120 / 180 180 [m] 270 Zafiltrowanie [m] 60-130 70-150 50-110 180-260 110-180 70-180 Potencjalna wydajność Studni [m3/d] 3.000 4.000 3.000 1.000 1.500 4.000 Ilość studni do odwiercenia 2 2 2 6 4 2 (adapatacja obecnie istniejących

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 24/40 Przewidywana wydajność 6,000 8,000 6,000 6.000 6,000 8.000 Studni [m3/d] Koszty 1 studni w zł,- Suma kosztów wiercenia w zł,- Charakter strefy ochronnej Koszty ustanowienia strefy ochronnej Długość sieci wodociągowej (km)? 315 Koszty sieci ö 315 : 200.000 zł/km Zaopatrzenie w energię *2 Stacje transformatorowe, Pompy itp. 126,000 135.000 108.000 243 000 162.000 50.000 (koszty adaptacyjne) 252.000 270.000 216.000 1.458.000 648.000 (koszty adaptacji 2 studni ) 100.000 Naturalna *1 Należy stworzyć Należy naturalna Stworzyć 10.000 100.000 100.000 10 000 Naturalna *1 Naturalna *1 10.000 10.000 5 11-13 5 5 11-13 1.000.000 2.400.000 900.000 900.000 2.400.000 300.000 300.000 300.000 300.000 300.000 35.000 250.000 35.000 2.250.000 35.000 250.000 35.000 250.000 35.000 2.250.000 Oszacowane koszty całkowite (zł,-) 1.847.000 (zł,-) 5.355.000 (zł,-) 1.801.000 2 953 000 (zł,-) 2.143.000 (zł,-) 5.095.000 *1 należy przyjąć nakreślone uzupełnienie *2 przyjęta wartość 60.000 zł,-/km ooszacowano odległość około 5 km 4.1.6.1. Krótkookresowa alternatywa Krótkookresową alternatywą nowego ujęcia jest rozbudowa istniejącego ujęcia Kosice-Rozmierz poprzez odwiercenie 1 lub 2 głębokich do pstrego piaskowca otworów. Spodziewane koszty dla tego rozwiązania podano w tabeli 5.1. Tabela 5.1. Spodziewane koszty rozbudowy ujęcia Kosice-Rozmierz Kosice-Rozmierz Głębokość studni [m] 270 Zafiltrowanie [m] 180-260 Potencjalna wydajność studni [m 3 /d] 1.000

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 25/40 Ilość studni do odwiercenia 2 Przewidywana wydajność studni [m 3 /d] 2.000 Koszt 1 studni [zł,-] 243.000,- Suma kosztów wiercenia [zł,-] 486.000,- Koszty dodatkowe [zł,-] 13.000,- Oszacowane koszty całkowite [zł,-] 499.000,- Alternatywa ta powinna zostać uzupełniona odwierceniem na obszarze I (Jędrynie- Osiek) nowej studni o średnicy 216 mm celem monitorowania dostępnych zasobów wodnych jak również zaspokojenia lokalnych potrzeb. Oszacowane koszty tej alternatywy podano w tabeli 5.2. Tabela 5.2. Spodziewane koszty odwiercenia jednej studni w Jędryniu-Osiek Jędrynie Osiek Głębokość studni [m] 135 Zafiltrowanie [m] 60-130 Potencjalna wydajność studni [m 3 /d] 3.000 Ilość studni do odwiercenia 1 Przewidywana wydajność studni [m 3 /d] 3.000 Koszty 1 studni [zł,-] 112.000,- Suma kosztów wiercenia [zł,-] 112.000,- Koszty dodatkowe (dokumentacja i próbne pomp.) [zł,-] 18.000,- Oszacowane koszty całkowite [zł,-] 130.000,- 4.2. Kopalnia Strzelce Opolskie Pierwotnie planowano stworzenie sieci studni odwodnieniowych wokół wyrobiska i w ten sposób doprowadzić do odwodnienia kopalni a jednocześnie stworzyć źródło zaopatrzenia w wodę. Jednak taka koncepcja jest niemożliwa do wykonania z powodu nieodpowiedniej jakości wody na obszarze wokół wyrobiska. Koncentracja związków azotu w wodach podziemnych jest zbyt wysoka na tym obszarze. Eksploatacja wapieni i odwadnianie kopalni nie wywierają dużego wpływu na jakość wód podziemnych w rejonie. Podczas dwoch serii pomiarowych, w wodach pompowanych z wyrobiska kopalni obserwowano zawartosc azotanow przekraczajaca dopuszczalne normy dla wod pitnych. Jest to spowodowane doplywem zanieczyszczonych azotanami wod do wyrobiska. Podczas monitoringu zaobserwowano rowniez podwyzszona koncentracje strontu w stosunku do koncentracji obserwowanej w studniach eksploatujacych wode z wapiena muszlowego. Swiadczy to o doplywie do kopalni wod retu od strony poludniowej wyrobiska. Wytworzony w wyniku odwadniania lej depresyjny kopalni spowodowal zmiane regionalnego przeplywu wod podziemnych oraz zmiane warunkow hydrologicznych wokol

