Piotr Woj dyga Grzegorz Woj dyga i jego oddział powstańczy 1863-1864 r. Mało znaną historią jest historia oddziału powstańczego Grzegorza Wojdygi z okresu powstania styczniowego w latach 1863-1864. Grzegorz Wojdyga był kołodziejem, mieszkańcem Siennicy, który w lutym 1863 roku zebrał ponad 100-osobową partię powstańczą. Powstańcy ukrywali się w lasach w okolicy Mieni i Cegłowa. Stoczyli kilka potyczek z oddziałami rosyjskimi, robiąc wypady z lasu na drogę z Siedlec do Warszawy, którą poruszały się wojska rosyjskie i wozy z zaopatrzeniem 1. Jesienią 1863 roku jego oddział powstańczy został otoczony i rozbity koło Mieni. Dowódca oddziału, oficer Grzegorz Wojdyga z niewielką grupą powstańców przebił się przez pierścień wojsk rosyjskich i schronił w lasach pomiędzy Łękawicą a Krzywicą. Stamtąd przedostał się w nocy do lasu koło Siennicy, gdzie na nowo zaczął organizować oddział. Partia powstańcza Grzegorza Wojdygi walczyła jeszcze do maja 1864 roku w okolicach Cegłowa, Mieni, Siennicy i Mińska. Ostatnią potyczkę z wojskami rosyjskimi stoczyła w lesie pomiędzy wsiami Zglechów i Siodło. Oddział został otoczony i rozbity, zginęło 12 powstańców, a reszta poszła w rozsypkę. Poległych pochowano w lesie, przy drodze prowadzącej z Nowego Zglechowa do Siodła. W dwudziestoleciu międzywojennym prochy poległych zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz parafialny w Siennicy. Wspomina o tym W.S. Laskowski: Wroku 1863 2 między Zglechowem, a Siodłem powstańcy stoczyli walkę z Moskalami, gdzie legło ich dwunastu i pochowani zostali na cmentarzu parafialnym"? 1 St Ciąćka, W. Pieńkowski Przebieg Powstania Styczniowego w 1863-64 r. na terenie byłego powiatu stanisławowskiego". Materiały sesji popularno-naukowej. Mińsk Mazowiecki 1964 r. 2 Błędna data - powinno być w roku 1864". 3 W.S. Laskowski Siennica na Mazowszu. Zarys monograficzny" 1923 r. 34 2010 ZESZYT 18
Mogiła powstańców z oddziału Grzegorza Wojdygi pomiędzy Zglechowem i Siodłem w 2009 roku (fot. Michał Rogala). ^ _ ',.-jsi w w r, * t. 1. \. i i X 1 \ V ul. i - I T'. 1, ' Na mapie znakiem X" zaznaczona została lokalizacja krzyża na mogile powstańców styczniowych z oddziału Grzegorza Wojdygi, poległych w ostatniej bitwie oddziału pomiędzy Zglechowem i Siodłem. ZESZYT 18 2010 35
Do początku lat 80-ych XX wieku stal tam drewniany, spróchniały krzyż (miejsce, w którym znajduje się mogiła, zostało zaznaczone na mapie). Obecnie w tym miejscu znajduje się bezimienna, niepozorna, ziemna mogiła z małym, betonowym krzyżem, praktycznie niewidoczna z drogi. Po rozbiciu oddziału w maju 1864 roku, Grzegorz Wojdyga ukrywał się w siennickim klasztorze Braci Reformatów. Następnie powędrował lasami w okolice Węgrowa, gdzie nikt go nie znał. 4 W wyniku represji część rodziny Wojdygów musiała opuścić Siennicę i osiedliła się w okolicy Wiązowny gdzie nadal była represjonowana 5. Grzegorz Wojdyga po jakimś czasie powrócił do Siennicy. Opowiadając swoje przygody z walk powstańczych, jako weteran doczekał odzyskania przez Polskę niepodległości. Zmarł w Siennicy 8 lutego 1922 roku i został pochowany na tamtejszym cmentarzu parafialnym. Jego grób znajduje się tam do dnia dzisiejszego. Grób Grzegorza Wojdygi na cmentarzu parafialnym w Siennicy (fot. Michał Rogala). 