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 26/40 kopalni. Ma to dwojaki wplyw na jakosc wod podziemnych. Istniejacy gradient hydrauliczny powoduje migracje zanieczyszczonych azotanami wod do kopalni, ak rowniez jest powodem intruzji wod retu do slabiej zmineralizowanych wod wapienia muszlowego. Odwodnienie wyrobisk kopalni powoduje rownoczesnie stopniowe rozcienczenie koncentracji azotanow w wodzie. W 1999 roku całkowity dopływ wody do wyrobisk kopalni Strzelce Opolskie wynosił 5,690 mln m 3. W programach rozwoju wydobycia surowca do produkcji cementu przewiduje się, że w ciągu najbliższych 65 lat wydobędzie się z tego złoża 115 mln ton skał węglanowych. Wydobycie ograniczy się do trzech najpłytszych poziomów I-III i odwodnienie nie przekroczy rzędnej 175 m npm. Pierwotnie planowano je do głębokości 155 m npm. Służby geologiczne kopalni, w oparciu o prognozę przyrostu powierzchni wydobycia obliczyły metodami empirycznymi wielkość dopływów w latach 2010, 2020 i 2040. Całkowity dopływ oszacowany został w poszczególnych latach na 6,973 mln m 3 /rok, 7,190 mln m 3 /rok i 7,698 mln m 3 /rok. W stosunku do dzisiejszych dopływów przewiduje się docelowo (rok 2040) wzrost dopływów o 35 %. Tylko nieznaczny procent tych wód będzie bezzwrotnie wykorzystywany w procesie technologicznym Cementowni, reszta musi być odprowadzona do cieków powierzchniowych. Na modelu symulowano odwodnienie kopalni do rzędnej 155 m [5]. Uzyskany obraz powierzchni piezometrycznej wskazuje na wzrost leja depresji do głębokości 55 m i jego zasięg najdalej do 8 km od kopalni. Spowoduje to znaczne ubytki w zasobach wodnych obszaru i odpływ w pobliżu ujęć wodnych. Sposób przebiegu reinfiltracji wód kopalnianych jest bardzo ważny dla zasobów wodnych tego obszaru. 4.2.1. Reinfiltracja Wody kopalniane powinny być wykorzystane w gospodarce wodnej rejonu Strzelec Op. Dotychczasowe rozwiązanie odprowadzania nadwyżek wód kopalnianych nie wykorzystanych w procesie technologicznym do rowu A61 na północ od odwadnianego wyrobiska nie jest wyjściem optymalnym. Szczególnie w sytuacji gdy ilość tych wód może w przyszłości znacznie wzrosnąć po rozbudowie kopalni. Należy przywrócić stosowany w tym rejonie przez dziesiątki lat system reinfiltracji wód kopalnianych do masywu skalnego dla poprawy uszczuplonych zasobów zbiornika i poprawy jakości wody. Takie metody są coraz częściej zalecane przez Polskie Ministerstwo Środowiska.

Wrzesień 2001 Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych strona: 27/40 Realizowano go poprzez odprowadzenie wód do szczelin krasowych w niewielkiej odległości od odwadnianej kopalni. Proces ten nie może jednak wpłynąć negatywnie na wzrost zawodnienia kopalni i podtopienia terenów. Na modelu został rozpatrzony scenariusz zrzutu wód kopalnianych do stawów i studni rozlokowanych wzdłuż pierwotnej strefy drenażowej między Strzelcami i Suchą. Wariant ten oprócz przywracania warstwom wodonośnym triasu 12 tysięcy m3 wody dziennie izolował by zanieczyszczone czynnikami geogennymi (SO4, Sr, TDS) i antropogenicznymi (wpływ składowiska i cmentarza) wody podziemne południa od wód północy. Funkcjonowanie takiego systemu zweryfikowano na modelu [5]. Wykluczyć więc należy obszary leżące na wschód od kopalni ( 100 % wód wracałoby do wyrobiska i podtapiało wschodnią część miasta). Także terytorium położone na północ od wyrobiska jest nieprzydatne do procesów reinfiltracyjnych ze względu na izolację warstw wodonośnych pokrywą kajpru. Realizacja wtłaczanie wód do zbiornika środkowego triasu z wykorzystaniem studni napotkać tu może wiele ekonomicznych i technicznych ograniczeń. Nieprzydatny dla reinfiltracji jest także pas wychodni środkowego triasu przylegający do kopalni od zachodu z powodu istnienia tu leja depresyjnego kopalni. Symulowano odprowadzenie wód kopalnianych razem z wodami ogólnospławnymi z miasta do skał triasu w rejonie obecnie pozbawionej wody doliny rzecznej (rys.2). Powrotne wprowadzenie do masywu skalnego 26 000 m 3 /d wód spowoduje znaczne zmiany powierzchni piezometrycznej wzdłuż doliny na przestrzeni blisko 10 km 2. Zwierciadło wody podniesie się o 2-3 m. Bariera podwyższonych zwierciadeł wody będzie miała szerokość około 3 km. Zmniejszą się o około 1-2 m depresje studni ujęć w Kosicach oraz nieznacznie wzrośnie dopływ wody do kopalni Strzelce Opolskie. 4.2.2. Kalkulacja kosztów reinfiltracji wód kopalnianych. Koszty zawierają jedynie koszty sieci rurociągowej. Brana jest pod uwagę możliwość wykorzystania istniejących przepompowni oraz innych urządzeń. Koszty te mogą być poniesione przez kopalnię. Tabela 6. Szacunkowe koszty reinfiltracji wód kopalnianych. Rurociąg (km) f 315 4 Cena rurociągu f 315/ 200.000 zł/km 200.000,- Szacunkowe koszty całkowite (zł,-) 800.000,-