4 T. Chudy Jak legenda. Opowieści z mazowieckiej ziemi". Sport i turystyka. Warszawa 1984. 5 S. i K. Oktabińscy Czyn zbrojny nad Mienią i Świdrem". Otwock-Wiązowna 2006. 36 2010 ZESZYT 18
Napis aa nagrobku brzmi: ŚP. GRZEGORZ WOJDYGA OFICER WOJSK POLSKICH Z 1863 ŻYŁ LAT 87 ZM. 8/2 1921 R. PROSI O ZDROWAŚ MARYJA Na nagrobku znajduje się błędny rok śmierci i liczba przeżytych lat. Według zapisu w księgach parafialnych Grzegorz Wojdyga zmarł 8 lutego 1922 roku w wieku 88 lat. Poniżej cytowany jest tekst wpisu do księgi zgonów: Działo sięh> osadzie Siennica dnia ósmego lutego tysiąc dziewięćset dwudziestego drugiego roku o godzinie czwartej po południu. Stawili się Stanisław Wojdyga 6, stelmach lat czterdzieści jeden i Stanisław Kamiński obywatel, lat czterdzieści sześć mający, oba zamieszkali w osadzie Siennica i oświadczyli, że dnia dzisiejszego o godzinie dwunastej w dzień w Siennicy umarł Grzegorz Wojdyga, stelmach 7, lat ośmdziesiąt ośm mający, urodzony w Oleksy nie paraji Kołbiel, stały mieszkaniec gminy Kołbiel, syn Mateusza i Agnieszki z Pustołów małżonków Wojdyga, zostawił po sobie owdowiałą żonę Marjannę z Soczalskich Wojdyga. Po przekonaniu się o śmierci Grzegorza Wojdygi, akt ten stawającym przeczytany, przez nas tylko podpisany został. Ks. S. Gajewski 4 Nowy krzyż w miejscu pochówku 12 powstańców styczniowych z oddziału Grzegorza Wojdygi postawiony z inicjatywy TPMM (fot. Piotr Wojdyga). 6 Syn Grzegorza Wojdygi. 7 Zapis stelmach" w akcie zgonu potwierdza zawód Grzegorza Wojdygi. Była to inna nazwa kołodzieja (z niem. Stellmacher), rzemieślnika zajmującego się wyrobem drewnianych wozów, sań i części do nich, głównie kół. * Ksiądz Stanisław Gajewski był w tym czasie proboszczem parafii w Siennicy. ZESZYT 18 2010 37
W czerwcu 2010 roku z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Mińska Mazowieckiego, przy wsparciu finansowym Wójta Gminy Siennica Grzegorza Zielińskiego, ufundowany został nowy krzyż, postawiony na miejscu pierwotnego pochówku 12 powstańców z oddziału Grzegorza Wojdygi. Krzyż wykonał zakład stolarski Michała Kalinowskiego z Siennicy, a uroczystego poświęcenia dokonał 19 czerwca 2010 r. proboszcz parafii Siennica, ksiądz Marek Kasprzak. Ksiądz Marek Kasprzak, proboszcz parafii Siennica, podczas poświęcenia krzyża powstańców styczniowych (fot. Marek Łodyga). 38 2010 ZESZYT 18
Janusz Kuligowski, Wojciech Bednarczyk, Piotr Wojdyga, Elżbieta Rozparzyńska, ksiądz Marek Kasprzak - proboszcz siennickiej parafii oraz Grzegorz Zieliński - wójt gminy Siennica podczas poświęcenia krzyża (fot. Marek Łodyga). ZESZYT 18 2010 39